Intracerebral haemorrhage risk factors, diagnostics and treatment
|
|
- Aniela Kaźmierczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Review PAPERS Intracerebral haemorrhage risk factors, diagnostics and treatment Krwotok śródmózgowy czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie Joanna Tarasiuk, Alina Kułakowska, Wiesław Drozdowski Key words: stroke, intracerebral haemorrhage, hypertension Słowa kluczowe: udar mózgu, krwotok śródmózgowy, nadciśnienie tętnicze Abstract: Intracerebral haemorrhage accounts for 10 15% of strokes and is characterized by a severe clinical course with high early mortality, which is 35 52%. The outcome after intracerebral haemorrhage is influenced by: the patient s age, clinical state at the admission to hospital and localization of haemorrhagic focus. The main risk factor for intracerebral haemorrhage is hypertension, present in 70 80% of patients. Other less common risk factors are: amyloid angiopathy, tumors, coagulation disorders, arterio-venous malformations, cavernous angiomas, aneurysms, trauma. The onset of symptoms in intracerebral haemorrhage is abrupt. It commonly starts during the day, frequently after physical exercise or with emotions. The character of neurological symptoms depends on the site and extensiveness of haemorrhagic lesion. In the diagnosis the basic role play neuroimaging investigations mainly computer tomography. The management depends on the cause of bleeding, is aimed at maintaining the basic vital functions and also the important role plays the patients complex rehabilitation. Streszczenie: Krwotok śródmózgowy stanowi 10 15% wszystkich udarów mózgu oraz cechuje się ciężkim przebiegiem klinicznym z wysoką śmiertelnością wczesną, która sięga 35 52%. Na przeżycie chorych z krwotokiem śródmózgowym istotny wpływ mają: wiek chorego, stan kliniczny przy przyjęciu oraz lokalizacja ogniska krwotocznego. Najczęstszym czynnikiem ryzyka krwotoku śródmózgowego jest nadciśnienie tętnicze, które występuje u około 70 80% chorych. Inne rzadsze czynniki ryzyka to: angiopatia amyloidowa, guzy, zaburzenia krzepnięcia, malformacje tętniczo-żylne, naczyniaki jamiste, tętniaki, urazy. Początek objawów w krwotoku śródmózgowym jest nagły. Do zachorowania dochodzi najczęściej w ciągu dnia, często w trakcie wysiłku fizycznego lub pod wpływem emocji. Charakter objawów neurologicznych zależy od lokalizacji oraz rozległości ogniska krwotocznego. W diagnostyce podstawowe znaczenie mają badania neuroobrazowe przede wszystkim tomografia komputerowa. Leczenie zależy od przyczyny krwawienia, ma na celu podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych, istotną rolę odgrywa też kompleksowa rehabilitacja chorych. Clinic of Neurology, Medical University in Białystok Lek. Joanna Tarasiuk Asystent dr n. med. Alina Kułakowska Adiunkt prof. dr hab. Wiesław Drozdowski Kierownik Kliniki CORRESPONDENCE ADDRESS: Lek. Joanna Tarasiuk, Klinika Neurologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku ul. Skłodowskiej-Curie 24a Białystok tel.: (+48) fax: (+48) amirtarasiuk@wp.pl RECEIVED: ACCEPTED: Wstęp Badania epidemiologiczne wskazują, iż udar mózgu jest istotnym społecznie problemem zdrowotnym i stanowi trzecią co do częstości, po chorobie niedokrwiennej serca i nowotworach, przyczynę zgonów na świecie oraz główną przyczynę długotrwałej niesprawności u osób dorosłych. Według definicji WHO udarem mózgu nazywamy zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym pojawieniem się ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń funkcji mózgu, które utrzymują się powyżej 24 godzin i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa. Krwotoki śródmózgowe (ang. intracerebral haemorrhage ICH) stanowią 10 15% wszystkich udarów mózgu w populacji rasy białej. Proporcja ta jest wyższa w populacjach rasy żółtej oraz czarnej (Probl Med Rodz 2010;2(31):45 49) i wynosi 30 40% udarów 1. Stwierdzono, iż roczna zapadalność na krwotok śródmózgowy wynosi od 20 do 60 przypadków na 100 tysięcy dorosłych w wieku od 45 do 84 lat 2, ze szczytem zachorowań około 60 roku życia nieco wcześniej niż w przypadku udarów niedokrwiennych. Krwotoki śródmózgowe mogą również występować u osób przed 45 rokiem życia. Najbardziej narażoną grupę stanowią chorzy z wieloletnim, nieleczonym nadciśnieniem tętniczym 3. Unaczynienie mózgowia Krew doprowadzana jest do mózgu przez parzyste tętnice: szyjne wewnętrzne i kręgowe. Tętnica szyjna wewnętrzna oddaje w jamie czaszki tętnicę przednią i środkową mózgu oraz tętnicę łączącą tylną. Tętnice kręgowe, prawa i lewa, łączą się w jamie czaszki tworząc tętnicę podstawną, która PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, September 2010, VOL. XII, No. 2 45
