Wady i zalety zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy

Transkrypt

1 STRATEGIA NA RZECZ AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ OPIEKUNÓW FAKTYCZNYCH Z SANDWICH GENERATION zasady wdrożeniowe: Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy - 50% Wady i zalety zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy Z międzynarodowych badań na temat funkcjonowania na rynku pracy osób sprawujących opiekę wynika, że zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy jest jednym z najpopularniejszych rozwiązań wybieranych przez opiekunów osób zależnych, którzy chcą pozostać aktywni zawodowo. Z punktu widzenia pracownika-opiekuna, niewątpliwą zaletą tej formy zatrudnienia jest jego odciążenie w zakresie obowiązków zawodowych i umożliwienie mu uzyskania równowagi pomiędzy życiem osobistym i zawodowym. Wielu opiekunów, ze względu na nadmierne przemęczenie obowiązkami, jest zmuszonych w ogóle zrezygnować z aktywności zawodowej. Redukcja wymiaru nominalnego czasu pracy pozwala tym osobom kontynuować pracę i przez to utrzymać kontakt z rynkiem pracy i uniknąć długiej, często wieloletniej, przerwy w karierze, która negatywnie wpłynie na ich perspektywy długookresowego rozwoju zawodowego. Umożliwienie opiekunowi pracy zawodowej choćby na pół etatu daje mu szansę na kontakty społeczne, oderwanie się psychiczne od problemów domowych i poczucie kontroli nad własnym życiem. Ponadto, osiąganie celów zawodowych wzmacnia jego poczucie wartości. Wadą zatrudnienia niepełnoetatowego dla pracownika jest znacznie niższy poziom uzyskiwanego przez niego wynagrodzenia. Z badań siły roboczej wynika, że niewielka popularność zatrudnienia niepełnoetatowego w Polsce (podobnie jak w pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej) wynika w dużym stopniu właśnie z niskiego przeciętnego poziomu dochodów. Z tego powodu w wielu sytuacjach zasadne może być rozważenie przez pracownika i pracodawcę redukcji etatu w mniejszym zakresie niż 50%, np. zaproponowanie zatrudnienia na ¾ etatu. Paradoksalnie, niższe wynagrodzenie może być jednak pozytywnie postrzegane przez pracownika wychowującego nieletnie dzieci. Obowiązujące w Polsce przepisy dotyczące świadczeń wychowawczych uzależniają prawo do zasiłku od poziomu dochodu w przeliczeniu na członka gospodarstwa domowego w taki sposób, że dla pracownika ekonomicznie korzystne może się okazać obniżenie wynagrodzenia i uzyskanie prawa do pełnej kwoty zasiłku. Inną wadą zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy są znacznie mniejsze szanse na rozwój zawodowy i objęcie stanowiska kierowniczego. Wskazuje się, że to właśnie niepełnoetatowe zatrudnienie jest jedną z przyczyn niższego udziału kobiet na stanowiskach kierowniczych. Statystyki na temat zatrudnienia w krajach wysoko rozwiniętych wskazują, że zdecydowana większość osób korzystających z tej formy zatrudnienia to właśnie kobiety, w szczególności te sprawujące opiekę nad dziećmi lub wnukami. Brak skłonności pracodawców do awansowania pracowników niepełnoetatowych na stanowiska kierownicze nie wynika wyłącznie z względów praktycznych

