Logistyka - nauka. Planowanie mobilności w skali lokalnej - Akademia Morska w Gdyni

Transkrypt

1 Mgr Karolina Gwarda Dr Adam Przybyłowski Akademia Morska w Gdyni Planowanie mobilności w skali lokalnej - Akademia Morska w Gdyni Wstęp Zjawiskiem, które coraz silnej dotyka duże miasta Unii Europejskiej jest kongestia i zanieczyszczenie środowiska. Podejmuje się wiele działań dążących do zachęcenia ludności miejskiej do zmiany zachowań i przyzwyczajeń komunikacyjnych celem równoważenia mobilności miejskiej. Do grona rozwiązań, które mogą przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców można zaliczyć wyeliminowanie lub zmniejszenie zjawisk szkodliwych dla środowiska poprzez zakup zielonych środków komunikacji miejskiej, wprowadzanie stref ograniczonego ruchu samochodowego, itp. Narzędziem pozwalającym rozwiązywać tego typu wyzwania rozwojowe i problemy miast jest Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (ang. SUMP) 1. Jednym z elementów tego narzędzia są tzw. plany mobilności dla największych przedsiębiorstw, instytucji, czy też szkół na danym obszarze. Celem artykułu jest zaprezentowanie wyników badań pilotażowych zachowań i preferencji komunikacyjnych studentów Akademii Morskiej w Gdyni (AMG), które są pierwszym etapem do stworzenia planu mobilności dla tej uczelni we współpracy z Urzędem Miasta Gdynia w ramach projektu CIVITAS Dyn@mo. 1. Charakterystyka AMG w kontekście lokalnych planów mobilności Akademia Morska w Gdyni jest uczelnią państwową z długoletnią tradycją, którą obecnie tworzą cztery wydziały: Elektryczny, Mechaniczny, Nawigacyjny oraz Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa. Uczelnia rozwija swoją działalność naukowo dydaktyczną na 7 kierunkach studiów, w 30 specjalnościach. Wszystkie wydziały mają prawa doktoryzowania 2. AMG zatrudnia około 772 pracowników (stan na dzień r.). W poszczególnych grupach pracowniczych struktura zatrudnienia wygląda następująco: nauczyciele akademiccy 324 osoby, pracownicy naukowi i inżynieryjno-techniczni - 91 osób, pracownicy administracyjni osób, pracownicy obsługi 138 osób, pracownicy bibliotek i wydawnictwa 19 osób oraz pracownicy statków szkolnych 50 osób. Naukę na uczelni 1 Patrz szerzej: A. Przybyłowski, K. Gwarda, Planowanie zrównoważonej mobilności w miastach, Logistyka, nr 6/2014 (w druku) Logistyka 6/

2 podejmuje 6049 osób (stan na dzień r.), w tym 3635 to studenci stacjonarni, a 2414 studenci niestacjonarni 3. Obiekty AMG zlokalizowane są w kilku różnych obszarach miasta. Pracownicy, studenci - zarówno stacjonarni jak i niestacjonarni - poruszają się między tymi lokalizacjami w tygodniu i w weekendy. Największa i główna siedziba znajduje się przy głównej arterii miasta na ulicy Morskiej. (rys. 1) W skład tego kampusu wchodzą budynki trzech wydziałów, hala sportowa, biblioteka główna, warsztaty mechaniczne i elektryczne. Wjazd na parking pracowniczy odbywa się po okazaniu identyfikatora (płatnego). Przed głównym gmachem usytuowany jest ogólnodostępny, bezpłatny parking, z którego w większości korzystają studenci. W dniu powszednim występują istotne problemy ze znalezieniem tam wolnego miejsca. Natomiast w weekendy, kiedy jeszcze więcej studentów korzysta z samochodów, dodatkowo zostaje udostępniony parking pracowniczy. W bezpośrednim kontakcie z uczelnią znajdują się przystanki autobusowej i trolejbusowej komunikacji miejskiej oraz nieco dalej szybkiej kolei miejskiej (ok. 300 m). Ponadto przy wejściu bocznym umiejscowione są miejsca parkingowe dla rowerów (ok. 30), a ścieżka rowerowa poprowadzona jest wzdłuż ulicy Morskiej. Rys. 1. Plan kampusu przy ulicy Morskiej. Źródło: dn r. Kolejne obiekty AMG (basen, planetarium i budynek Wydziału Nawigacyjnego) zlokalizowane są na Skwerze Kościuszki; terenie charakteryzującym się wzmożonym ruchem turystycznym i wyłączonym z użytkowania przez komunikację miejską. Pracownicy, podobnie jak w kapusie głównym, posiadają swój parking, jednak liczba miejsc jest ograniczona, a wręcz niewystarczająca. Studenci poruszający się swoimi samochodami zmuszeni są do korzystania ze strefy płatnego parkowania. Najbliższy przystanek miejskiego 3 Sprawozdanie z rocznej działalności Akademii Morskiej w Gdyni za okres r. Logistyka 6/