2 rozgałęzia się na prawą i lewą tętnicę tylną mózgu. Tętnice szyjne wewnętrzne unaczyniają większą część przodomózgowia, natomiast tętnice kręgowe wraz z tętnicą podstawną tworzą układ podstawno-kręgowy, unaczyniający pień mózgu i móżdżek oraz tylno-dolną część przodomózgowia. Tętnice mózgowe tworzą na podstawie mózgowia tzw. koło tętnicze mózgu Willysa. Ośrodkowy Układ Nerwowy (oun) cechuje się bardzo intensywną przemianą materii, stąd konieczność jego bogatego unaczynienia i bardzo duża wrażliwość na niedotlenienie. Mózg nie ma zdolności gromadzenia i przechowywania energii, z czego wynika konieczność stałego dopływu tlenu i glukozy. Ustanie dopływu krwi do mózgu powoduje utratę świadomości po 10 s. W warunkach prawidłowych przepływ krwi przez mózgowie wynosi 50 ml/100 g/min (15 20% pojemności minutowej serca) 4. Udar mózgu Ze względu na etiologię, udary mózgu dzielimy na: udary niedokrwienne 80% krwotoki śródmózgowe 15% krwotoki podpajęczynówkowe 5% Krwotok śródmózgowy polega na nagłym wylewie krwi z pękniętego naczynia, co powoduje mechaniczne zniszczenie tkanki nerwowej mózgu. W wyniku krwotoku powstaje krwiak śródmózgowy, który w ciągu kilku tygodni ulega hemolizie i wchłonięciu, pozostawiając jamę pokrwotoczną lub bliznę 5. Udar krwotoczny cechuje się zwykle ciężkim przebiegiem klinicznym, co wynika ze zniszczenia poszczególnych ośrodków i szlaków nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym (oun) oraz z towarzyszącego krwawieniu wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Czynniki ryzyka krwotoku śródmózgowego Do najczęstszych czynników ryzyka krwotoku śródmózgowego zalicza się: nadciśnienie tętnicze, które występuje u około 70 80% chorych i zwiększa ryzyko zachorowania ponad 4-krotnie 2, malformacje naczyniowe, a wśród nich drobne tętniaki, malformacje tętniczo-żylne, naczyniaki jamiste, angiopatię amyloidową. Rzadziej występujące czynniki ryzyka to: pierwotny (glejak wielopostaciowy) lub przerzutowy nowotwór wewnątrzczaszkowy (najczęściej przerzuty czerniaka, raka oskrzeli, gruczołu tarczowego, kosmówczaka i raka jasnokomórkowego nerki) 6, choroby krwi, a zwłaszcza koagulopatie (hemofilia typu A, zakrzepowa plamica małopłytkowa, ostra białaczka zwłaszcza szpikowa i promielocytowa), leki i narkotyki sympatykomimetyczne (amfetamina, efedryna, pseudoefedryna, kokaina), leki przeciwzakrzepowe, urazy czaszkowo-mózgowe, choroba moya-moya, ukrwotocznienie udaru niedokrwiennego, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niskie stężenie cholesterolu we krwi. Obraz kliniczny krwotoku śródmózgowego Objawy kliniczne krwotoku mózgowego pojawiają się nagle i narastają gwałtownie w ciągu 1 2 godzin. Charakter objawów neurologicznych jest zależny od wielkości i topografii krwawienia 3. Można je podzielić na dwie grupy: objawy ogólne związane ze wzrostem ciśnienia śród- 1. czaszkowego: silny ból głowy, nudności, wymioty, zaburzenia świadomości, tarcza zastoinowa na dnie oka, objawy ogniskowe wynikające z lokalizacji ogniska 2. krwotocznego. Krwotoki śródmózgowe spowodowane nadciśnieniem tętniczym zlokalizowane są najczęściej w okolicy jąder podstawy, wzgórza, pnia mózgu lub móżdżku 7. Natomiast wywołane innymi czynnikami są zazwyczaj zlokalizowane w obrębie półkul mózgu (krwotoki płatowe). Krwotok zlokalizowany w okolicy jąder podstawy objawia się niedowładem połowiczym oraz połowiczym zaburzeniem czucia, niedowładem nerwu twarzowego typu ośrodkowego, skojarzonym zwrotem gałek ocznych w stronę ogniska (Rycina 1). Krwotok ten przebiega przeważnie bez zaburzeń przytomności. Krwotok do wzgórza stanowi drugą co do częstości występowania lokalizację, objawia się zaburzeniami czucia, czasem też deficytem ruchowym, zespołem pozapiramidowym, zaburzeniami poznawczymi oraz świadomości. Krwotok do mostu powoduje porażenie czterokończynowe, z porażeniem skojarzonego patrzenia do boku, obustronnie szpilkowate źrenice, zespół opuszkowy, szybko dochodzi do zaburzeń świadomości, niedomogi pnia mózgu oraz śpiączki. W krwotoku do móżdżku dominują bóle i zawroty głowy, wymioty, dyzartryczne zaburzenia mowy, ataksja kończyn i tułowia. Przy ucisku na pień mózgu szybko dochodzi do zaburzeń świadomości. W krwotokach do półkul mózgo- 46 PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, September 2010, VOL. XII, No. 2
