NEUROESTETYKA KOMUNIKACJI WIZUALNEJ I WYOBRAŹNI

Transkrypt

1 Opracowano na podstawie referatu Piotra Przybysza i Piotra Markiewicza Instytut Filozofii UAM 14 czerwca 2006 NEUROESTETYKA KOMUNIKACJI WIZUALNEJ I WYOBRAŹNI Paweł Baranowski ARTELUX Poznań, grudzień 2006

2 Komunikacja wizualna ARTYSTA MEDIUM - WIDZ Pogląd dotychczasowy artysta jest najwaŝniejszy widz moŝe biernie podziwiać. Obecnie dzieło sztuki jest PRZEKAZEM i powinno zapewnić aktywny odbiór.

3 Czym jest bodziec artystyczny? Artysta to nieświadomy neurobiolog, produkujący bodziec silnie oddziałujący na aparat percepcyjno-emocjonalny odbiorcy. W wyniku oddziaływania następuje ponadprzeciętna aktywacja tego aparatu Bodziec potrafi skupić uwagę widza, inicjuje niekonwencjonalny odbiór i wywołuje emocję estetyczną.

4 Poglądy: 1. Ramachandran istotą dzieła sztuki jest deformacja. Artysta pobudza naszą potrzebę poszukiwania nowości.

5 Poglądy: 1. Ramachandran istotą dzieła sztuki jest deformacja. Artysta pobudza naszą potrzebę poszukiwania nowości.

6 Poglądy: 1. Ramachandran istotą dzieła sztuki jest deformacja. Artysta pobudza naszą potrzebe poszukiwania nowości. Zeki - Artysta to nieświadomy neurobiolog.

7 Poglądy: 1. Ramachandran istotą dzieła sztuki jest deformacja. Artysta pobudza naszą potrzebę poszukiwania nowości. Zeki - Artysta to nieświadomy neurobiolog. Livingstone dzieło sztuki wizualnej to to, co wprowadza nas w stan iluzji wzrokowej (np. efekt Mony Lizy)

8 MÓZG

9 Mechanizmy mózgowem Model Stephena Kosslyna Mental Imagery 1994 BUFOR WZROKOWY Detekcja linii, krawędzi itp OKNO UWAGI Okno uwagi nakierowane na pewne cechy obiektu

10 Mechanizmy mózgowem Kora ciemieniowa (szlak grzbietowy) BUFOR WZROKOWY Detekcja linii, krawędzi itp POLOZENIE, WIELKOŚĆ, ORIENTACJA PRZESTRZENNA Kora skroniowa (szlak brzuszny) CECHY OBIEKTU (KSZTAŁT, BARWA...) OKNO UWAGI

11 Mechanizmy mózgowem Wydobywanie śladów z pamięci długotrwałej Kora ciemieniowa (szlak grzbietowy) POLOZENIE, WIELKOŚĆ, ORIENTACJA PRZESTRZENNA Kora skroniowa (szlak brzuszny) CECHY OBIEKTU (KSZTAŁT, BARWA...) BUFOR WZROKOWY Detekcja linii, krawędzi itp OKNO UWAGI

12 Mechanizmy mózgowem Obszar monitorujący pamięć krótkotrwałą. Przesunięcia uwagi Wydobywanie śladów z pamięci długotrwałej Kora ciemieniowa (szlak grzbietowy) POLOZENIE, WIELKOŚĆ, ORIENTACJA PRZESTRZENNA Kora skroniowa (szlak brzuszny) CECHY OBIEKTU (KSZTAŁT, BARWA...) BUFOR WZROKOWY Detekcja linii, krawędzi itp OKNO UWAGI

13 Mechanizmy mózgowem Obszar monitorujący pamięć krótkotrwałą. Przesunięcia uwagi Wydobywanie śladów z pamięci długotrwałej Kora ciemieniowa (szlak grzbietowy) POLOZENIE, WIELKOŚĆ, ORIENTACJA PRZESTRZENNA Kora skroniowa (szlak brzuszny) CECHY OBIEKTU (KSZTAŁT, BARWA...) Kora potyliczna BUFOR WZROKOWY Detekcja linii, krawędzi itp. OKNO UWAGI Jeśli nie moŝemy zidentyfikować obiektu uaktywniamy okno uwagi i kierujemy je na inne cechy bodźca

14 Czy obraz malarski jest efektywnym bodźcem empatycznym? Czy moŝe wyzwalać u odbiorcy podobne stany emocjonalne? Czy moŝe obrazować ludzkie stany emocjonalne?