3 transportu autobusowego/trolejbusowego znajduje się w odległości ok. 850 metrów. Natomiast do przystanku szybkiej kolei miejskiej jest 1,5 kilometra. Przed basenem znajdują się miejsca parkingowe dla rowerów, jednak na Skwerze Kościuszki nie ma wydzielonej drogi dla tego typu środków transportu. Warto zwrócić również uwagę na lokalizację domów studenckich i hotelu asystenckiego. Jeden z akademików umiejscowiony jest przy Bulwarze Nadmorskim i przeznaczono go do użytku studentów Wydziału Nawigacyjnego. Znajduje się tam również jedna z katedr tego wydziału oraz sale wykładowe i ćwiczeniowe, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne. Przed budynkiem znajduje się parking dla samochodów i rowerów. W okolicy nie ma żadnego przystanku transportu zbiorowego, więc odległość (ok. 1 km) dzieląca budynek Wydziału Nawigacyjnego i dom studencki jest możliwa do pokonania pieszo, rowerem lub samochodem. Pozostałe dwa akademiki i hotel asystencki usytuowane są na ulicy Beniowskiego i przylegają bezpośrednio do głównego kampusu uczelni. Przed budynkami znajdują się stojaki dla rowerów i przystanek autobusowy jednej z linii. Dotarcie pieszo do siedziby przy ulicy Morskiej zajmuje maksymalnie 5 minut. Akademia Morska to jedna z większych instytucji w mieście, a jej pracownicy i studenci (6821 osób) niewątpliwie borykają się z problemami związanymi z przemieszczaniem się do i z uczelni. Wdrożenie planu mobilności w Uczelni mogłoby przyczynić się do rozwiązania bądź złagodzenia części z nich. Do korzyści, które mogą odnieść adresaci lokalnych planów mobilności można zaliczyć 4 : poprawę dostępności do przedsiębiorstw/instytucji/obszarów, ukazanie alternatywnych, w stosunku do komunikacji samochodowej, możliwości podróży miejskich, polepszenie jakości usług świadczonych przez transport publiczny i warunków podróży rowerowych oraz pieszych, zwiększenie bezpieczeństwa komunikacyjnego, zmniejszenie kosztów i czasu podróży, ograniczenie zapotrzebowania na miejsca parkingowe, możliwość codziennej aktywności fizycznej poprzez podróże rowerowe i piesze. Plany Mobilności są instrumentem pomocnym w dążeniu do zrównoważonej mobilności w obszarach miejskich. Wiele przedsiębiorstw, instytucji, szkół, uczelni europejskich stworzyło i wdrożyło już przygotowane plany mobilności przynoszące wiele pozytywnych 4 Nosal K., Przykłady planów mobilności i ocena ich skuteczności, Transport Miejski i Regionalny, 2011, nr 1, s Logistyka 6/