3 REVIEW PAPERS prace poglądowe Postępowanie terapeutyczne powinno być rozpoczęte jak najwcześniej i być prowadzone wspólnie z procesem diagnostycznym. Nie została udowodniona wyższość leczenia neurochirurgicznego nad leczeniem zachowawczym 3,10,11. Postępowanie powinno być ukierunkowane na podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych, leczenie objawowe oraz zapobieganie powikłaniom krwotoku. Istotne znaczerycina 1. Krwawienie zlokalizowane w strukturach głębokich po stronie prawej z przebiciem do układu komorowego krew w komorach bocznych, komorze iii, wodociągu i komorze iv wych (płatowych) krwiaki płata czołowego często mają przebieg z utratą przytomności, zaburzeniami mowy, zaburzeniami czucia oraz niedowładami połowiczymi. Krwiaki płata skroniowego objawiają się bólami głowy, nadpobudliwością, zaburzeniami behawioralnymi, może dojść także do niedowładów połowiczych oraz napadów padaczkowych. Krwiaki płata potylicznego charakteryzują się niedowidzeniem połowiczym jednoimiennym, mogą wystąpić także napady padaczkowe. Krwiaki płata ciemieniowego powodują ból okolicy ciemieniowo-skroniowej oraz przeciwstronne zaburzenia czucia. Objawy kliniczne oraz przebieg krwotoku mózgowego zależą od objętości wynaczynionej krwi oraz lokalizacji krwawienia. Na skutek wynaczynienia krwi spada przepływ we wszystkich naczyniach mózgu, co powoduje niedokrwienie całego mózgu i obrzęk mózgu z zespołem ciasnoty śródczaszkowej, co może prowadzić do wgłobienia z objawami niedomogi pnia mózgu 8. Powikłania Najpoważniejszymi powikłaniami krwotoku śródmózgowego są: ponowne krwawienie, niedomoga pnia mózgu wskutek wklinowania migdałków móżdżku do otworu wielkiego oraz przebicie się krwi do układu komorowego, co powoduje podrażnienie ośrodków oddychania i krążenia położonych pod dnem komory IV i często prowadzi do zgonu w mechanizmie ostrej neurogennej niewydolności oddechowo-krążeniowej oraz do powstania wodogłowia (Rycina 2). Powikłaniem internistycznym krwotoku śródmózgowego może być neurogenny obrzęk płuc, infekcje układu oddechowego, odleżyny, zakrzepica żylna w kończynach dolnych oraz infekcje układu moczowego spowodowane cewnikowaniem pęcherza moczowego. Badania diagnostyczne W rozpoznaniu i różnicowaniu krwotoku śródmózgowego istotne są dane z wywiadu, badania przedmiotowego i badań neuroobrazowych, z których najistotniejszą rolę odgrywa tomografia komputerowa (TK) głowy wykonywana w celu wykrycia krwawienia. W przypadku podejrzenia krwawienia na tle malformacji naczyniowej lub tętniaka wskazane jest wykonanie badań naczyniowych, tj. angiografii tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego (MRI), czy też cyfrowej angiografii substrakcyjnej (DSA). W przypadku podejrzenia naczyniaka jamistego należy wykonać badanie MRI9. Wszyscy chorzy z rozpoznanym krwotokiem śródmózgowym wymagają intensywnego nadzoru i monitorowania podstawowych funkcji życiowych, tj. ciśnienia tętniczego krwi, częstości pracy serca i temperatury. Należy wykonać podstawowe badania laboratoryjne, takie jak: morfologia, OB, elektrolity, cukier, kreatynina, aminotransferazy, układ krzepnięcia. Leczenie PROBLEmY medycyny RODZINNEj, september 2010, VOL. Xii, No. 2 47
4 Rycina 2. Krwawienie do układu komorowego nie ma obniżenie ciśnienia śródczaszkowego lub zapobieganie jego narastaniu. Jednak gwałtowne obniżanie ciśnienia śródczaszkowego może nasilać krwawienie. Leczenie diuretykami osmotycznymi powinno być wdrożone w wypadku wyraźnych objawów wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego z zaburzeniami świadomości. Należy pamiętać o zapobieganiu powikłaniom krwotoku śródmózgowego, takim jak: zakrzepica żył głębokich, zator tętnicy płucnej, odleżyny, zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego. Zaleca się rozważenie podskórnego podawania małych dawek heparyny niefrakcjonowanej lub drobnocząsteczkowej w celu zapobieżenia zakrzepicy żył głębokich w drugim dniu od wystąpienia ICH u pacjentów w stanie neurologicznym stabilnym, obciążonych dużym ryzykiem zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej. Odleżynom zapobiega częste zmienianie pozycji ciała chorego oraz użycie materacy przeciwodleżynowych. Zakażenia dróg oddechowych czy układu moczowego należy leczyć odpowiednimi antybiotykami. U wszystkich pacjentów zaleca się wczesną rehabilitację, natomiast wczesne uruchamianie tych chorych, u których nie stwierdza się nadciśnienia śródczaszkowego. Wczesne usprawnianie zapobiega powikłaniom, takim jak zachłystowe zapalenie płuc, zakrzepica żył głębokich i odleżyny. W celu leczenia drgawek i zapobiegania ich nawrotom zaleca się stosowanie leków przeciwdrgawkowych. Chirurgiczna ewakuacja krwiaka wskazana jest u pacjentów, u których zmiana jest zlokalizowana powierzchownie, a ich stan stopniowo pogarsza się z powodu efektu masy. Leczenie chirurgiczne jest najczęściej wdrażane w przypadku krwotoków zlokalizowanych w tylnym dole czaszkowym w istocie białej półkul móżdżku. Ewakuacja krwiaka z jąder podstawy lub pnia mózgu nie daje dobrych