Koszty inwestycji drogowych. realizowanych w ramach budownictwa zrównowaonego z uwzgldnieniem wymaga dotyczcych ochrony rodowiska Grzegorz Ratajczak

Transkrypt

1 Koszty inwestycji drogowych realizowanych w ramach budownictwa zrównowaonego z uwzgldnieniem wymaga dotyczcych ochrony rodowiska Grzegorz Ratajczak

2 Sie dróg krajowych

3 Wprowadzenie Koszty realizowanych inwestycji drogowych w znaczcy sposób zale od kosztów zwizanych z zapewnieniem odpowiednich standardów szeroko pojtej ochrony rodowiska. Wpływ na koszty inwestycji drogowych maj regulacje prawne zarówno Unii Europejskiej jak i Rzeczypospolitej Polskiej. Nie zawsze ten wpływ jest przewidywany (przewidywalny) na etapie tworzenia prawa. Podstawowe zasady, których pochodn w ostatecznym rachunku s dodatkowe koszty zwizane z budow drogi (inwestycji liniowej) to mało precyzyjne: - zasada zrównowaonego rozwoju, - zasada ostronoci (przezornoci), - zasada ingerujcy płaci.

4 Podstawowe akty prawne Unia Europejska Dyrektywa Rady Europy 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (dyrektywa ptasia ). Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (dyrektywa siedliskowa ). Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. zmieniajca dyrektyw 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre publiczne i prywatne przedsiwzicia na rodowisko. Dyrektywa 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidujca udział społeczestwa w odniesieniu do sporzdzania niektórych planów i programów w zakresie rodowiska oraz zmieniajca w odniesieniu do udziału społeczestwa i dostpu do wymiaru sprawiedliwoci dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE.

5 Podstawowe akty prawne Rzeczpospolita Polska (aktów prawnych jest kilkadziesit a poniej tylko najwaniejsze) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U z póniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U z pón. zm.) Ustawa z dnia 3 padziernika 2008 r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale społeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na rodowisko (Dz.U ). Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie (Dz.U ) Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U )

6 Podstawowe akty prawne Rzeczpospolita Polska Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wystpujcych rolin objtych ochron (Dz.U ) Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 28 wrzenia 2004 r. w sprawie gatunków dziko wystpujcych zwierzt objtych ochron (Dz.U ) Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w rodowisku (Dz.U ) Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U )

7 Zasada zrównowaonego rozwoju Zasada zrównowaonego rozwoju Rozwój społeczno gospodarczy integrujcy działania polityczne, gospodarcze i społeczne z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałoci podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania moliwoci zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społecznoci lub obywateli zarówno współczesnych pokole jak i pokole przyszłych (art.3 p.50 UO)

8 Zasada ostronoci (przezornoci) Zasada ostronoci: Wymagane s działania prewencyjne nawet wtedy, gdy nie ma wystarczajcych dowodów na zagroenie dla rodowiska, ale istnieje uzasadnione ryzyko takiego wystpienia. Powoływanie si na t zasad nie moe tłumaczy braku rzetelnych, weryfikowalnych bada. Zasada ta musi uwzgldnia racjonalizacj kosztów.

9 Zasada ingerujcy płaci Zasada ingerujcy płaci" oznacza, e sprawcy szkód w rodowisku powinni ponosi koszty zapobiegania tym szkodom lub naprawiania ich skutków. Zasada " ingerujcy płaci" jest jedn z podstawowych zasad polityki rodowiskowej Wspólnoty i jest powszechnie stosowana na terytorium Europy. W 1987 roku po raz pierwszy pojawiła si w Traktacie, wraz z przyjciem Jednolitego Aktu Prawnego. Obecnie przewiduje si, e polityka Wspólnoty dotyczca rodowiska naturalnego opiera si na zasadach pokrywania kosztów naprawy szkód przez ich sprawc

10 Trzy zasady Trzy zasady: zrównowaonego rozwoju, ostronoci i ingerujcy płaci w duym stopniu wpływaj na kocowy koszt inwestycji drogowych zarówno w odniesieniu do kosztów bezporednich (budowy) jak porednich (utrzymanie, monitoring). Naley dy (w drodze konsultacji społecznych i dyskusji z NGO) do takiej ich interpretacji i praktycznego stosowania aby nie spowodowa nadmiernych kosztów co w kocu moe spowodowa znaczne ograniczenie inwestycji i nieproporcjonalne koszty społeczne.