15 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci) 1) IZOMORFICZNY widzenie pewnych zachowań skłania nas do ich naśladowania 2) PRZECIWNY czujemy niechęć do osoby 3) DOPEŁNIENIE scena prowokuje nas do zachowań (ukrzyŝowanie współczucie) 4) POSTAWA OBSERWACYJNA (obojętna) 5) DYSONANS EMPATYCZNY kiedy nasze oczekiwania są inne

16

17 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci)

18 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci) 1) IZOMORFICZNY widzenie pewnych zachowań skłania nas do ich naśladowania

19 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci) 1) IZOMORFICZNY widzenie pewnych zachowań skłania nas do ich naśladowania 2) PRZECIWNY czujemy niechęć do osoby

20 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci) 1) IZOMORFICZNY widzenie pewnych zachowań skłania nas do ich naśladowania 2) PRZECIWNY czujemy niechęć do osoby 3) DOPEŁNIENIE scena prowokuje nas do zachowań (ukrzyŝowanie współczucie)

21 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci) 1) IZOMORFICZNY widzenie pewnych zachowań skłania nas do ich naśladowania 2) PRZECIWNY czujemy niechęć do osoby 3) DOPEŁNIENIE scena prowokuje nas do zachowań (ukrzyŝowanie współczucie) 4) POSTAWA OBSERWACYJNA (obojętna)

22 Typy empatii estetycznej: (u odbiorcy powstaje stan emocjonalny, przypominający stan prezentowanej postaci) 1) IZOMORFICZNY widzenie pewnych zachowań skłania nas do ich naśladowania 2) PRZECIWNY czujemy niechęć do osoby 3) DOPEŁNIENIE scena prowokuje nas do zachowań (ukrzyŝowanie współczucie) 4) POSTAWA OBSERWACYJNA (obojętna) 5) DYSONANS EMPATYCZNY kiedy nasze oczekiwania są inne

23 Kilka słów s w o bodźcach

24 Bodziec estetyczny Wymusza skupienie uwagi tylko na niektórych cechach bodźca

25 Bodziec estetyczny Wymusza skupienie uwagi tylko na niektórych cechach bodźca Przykład: WAZA uwaga analizuje szereg bodźców OBRAZ WAZY uwaga koncentruje się na pewnych cechach

26 Bodziec estetyczny Wymusza skupienie uwagi tylko na niektórych cechach bodźca Trudność z natychmiastową identyfikacją bodźca Naleśnikowatość zegara nie pasuje do śladu pamięciowego i przetwarzanie musi być kontynuowane

27 Bodziec estetyczny Wymusza skupienie uwagi tylko na niektórych cechach bodźca Trudność z natychmiastową identyfikacją bodźca Konieczność intensywnej interpretacji bodźca

28 Bodziec estetyczny Wymusza skupienie uwagi tylko na niektórych cechach bodźca Trudność z natychmiastową identyfikacją bodźca Konieczność intensywnej interpretacji bodźca Uruchomienie procesów zdolnych przekazać emocjonalne nacechowanie bodźca* *tego Kosslyn nie uwzględnił

29 Artysta wybiera cechy! Spreparowany bodziec relacja - odbiorca

30 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY Widzimy coś, czego nie ma, niski poziom percepcyjny IDESAWA: nie szukamy nowości (nie aktywizują się procesy czołowe, brak procesów decyzyjnych. Świadomość iluzji wzmacnia efekt

31 Typologia bodźców w artystycznych 1. ILUZYJNY (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji Widzimy coś, czego nie ma, niski poziom percepcyjny IDESAWA: nie szukamy nowości (nie aktywizują się procesy czołowe, brak procesów decyzyjnych. Świadomość iluzji wzmacnia efekt

32 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY

33 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY Sztuka kończy się, gdy pokaŝemy wszystko polega ona na preparowaniu bodźca

34 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY Sztuka kończy się, gdy pokaŝemy wszystko polega ona na preparowaniu bodźca

35 Typologia bodźców w artystycznych od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY 3. SUPERBODZIEC Deformacja cech obiektu Hipoteza neuronów specyficznych (np. banana lub pomarańczy) Silna aktywacja układu limbicznego, spowodowana niezgodnością

36 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY 3. SUPERBODZIEC 4. RELACYJNY

37 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY 3. SUPERBODZIEC 4. RELACYJNY Na jakiej podstawie widzimy podobieństwo?