efektów 2. Ze względu na obecność deficytów neurologicznych ważną rolę w leczeniu chorych z krwotokiem śródmózgowym odgrywa kompleksowa rehabilitacja. Rokowanie Krwotok śródmózgowy jest chorobą obarczoną ryzykiem dużej niesprawności i wysoką śmiertelnością 1. Śmiertelność w ciągu pierwszych 30 dni jest bardzo wysoka wynosi 35 52%, z czego połowa zgonów następuje w ciągu pierwszych 2 dni 15. Rokowanie odległe w większości przypadków jest niepomyślne, jedynie 10% chorych odzyskuje samodzielność po miesiącu, 20% chorych w ciągu 6 miesięcy, a śmiertelność roczna wynosi 42 65% 16. Wpływ na rokowanie mają: wielkość, lokalizacja oraz szybkość powiększania się ogniska krwotocznego. Wskaźniki złego rokowania to: rozległe i głębokie zmiany zlokalizowane w jądrach podkorowych i wzgórzu, krwotok z przebiciem do układu komorowego, zaburzenia świadomości, starszy wiek chorych i obecność schorzeń ogólnoustrojowych 17. Wskaźniki dobrego rokowania to: małe, powierzchownie zlokalizowane ogniska krwotoczne oraz wysoka punktacja w Skali Glasgow przy przyjęciu. Chorzy z krwotokami do pnia mózgu umierają najczęściej natychmiast lub w ciągu kilku, kilkunastu godzin na skutek zatrzymania oddechu i czynności serca. Również 48 PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, September 2010, VOL. XII, No. 2
5 niepomyślnie rokują krwotoki do móżdżku, które często powodują niedomogę pnia mózgu. U chorych, którzy przeżyli krwotok śródmózgowy, po roku od krwawienia stwierdza się zazwyczaj obecność ubytków neurologicznych. U pacjentów z amyloidozą naczyń mózgowych często ponownie dochodzi do krwawienia. Reasumując należy podkreślić, że krwotok śródmózgowy jest ciężką postacią udaru mózgu, obarczoną wysoką śmiertelnością wczesną oraz prowadzącą zazwyczaj do wystąpienia istotnej niesprawności psychofizycznej u tych chorych, którzy przeżyją. W codziennej praktyce klinicznej trzeba pamiętać przede wszystkim o prawidłowym leczeniu nadciśnienia tętniczego, które jest głównym czynnikiem ryzyka choroby. Natomiast każdy pacjent, u którego nagle wystąpi deficyt neurologiczny, powinien być jak najszybciej skierowany do oddziału neurologicznego z podejrzeniem udaru mózgu. References: 1. Gąsecki D, Kozera G, Chwojnicki K, Nyka W. Krwotok wewnątrzmózgowy obraz kliniczny i aktualności w leczeniu. Choroby Serca i Naczyń 2006;3(3): Ferro JM. Update on intracerebral haemorrhage. J Neurol 2006;253: Karwacka M, Siemiński M, Nyka W. Krwotok śródmózgowy. Forum Medycyny Rodzinnej 2008;2(1): Gołąb B. Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego. PZWL: Warszawa, Gorelick P. Alter M. Deekker M. Handbook of Neuroepidemiology. New York, Basel, Hong Kong, Minutoli F, Angileri FF, Cosentiono S i wsp. 99m Tc-MIBI SPECT in distuinguishing neoplastic from nonneoplastic intracerebral hematoma. J Nucl Med 2003;44: Brott T, Broderick J, Kothari R i wsp. Early hemorrhage growth in patients with intracerebral hemorrhage. Stroke 1997;28: Qureshi AI, Tuhrim S, Broderick JP, Batjer HH, Hondo H, Hanley DF. Spontaneous intracerebral hemorrhage. N Engl J Med 2001;344: Lehmann-Horn F, Ludolph A. Neurologia diagnostyka i leczenie. Urban & Partner: Wrocław, Tung GA, Julius BD, Rogg JM. MRI of intracerebral hematoma: value of vasogenic edema ratio for predicting the cause. Neuroradiology 2003;45: Zuccarello M, Brott T, Derex L i wsp. Early surgical treatment for supratentorial intracerebral hemorrhage: a randomized feasibility study. Stroke 1999;30: Broderick J, Connolly S, Feldmann E et al. Guidelines for the management of spontaneous intracerebral hemorrhage in adults: 2007 update. Circulation 2007;116:e391-e Steiner T, Kaste M, Forsting M et al. Recommendations for the management of intracerebral hemorrhage part I: spontaneous intracerebral hemorrhage. Cerebrovasc Dis 2006;22: Jüttler E, Steiner T. Treatment and prevention of spontaneous intracerebral hemorrhage: comparison of EUSI and AHA/ASA recommendations. Expert Rev Neurother 2007;7: Anderson CS, Chakera TM, Stewart-Wynne EG i wsp. Spectrum of primary intracerebral haemorrhage in Perth, Western Australia, : incidence and outcome. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1994;57: Castellanos M, Leira R, Tejada J i wsp. Predictors of good outcome in medium to large spontaneous supratentorial intracerebral haemorrhages. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2005;7: Godlewski B, Zagórski J, Błaszczyk B, Staszek D. Samoistny krwiak śródmózgowy leczenie chirurgiczne czy zachowawcze. Lekarz Wojskowy 2006;82(3): PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, September 2010, VOL. XII, No. 2 49