11 Czynniki wpływajce na koszt budowy dróg zwizane z ochronrodowiska Wariantowanie przebiegu trasy z uwagi na cenne przyrodniczo siedliska oraz rozwizania konstrukcyjne Ochrona klimatu akustycznego Przejcia dla zwierzt Ochrona ptaków Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Ziele przydrona kształtowanie krajobrazu Kompensacje przyrodnicze Monitoring Koszty dokumentacji projektowej i okołoprojektowej

12 Wariantowanie przebiegu trasy Wariantowanie przebiegu trasy obejmuje wielokryterialn analiz pod ktem: siedlisk przyrodniczych zwłaszcza priorytetowych - Natura lub spełniajcych kryteria siedlisk priorytetowych (szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza wszystkich wariantów) oraz korytarzy migracyjnych, konfliktów społecznych (konsultacje społeczne), zgodno z miejscowymi planami zagospodarowania, kosztów budowy z uwzgldnieniem kosztów ochrony rodowiska przyrodniczego na co wpływa: liczba i wielko przej dla zwierzt, zabezpieczenie wód, ochrona akustyczna, ograniczenia w terminach realizacji budowy, szczegółowych rozwiza technicznych takich jak niweleta drogi, lokalizacje MOP i OUA, parametry ekranów akustycznych, konstrukcja nawierzchni)

13 Obszary Natura wariantowanie a kompensacja Odtworzenie naruszonego siedliska na innym Obszarze Sieci Natura Poprawa siedliska na Obszarze naruszonym lub na innym równowanym obszarze sieci, proporcjonalnie do wyrzdzonej szkody. Inne działania zmierzajce do zwikszenia walorów biologicznych naruszonego obszaru lub innego równowanego. W wyjtkowych przypadkach, zaproponowanie innego obszaru w zastpstwie tego, na którym wyrzdzono szkod. Uwaga: Przy duej iloci obszarów bardzo trudno poda racjonalny wariant przebiegu trasy (A2, A1, S5, S11,S3, S8 i inne). Wpływa to znaczco na koszty inwestycji (wydłuenie trasy, kolizje z miejscowociami, konflikty społeczne). Ponadto sytuacj komplikuje brak kompletnej listy obszarów Natura 2000 i wiarygodnych danych o wystpujcych na tych obszarach siedliskach.

14 Wariantowanie inwestycji a obszary Natura 2000 na przykładzie Autostrady A2 wiecko N. Tomyl

15 Wariantowanie inwestycji a obszary Natura 2000 na przykładzie Autostrady A2 wiecko N. Tomyl

16 Droga ekspresowa S-5 odcinek Radomicko Kaczkowo (obwodnica Leszna) ł

17 Wariantowanie Zachodniej Obwodnicy Poznania S-11

18 Ochrona klimatu akustycznego Akty prawne regulujce poziom hałasu przy drogach Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w rodowisku (Dz.U ). Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnoszca si do oceny i zarzdzania poziomem hałasu w rodowisku w załczniku II Metody oceny wskaników hałasu poleca metod obliczania dla hałasu z ruchu kołowego opart o francusk krajow metod oblicze NMPB-Routes - 96

19 Dopuszczalne poziomy hałasu dla dróg i kolei według Rozporzdzenia M z r. pora dnia od godz. 6:00 do 22:00 (16 godzin) pora nocna od godziny 22:00 do 6:00 (8 godzin) wartoci w nawiasach Obszary ochrony uzdrowiskowej, tereny szpitali poza miastem 50 db (45 db) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, tereny zabudowy zwizanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodziey, tereny domów opieki, tereny szpitali w miastach 55 db (50 db) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, tereny zabudowy zagrodowej, tereny rekreacyjno - wypoczynkowe, tereny mieszkaniowo-usługowe 55 db (50 db) Tereny w strefie ródmiejskiej miast powyej 100 tys. mieszkaców 65 db (55 db)

20 Wpływ struktury ruchu na poziom hałasu O zasigu stref oddziaływania hałasu decyduje udział pojazdów w porze nocnej (22:do 6:00) ze szczególnym uwzgldnieniem pojazdów cikich Zauwaa si tendencj, zwikszonego udziału pojazdów cikich w porze nocnej zwłaszcza na drogach klasy A i S. Na przykład Na A2 udział ten wynosi ok. 50 %

21 Ochrona klimatu akustycznego Podstawowe sposoby ochrony przed hałasem Budowa ekranów (barier akustycznych) Ponadto ochron akustyczn mona uzyska poprzez: - kształtowanie niwelety drogi - maksymalne oddalenie od siedlisk ludzkich - ziele izolacyjn

