LKR /07 P/07/070

Transkrypt

1 NAJWYśSZA IZBA KONTROLI Kraków, dnia marca 2008 r. DELEGATURA w KRAKOWIE KRAKÓW, ul. Łobzowska 67 (0-12) , , Fax (0-12) LKR /07 P/07/070 Pan Andrzej Reichel Dyrektor Zakładu Linii Kolejowych w Krakowie PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. Pl. Jana Matejki nr Kraków WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (t. j. Dz. U. z 2007 r., Nr 231, poz. 1701), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie przeprowadziła kontrolę w Zakładzie Linii Kolejowych PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. w Krakowie w zakresie stanu technicznego i przygotowania kolejowych obiektów dworcowych do obsługi pasaŝerów w latach W związku z kontrolą, której wyniki przedstawiono w protokole kontroli podpisanym w dniu 29 lutego 2008 r. i omówionymi na naradzie pokontrolnej w dniu 6 marca 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia stan techniczny i przygotowanie kolejowych obiektów dworcowych do obsługi pasaŝerów, w tym szczególnie dostępność dla osób niepełnosprawnych infrastruktury dworcowej zarządzanej przez ZLK. PowyŜszą ocenę ogólną uzasadniają następujące oceny szczegółowe. 1. Wg stanu na 30 czerwca 2007 r. Zakład zarządzał w zakresie infrastruktury dworcowej słuŝącej do obsługi pasaŝerów 187 peronami z 313 wiatami, 20 kładkami oraz 14 przejściami podziemnymi dla pieszych. Infrastruktura ta to obiekty w pełni

2 wyeksploatowane, co potwierdziły przeprowadzone w toku kontroli oględziny 11 wybranych obiektów dworcowych. Ponoszone nakłady na modernizację i remonty ww. obiektów były w okresie objętym kontrolą dalece niewystarczające. Rola Zakładu ograniczała się w praktyce do corocznego przedkładania do PKP PLK S.A. Oddziału Regionalnego w Krakowie propozycji do planu inwestycyjnego. Propozycje te, głównie modernizacyjne, nie były w dostatecznym stopniu uwzględniane, co prowadziło do dalszej ich dekapitalizacji. W okresie (I półrocze) łączne planowane nakłady na modernizację administrowanej przez Zakład infrastruktury wyniosły ,3 tys. zł, z tego na obiekty dworcowe 3.086,8 tys. zł, tj. 2,2 % planu ogółem. Wykonanie wyniosło odpowiednio: ,0 tys. zł oraz 2.664,3 tys. zł, tj. 4,5 % nakładów ogółem. Zbyt małe były równieŝ nakłady na remonty, które w analogicznym okresie kształtowały się następująco: - plan ogółem: ,6 tys. zł, w tym obiekty dworcowe 2.083,7 tys. zł, tj. 5,7 %, - wykonanie: ,9 tys. zł, w tym obiekty dworcowe 2.232,1 tys. zł, tj. 5,9 %. NaleŜy podkreślić, Ŝe w zakresie prac remontowych nie planowano i nie zrealizowano Ŝadnego remontu w podziemnych przejściach dla pieszych, ograniczając się do drobnych prac konserwacyjnych na kwotę 52,5 tys. zł w czterech tego typu obiektach. 2. W latach Zakład w zasadzie nie przeprowadzał kontroli stanu dostępności i przygotowania pod względem techniczno-eksploatacyjnym zarządzanej infrastruktury liniowej, leŝącej w obrębie dworców kolejowych, do przyjęcia i odprawy osób, w tym szczególnie niepełnosprawnych. Pewnym uzasadnieniem dla takiej sytuacji jest fakt, Ŝe permanentny stan niedostępności i nieprzygotowania w tym zakresie przy wyŝej wskazanych niedostatecznych nakładach finansowych, niezbędnych do jego zmiany jest powszechnie znany od lat. Nieprzystosowanie obiektów infrastruktury dworcowej, przeznaczonej do obsługi podróŝnych potwierdziły niezaleŝnie od ustaleń kontroli NIK kontrole Urzędu Transportu Kolejowego. W ich wyniku w odniesieniu do dworców Kraków Główny i Kraków Płaszów wskazano m.in. na zły stan techniczny peronów, nieprzystosowanie części obiektów do potrzeb osób niepełnosprawnych, niewłaściwy stan higienicznosanitarny i estetyczny niektórych obiektów. 3. Negatywną ocenę stanu techniczno-eksploatacyjnego i dostosowania obiektów infrastruktury dworcowej (peronów, kładek, przejść podziemnych, budowli i ruchomości 2

3 na nich posadowionych) do obsługi pasaŝerów, w tym osób niepełnosprawnych uzasadniają głównie wyniki oględzin przeprowadzonych w toku omawianej kontroli w odniesieniu do tego rodzaju składników majątkowych znajdujących się w wybranych 11 obiektach stacyjnych (Kraków Główny kategoria A; Tarnów kategoria B; Bochnia, Kraków Płaszów, Oświęcim i Trzebinia kategoria C, Bogumiłowice, Brzesko Okocim, PodłęŜe, Tarnów Mościce i Wieliczka Rynek kategoria D). Wykazały one bowiem m.in., iŝ: nie wszystkie z nich były w pełni przygotowane i utrzymane pod względem estetycznym oraz eksploatacyjno-technicznym, co przewiduje art. 14 prawa przewozowego. Przykładowo: aŝ w 9 obiektach stacyjnych dostęp do peronów utrudniały schody (z czego w 5 obiektach stwierdzone zostały uszkodzenia na krawędziach i powierzchni schodów). Tylko w stacji Kraków Główny zainstalowane są windy osobowe ułatwiające komunikację pomiędzy poszczególnymi poziomami obiektów dworcowych udostępnionych podróŝnym. Zdecydowana większość peronów naleŝy do kategorii niskich do 55 cm, nadto w dwóch obiektach perony nie posiadają posadzki pokrywającej całkowicie ich powierzchnię, co w stacji Bogumiłowice skutkuje nawet brakiem pasów bezpieczeństwa (powierzchnia peronu wysypana Ŝwirem). W przejściu podziemnym w Tarnowie Mościcach podczas oględzin wszystkie punkty świetlne były niesprawne. W tunelach 4 obiektów (Bochnia, Bogumiłowice, Tarnów i Tarnów Mościce) brak było tablic informacyjnych o rozkładzie jazdy. Urządzenia elektronicznej informacji o odjazdach pociągów zainstalowane są wyłącznie w 2 tunelach spośród 4 istniejących w stacji Kraków Główny. Pozostałe 5 obiektów, w których znajdują się podziemne przejścia pod torami nie posiada takiego udogodnienia. W Brzesku Okocimiu stwierdzono, iŝ wykonana z betonu konstrukcja nośna kładki i schodów jest w znacznym stopniu uszkodzona w wyniku oddziaływania warunków atmosferycznych. Jeden z filarów podtrzymujących schody na peronie nr 1 podparty /wzmocniony/ został drewnianymi krawędziakami. Posadzka kładki posiada miejscowe uszkodzenia, co dotyczy równieŝ balustrad kładki i schodów. W obrębie Ŝadnego z objętych oględzinami 11 obiektów dworcowych nie jest zlokalizowany posterunek Policji, zaś placówka SOK znajduje się tylko w Oświęcimiu, przy czym jej oznakowanie nie jest dostatecznie czytelne. Wyniki kontroli wskazują, Ŝe zarówno w kontrolowanym okresie, jak i w latach poprzednich, brak było odpowiednich do potrzeb nakładów na modernizację przestarzałych obiektów dworcowych, co spowodowało, Ŝe w zdecydowanej większości obecnie nie są one dostosowane do wymogów wynikających z rozporządzenia Ministra 3