Czynniki ryzyka i rokowanie w krwotoku śródmózgowym u pacjentów Pododdziału Udarowego Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Udar Mózgu 2009, tom 11, nr 2, 50 57 Copyright 2009 Via Medica ISSN 1505 6740 PRACA ORYGINALNA Czynniki ryzyka i rokowanie w krwotoku śródmózgowym u pacjentów Pododdziału Udarowego Kliniki Neurologii Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoU d a. Rodzaje udarów
Udary mózgu są w Polsce trzecią przyczyną zgonów. 70 procent pacjentów po udarze to osoby niepełnosprawne. Do udaru prowadzą przede wszystkim miażdżyca, nadciśnienie, otyłość, cukrzyca. W Polsce średnio
Bardziej szczegółowoDiagnostyka różnicowa omdleń
Diagnostyka różnicowa omdleń II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Omdlenie - definicja Przejściowa utrata przytomności spowodowana zmniejszeniem perfuzji mózgu (przerwany przepływ mózgowy na 6-8sek lub zmniejszenie
Bardziej szczegółowoRodzaje omdleń. Stan przedomdleniowy. Omdlenie - definicja. Diagnostyka różnicowa omdleń
Omdlenie - definicja Diagnostyka różnicowa omdleń Przejściowa utrata przytomności spowodowana zmniejszeniem perfuzji mózgu (przerwany przepływ mózgowy na 6-8sek lub zmniejszenie ilości tlenu dostarczonego
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy Kryterium Dane (jakie) Dane (źródło) Reguła Moduł wiek wiek pacjent/osoba > 18 lat (włączająca) kliniczne
Bardziej szczegółowo1. Protezowanie aparatami (przewodnictwo powietrzne i kostne). 2. Ćwiczenia logopedyczne.
2. Implantacje mikroelektrod do ślimaka przekazywanie odpowiednio dobranych sygnałów elektrycznych do receptorów w sposób sterowany komputerem. Rehabilitacja w uszkodzeniach słuchu: 1. Protezowanie aparatami
Bardziej szczegółowoNależą do najczęstszych urazów mózgu Zmiany w badaniach obrazowych z czasem pogarszają się
Złamania kości czaszki U 1/3 chorych po ciężkim urazie głowy nie występuje złamanie kości czaszki Złamanie może być linijne, z wgłobieniem lub z rozerwaniem szwów Zdjęcia rtg nie są wystarczające w diagnostyce
Bardziej szczegółowospis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16
spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17
Bardziej szczegółowoTematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii:
Tematyka zajęć i zaliczenie z Neurologii - plik pdf do pobrania Neurochirurgia Do zajęć seminaryjnych student jest zobowiązany przygotować wiedzę teoretyczną zgodnie ze słowami kluczowymi do danego tematu.
Bardziej szczegółowoBADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU
442 Część II. Neurologia kliniczna BADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU Badania neuroobrazowe Badanie tomografii komputerowej głowy Zasadniczym rozróżnieniem wydaje
Bardziej szczegółowoChoroby naczyniowe mózgu ( Udar mózgu, tętniaki, krwotok podpajęczynówkowy, ostra encefalopatia nadciśnieniowa, przewlekła miażdżyca naczyń mózgu)
WYKŁAD: Choroby naczyniowe mózgu ( Udar mózgu, tętniaki, krwotok podpajęczynówkowy, ostra encefalopatia nadciśnieniowa, przewlekła miażdżyca naczyń mózgu) UDARY MÓZGOWE EPIDEMIOLOGIA: W Europie każdego
Bardziej szczegółowoPadaczka u osób w podeszłym wieku
Padaczka u osób w podeszłym wieku W ostatnich latach obserwuje się wzrost przypadków padaczki u osób starszych zarówno w krajach Europy, jak i Ameryki Północnej co wynika ze starzenia się społeczeństwa
Bardziej szczegółowoUdary mózgu w przebiegu migotania przedsionków
Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Dr hab. med. Adam Kobayashi INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA Pacjenci z AF cechują się w pięciokrotnie większym ryzykiem udaru niedokrwiennego
Bardziej szczegółowoNowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa
Nowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) rozwijają się w tkankach mózgowia i rdzenia kręgowego. Mogą być pierwotne
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoDoustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoP R O G R A M. Polska Szkoła Neurochirurgii 2014r. Choroby naczyniowe OUN. Kurs specjalizacyjny obowiązkowy, w ramach programu specjalizacji
P R O G R A M Polska Szkoła Neurochirurgii 2014r Choroby naczyniowe OUN Kurs specjalizacyjny obowiązkowy, w ramach programu specjalizacji 11 maja (niedziela) 17:00 Otwarcie Szkoły 18:00 Wykład Mistrza
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy
Załącznik nr 13 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE DYSTONII OGNISKOWYCH I POŁOWICZEGO KURCZU TWARZY ICD-10 G24.3 - kręcz karku G24.5 - kurcz
Bardziej szczegółowoKraniektomia dekompresyjna i kontrolowana hipotermia w udarze niedokrwiennym mózgu Kamil Chwojnicki Terapia ostrej fazy udaru niedokrwiennego mózgu Tromboliza systemowa : skuteczna do 4,5 godz,, także