22 Ekrany budowane według projektów z koca lat dziewidziesitych XX wieku i pierwszych lat XXI wieku (do 2004 r.) Stosowanie oprogramowanie nie pozwalało prawidłowo oceni wpływu szaty rolinnej i ukształtowania terenu na poziom hałasu i zasigu propagacji fali dwikowej. Niedoszacowanie prognozy ruchu zwłaszcza w odniesieniu do iloci pojazdów ciarowych (zmiany przepisów prawa, szybszy rozwój gospodarczy). Przecenienie izolacyjnoci akustycznej ekranu jako konstrukcji (zakładana izolacyjno ekranu = izolacyjnoci elementu ekranu). Brak danych z monitoringu rzeczywistych skutecznoci ekranów akustycznych. Według tej metodyki oblicze rednia wysoko ekranów wynosiła 3 do 4 m (max ok. 5 m) a cena jednostkowa takich ekranów kształtowała si na poziomie 400 PLN/m2

23 Typowa konstrukcja ekranu wg projektowania metodyki stosowanej do 2004 r.

24 Przykłady realizacji ekranów akustycznych Autostarda A2 Nowy Tomyl - Konin realizacja

25 Autostarda A2 Nowy Tomyl Konin realizacja r. (ekran + wał ziemny)

26 Autostarda A2 Nowy Tomyl - Konin realizacja

27 Ekrany budowane według projektów lat 2004 do współczenie Współczesne oprogramowanie (np. Soundplan) uwzgldnia metodyk obliczeniow zalecan przez dyrektyw 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego a ponadto pozwala na analiz wpływu: ukształtowania terenu, szat rolinn (trójwymiarowy model numeryczny terenu), rzeczywistej izolacyjnoci ekranów jako konstrukcji poprzez kalibracj danych wejciowych uaktualnione prognozy ruchu zwłaszcza w odniesieniu do ruchu pojazdów ciarowych w porze nocnej Według tej metodyki obliczerednia wysoko ekranów wynosi 5-6 m i wicej a cena jednostkowa takich ekranów w zalenoci od konstrukcji kształtuje si na poziomie powyej 600 PLN/m2.

28 Typowa konstrukcja ekranu wg projektowania metodyki stosowanej do 2004 r.

29 Ekran na autostradzie A4 ekrany bezporednio przy krawdzi jezdni z daszkami (krawd dyfrakcyjna) i ekran w pasie rozdziału

30 Wpływ struktury ruchu oraz dopuszczalnych prdkoci na poziom hałasu Głównym ródłem hałasu s pojazdy ciarowe. Ruch pojazdów w porze nocnej (22:00 do 6:00) jest podstaw doboru geometrii i parametrów technicznych ekranów akustycznych (Autostrada A2). Ocenia si, w zalenoci od topografii terenu, e natenie hałasu spełniajce warunki Rozporzdzenia s zapewnione w odległoci około 250 m do 300 m od krawdzi jezdni bez koniecznoci stosowania ekranów. Ograniczenie prdkoci pojazdów w porze nocnej np. o 20 km/h ( dla ciarowych na drogach klasy A i E do 70 km/h patrz RFN) obnia poziom hałasu o 3 4 db co zasadniczo wpływa na wysoko i koszty ekranów.

31 Konstrukcja podwyszonych ekranów na A4

32 Przebudowa ekranów na autostradzie A2 odcinek Nowy Tomyl - Konin Zakres przebudowy: Podwyszenie ekranów i dobudowa nowych w iloci około m2 Przyczyny modernizacji ekranów: Zmiana struktury i natenia ruchu zwłaszcza pojazdów ciarowych i w porze nocnej Przeszacowanie korzystnego wpływu szaty rolinnej Nowa metodyka i narzdzia obliczeniowe

33 Przejcia dla zwierzt Cele budowy przej dla zwierzt: 1. Zmieszenie miertelnoci zwierzt przekraczajcych drogi. 2. Minimalizacja defragmentacji i izolacji siedlisk. 3. Zapobieenie utraty siedlisk i minimalizacja wpływu ruchu drogowego na ekosystemy przydrone.

34 Zarejestrowane zdarzenia drogowe z udziałem zwierzt Polska

35 Sie korytarzy ekologicznych- głównych szlaków migracji zwierzt

36 Przykłady gatunków zwierzt z listy priorytetowej

37 Typy przej dla zwierzt Kryteria klasyfikacji: 1. Połoenie (pod drogami, nad drogami) 2. Przeznaczenie [dla duych zwierzt (jele, ło, ubr, niedwied, wilk, ry), dla rednich zwierzt (sarna, dzik, daniel, lis, królik, zajc, borsuk, kuna, wydra, je, bóbr), dla małych zwierzt w tym dla gryzoni i płazów (aby, ropuchy, traszki, mysz polna, ryjówki) 3. Pełnione funkcje (przejcia samodzielne, przejcia zespolone funkcja komunikacyjna z funkcj przejcia)

