Raport z debaty klimatycznej. w Bydgoszczy

Transkrypt

1 Raport z debaty klimatycznej w Bydgoszczy Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali moderatorzy: Bożena Gorczyca i Paweł Sikora Nadzór eksperta: Andrzej Kassenberg Warszawa, Projekt Dobry klimat dl powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 2

3 W dniu r. odbyła się w Bydgoszczy Debata Klimatyczna pod patronatem honorowym Prezydenta Miasta Bydgoszczy oraz Ministerstwa Środowiska inicjująca cykl 90 spotkań powiatowych w kraju. Organizatorem debaty był Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) w ramach projektu pn. Dobry klimat dla powiatów 1, przy współudziale Urzędu Miasta Bydgoszczy. Celem Debaty było opracowanie społecznych założeń dla Powiatowego Programu Niskoemisyjnego Rozwoju (czyli strategii rozwoju przy założeniu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i adaptacji do jego zmian). Jednakże w Bydgoszczy założono również drugi cel, którym było skonfrontowanie wypracowanych w ramach spotkania wniosków z przyjętymi założeniami w projektach dokumentów, które będą przedłożone do przyjęcia przez Radę Miasta na sesji w listopadzie 2012: - Plan działań na rzecz Zrównoważonej Energii dla Miasta Bydgoszczy na lata Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata Debatę rozpoczął pan dr Andrzej Kassenberg, prezes Instytutu na rzecz Ekorozwoju. Uczestników spotkania przywitała w imieniu władz Miasta Bydgoszczy pani dr Grażyna Ciemniak, Zastępca Prezydenta Miasta Bydgoszczy, która podsumowała podejmowane przez miasto działania na rzecz ochrony klimatu. Informacje na ten temat zawiera załącznik nr 1. Debatę prowadzili moderatorzy: pani Bożena Gorczyca i pan Paweł Sikora. Rolę eksperta pełnił dr Andrzej Kassenberg z InE. W debacie uczestniczył również pan Tomasza Pawelec z Carbon Engineering Sp. z o.o. jako ekspert Miasta Bydgoszczy ds. klimatu oraz Lokalni Inicjatorzy Społeczeństwa Obywatelskiego - pani Nina Woderska i pan Dawid Frasz. W trakcie początkowej sesji, która miała na celu wprowadzenie uczestników w temat zmian klimatycznych pan Paweł Sikora i Bożena Gorczyca przedstawili prezentację multimedialną. W pierwszej części prezentacji przeprowadzonej przez pana Pawła Sikorę zaprezentowano zjawisko efektu cieplarnianego, globalnego ocieplenia oraz dowody na zachodzące globalnie zmiany klimatyczne powodujące globalne ocieplenie. W dalszej części uczestnikom debaty przedstawione zostały niekorzystne skutki zmian klimatu. Kolejnym elementem pierwszej części prezentacji było pokazanie jakie działania są podejmowane przez społeczność międzynarodową by chronić klimat. Przybliżono także działania Unii Europejskiej jako instytucji ekologicznie odpowiedzialnej, lidera działań w celu zatrzymania niekorzystnych zmian klimatycznych. Drugą część prezentacji poprowadziła pani Bożena Gorczyca. Zaprezentowała uczestnikom debaty jakie działania na szczeblu rządowym podejmowane są w Polsce, by chronić klimat. Zwróciła uwagę na pozytywne i negatywne aspekty aktualnej sytuacji. Przedstawiony został potencjał jaki można wykorzystać, by efektywnie chronić klimat oraz wyzwania jakie musimy podjąć w naszym kraju, by efektywnie przyczynić się do ochrony klimatu. Ostatnim elementem prezentacji było przedstawienie działań lokalnych, które mogą przyczynić się do ochrony klimatu lub adaptacji do jego zmian. W ramach tego zagadnienia wskazano obszary lokalnych aktywności na rzecz ochrony klimatu. Po prezentacji multimedialnej został przedstawiony film przedstawiający dobre praktyki w Polsce w zakresie działań na rzecz ochrony klimatu pn. Tydzień z dobrym klimatem". Po filmie 1 Projekt Dobry Klimat dla Powiatów jest laureatem europejskiego programu LIFE+. Realizują go wspólnie Instytut na rzecz Ekorozwoju, Związek Powiatów Polskich oraz Community Energy Plus (Wielka Brytania). Celem tego partnerskiego przedsięwzięcia jest włączenie polskich powiatów w działania prowadzące do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz służące lepszej adaptacji do zmian klimatu. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 3

4 uczestnicy debaty dobrali się w 3 grupy. W ramach tych grup moderatorzy zaproponowali dyskusję na temat prezentacji i filmu. Uczestnicy debaty w zespołach podzielili się swoimi spostrzeżeniami i refleksjami na temat filmu. Na koniec przedstawiciele poszczególnych zespołów przedstawili na forum wypracowanie wnioski. Sesję warsztatową rozpoczęto od 20-minutowej dyskusji w trzech grupach na temat: Jakie uwarunkowania dla gospodarki regionu wynikają ze zmian klimatycznych? W ramach tej dyskusji uczestnicy wypracowali wnioski, które zostały spisane na flipczartach i zaprezentowane na forum przez przedstawicieli poszczególnych zespołów. W podsumowaniu prezentowano to co ma lub może mieć wpływ na podejmowane w Bydgoszczy działania na rzecz ochrony klimatu. Wskazywano na szanse jakie wiążą się z rozwojem technologii. Zauważono, że rozwijane są technologie wodo-, energo- i materiałooszczędne. Wykorzystanie ich w przyszłości może w znaczący sposób zmniejszyć presję na środowisko, poprzez bardziej racjonalne gospodarowanie zasobami. Wskazywano także na nowoczesne technologie w budownictwie takie jak wydajne systemy klimatyzacyjne, rekuperatory, domy energooszczędne i domy pasywne. W sposób obszerny nawiązano do zmian na rynku pracy. Podkreślano nowe możliwości jakie będą się wiązać z rozwojem nowych gałęzi gospodarki związanych z niskoemisyjnymi technologiami. Zwrócono także uwagę na fakt, że rozpoczęły się już prace związane z termomodernizacjami budynków. Uczestnicy debaty doszli do przekonania, że przy pracach termomodernizacyjnych znajdzie pracę spora liczba ludzi. Z drugiej strony wskazywano na możliwe ubytki miejsc pracy w gałęziach gospodarki cechujących się szkodliwym wpływem na środowisko przyrodnicze. Podnoszono także zagrożenia jakie mogą płynąć w przyszłości, które będą występowaniem chorób, dotykających zarówno człowieka jak i przyrodę ożywioną. związane z Kolejnym istotnym czynnikiem, który wskazywali uczestnicy debaty są zmiany w rolnictwie. Z jednej strony przypuszczalnie pojawią się nowe technologie, które umożliwią osiąganie wyższych zysków z działalności rolniczej. Przykładem wg uczestników mogą być np. nowe odmiany roślin, dające wyższe plony a przy tym odporne na choroby roślin i szkodniki, co zmniejszy stosowanie środków chemicznych. Jako zagrożenie postrzegano w trakcie debaty postępujący spadek bioróżnorodności, który może zagrażać zachwianiem równowagi w przyrodzie w tym kurczenie się zasobów leśnych wynikający z postępującej urbanizacji. Podkreślano także wzrost znaczenia w przyszłości w aglomeracjach miejskich inteligentnych systemów zarządzania ruchem, oświetleniem, systemami związanymi z szeroko rozumianym transportem. Rozwiązania te pozwolą na znaczne zmniejszenie uciążliwości transportu poprzez redukcję emisji spalin. Uczestnicy debaty jako przykłady podawali pojazdy napędzane energią elektryczną, wyposażone w systemy KERS, pojazdy hybrydowe. Podnoszono też znaczenie kompleksowych rozwiązań związanych z budową systemu ścieżek rowerowych i przyjaznych traktów pieszych. Zwrócono także uwagę na zwiększające się zainteresowanie produktami proekologicznymi. Dostrzeżono zwiększenie nakładów na działania proekologiczne, co w przyszłości stworzy nowe szanse i możliwości. Istotne także wg uczestników będą zmiany planistyczne, które będzie polegać na dopasowaniu planów zagospodarowania przestrzennego do nowych realiów. W podsumowaniu pierwszej sesji warsztatowej zabrał głos pan Tomasz Pawelec ekspert miasta Bydgoszcz ds. zmian klimatycznych, przedstawiając uwarunkowania jakie wynikają ze zmian Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 4