Bardziej szczegółowoWentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu Karolina Mroczkowska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Źródło Critical Care 2018: Respiratory management in patients
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoMigotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoZdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne
Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej Szpital
Bardziej szczegółowoMateriały informacyjne dla pacjentów
Materiały informacyjne dla pacjentów Udar mózgu Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Objawy Przyczyny Rozpoznanie Leczenie Powikłania Zapobieganie Wybrane linki Wprowadzenie Udar mózgu, zwany dawniej apopleksją,
Bardziej szczegółowolek Magdalena Puławska-Stalmach STRESZCZENIE
lek Magdalena Puławska-Stalmach tytuł pracy: Kliniczne i radiologiczne aspekty tętniaków wewnątrzczaszkowych a wybór metody leczenia STRESZCZENIE Tętniak to miejscowe, nieprawidłowe poszerzenie światła
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowoPODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE U DZIECI INTRACRANIAL PRESSURE ICP
PODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE U DZIECI INTRACRANIAL PRESSURE ICP Nadmierne ciśnienie wewnątrz niepodatnego sklepienia czaszki, upośledzające funkcje neurologiczne. PRZYCZYNY ICP Wynik zmian zwiększających
Bardziej szczegółowoUdar mózgu: model profilaktyki zdecentralizowanej
Mariusz Kielar, 2016-12-15 11:00 Udar mózgu: model profilaktyki zdecentralizowanej W Polsce średnio co 8 minut dochodzi do udaru mózgu. Każdego roku choroba ta występuje u 70 tysięcy Polaków. Niestety,
Bardziej szczegółowoUrologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Bardziej szczegółowoSTAN PADACZKOWY. postępowanie
STAN PADACZKOWY postępowanie O Wytyczne EFNS dotyczące leczenia stanu padaczkowego u dorosłych 2010; Meierkord H., Boon P., Engelsen B., Shorvon S., Tinuper P., Holtkamp M. O Stany nagłe wydanie 2, red.:
Bardziej szczegółowoNIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 Niewydolność nerek Niewydolność nerek charakteryzuje się utratą zdolności do oczyszczania organizmu
Bardziej szczegółowoS. Fijałkowska, B. Tustanowska Standard edukacyjny dla pacjenta z udarem mózgu. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 25,
S. Fijałkowska, B. Tustanowska Standard edukacyjny dla pacjenta z udarem mózgu Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 25, 101-105 2006 Standard Edukacyjny D la Pacjenta z U darem... 101 S. Fijałkowska,
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoPrzedmowa 11 Bożydar Latkowski Antoni Prusiński. Wprowadzenie 12 Antoni Prusiński. Część I. Wybrane problemy otoneurologii 21
Spis treści Przedmowa 11 Wprowadzenie 12 Część I. Wybrane problemy otoneurologii 21 1. ABC anatomii i fizjologii narządu przedsionkowego jako obwodowego receptora układu równowagi 22 2. Badanie otoneurologiczne
Bardziej szczegółowoData realizacji zajęć/numer ćwiczenia. Tematyka ćwiczeń
zajęć/numer ćwiczenia Tematyka ćwiczeń kierunkowe i przedmiotowe efekty efektów zgodne z 1 Powtórzenie podstaw anatomii układu nerwowego. Badanie pacjentów. U1, U2, U3, U4, U5, 2 Powtórzenie badania neurologicznego.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi... 13
Spis treści Przedmowa................ 11 1. Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi.................. 13 Najważniejsze problemy diagnostyczne....... 13 Ból w klatce piersiowej........... 14 Ostry
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoBÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA
BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA PAMIĘTAJ!!! TEKST PODKREŚLONY LUB WYTŁUSZCZONY JEST DO ZAPAMIĘTANIA. Opracował: mgr Mirosław Chorąży Zasłabnięcie
Bardziej szczegółowoUszkodzenie urazowe i nieurazowe mózguepidemiologia,
Uszkodzenie urazowe i nieurazowe mózguepidemiologia, patofizjologia, rokowanie Piotr Czempik Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii SUM Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Katowicach 1 Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoWartość diagnostyczna angio-tk w diagnostyce krwotoku podpajęczynówkowego
Wartość diagnostyczna angio-tk w diagnostyce krwotoku podpajęczynówkowego Przed wprowadzeniem do diagnostyki angio-tk złotym standardem w ocenie naczyń mózgowych w SAH była angiografia klasyczna. Wartość
Bardziej szczegółowoOstra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
Bardziej szczegółowoGRUPY ZAGROŻENIA. = fala uderzeniowa
Uraz ciśnieniowy płuc (UCP) Każde uszkodzenie miąższu płucnego, spowodowane nagłym wzrostem objętości powietrza (czynnika oddechowego) w płucach, przy braku możliwości jego odpływu przez drogi oddechowe.