38 Due przejcia dla zwierzt Parametry techniczne s uzalenione od wanoci korytarza migracyjnego (potencjalnej iloci przekrocze na dob). Minimalne paramenty przej pod drogami to wymiary w wietle co najmij 20,0 m i szeroko 4.0 m. W wanych miejscach budowane s estakady nawet kilkusetmertowe. Minimalne parametry przej nad drogami to co najmniej konstrukcje o szerokoci 20 m a w praktyce s stosowane przejcia o szerokoci od 30 do 80 m. Odległoci pomidzy przejciami od 0,5 km (wane szlaki migracyjne) do ok. 3,0 km (obszary polne)

39 Due, górne przejcie dla zwierzt- autostrada A2

40 Due przejcie z prawidłow szat rolinn

41 Due przejcie dla zwierzt Trzebaw DK5

42 Monitoring przejcia nad DK5 migracja jelenia

43 Przykład przejcia dolnego estakada na S1

44 Jednoprzsłowe przejcie dolne dla duych i rednich zwierzt

45 rednie i małe przejcia dla zwierzt rednie i małe przejcia budowane s dla małych ssaków (gryzonie, króliki, zajce, płazy-aby, ropuchy), rednie i małe przejcia dla zwierzt to przede wszystkim mosty i przepusty o rozpitociach od 1,0 m do 12,0-15,0 m. rednie zagszczenie tych przej to co kilkaset metrów, a w obszarach migracji mog wystpowa w grupach po kilka konstrukcji oddalonych ok. 50 m jedna od drugiej (np. w miejscach migracji ropuch i ab) Wanym elementem tych przej s elementy naprowadzajce

46

47 Małe skrzynkowe przejcie dla małych zwierzt

48 rednie przejcie z półkami

49 rednie przejcie z elementami naprowadzajcymi

50 rednie przejcie dla zwierzt zagospodarowanie wejcia

51 rednie przejcie dla zwierzt konstrukcja elbetowa, płytowa

52 Małe przejcie dla płazów i małych ssaków z płotkami naprowadzajcymi

53 Konstrukcja naprowadzajca płazy i małe ssaki na przejcie dla zwierzt

54 Małe przejcie dla płazów z elementami naprowadzajcymi

55 Małe przejcie dla płazów z elementami naprowadzajcymi

56

57 Przejcie nad drogami dla małych ssaków nadrzewnych (wiewiórki, koszatki)

58 Autostrada A2- odcinek wiecko Nowy Tomyl (ok. 102 km) Przejcia dla zwierzt: Górne dla duych zwierzt 14 o redniej szerokoci 45 m Dolne dla duych zwierzt 2 Zespolone (z rzekami i ciekami) dolne dla duych zwierzt 10 w tym o długoci powyej 80 m Dolne dla zwierzt rednich - 6 Zespolone dolne dla rednich zwierzt: 2 Przejcia dla małych zwierzt (wiatło rednio 2,0 x 1,5m) 71 Przejcia dla płazów (dodatkowo wydzielone o wietle 1,0 m x 1,5 m) 51 Łcznie rónych typów przej dla zwierzt 156 (rednio co około 650 m)

59 Szacunkowe koszty budowy przej dla zwierzt Przejcia dla zwierzt: Górne dla duych zwierzt : 12 do 18 mln. PLN/sztuk Dolne dla duych zwierzt (konstrukcje w cigu drogi) redni koszt 1m2 konstrukcji to 7,0 do 9,0 ty. PLN/m2, redni koszt przejcia o wietle 20 m pod autostrad to koszt 4,8 mln. PLN Dolne dla zwierzrednich (w zalenoci od wiatła) koszt od 1,5 do 3,0 mln PLN Przepusty o wietle 2,0 x 1,5m 3,0 ty PLN/mb, dla autostrady redni koszt przepustu to około ty PLN

60 Porównanie iloci przej dla zwierzt : autostrada A2- odcinek Nowy Tomyl Konin (160 km) i odcinek wiecko Nowy Tomyl (ok. 102 km) Autostrada A2 odcinek Nowy Tomyl Konin (160 km, rok budowy ) duych przej dla zwierzt - 4, rednich - 5, przepustów Autostrada A2 odcinek wiecko - Nowy Tomyl (102 km, rok budowy ) duych przej dla zwierzt - 26, rednich - 8, przepustów