2 konieczności sprawowania kontroli przez osiem godzin dziennie, ale również z faktu, że pracownicy niepełnoetatowi są często postrzegani jako mniej zaangażowani i mniej związani z firmą. Następuje swego rodzaju stygmatyzacja tej grupy pracowników. Z punktu widzenia pracodawcy, zaletami zatrudnienia pracownika na pół etatu są: 1. większa szansa na utrzymanie w firmie pracownika, który w innym przypadku musiałby zrezygnować z zatrudnienia Dla pracodawcy, który preferuje pełnoetatowe zatrudnienie jest to więc swego rodzaju wybór mniejszego zła lepiej wyjść naprzeciw oczekiwaniom pracownika i skrócić mu czas pracy, niż utracić pracownika w ogóle. W dłuższym okresie korzyścią ze stosowania niepełnoetatowego zatrudnienia może być niższy wskaźnik fluktuacji kadr i, co za tym idzie, niższe przyszłe koszty rekrutacji i adaptacji zawodowej nowych pracowników. 2. wyższa wydajność pracownika-opiekuna Z wielu badań wynika, że częstymi negatywnymi skutkami długotrwałego sprawowania opieki są: przemęczenie, wręcz wyczerpanie, niewystarczająca ilość snu, czy poczucie rezygnacji. Praca na pół etatu umożliwia pracownikowi sprawującemu opiekę znalezienie czasu na odpoczynek, relaks i regenerację. Pozwoli też ograniczyć nadmierne obciążenie obowiązkami, pośpiech i stres, przez co wpłynie pozytywnie na ogólną kondycję fizyczną i psychiczną pracownika w miejscu pracy. Z dużym prawdopodobieństwem można więc oczekiwać, że zmniejszenie godzinowego wymiaru czasu pracy poprawi wydajność pracownika-opiekuna. 3. obniżony wskaźnik absencji pracowników-opiekunów Niższa absencja pracownika opiekuna może wynikać z dwóch powodów: niższej absencji chorobowej jako efektu większej dbałości o własne zdrowie oraz większej ilości czasu przeznaczonego na odpoczynek i regenerację, większej dyspozycyjności czasowej, która znacznie ułatwia wykonywanie obowiązków opiekuńczych poza godzinami pracy i tym samym wpływa na minimalizację absencji spowodowanych sprawowaniem opieki. Negatywnymi następstwami niepełnoetatowego zatrudnienia dla pracodawcy mogą być trudności w motywowaniu pracownika za pomocą wynagrodzenia. Całkowita płaca pracownika będzie proporcjonalna do wymiaru czasu pracy, co przy ogólnie niskim poziomie wynagrodzeń w naszym kraju może działać demotywująco. Mogą również wystąpić dodatkowe trudności w przypadku konieczności zatrudnienia dodatkowego pracownika, który przejąłby część zadań pracownika niepełnoetatowego. Inną wadą zatrudniania w niepełnym wymiarze czasu pracy może być wzrost kosztów administracyjnych związanych z rozliczaniem czasu pracy oraz kosztów eksploatacyjnych (np. konieczność zakupu nowego laptopa czy telefonu służbowego).

3 Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy jest podobnym rozwiązaniem do job sharingu. Podstawową różnicą jest większa współzależność pracowników w przypadku job sharingu i trudniejsza z punktu widzenia pracodawcy kontrola indywidualnych wyników pracy. Niewątpliwą zaletą job sharingiu w porównaniu ze zwykłym ograniczeniem wymiaru czasu pracy jest możliwość bliskiej współpracy osób dzielących stanowisko, przekazywania wiedzy i doświadczenia, wzajemnego motywowania się. Z istoty tego rozwiązania wynika jednak zwiększone ryzyko dla pracodawcy w przypadku, gdy jeden ze współpracowników odejdzie z firmy. W przypadku pracownika zatrudnionego w ramach klasycznej pracy na pół etatu jego odejście nie powoduje tak istotnej dezorganizacji pracy i nie wpływa tak znacznie na pracę innych osób. Warianty zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy Rozróżnić można dwa warianty zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy: Wariant 1. Redukcja czasu pracy bez zmiany zakresu obowiązków Ten wariant jest możliwy do wdrożenia w przypadku stanowisk, na których wykonuje się znaczną liczbę powtarzalnych zadań w ciągu dnia pracy lub w przypadku, kiedy organizacja pracy przypomina formę zadaniową czyli relatywnie łatwo jest wyznaczyć zadanie, np. na najbliższy tydzień i po upływie tego okresu rozliczyć pracownika z realizacji tego zadania. Wariant 2. Redukcja czasu pracy połączona ze zmianą zakresu obowiązków/zmianą stanowiska W niektórych przypadkach obniżenie wymiaru czasu pracy powinno skutkować zmianą zakresu obowiązków. Na przykład, wykonywanie pracy na stanowisku kierowniczym może być utrudnione w przypadku skróconego czasu pracy. Redukcja części dotychczasowych obowiązków pracownika niepełnoetatowego noże wymagać zatrudnienia kolejnej osoby lub rozdziału tych obowiązków pomiędzy innych pracowników. Ze względu na dniowy, tygodniowy lub miesięczny rozkład czasu pracy, można wyróżnić następujące formy pracy niepełnoetatowej: wykonywanie pracy przez 5 dni w tygodniu w obniżonym wymiarze godzinowym, praca w niektóre dni tygodnia (2 lub 3) w większym, np. 8-godzinnym wymiarze czasu, wykonywanie pracy jedynie przez część miesiąca, z zachowaniem wynikającego z umowy miesięcznego wymiaru czasu pracy. Czas pracy pracownika niepełnoetatowego można kształtować elastycznie w zależności od potrzeb obu stron umowy. Ustalenia w tym zakresie wynikające z umowy o pracę oraz rzeczywisty czas przepracowany przez pracownika nie mogą jednak naruszać dobowych norm czasu pracy (co najmniej 11 godzin nieprzerwanego dobowego odpoczynku oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego tygodniowego odpoczynku).