Bardziej szczegółowoDIAGNOSTYKA I LECZENIE URAZÓW CZASZKOWO-MÓZGOWYCH
Częstochowa 2012 1 DIAGNOSTYKA I LECZENIE URAZÓW CZASZKOWO-MÓZGOWYCH Izabela Duda Częstochowa 2012 2 nomenklatura Traumatic brain injury Brain injury Head injury Traumatic cerebral injury Head trauma Traumatic
Bardziej szczegółowoProgram nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM.
Program nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM. Zajęcia z neurochirurgii odbywają się na VI roku studiów na Wydziale Lekarskim PAM. Program i obejmuje 18 godzin w tym 10 godzin ćwiczeń i 8
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoDanuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii
Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Udar mózgu został włączony do grupy chorób neurologicznych Udar mózgu 8th World Stroke Conference, 2012 18 mln osób rocznie z których 6 mln umiera 30
Bardziej szczegółowoPROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH
PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH Student w ramach realizacji praktyki klinicznej w danej specjalizacji dostępnej w wybranej placówce medycznej, powinien odbywać ją w
Bardziej szczegółowoRozwój Neurologii Interwencyjnej
Rozwój Neurologii Interwencyjnej Centra Interwencyjnego Leczenia Udaru Mózgu Adam Kobayashi Centrum Interwencyjnego Leczenia Udaru Mózgu II Klinika Neurologiczna INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 719 Poz. 27 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem
Bardziej szczegółowoSepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie
Sepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Sepsa, wstrząs septyczny, definicja,
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie pierwszego semestru z anatomii i z patologii
1 Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy
Bardziej szczegółowoDUQUE DATA COLLECTION FOR ACUTE STROKE UDARY MÓZGU - zbieranie danych w projekcie DUQuE
Tak Tak Nie Inclusion Definitions Definicje Udar mózgu Telemedycyna DUQUE DATA COLLECTION FOR ACUTE UDARY MÓZGU - zbieranie danych w projekcie DUQuE Udar mózgu to nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI POSTĘPOWANIA DYSPOZYTORÓW MEDYCZNYCH I ZESPOŁÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Z PACJENTEM Z PODEJRZENIEM UDARU MÓZGU
DOBRE PRAKTYKI POSTĘPOWANIA DYSPOZYTORÓW MEDYCZNYCH I ZESPOŁÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Z PACJENTEM Z PODEJRZENIEM UDARU MÓZGU Konsultant krajowy w dziedzinie neurologii prof. dr hab. n. med. Danuta Ryglewicz
Bardziej szczegółowoCZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OTĘPIEŃ
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OTĘPIEŃ Według raportu WHO z 2010 roku ilość osób z otępieniem na świecie wynosi 35,5 miliona, W Polsce oceniono w 2014 roku, że dotyczy ponad 500 000 osób z różnymi rodzajami otępienia,
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoSpis treści ROZDZIAŁ 1 ROZDZIAŁ 2 ROZDZIAŁ 3 ROZDZIAŁ 4. Spis Autorów Wstęp
Spis treści Spis Autorów Wstęp ROZDZIAŁ 1 Metabolizm w chirurgii 1.1. Informacje wstępne...1 1.2. Podział ustroju...1 1.3. Prawa równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej...2 1.4. Skład elektrolitowy
Bardziej szczegółowoUdar Mózgu opłaca się o nim mówić
Udar Mózgu opłaca się o nim mówić XIV Forum Szpitali Poznań 26-27 listopada 2015 Tomasz Solecki Boehringer Ingelheim FILM Typy udarów mózgu Udar niedokrwienny Udar krwotoczny Krwotok podpajęczynówkowy
Bardziej szczegółowoBadanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa
Ocena układu nerwowego u płodu w świetle Rekomendacji Sekcji USG PTG Wykonanie trzech przesiewowych badań ultrasonograficznych w ciąży: przed 10 tygodniem ciąży 11 14 tydzień ciąży 18 24 tydzień ciąży
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka operacyjnego. Piotr Czempik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii SUM
Ocena ryzyka operacyjnego Piotr Czempik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii SUM Ryzyko związane z zabiegiem operacyjnym Typ operacji (np. kardiochirurgiczne/niekardiochirurgiczne)
Bardziej szczegółowodniu przyjęcia oraz w przypadku chorych z krwotokiem dodatkowo dwukrotnie podczas hospitalizacji po embolizacji lub klipsowaniu tętniaka mózgu.
1 STRESZCZENIE Krwotok podpajęczynówkowy w przebiegu pękniętego tętniaka mózgu ze względu na młodszy wiek zachorowania niż w przypadku innych schorzeń sercowonaczyniowych oraz wysoką śmiertelność wymaga
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Neurologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Neurologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowotel:
Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103
ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku
Bardziej szczegółowoDiagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych
Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Piśmiennictwo: Szczeklik E. Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. PZWL 1979 Bolechowski F. Podstawy ogólnej diagnostyki
Bardziej szczegółowoODPOWIEDZI NA PYTANIA DO SIWZ NR 180/2017/N/Tarnów
Strona 1 z 5 Wrocław, dn. 09.11.2017 r. Do uczestników przetargu nieograniczonego na usługę grupowego ubezpieczenia na życie i zdrowie pracowników oraz członków rodzin pracowników Państwowej Wyższej Szkoły
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Rehabilitacja w chirurgii zagadnienia ogólne... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej, Maciej Mraz
Spis treści 1. Rehabilitacja w chirurgii zagadnienia ogólne... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej, Maciej Mraz 1.1. Wstęp.... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej 1.2. Znaczenie rehabilitacji w chirurgii...