4 Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 10 września 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 151, poz. 987), a nadto infrastruktura dworcowa w 8 na 11 stacji poddanych oględzinom całkowicie nie jest przystosowana dla potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózkach inwalidzkich. Wymogi dotyczące stworzenia ułatwień dla osób słabowidzących i niewidzących w Ŝadnym spośród skontrolowanych obiektów nie są w pełni spełnione. Za szczególnie niebezpieczny, tj. stwarzający realne zagroŝenie dla Ŝycia i zdrowia osób, jest stan przejść (istniejących w 8 na 11 skontrolowanych stacjach) wykonanych w poziomie szyn. ZagroŜenie to wynika z niedostatecznego ich oznakowania oraz zabezpieczenia przed dostępem podróŝnych, a takŝe ze znacznego i duŝego natęŝenia ruchu pociągów na odnośnych liniach. W związku z powyŝszym, kontrolerzy w trybie art. 51 ustawy o NIK uzyskali od Pana deklarację o planowanych i podjętych działaniach, zmierzających do wyeliminowania przedmiotowego zagroŝenia. 4. NIK nie wnosi natomiast zastrzeŝeń do nadzoru sprawowanego nad umowami handlowymi realizowanymi w obrębie zarządzanych obiektów dworcowych. NaleŜy jednak stwierdzić, iŝ umowy takie generujące zarówno przychody Zakładu, jak i związane z ponoszeniem kosztów mają niemal marginalny udział w kosztach i przychodach. Działalność komercyjna w 2007 r. prowadzona przez obce podmioty w pięciu obiektach dworcowych realizowana była na podstawie 33 umów, dot. działalności reklamowej i 70 umów, dot. działalności handlowo-usługowej. Nadzór nad tym drugim rodzajem umów został przekazany do ZLK przez Oddział Regionalny PKP PLK S.A. dopiero z dniem r. Przychody z tego tytułu wyniosły w sumie 346,8 tys. zł i stanowiły jedynie ok. 4,3 % rocznej sumy przychodów ze sprzedaŝy netto (8.005,62 tys. zł). Wyliczenie tej relacji przy załoŝeniu uzyskiwania przez ZLK przychodów omawianego rodzaju przez 12 m-cy na poziomie uzyskanym w IV kwartale 2007 r. (1.158 / 8.816,82) daje udział jedynie ok. 13,1 %. W grupie umów kosztowych (739) Zakład aktualnie posiada zawartych 8 umów z 4 wykonawcami, których przedmiotem jest utrzymanie porządku i czystości na obiektach (perony, tunele, kładki, międzytorza, chodniki). Na realizację tego rodzaju usług Zakład w 2007 r. wydatkował ok. 566,1 tys. zł, co w porównaniu z rocznymi wydatkami na zakup usług obcych (30.797,1 tys. zł) stanowi jedynie 1,8 %. Koszty związane z utrzymaniem porządku na obiektach dworcowych w 2007 r. w ok. 6,4 % zrekompensowane zostały przychodami 4

5 (w łącznej kwocie ok. 36 tys. zł) uzyskanymi z tytułu naliczenia kar umownych za nieprawidłowe wykonanie zadań porządkowych. Wyniki kontroli wskazują, Ŝe w toku oględzin 11 wybranych obiektów dworcowych nie odnotowano zaniedbań w zakresie utrzymania czystości i porządku, to jednak liczne skargi podróŝnych, jak i ustalenia kontroli słuŝb sanitarnych oraz kontroli Urzędu Transportu Kolejowego wskazują, iŝ zakres umów dot. usług porządkowych, co do częstotliwości ich wykonywania, jest w znacznym stopniu niewystarczający. RównieŜ w niewystarczającym zakresie realizowane były przez Zakład wytyczne jednostek zwierzchnich, dotyczące utrzymania i remontów składników infrastruktury dworcowej, w tym m.in. instrukcji Id-2 i Id-16. W ocenie NIK, wynika to z niewielkich rozmiarów w porównaniu do ogromu potrzeb uzyskiwanych przez ZLK środków na utrzymanie obiektów i realizację niezbędnych prac remontowych, pozwalających na poprawę ich niekiedy katastrofalnego stanu technicznego. 5. NIK pozytywnie ocenia podejmowanie przez Zakład działań zmierzających do nawiązania współpracy z lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego, w efekcie czego w okresie objętym omawianą kontrolą udało się uzyskać od tych jednostek finansowe wsparcie dla realizacji remontów i napraw głównych kładek dla pieszych w czterech stacjach (Trzebinia, Krzeszowice, LibiąŜ i Zabierzów). W ocenie NIK, podwyŝszeniu standardów w zakresie przyjęcia i odprawy pasaŝerów sprzyja brak w strukturze Zakładu komórki, do której zadań naleŝałyby obowiązki związane z bezpośrednią obsługą podróŝnych, w tym osób niepełnosprawnych, a takŝe nieprzeprowadzanie szkoleń pracowników w tym zakresie. NaleŜy ponadto zaznaczyć, iŝ pomimo posiadanej wiedzy o braku dostosowania administrowanych obiektów infrastruktury dworcowej do potrzeb osób niepełnosprawnych, ZLK nie nawiązał współpracy z organizacjami i instytucjami reprezentującymi te osoby. W ocenie NIK taka współpraca mogłaby słuŝyć wypracowaniu rozwiązań organizacyjnych, mających na celu zwiększenie dostępności do obiektów dworcowych, tym bardziej, Ŝe w grudniu 2009 roku wejdzie w Ŝycie rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r., dotyczące praw i obowiązków pasaŝerów w ruchu kolejowym (Dz. U. L 315/14). Stwierdzony w trakcie kontroli stan infrastruktury dworcowej (uzyskane opinie i uwagi od organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych w pełni potwierdziły fatalny stan w tym zakresie), brak wystarczających nakładów finansowych 5