5 klimatycznych dla regionu. Podkreślił konieczność ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 20%, konieczność wykorzystania alternatywnych źródeł energii spowodowany wzrostem cen energii. Zwrócił także uwagę na wymogi oszczędności energii i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. Dodał również, że postępujące zmiany klimatu będą powodować częstsze występowanie zjawisk ekstremalnych jak gwałtowne nawałnice, ulewne opady, susze, huragany i inne. Podczas drugiej sesji warsztatowej uczestnicy pracowali w tych samych zespołach. Zadaniem zespołów było wypracowanie pomysłów i wizji gospodarki w Bydgoszczy w 2030 roku, biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne. W trakcie półgodzinnej sesji uczestnicy dyskutowali w zespołach a następnie przedstawili efekty pracy. Zaproponowano by w Bydgoszczy powstał Instytut Badawczo-Rozwojowy związany z nowoczesnymi niskoemisyjnymi technologiami. Placówka ta mogłaby powstać w oparciu o potencjał naukowy i zasoby ludzkie UTP. Zadaniem tej placówki byłaby adaptacja nowoczesnych technologii na lokalny rynek oraz badania nad własnymi rozwiązaniami technologicznymi przyczyniającymi się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i oszczędności zasobów oraz racjonalnego ich wykorzystywania. Podawano przykłady produkcji ogniw fotowoltaicznych, dachówek fotowoltaicznych, urządzeń związanych z nowoczesnymi technologiami przesyłania energii, kształcenia kadr przygotowanych do wdrażania i wykorzystywania nowoczesnych technologii. Uczestnicy snuli wizję Bydgoszczy jako miasta ze zintegrowanym, nowoczesnym systemem transportu. W związku z dogodnym położeniem Bydgoszczy i dobrej infrastrukturze, zaproponowano wizję komplementarnego systemu, w skład którego wchodzi transport kolejowy, wodny, rowerowy, tramwajowy, samochodowy oparty o odnawialne źródła energii i nowoczesne technologie. Podkreślano, że stworzenie takiego systemu przyjaznego środowisku i ludziom mogłoby zrewolucjonizować życie w dużej aglomeracji miejskiej. Kolejnym pomysłem była wizja Bydgoszczy jako miasta, które promuje postawy proekologiczne. W oparciu o edukację w szkołach, współpracę z organizacjami pozarządowymi, instytucjami samorządowymi wdrożono by system postaw i zachowań mających na celu ochronę środowiska. Wskazywano również na konieczność wdrożenia systemu zachęt wzmacniającego postawy proekologiczne. Inna wizja dotyczyła Bydgoszczy jako miasta z oszczędnymi budynkami mieszkaniowymi i użyteczności publicznej. Wyobrażano sobie wszystkie stare budynki po termomodernizacji. Nowe natomiast jako wznoszone w nowoczesnych technologiach domów pasywnych i energooszczędnych. Z tym zagadnieniem wiązano wzrost znaczenia wytwarzania energii przez tych co ją konsumują dla siebie samych i na sprzedaż, czyli budowania postaw prosumenckich. Powstał również pomysł włączenia do wizji aglomeracji bydgoskiej koncepcji inteligentnych sieci elektroenergetycznych - inteligentna energetyka. Na końcu tej sesji zapoznano się z wizją, którą przedstawił ekspert pan Tomasz Pawelec, która powstała na potrzeby opracowań dotyczących ochrony klimatu w Bydgoszczy, o których była mowa wcześniej. Brzmi ona tak: Bydgoszcz miastem zrównoważonej energii, liderem w zakresie wykorzystania technologii niskoemisyjnych i ochrony klimatu. Bydgoszcz miastem zrównoważonego rozwoju, inspirującym przykładem dla innych miast. Poprzez działania na rzecz ochrony klimatu miasto lepiej adaptuje się do energetycznych i środowiskowych wyzwań przyszłości. Jak widać wypracowane pomysły i elementy wizji wypracowane w trakcie warsztatów stanowić mogą uzupełnienie wizji zapisanej w ww. dokumentach. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 5