4 efektów. Doskonałym przykładem miasta, w którym lokalne plany mobilności są często wykorzystywanym narzędziem jest Londyn. British Sky Broadcasting to znana brytyjska stacja telewizyjna zatrudniająca ok osób. Po wdrożeniu szeregu środków miękkich uzyskano między innymi zmniejszenie liczby indywidualnych podróży samochodowych o 18 % w ciągu 3 lat od wprowadzenia planu 5. Polskim przykładem uczelni, która jako pierwsza wdrożyła plan mobilności jest Politechnika Krakowska. Udział podróży w systemie carpooling w dojazdach do uczelni zwiększył się: o 4 % w przypadku grupy pracowniczej, o 7 % - studenci dzienni i studenci zaoczni - 16 %. Natomiast w przypadku jednoosobowych podróży realizowanych przy użyciu samochodu zanotowano spadek o 4 % - grupa pracownicza, 20 % - studenci zaoczni 6. Należy zatem podjąć szereg działań miękkich, które będą zmierzały do zmiany zachowań komunikacyjnych pracowników i studentów między innymi poprzez lepsze wykorzystanie istniejącej infrastruktury, zapewnienie właściwej dostępności do informacji oraz wdrożenie polityki parkingowej Badania pilotażowe- badanie zachowań komunikacyjnych studentów Przygotowanie kompleksowego planu mobilności jest procesem etapowym. W Akademii Morskiej w Gdyni, dla której planowane jest stworzenie planu mobilności, w ramach pilotażu przeprowadzono badania zachowań komunikacyjnych pięćdziesięcioosobowej grupy studentów z wydziału Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa (II-gi i III-ci rok studiów dziennych pierwszego stopnia). Pierwsza część badania sprawdzała w posiadaniu jakich środków transportu są respondenci. Okazuje się, że ponad połowa z nich (60 %) posiada rower, a tylko 8 % jest w właścicielami samochodów (wykres 1). Taki stan rzeczy może być szansą do zwiększenia udziału podróży rowerowych do/z uczelni. 5 Ahmed S., Pan-European Workplace Mobility Plan Awards 2010, Nosal K., Zintegrowany plan mobilności dla Politechniki Krakowskiej pierwszy plan mobilności w Polsce, Nosal K., Zintegrowany plan mobilności dla Politechniki Krakowskiej jako przykład zaspakajania potrzeb komunikacyjnych pracowników i studentów oraz zarządzania ich mobilnością, Transport Miejski i Regionalny, 2008, nr 7-8. Logistyka 6/

5 60% 34% 58% samochó d 20% 20% 8% tak tak, dzielę go z rodziną lub znajomymi nie Wykres 1. Procentowy stan posiadania roweru/samochodu przez respondentów. W większości respondenci wskazali Gdynię jako miejsce zamieszkania (62,2%). Grabówek to dzielnica, która ma największy udział procentowy (20%) wśród dzielnic zamieszkiwanych przez studentów. Warto zwrócić uwagę na to, że jeden z kampusów Akademii Morskiej jest usytuowany w tej części Gdyni. W przypadku pozostałych miejsc zamieszkania domy studenckie stanowią 6%, natomiast w miejscowościach zamieszkiwanych poza Gdynią wskazywano: Sopot, Gdańsk, Wejherowo, Rumię, Redę (32%). (wykres 2) Wykres 2. Miejsce zamieszkania respondentów. Większość studentów (82%) rozpoczyna zajęcia w godz. 9-10, natomiast 72 % kończy je w godz (wykres 3 i 4) Dane te przydatne są głównie ze względu na możliwość ustalenia, czy godzina rozpoczęcia i zakończenia zajęć pokrywa się z godzinami szczytu w mieście. Okazuje się, że większość respondentów realizuje swoje podróże w czasie zwiększonego natężenia ruchu, co może przyczynić się do wyboru sposobu przemieszczania się w przestrzeni miejskiej i może być wskazówką do wskazania bardziej efektywnego rozwiązania. Logistyka 6/