38 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY 3. SUPERBODZIEC 4. RELACYJNY 5. EMPATYZUJĄCY Hipoteza kognitywna co ona czyta?

39 Typologia bodźców w artystycznych (według koncepcji Markiewicza/Przybysza) od automatyzmu do interpretacji 1. ILUZYJNY 2. NIEJEDNOZNACZNY 3. SUPERBODZIEC 4. RELACYJNY 5. EMPATYZUJĄCY Interpretacje kognitywne: Harpia kaŝe zabić!

40 Interpretacja neuronalna Percepcja emocji uruchamia mechanizmy generowania emocji Zespół Jacksona 2005

41 Sztuka uczestnicząca ca Jak przedstawić cierpienie- wzmocnienie bodźca poprzez powielenie. Imago Pietatis średniowieczna sztuka dewocyjna

42 WYOBRAŹNIA Koncepcja wyobraźni estetycznej Markiewicza/Przybysza

43 WYOBRAŹNIA Jest to funkcja umysłu, dzięki której generujemy obrazy mentalne pod nieobecnośc bodźca wzrokowego (Kosslyn, Sartre) Jest to dyspozycja do postrzegania wieloznaczności i wielości rozwiązań (Zekki) Jest to operacja dokonywana na istniejącym materiale, ale związana z twórczym przetasowaniem elementów i nowym ich wzajemnym łączeniem (Hume, Husserl)

44 WYOBRAŹNIA ESTETYCZNA Jest to kontinuum fenomenów wyobraŝeniowych (rodzina wyobraŝeń) Funkcje uczestniczące w odbiorze sztuki: Generowanie stanu mentalnego UmoŜliwienie wykrycia wieloznaczności UmoŜliwienie manipulowania cechami kompozycji

45 QUASI-WYOBRA WYOBRAŹNIA Inicjowana przez prosty bodziec iluzyjny produkuje w głowie obraz tego, czego nie ma. Jest to prymitywny rodzaj wyobraŝeń. Podmiot jest narzucony przez artystę.

46 PROTO-WYOBRA WYOBRAŹNIA Inicjowana przez bodźce niejednoznaczne (kaczkozając, teściowanarzeczona) przeskakujemy z jednego stanu do drugiego włącza się protowyobraźnia

47 Sterowanie przejściami niski poziom W V3 i V3a complex są neurony odpowiedzialne za widzenie ścianki przedniej lub tylnej

48 Sterowanie przejściami wysoki poziom W tym przypadku działają LOC (dot. rozpoznawania przedmiotów i FPA (interpretacja twarzy) Sterowanie przejściami

49 Przykłady sterowania przejściami wysokiego poziomu

50 Jesienna PrzejaŜdŜka

51 Kamasutra

52 WYOBRAŹNIA WŁAŚCIWAW Wyzwalana przez bodźce wyolbrzymione, relacyjne i empatyzujące. Wykorzystuje kanał sensoryczny, moduł uwagi i pamięci, angaŝuje procesy decyzyjne. Dla identyfikacji bodźca wymagana twórcza manipulacja

53 WYOBRAŹNIA QUASI WYOBRAŹNIA Generuje obraz mentalny Bodziec iluzyjny PROTO WYOBRAŹNIA WYOBRAŹNIA WŁAŚCIWA Generuje obraz mentalny i analizuje znaczenie bodźca wieloznacznego Manipulacja cechami obrazu Bodziec wieloznaczny Bodziec zdeformowany Dotyczy to głównie prawej półkuli lewa ją ogranicza, analizując detale

54 KONIEC