6 Po przedstawieniu wszystkich wizji przeprowadzono głosowanie w celu wybrania jednej z nich, stanowiącą podstawę do dalszej pracy w następnym. Najwięcej głosów 2-20 otrzymała wizja: Bydgoszcz 2030 miastem: ze zintegrowanym systemem transportu z rozwiniętym transportem publicznym dostosowanym do potrzeb mieszkańców w oparciu o odnawialne źródła energii transport multimodalny Drugi wynik 14 głosów otrzymała wizja Bydgoszczy jako miasta promującego postawy proekologiczne. Tematem trzeciej sesji warsztatowej było określenie jakie istnieją w Bydgoszczy zasoby i instrumenty, aby wcześniej wybraną wizje osiągnąć. Uczestnicy debaty pracowali w poprzednich grupach. W wyniku prac poszczególnych grup wskazano na istniejące zasoby : potencjał transportu multimodalnego, kolej, tramwaje, autobusy, szlak wodny, lotnisko, szlaki rowerowe. Ponadto mocno podkreślano istniejące zasoby ludzkie kadra naukowa na uczelniach wyższych, aktywni działacze organizacji pozarządowych, zaangażowanie władz samorządowych. Ekspert p. Pawelec wskazał natomiast na potencjał odnawialnych źródeł energii, rozwiniętą sieć ciepłowniczą. Drugim elementem pracy było określenie jakie istnieją instrumenty do wdrożenia wcześniej opracowanej wizji. Zwrócono uwagę, że opracowane dokumenty jak Strategia Rozwoju Miasta, Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata umożliwią osiągnięcie zamierzonych celów. Istotnym instrumentem są również środki budżetu miasta, jak również środki pochodzące z Unii Europejskiej, z zwłaszcza z nowej perspektywy finansowej Istotnym celem debaty była również konfrontacja wypracowanych w ramach spotkania wniosków z przyjętymi założeniami do projektów dokumentów, które będą przedłożone do przyjęcia przez Radę Miasta. Podczas warsztatów uczestnicy wskazali jakie ich zdaniem uwarunkowania dla rozwoju gospodarki miasta wynikają ze zmian klimatu, zaproponowali propozycje działań, które należy podjąć w mieście, aby realizować politykę ochrony klimatu, dyskutowali nad zasobami i instrumentami, którymi dysponują w celu realizacji zamierzeń/wizji. Wnioski skonfrontowano z założeniami projektów ww. dokumentów. Wiele sugestii pokrywa się z zapisami dokumentów, a nowe wskazania zostaną uwzględnione jako wnioski do opracowania ostatecznych wersji dokumentów, przed ich uchwaleniem. Wśród uczestników spotkania byli Radni Miasta Bydgoszczy: pani Bernadeta Różańska Majchrzak - przewodnicząca Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska oraz pan Marek Gralik - przewodniczący Komisji Edukacji, który brał udział w realizacji projektu LAKS jako członek komitetu sterującego. Ponadto w spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Urzędu Miasta Bydgoszczy i miejskich jednostek organizacyjnych, środowiska akademickiego, biznesu oraz organizacji pozarządowych. W trakcie podsumowania uczestnicy debaty zwrócili uwagę na następujące zagadnienia: 2 Każdy uczestnik debaty miał trzy głosy do oddania. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 6

7 konieczność realizacji ciągłej kampanii edukacyjno-informacyjnej skierowanej do różnych grup społecznych, potrzebę ścisłej i systematycznej współpracy z mediami w celu dotarcia do jak największej liczby mieszkańców Bydgoszczy. niezbędność merytorycznego wsparcia jednostek oświatowych w celu wdrażania kampanii edukacyjno-informacyjnej, konieczność wykorzystania ekonomicznych argumentów w celu dotarcia do decydentów i dorosłych mieszkańców, przekazanie materiałów wypracowanych przez uczestników debaty do władz samorządowych, uczestnicy debaty byli przedstawicielami różnych środowisk, co umożliwiło wymianę stanowisk, trudności w zaangażowanie przedstawicieli różnych grup społecznych w proces wdrażania i monitorowania wypracowanej strategii. Reasumując należy stwierdzić, że uczestnicy debaty w Bydgoszczy bardzo aktywnie uczestniczyli w spotkaniu. Przedstawiciele władz samorządowych, oraz merytoryczni pracownicy Urzędu Miasta Bydgoszczy wykazali, że w Bydgoszczy została wykonana olbrzymia praca w dziedzinie zmian klimatycznych, oraz że proces przygotowania niezbędnych dokumentów jest niezwykle profesjonalny. W tej dziedzinie miasto Bydgoszcz jest w czołówce polskich samorządów. W celu efektywnego wdrażania opracowanej strategii pomocnym narzędziem może być powołanie grupy partnerskiej, złożonej z przedstawicieli różnych grup społecznych. Jasne określenie ról poszczególnych partnerów z systematycznym wsparciem merytorycznym umożliwi uzyskanie zaplanowanych celów. Koordynatorem i moderatorem pracy grupy partnerskiej powinien być przedstawiciel Urzędu Miasta Bydgoszczy. Niezbędnym czynnikiem efektywnej pracy grupy partnerskiej jest profesjonalne przygotowanie moderatora grupy. W Polsce oraz w innych krajach Unii Europejskiej można znaleźć dobre praktyki w tej dziedzinie, które warto wykorzystać w pracy nad wdrażaniem strategii. Koordynator omawianej grupy partnerskiej powinien aktywnie uczestniczyć w dalszej realizacji projekt pn. Dobry klimat dla powiatu. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 7