6 na jej modernizację, a takŝe brak odpowiednich rozwiązań organizacyjno-kadrowych wskazują jednoznacznie, Ŝe Zakład nie będzie w stanie wypełnić postanowień rozdziału V ww. rozporządzenia, a w szczególności jego art. 21 ust. 1, stosownie do którego przedsiębiorstwo kolejowe i zarządca stacji zapewniają ( ) dostępność stacji, peronów, taboru kolejowego i innych pomieszczeń dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej. 6. Efektem długoletnich zaniedbań w obszarze modernizacji infrastruktury dworcowej oraz niepodejmowania wystarczających działań organizacyjno-kadrowych są m.in. skargi pasaŝerów na funkcjonowanie PKP. Z tych, które w okresie objętym kontrolą trafiły do Zakładu, najczęściej powtarzające się dotyczyły nieprawidłowości w zakresie zapowiedzi megafonowych oraz nieprzystosowania obiektów do potrzeb osób niepełnosprawnych. W szczególności naleŝy zwrócić uwagę na problemy związane z funkcjonowaniem pięciu dźwigów osobowych na stacji Kraków Główny (po jednym na kaŝdym peronie) Jak wynika ze skarg, windy te są często niesprawne. W jednej skardze zgłoszono nawet przypadek blisko półgodzinnego uwięzienia pasaŝerów w windzie. Przeprowadzone oględziny wykazały, Ŝe wszystkie windy były sprawne, jednakŝe zakres funkcjonowania windy na peronie nr 5 został ograniczony, poprzez zablokowanie moŝliwości dotarcia do poziomu -2, tj. poziomu toalety (jednej z dwóch zlokalizowanych pod poziomem peronów). W ten sposób uniemoŝliwiono dotarcie do tej toalety osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich, co w kontekście zgłaszanych w ww. skargach uwag (awaryjności wind), a takŝe duŝego ruchu pasaŝerskiego na stacji Kraków Główny NIK ocenia negatywnie. Wyjaśnienia Pana Dyrektora, wg których zamknięcie dostępu do poziomu toalet było skutecznym rozwiązaniem problemu stałego zanieczyszczania windy i jej otoczenia przez osoby bezdomne w ocenie NIK nie są w pełni przekonujące, gdyŝ nastąpiło wyraźne pogorszenie dostępności do sanitariatów dla pasaŝerów, w tym szczególnie osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach. Dodatkowo naleŝy wskazać na niewłaściwie w ocenie NIK rozwiązany problem obsługi konserwatorskiej dźwigów, bowiem zawierane roczne umowy z firmą zewnętrzną stanowią m.in., Ŝe w przypadku zgłoszenia awarii wykonawca ma aŝ dwie godziny na przybycie w celu jej usunięcia, co zwaŝywszy na rangę stacji Kraków Główny jest terminem zdecydowanie za długim. 6

7 Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie wnosi o: 1. Podjęcie wszelkich moŝliwych działań zmierzających do zwiększenia nakładów na remonty, modernizację i utrzymanie infrastruktury dworcowej słuŝącej do obsługi pasaŝerów zwłaszcza pasaŝerów niepełnosprawnych i pasaŝerów o ograniczonej sprawności ruchowej. 2. Zapewnienie dostępu osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej do toalet pod peronem nr 5 na stacji Kraków Główny. 3. Zorganizowanie takiej obsługi konserwatorskiej dźwigów osobowych na stacji Kraków Główny, która zapewni niezwłoczną interwencję w przypadku awarii tych urządzeń. 4. Nawiązanie współpracy z organizacjami reprezentującymi osoby niepełnosprawne celem określenia wymogów i potrzeb w zakresie zwiększenia dostępności zarządzanych obiektów infrastruktury dworcowej dla tych osób. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Ponadto w związku z art. 51 ust. 2 ustawy o NIK, prosimy o podanie w tej informacji jakie są dotychczasowe efekty deklarowanych działań, zmierzających do wyeliminowania zagroŝenia Ŝycia i zdrowia osób na przejściach wykonanych w poziomie szyn. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym wyŝej mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 7