61 Ochrona ptaków

62 Ochrona ptaków Prowadzenie prac budowlanych poza okresami lgowymi (moliwo prowadzenia prac budowlanych tylko w cile okrelonym czasie) W ramach kompensacji przenoszenie gniazd na nowe stanowiska, tworzenie nowych siedlisk, powikszanie obszarów lgowych (nasadzenia odpowiedniej rolinnoci, koszenie traw) Ochrona siedlisk przed hałasem ekrany Budowa przeszkód przy drogach szybkiego ruchu o wysokoci zmuszajcej ptaki (take nietoperze) do lotu powyej 5 m ekrany Realizacje ekranów chronicych ptaki Autostrada A2 odcinek Koło Dbie 14 km ekranów o h = 4,5 m koszt budowy w 2005 ok. 30 mln PLN Autostrada A2 odcinek wiecko N. Tomyl 6,0 km ekranów o h = 4,5 m (ochrona nietoperza)

63 Autostarda A2 Konin Dbie realizacja ekrany chronice miejsca lgowe obszar Natura 2000

64 Ekrany chronice ptaki i ich siedliska Natura 2000 Dolina rodkowej Warty i Neru

67 Kompensacje przyrodnicze Odtworzenie naruszonego siedliska na innym Obszarze Sieci Natura W wielu przypadkach ten postulat jest trudny do spełnienia: np. jak odtworzy bagna, zmusi ptaki do zasiedlenia nowych gniazd, wykona kompensacj w stosunku 1:1 (to co ulega zniszczeniu w innym miejscu, najczciej w pobliu ma by odtworzone) Poprawa siedliska na Obszarze naruszonym lub na innym równowanym obszarze sieci, proporcjonalnie do wyrzdzonej szkody. W wielu wypadkach w praktyce ocena wyrzdzonej szkody jest trudna do przeprowadzenia.

68 Inne koszty zwizane z ochronrodowiska Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych (budowa szczelnych systemów odwodnienia, zbiorników retencji powierzchniowej, urzdze podczyszczajcych, separatorów itp.) koszt trudny do oszacowania z uwagi, e urzdzenia te stanowi normalne elementy projektu drogowego. Ziele przydrona kształtowanie krajobrazu przy drogach. W zalenoci od inwestycji stanowi to około 1% do 2% kosztów całoci. Monitoring rodowiska

69 Uwagi kocowe 1. Koszty budowy urzdze O stanowi 20% a w niektórych przypadkach nawet do 30 % kosztów budowy autostrad i dróg ekspresowych, w tym najwikszy koszt zwizany jest z budow przej dla zwierzt i ekranów akustycznych. W skali kraju, biorc pod uwag program budowy autostrad i dróg ekspresowych, dodatkowy koszt z tym zwizany bdzie rzdu wielu miliardów PLN. Aktualnie mona przyj, e koszty zabezpieczenia rodowiska to kwota ok. 6,0 do 8,0 mln. PLN/km dla dróg kategorii A lub S.

70 Uwagi c.d. 2. Lokalizacja przej dla zwierzt, ich liczba oraz parametry techniczne najbardziej wpływaj na ogólny koszt projektu drogowego zwizany z O. 3. Brak jest procedur, które okrelałyby zasady doboru parametrów technicznych przej dla zwierzt, ich lokalizacj i gsto rozmieszczenia. W tym zakresie panuje dua dowolno interpretacyjna co stanowi baz wielu nieporozumie i konfliktów. Literatura przedmiotu jest, poza jedn pozycj, w fazie tworzenia i weryfikacji dowiadczalnej. Biorc jednak pod uwag wysokie koszty budowy przej dla zwierzt naley pilnie te prace przyspieszy i znale zrównowaone rozwizanie problemu.

71 Uwagi c.d. 4. Nowego podejcia wymagaj równie przepisy odnoszce si do budowy ekranów akustycznych. Zauwaalne obudowywanie dróg ekranami w Polsce nie ma odpowiednika w innych krajach. Naley rozway ograniczenia prdkoci pojazdów w porze nocnej oraz rozway złagodzone normatywy dla dróg remontowanych i modernizowanych. 5. Konflikt aksjologiczny pomidzy bezpieczestwem ludzi, którym słu nowe drogi, a bezpieczestwem przyrody moe by rozwizany tylko w drodze dialogu i poszukiwaniu kompromisu

72 Scott Wilson Scott Wilson Group plc to wiodca midzynarodowa firma konsultingowa, wiadczca zintegrowane usługi projektowe i inynieryjne na całym wiecie. Zatrudniajc ponad osób w 80 biurach na całym wiecie, działamy w sektorze dróg, kolei, rodowiska i zasobów naturalnych, nieruchomoci i doradztwa strategicznego. Dzikuj za uwag