4 Sposób obliczania czasu pracy Zgodnie z kodeksem pracy miesięczny czas pracy oblicza się następująco: liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym mnoży się przez 40 godzin, do otrzymanej liczby godzin dodaje się iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku, od otrzymanej sumy odejmuje się iloczyn 8 godzin i liczby dni świątecznych przypadających w okresie rozliczeniowym w innym dniu niż niedziela. Obliczony w ten sposób czas pracy pracownika niepełnoetatowego ulega redukcji proporcjonalnie do jego wymiaru czasu pracy. Przykładowe wyliczenie czasu pracy pracownika półetatowego w 2018 r. Miesiąc styczeń Wyliczenie godzinowego wymiaru czasu pracy (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 3 dni) - (8 godz. 2 święta) = 8 godz. x 21 dni Pełny etat (godz.) Pół etatu (godz.) luty (40 godz. 4 tygodnie) = 8 godz. x 20 dni marzec (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 2 dni) = 8 godz. x 22 dni kwiecień maj (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 1 dzień) - (8 godz. 1 święto) = 8 godz. x 20 dni (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 3 dni) - (8 godz. 3 święta) = 8 godz. x 20 dni czerwiec (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 1 dzień) = 8 godz. x 21 dni lipiec (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 2 dni) = 8 godz. x 22 dni sierpień (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 3 dni) - (8 godz. 1 święto) = 8 godz. x 22 dni wrzesień (40 godz. 4 tygodnie) = 8 godz. x 20 dni październik (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 3 dni) = 8 godz. x 23 dni listopad grudzień (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 2 dni) - (8 godz. 1 święto) = 8 godz. x 21 dni (40 godz. 4 tygodnie) + (8 godz. 1 dzień) - (8 godz. 2 święta) = 8 godz. x 19 dni razem 8 godz. x 251 dni

5 Zasady rozliczania urlopu wypoczynkowego pracownika niepełnoetatowego Zgodnie z przepisami prawa pracy pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu przysługuje w każdym roku płatny urlop w wymiarze zależnym od jego stażu pracy 20 dni, jeżeli łączny staż pracy pracownika u wszystkich pracodawców nie przekracza 10 lat oraz 26 dni, w przypadku gdy jego staż pracy wynosi 10 lat i więcej. Podobnie jak w przypadku wynagrodzenia, pracownik nie może się zrzec prawa do urlopu. Wymiar urlopu pracownika niepełnoetatowego najdogodniej jest naliczać w godzinach, ze względu na nietypowy, a w niektórych przypadkach zmienny, dzienny rozkład godzin pracy. Na przykład, jeżeli pracownikowi pełnoetatowemu przysługuje 26 dni urlopu, czyli 26 x 8 godz. = 208 godz., to pracownikowi zatrudnionemu na pół etatu przysługiwały będą 104 godziny urlopu. Przeliczenie urlopu na godziny jest bardzo ważne, ponieważ przy rozliczaniu dni wolnych pracownika niepełnoetatowego również bierze się pod uwagę wymiar godzinowy, Na przykład, jeżeli pracownik wykorzystał 10 dni urlopu w dniach, kiedy obowiązywał go 4 godzinny dzień pracy, to należy mu odliczyć 40 godzin z jego puli urlopowej, natomiast w przypadku, gdyby te dziesięć dni urlopu przypadły na dni, kiedy pracownik miał przepracować 6 godzin dziennie, liczba wykorzystanych godzin urlopu wynosiłaby 60 godzin. Przysługujący pracownikowi niepełnoetatowemu wymiar urlopu zaokrągla się w górę do pełnych dni i te dni następnie przelicza się na godziny zgodnie z dzienną normą godzinową dla danego pracownika (np. 4 godzin lub 6 godzin pracy w ciągu dnia). Urlop bowiem, mimo, że rozlicza się w godzinach, przydziela się w dniach. Z tego powodu oprócz rozliczeń godzinowych należy też prowadzić ewidencję w przysługujących pracownikowi dni urlopu. Wynagrodzenie pracownika niepełnoetatowego Zasady wynagradzania pracownika niepełnoetatowego nie mogą być mniej korzystne niż innych osób wykonujących podobną pracę w firmie w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracownicy niepełnoetatowi mają również prawo do wynagrodzenia godziwego i dotyczą ich również przepisy o wynagrodzeniu minimalnym. Wynagrodzenie, które przysługuje za pracę w niepełnym wymiarze czasu jest proporcjonalne do tego wymiaru. Np. jeżeli pracownik zatrudniony na pełen etat otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 4000,00 zł brutto, to przy pracy na pół etatu przysługiwało będzie wynagrodzenie w wysokości 2000,00 zł, a w przypadku zatrudnienia pracownika na ¾ etatu, odpowiednio, 3000,00 zł. Należy pamiętać, że przypadku zatrudnienia niepełnoetatowego odmienne są zasady naliczania nadgodzin i wynagrodzenia za nadgodziny. Zapisy umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy mogą ustalać limit czasu pracy powyżej którego wykonywanie pracy jest liczone jako nadgodziny.