6 82% 72% 18% 14% 14% o godz. 7-8 o godz o godz o godz po godz. 17 Wykres 3 i 4. Godziny rozpoczęcia i zakończenia zajęć. Respondenci wskazali, iż najczęściej wykorzystywanym przez nich sposobem realizacji codziennych podróży są autobus i trolejbus (58%), a następnie połączenie autobusu z SKM (14 %) i sama SKM (14%). Cieszyć może fakt, że w minimalnym stopniu wykonywane są podróże samochodem osobowym (2%). Jednak zastanawiający jest brak podróży rowerem i niewielki odsetek podróży pieszych (8%). (wykres 5) pociąg 14% 2% autobus/trolejbus skm samochodem jako kierowca pieszo autobus + SKM 8% 4% 14% 58% Wykres 5. Sposób realizacji codziennych podróży do/z uczelni. Zbadano również przyczyny wyboru sposobu przemieszczania się po mieście. W przypadku komunikacji zbiorowej, która była wskazywana jako najczęstszy sposób przemieszczania się po mieście, jest to jedyny sposób dotarcia na uczelnię (29 %), a głównym powodem wyboru są oszczędności kosztów (30 %). (wykres 6). Według respondentów podstawą wyboru samochodu osobowego jest oszczędność czasu podróży (67 %). Podróże Logistyka 6/

7 piesze realizowane są z powodu zbyt małej odległości uczelni od miejsca zamieszkania (50%). Martwić może fakt, że respondenci w niewielkim stopniu deklarowali wybór środka transportu podyktowany dbałością o środowisko. inne dbałośd o środowisko odległośd jest zbyt mała, aby użyd samochód pieszo oszczędnośd czasu podróży oszczędnośd kosztów podróży 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Wykres 6. Przyczyny wyboru wskazanych sposobów poruszania się do/z uczelni. Respondenci w kwestionariuszu ankietowym w większości nie byli w stanie wyrazić swojej opinii na temat ilości miejsc parkingowych dla rowerów (60% nie ma zdania lub nie wie jak ocenić liczbę miejsc parkingowych dla rowerów przy kampusie na ulicy Morskiej). Taka sytuacja jest spowodowana brakiem zainteresowania tego typu środkiem transportu. (wykres 7) 60% 26% 14% niewystarczająca wystarczająca nie wiem/nie mam zdania Wykres 7. Opinia na temat miejsc parkingowych dla rowerów przy kampusie zlokalizowanym przy ulicy Morskiej. Respondenci poproszeni zostali również o wskazanie warunków, które musiałby ulec poprawie, aby zdecydowali się oni zmienić swoje nawyki komunikacyjne i skorzystali z przemieszczania się do/z uczelni rowerem. (wykres 8) Wyniki pokazują, że studenci są skłonni do zmian pod warunkiem: poprawy bezpieczeństwa (46 %), budowy wiaty rowerowej Logistyka 6/

8 (42%), budowy nowych ścieżek rowerowych prowadzących do uczelni (44%), zwiększenia miejsc parkingowych (36%). Cenną uwagą wskazywaną przez respondentów jest konieczność udostępnienia rowerzystom szatni i pryszniców na terenie kampusów. poprawa bezpieczeostwa 16% 16% 30% 38% budowa wiaty rowerowej 8% 24% 34% 34% tak raczej tak budowa nowych ścieżek rowerowych 16% 28% 24% 32% raczej nie nie zwiększenie miejsc parkingowych 20% 16% 26% 38% Wykres 8. Warunki jakie muszą ulec poprawie, aby respondenci dojeżdżali do/z uczelni rowerem. Kolejnym zagadnieniem, które zostało zbadane w kwestionariuszu ankietowym była chęć skorzystania przez respondentów z carpoolingu. (wykres 9) Okazuje się, że gdyby powstała platforma wymiany informacji dedykowana studentom AMG, to aż 64 % badanych skorzystałoby jako pasażer z tego rodzaju grupowych dojazdów. Chętnych, którzy udostępnią wolne miejsce w swoim aucie jest zdecydowanie mniej, bo tylko 10 %. Studenci, którzy negatywnie podchodzą do carpollingu jako główne powody swojej decyzji podawali: brak bezpieczeństwa, zbyt bliską odległość od miejsca zamieszkania. 26% tak, chętnie skorzystam jako pasażer 10% 64% tak, chętnie udostępnie wolne miejsce w swoim samochodzie Wykres 9. Procentowy rozkład studentów, którzy są chętni do skorzystania z carpolloingu. Logistyka 6/