Bardziej szczegółowoAneks III. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta
Aneks III Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta Uwaga: Charakterystyka Produktu Leczniczego i Ulotka dla pacjenta są wynikiem zakończenia procedury
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoOkoło 400 tysięcy chorych w Polsce Migotanie przedsionków
Około 400 tysięcy chorych w Polsce Najczęstsza przyczyna zatorów w krążeniu mózgowym Lekarz kardiolog: Serce to główna siła napędowa układu krwionośnego człowieka Serce najważniejsza pompa świata aorta
Bardziej szczegółowouszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego.
Barotrauma uszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego. Podział urazów ciœnieniowych płuc zatok obocznych
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2021 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Neurochirurgia z neuroanatomią Kod przedmiotu/ modułu* Nch/F Wydział
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 731 Poz. 66 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIWZAKRZEPOWA
NOWE TECHNIKI MEDYCZNE Szpital Specjalistyczny im. Św. Rodziny Sp. z o.o. PROFILAKTYKA PRZECIWZAKRZEPOWA opracowanie: mgr Joanna Styś konsultacja: lek. med. Marek Kulczyk Rudna Mała, 2014 rok ŻYLNA CHOROBA
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Ratownictwo medyczne Kod kierunku: 12.9 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoukładu krążenia Paweł Piwowarczyk
Monitorowanie układu krążenia Paweł Piwowarczyk Monitorowanie Badanie przedmiotowe EKG Pomiar ciśnienia tętniczego Pomiar ciśnienia w tętnicy płucnej Pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego Echokardiografia
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Kierunek studiów: Fizjoterapia
Bardziej szczegółowoRegulamin nauczania przedmiotu :,,Chirurgia Pielęgniarstwo w chirurgii naczyniowej obowiązujący w Katedrze Chirurgii
Regulamin nauczania przedmiotu :,,Chirurgia Pielęgniarstwo w chirurgii naczyniowej obowiązujący w Katedrze Chirurgii 1. Zajęcia z chirurgii odbywają się w Klinice Chirurgii Ogólnej ZOZ MSWiA z WM-CO, w
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoKatedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Wydziału Lekarskiego w Katowicach SUM Kierownik: prof. dr hab. n. med.
Katowice 2016 Jolanta Żak Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Wydziału Lekarskiego w Katowicach SUM Kierownik: prof. dr hab. n. med. Damian Kusz W razie zaobserwowania niepokojących
Bardziej szczegółowoOCENA PRZYCZYN I KONSEKWENCJI WYSTĘPOWANIA TĘTNIAKA TĘTNICY PŁUCNEJ U PACJENTÓW Z NADCIŚNIENIEM PŁUCNYM
OCENA PRZYCZYN I KONSEKWENCJI WYSTĘPOWANIA TĘTNIAKA TĘTNICY PŁUCNEJ U PACJENTÓW Z NADCIŚNIENIEM PŁUCNYM Marcin Kurzyna, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Grzegorz Harańczyk, StatSoft Polska Choroby
Bardziej szczegółowoEpidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego
Epidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego prof. Marek Harat Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy Polska Szkoła Neurochirurgii 2017 Częstość występowania urazów
Bardziej szczegółowoŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra
ŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra DANE PACJENTA: Imię i nazwisko:... PESEL: Zabieg został zaplanowany na dzień:... Lekarz wykonujący zabieg:... Na podstawie wywiadu lekarskiego i
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach W - 25 C - 0 L - 0 ZP- 0 PZ- 8 0
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu (kierunku) Specjalność: Nazwa przedmiotu: Pielęgniarstwo Pielęgniarstwo neurologiczne
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem A. Leczenie sildenafilem pacjentów
Bardziej szczegółowoCo możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Summary. Anna Syta-Krzyżanowska, Monika Chorąży, Wiesław Drozdowski. AKTUALN NEUROL 2010, 10 (1), p. 26-30
Anna Syta-Krzyżanowska, Monika Chorąży, Wiesław Drozdowski Aktualn Neurol 2010, 10 (1), p. 26-30 Received: 21.01.2010 Accepted: 17.03.2010 Published: 31.03.2010 Charakterystyka etiologiczna udarów mózgu
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 893 Poz. 133 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia
Bardziej szczegółowo2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16
INTENSYWNA TERAPIA STANU ASTMATYCZNEGO 1. Definicja... 13 2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16 3. Obraz kliniczny... 17 3.1. Rozpoznanie... 17 3.2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoLeczenie bezdechu i chrapania
Leczenie bezdechu i chrapania Bezdech senny, to poważna i dokuczliwa choroba, dotykająca ok. 4% mężczyzn i 2% kobiet. Warto więc wykonać u siebie tzw. BADANIE POLISOMNOGRAFICZNE, które polega na obserwacji
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 1 Z Kliniki Neurologii Akademii Medycznej w Białymstoku Neurology Clinic Medical University of Białystok
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowo