Wady i zalety nietypowych form rozliczania czasu pracy

Transkrypt

1 STRATEGIA NA RZECZ AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ OPIEKUNÓW FAKTYCZNYCH Z SANDWICH GENERATION zasady wdrożeniowe: Wdrożenie nietypowych form rozliczania czasu pracy czas pracy rozliczany w dłuższym okresie Wady i zalety nietypowych form rozliczania czasu pracy Rozliczanie czasu pracy w okresie tygodniowym, miesięcznym lub rocznym pozwala pracownikowi-opiekunowi na lepsze dostosowanie godzin wykonywania pracy do potrzeb wynikających z faktu sprawowania przez niego opieki. Rozwiązanie to umożliwia, w zakresie ustalonym w porozumieniu z pracodawcą, odrabianie godzin pracy nie wykonanych z powodu zaangażowania w obowiązki rodzinne oraz rozliczanie sumy godzin wolnych i godzin odrobionych w dłuższym okresie, np. miesiąca. Możliwe jest również zwiększenie godzinowego obciążenia pracą w okresie mniejszego nasilenia obowiązków opiekuńczych i skorzystanie z godzin wolnych w czasie pracy w okresie późniejszym. Wprowadzenie takiego rozwiązania jest postrzegane przez wielu aktywnych zawodowo opiekunów jako bardzo pożądane, ponieważ umożliwia im ono elastyczne dostosowanie czasu pracy, w szczególności w okresie wystąpienia nieprzewidzianych obowiązków związanych z opieką, np. wizyta u lekarza z osobą zależną, czy inna sytuacja kryzysowa. Ustalenia pomiędzy pracownikiem a pracodawcą powinny określać: maksymalny zakres ruchomych godzin pracy w ciągu okresu rozliczeniowego, w czasie którego następuje bilansowanie (np. wyrażone w odsetku nominalnego czasu pracy wynikającego z umowy o pracę), jeżeli wymaga tego specyfika pracy dzienny zakres czasu pracy lub wybrane dni tygodnia, które nie podlegają przesunięciom. Korzyści dla pracownika więcej możliwości pogodzenia pracy zawodowej z obowiązkami opiekuńczymi, możliwość kontynuowania aktywności zawodowej, poczucie satysfakcji wynikające z faktu osobistego sprawowania opieki nad osobą bliską, oszczędność środków, które w przypadku braku elastyczności rozliczania czasu pracy, musiałyby być przeznaczone na opiekę sprawowaną przez osobę trzecią. Zalety i wady z punktu widzenia pracodawcy Pracodawca decydując się na oferowanie pracownikom-opiekunom możliwości rozliczania czasu pracy w dłuższych okresach może skorzystać poprzez: wyższy poziom satysfakcji pracownika, niższą absencję spowodowaną koniecznością sprawowania obowiązków opiekuńczych,

2 niższe ryzyko utraty pracownika (przejścia pracownika do bierności zawodowej lub do innego pracodawcy), brak konieczności wypłacania dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny w dniach, tygodniach, kiedy pracownik ma wydłużony czas pracy ze względu na wydłużony okres rozliczeniowy. Wadami tego rozwiązania po stronie przedsiębiorstwa mogą być dodatkowe koszty organizacyjne związane z rozliczaniem nietypowego rozkładu czasu pracy opiekuna oraz koszty wynikające z trudności związanych z nieregularnymi lub nieprzewidzianymi zmianami czasu pracy opiekuna. Czas pracy i okresy rozliczeniowe według Kodeksu pracy Polskie prawo pracy daje pracodawcy relatywnie dużą swobodę w kształtowaniu rozkładu czasu pracy i rozliczaniu godzin pracy w dłuższym okresie. Przepisy te pozwalają, z jednej strony, na dostosowanie podaży pracy do potrzeb wynikających ze specyfiki produkcji lub świadczonych usług, z drugiej zaś, umożliwiają wyjście naprzeciw oczekiwaniom pracowników sprawujących opiekę. Według przepisów Kodeksu pracy: Art Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Standardowo okres rozliczeniowy wynosi więc 4 miesiące, może on jednak zostać wydłużony do 12 miesięcy w przypadku, gdy jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy oraz gdy nie narusza to ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Ponadto, zgodnie z Kodeksem pracy: Art Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Maksymalny przeciętny w ramach obowiązującego pracownika okresu rozliczeniowego tygodniowy wymiar czasu pracy wynosi więc 48 godzin. Dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez pracownika w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego w wymiarze przekraczającym 48 godzin, dzięki czemu w okresie późniejszym możliwe jest obniżenie tygodniowego wymiaru czasu pracy, w taki sposób aby średnio w okresie rozliczeniowym nie przekroczyć maksymalnej przeciętnej wartości 48 godzin tygodniowo. Tydzień nie musi się rozpoczynać od niedzieli lub poniedziałku, oznacza on 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Do średniej 48 godzin zalicza się zarówno godziny normalnej pracy jak i pracy w godzinach nadliczbowych. Oznacza to, że pracownik, którego podstawowy czas pracy wynosi 8 godzin dziennie i 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym

3 tygodniu pracy może w przyjętym okresie rozliczeniowym przepracować przeciętnie 8 godzin nadliczbowych w tygodniu. Zatrudnianie pracownika w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym stanowi wykroczenie i jest zagrożone karą grzywny. Ponadto pracodawca musi zapewnić pracownikowi minimum 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu, oraz co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. W ramach tych ograniczeń oraz z pewnymi włączeniami dotyczącymi szczególnych zawodów (np. osób zarządzających, pracowników ochrony lub ratujących życie) pracodawca dysponuje więc dość szerokimi możliwościami kształtowania rozkładu czasu pracy pracownika-opiekuna. W przypadku stosowania długich okresów rozliczeniowych może się zdarzyć, że pracownik w danym miesiącu nie miał obowiązku wykonywania pracy lub wykonywał pracę w bardzo małym wymiarze czasowym. W takim przypadku pracownikowi przysługuje za taki miesiąc minimalne wynagrodzenie. Inne rozwiązania uelastyczniające rozliczanie czasu pracy przewidziane w Kodeksie pracy Równoważny czas pracy Art Kodeksu pracy Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Przesłanki wprowadzenia równoważnego czasu pracy wynikają wyłącznie z potrzeb pracodawcy (np. praca zmianowa uwarunkowana potrzebą zachowania ciągłości produkcji, praca sezonowa w rolnictwie), a nie pracownika. Wydaje się więc, że to rozwiązanie nie jest odpowiednie jako element strategii zapewniania równowagi pomiędzy pracą zawodową a życiem osobistym pracownikówopiekunów. Zadaniowy czas pracy Art W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. (...) Art Rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.

4 2. Rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań a pracownik ma bardzo szeroki zakres autonomii w decydowaniu o rozkładzie czasu pracy nad zadaniem. W przypadku czasu zadaniowego nie ewidencjonuje się godzin pracy. Wykonywanie pracy zgodnie z zadaniowym czasem pracy nie może naruszać prawa pracownika do przerw i odpoczynku. Skrócony tydzień pracy Art Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Skrócony tydzień pracy oznacza, że tydzień pracy danego pracownika jest skrócony do mniej niż pięciu dni. Przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy, zmniejszenie liczby dni pracy w tygodniu musi oznaczać wydłużenie dnia pracy w innych dniach tygodnia np. pracownik pracuje od poniedziałku do piątku po 10 godzin i w piątek nie przychodzi do pracy. Ograniczeniem stosowania tej formy rozliczania czasu pracy jest maksymalny dobowy czas pracy na poziomie 12 godzin. Ponadto, ustawodawca przewidział dla tej formy stosunkowo krótki okres rozliczeniowy maksymalnie 1 miesiąc. Skrócony tydzień pracy można wprowadzić wyłącznie na wniosek pracownika. Pracodawca nie musi się na takie rozwiązanie zgodzić. Weekendowy czas pracy Art Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Praca w systemie weekendowym polega na tym, że pracownik wykonuje pracę jedynie w piątki, soboty, niedziele i święta. Pracodawcy korzystający z weekendowego systemu czasu pracy często zatrudniają pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy. Pozwala to łatwiej zarządzać zastępstwami i nie zaburzać harmonogramu pracy innych pracowników. Niski stopień korzystania przez pracodawców z powyższych form rozliczania czasu pracy wynika przede wszystkim z niewystarczającej świadomości pracodawców i ich przywiązania do tradycyjnych form organizacji czasu pracy. Należy podkreślić, że koszt wdrożenia tego typu rozwiązań jest relatywnie niski a sama realizacja zmian i administrowanie nową formą organizacji czasu pracy są proste. Natomiast

5 korzyści, chociaż odczuwane pośrednio (satysfakcja pracowników, motywacja, wydajność, lojalność), mogą się okazać znacznie istotniejsze od początkowego wysiłku organizacyjnego. W obecnej sytuacji na rynku pracy, odczuwanych przez przedsiębiorców trudności z pozyskaniem i utrzymaniem w firmie wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników, oferowanie bardziej elastycznych rozwiązań pozwalających godzić życie zawodowe z rodzinnym wydaje się niezbędnym elementem skutecznego systemu motywowania pracowników.