6 Umowa o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy Umowa o pracę z pracownikiem zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy nie różni się istotnie od standardowej umowy o pracę. Muszą być w niej wskazane strony i rodzaj umowy, stanowisko, data jej zawarcia, warunki pracy i płacy pracownika, obowiązki pracownika i pracodawcy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie i jego składniki, wymiar czasu pracy i termin jej rozpoczęcia. Przy ustalaniu warunków zatrudnienia obowiązuje dowolność i nie ma reguł określających konfigurację dni wolnych i roboczych. Wymiar czasu pracy ustala się z reguły ułamkowo. Ostateczne zapisy umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy powinny być wyrazem kompromisu pomiędzy oczekiwaniami dwóch stron pracodawcy i pracownika. Umowa o pracę może, ale nie musi, regulować rozkład czasu pracy. W takim przypadku przykładowo może zawierać zapis: praca w wymiarze 1/2 etatu będzie wykonywana przez pracownika we wtorek i środę po 8 godzin, a w czwartek 4 godziny dziennie albo praca na 1/2 etatu będzie wykonywana przez pracownika od poniedziałku do piątku po 4 godziny dziennie. W umowie można wprowadzić zapis określający limit godzin, powyżej którego pracownikowi przysługiwać będzie dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. W przeciwnym przypadku, pracownikowi będzie przysługiwał dodatek na zasadach ogólnych, czyli po przekroczeniu 8 godzin pracy w ciągu doby oraz średnio 40 godzin w tygodniu w całym okresie rozliczeniowym. Przykładowe zapisy dodatkowe w umowie o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy mogą brzmieć: dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje po przekroczeniu 6 godzin na dobę lub dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje po przekroczeniu przeciętnie 30 godzin w tygodniu lub dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje po przekroczeniu wymiaru czasu pracy wynoszącego pół etatu. Limit musi być ustalony na poziomie lub powyżej wymiaru czasu obowiązującego pracownika i poniżej pełnego wymiaru czasu pracy. Pracownik niepełnoetatowy, podobnie jak każda zatrudniona osoba powinna w ciągu 7 dni od momentu zawarcia umowy o pracę otrzymać od pracodawcy informację o pozaumownych warunkach pracy, która obejmuje: dobową i tygodniową normę czasu pracy, częstotliwość oraz termin wypłaty wynagrodzenia za pracę, wymiar przysługującego urlopu wypoczynkowego, długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę.

7 Aktualizację informacji o pozaumownych warunkach pracy należy przekazać pracownikowi nie później niż w ciągu 1 miesiąca od wejścia w życie zmian lub do dnia rozwiązania umowy o pracę, w zależności od tego, co wypada pierwsze.

8 Przykład umowy o pracę na pół etatu UMOWA O PRACĘ zawarta w dniu... pomiędzy... a. (imię i nazwisko), zamieszkałym..., na czas określony do dnia Strony niniejszej umowy ustalają następujące warunki pracy i płacy: stanowisko pracy:... miejsce wykonywania pracy:... wymiar czasu pracy: 1/2 etatu, wynagrodzenie: -zasadnicze... PLN, -dodatek za pracę w godzinach ponadwymiarowych oraz premia za wyniki pracy - zgodnie z regulaminem wynagradzania Termin rozpoczęcia pracy: Limit wymiaru czasu pracy po przekroczeniu którego przysługuje pracownikowi wynagrodzenie dodatkowe za pracę w godzinach ponadwymiarowych ustala się na 6 godzin w ciągu doby. 3. Zakres obowiązków pracownika - - -Zakres obowiązków pracodawcy - - -W zakresie nieuregulowanym niniejszą umową stosuje się przepisy kodeksu pracy. 4. Umowa została sporządzona w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.... (podpis osoby reprezentującej pracodawcę)... (data i podpis pracownika)