9 Na koniec respondenci byli zapytani o korzystanie z platformy internetowej mobilnagdynia.pl. (wykres 10) Portal ten jest miejscem informowania o eventach, projektach związanych z mobilnością w Gdyni, a przede wszystkim służy do przeprowadzenia konsultacji z lokalną społecznością i interesariuszami. Okazuje się, że tylko 12% badanych korzystało z zasobów tej platformy internetowej. Pokazuje to jak małe jest zainteresowanie respondentów tego typu tematyką. 88 % 12 % t n Wykres 10. Ilość studentów korzystająca z platformy mobilnagdynia.pl Podsumowanie Lokalne plany mobilności są dużym wyzwaniem dla takich instytucji jak uczelnie. Wynika to z dużej liczby pracowników i studentów i ich bardzo zróżnicowanego statusu. Przeprowadzone badania pilotażowe wskazują na wysoki udział publicznego transportu zbiorowego w zakresie podróży do/z uczelni i duże możliwości w zakresie rozwoju transportu rowerowego. Badania wskazują ponadto na niską świadomość społeczności studenckiej i jednocześnie na relatywnie duży potencjał w kontekście równoważenia mobilności w wymiarze lokalnym i regionalnym. Są one pierwszym etapem na drodze do sporządzenia planu mobilności. Zakłada się zbadanie zachowań wszystkich grup pracowników i kategorii studentów. Po przeanalizowaniu danych zaproponowane zostaną cele i środki realizacji, tj. tzw. miękkie rozwiązania możliwe do wdrożenia w Uczelni. Następnie opracowany zostanie szczegółowy plan działań do wdrożenia wraz ze wskaźnikami do monitoringu i ewaluacji. Jednak, aby cała społeczność osiągnęła korzyści wynikające z wdrożenia lokalnych planów mobilności, konieczna jest dalsza efektywna współpraca jest pomiędzy wszystkimi interesariuszami: uczelnią, samorządem, organizatorami i przewoźnikami publicznego transportu zbiorowego, a przede wszystkim uwzględnianie opinii pracowników i studentów. Logistyka 6/

10 Local scale mobility planning Gdynia Maritime University students mobility behavior and preferences pilot research Summary Advancing towards sustainable mobility planning is one of the recent EU priorities. The aim of the paper is to present the first step to the implementation process of this concept at the local scale at the example of the mobility plan for the Gdynia Maritime University (GMU). Based on the available data and research survey, the paper presents the GMU s characteristic and the students mobility behavior and preferences according to the pilot results. Literatura 1. Ahmed S., Pan-European Workplace Mobility Plan Awards 2010, _british_sky_broadcasting_11.pdf Nosal K., Przykłady planów mobilności i ocena ich skuteczności, Transport Miejski i Regionalny, 2011, nr Nosal K., Zintegrowany plan mobilności dla Politechniki Krakowskiej pierwszy plan mobilności w Polsce, Nosal K., Zintegrowany plan mobilności dla Politechniki Krakowskiej jako przykład zaspakajania potrzeb komunikacyjnych pracowników i studentów oraz zarządzania ich mobilnością, Transport Miejski i Regionalny, 2008, nr Przybyłowski A., Gwarda K., Planowanie zrównoważonej mobilności w miastach, Logistyka, nr 6/2014 (w druku). 6. Sprawozdanie z rocznej działalności Akademii Morskiej w Gdyni za okres r Logistyka 6/