8 DOTYCHCZASOWE DOKONANIA BYDGOSZCZY W OCHRONIE KLIMATU Miasto Bydgoszcz realizuje politykę ochrony klimatu od 2009 r. w związku z uczestnictwem w międzynarodowym projekcie o akronimie LAKS pn. Lokalna odpowiedzialność za realizacje celów Protokołu z Kioto", współfinansowanym z Instrumentu na rzecz Środowiska - LIFE+. W ramach projektu przeprowadzono między innymi inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych z terenu miasta za lata , która wskazała obszary interwencji. Opracowano Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu, który określa działania jakie należy podjąć w celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych z obszaru miasta. Dokument ten został przyjęty Uchwałą Rady Miasta Bydgoszczy w listopadzie 2010 r. W ten sposób Miasto Bydgoszcz zobowiązało się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 18,7% do 2020 r. Opracowano również sposób monitorowania wdrażania planowanych działań. Pierwszy raport za 2010 r. pn. Bilans Klimatyczny" został przyjęty Uchwałą Rady Miasta Bydgoszczy w marcu 2011 r. W lutym 2011 r. Miasto Bydgoszcz zgłosiło akces do projektu DOKLIP (Dobry Klimat dla Powiatów). Ponadto w latach Miasto Bydgoszcz realizowało międzynarodowy projekt o akronimie 3x20 net", współfinansowany z programu Europa dla Obywateli, którego celem była edukacja ekologiczna i wzrost świadomości ekologicznej w zakresie realizacji polityki energetycznoklimatycznej Unii Europejskiej wśród pracowników samorządowych miast partnerskich, szkół, organizacji ekologicznych i mieszkańców. Obecnie Miasto Bydgoszcz realizuje projekt pn. Demonstracja efektywności energetycznej i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych" w ramach Programu dla Europy Środkowej. Istotnym elementem projektu jest realizacja inwestycji pilotażowej polegająca na budowie centrum demonstracyjnego odnawialnych źródeł energii dla Zespołu Szkół Mechanicznych nr 2 przy ul. Słonecznej w Bydgoszczy. Inwestycja będzie miała charakter demonstracyjny, planowane jest wydzielenie pomieszczeń edukacyjno-demonstracyjnych. Obiekt będzie służył uczniom jako żywe laboratorium oraz będzie udostępniony publicznie. Na mocy Uchwały Rady Miasta z listopada 2011 r. Bydgoszcz jest sygnatariuszem Porozumienia między Burmistrzami, co zobowiązuje Miasto do co najmniej 20% redukcji emisji gazów cieplarnianych z obszaru Miasta. Od listopada 2011 r. Miasto jest również członkiem Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć Energie Cités", które podejmuje działania na polu propagowania polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej. W celu kompleksowego zarządzania energią w mieście zostanie zatrudniony od 2013 r. Energetyk Miejski, który utworzy Biuro Zarządzania Energią. Po zakończeniu projektu LAKS Miasto dalej realizuje swoje zobowiązania w zakresie ochrony klimatu. W 2012 r. przeprowadzono kontrolną inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych i przedstawiono raport z wdrażania Planu za 2011 r. Obecnie przedstawione są do publicznej informacji projekty dokumentów: aktualizacja Planu Ochrony Klimatu oraz Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (Sustainable Energy Action Plan, SEAP) wymagany przez Porozumienie między Burmistrzami. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 8

9 Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. [zobacz>>] Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. [zobacz>>] W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można się wymienić doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy 9