Czym jest dzieło sztuki w ujęciu neuroestetyki?

Transkrypt

1 Czym jest dzieło sztuki w ujęciu neuroestetyki? NEUROESTETYKA PIOTR PRZYBYSZ Wykład monograficzny. UAM Poznań 2010/2011

2 Czym jest dzieło sztuki i jak je poznajemy? Neuroestetyka: dzieło sztuki jest szczególnym bodźcem, którego oddziaływanie na aparat percepcyjno-emocjonalny widza jest silniejsze niż oddziaływanie zwykłego przedmiotu Dzieło sztuki jest bodźcem, który wywołuje trzy różne reakcje organizmu składające się na odbiór estetyczny:(i) skupia uwagę widza, (ii) powoduje, że system percepcyjny odrzuca konwencjonalny odbiór dzieła, (iii) wywołuje emocję estetyczną.

3 Dzieło sztuki jako superbodziec Dzieło sztuki jest superbodźcem dla aparatu percepcyjnoafektywnego odbiorcy silnie go pobudzając. Jest to możliwe dzięki wyolbrzymieniu cech obrazowanego przedmiotu/zjawiska ( wszelka sztuka jest karykaturą ). Wyolbrzymianie cech odbywa się w różnorakich przestrzeniach: koloru, kształtu, postawy anatomicznej etc. V. Ramachandran, W. Hirstein (2006) Nauka wobec zagadnienia sztuki. Neurologiczna teoria doświadczenia estetycznego. Studia z kognitywistyki i filozofii umysłu, t. 2, s , 2006, Poznań: Zysk i S-ka.

4 DEFORMACJE: Powiększone piersi, Wcięta nienaturalnie talia, Wydłużona ręka. Posążek bogini Parvati (z kolekcji V. Ramachandrana)

5 DEFORMACJE Głowa Maryi jest przesadnie powiększona w stosunku do główki dzieciątka. Płaszczyzna nosa kobiety jest wyraźnie wydłużona i wyprostowana, tak że tworzy długą linię prostą w centrum obrazu. Oczy kobiety są nienaturalnie szeroko otwarte. Główka dzieciątka jest nienaturalnie wychylona ku górze. Granica między twarzą Maryi i dzieciątka jest nienaturalnie silnie zaznaczona przez kontur. Madonna z Dzieciątkiem (Monastères de Bethléem)

6 Dlaczego dzieło sztuki (superbodziec) silniej oddziałuje na aparat percepcyjny odbiorcy? Dwa wyjaśnienia: Wyjaśnienie psychologiczne Wyjaśnienie neurobiologiczne

7 Wyjaśnienie psychologiczne Zasada przesunięcia szczytowego (peak shift principle) (Hanson 1959). Uczenie się Test S-: 1/1 S+: 2/1 S+: 2/1 S++: 3/1!

8 Zasada przesunięcia szczytowego. Eksperymenty na gołębiach.

9 Wyjaśnienie neurobiologiczne (hipoteza): Być może istnieją w mózgu neurony, których zadaniem jest reprezentowanie zmysłowych, krągłych kształtów kobiecych jako przeciwieństwa kanciastych kształtów mężczyzny, a artysta zdecydował się na wyolbrzymienie samej istoty bycia kobietą poprzez przesunięcie obrazu jeszcze bardziej w stronę kobiecego bieguna na skali męskie/żeńskie. Rezultatem tego wyolbrzymienia jest superbodziec w dziedzinie różnic między kobietą a mężczyzną (Ramachandran 2006, s ).?

10 Pola recepcyjne neuronów wzrokowych. Czy istnieją neurony kodujące wyolbrzymione cechy? Przykłady bodźców pobudzających badane pola recepcyjne neuronów kory wzrokowej: linie (V1, Hubel-Weisel) proste kształty (V2, V3, Peterchans & von Der Heidt) twarze (zakręt wrzecionowaty, Kanwisher) ręce (górna bruzda skroniowa, Gross)

11 Dzieło sztuki jako superbodziec. Analogia w świecie zwierząt Niko Tinbergen, eksperyment z pisklęciami mewy morskiej.

12 Możliwe zarzuty przeciwko koncepcji V. Ramachandrana Koncepcja jest tendencyjna, gdyż dotyczy oddziaływania specyficznych bodźców wizualnych (o charakterze seksualnym) na aparat percepcyjny odbiorcy. Koncepcja jest jednowymiarowa, gdyż porównuje dzieło sztuki do karykatury (która deformuje kształt twarzy, sylwetki etc). Jest uboga koncepcyjnie, gdyż uwzględnia tylko wyolbrzymianie cech.

13 Czy koncepcja Ramachandrana jest tendencyjnie seksistowska?

14 Czy jest jednowymiarowa? Wyolbrzymianie cech w przestrzeni kształtu i sylwetki Wyolbrzymianie cech w przestrzeni koloru Wyolbrzymianie cech w przestrzeni postaw anatomicznych

15 Czy jest uboga koncepcyjnie? Dzieło sztuki jako obiekt deformacyjny (rozszerzenie koncepcji dzieła sztuki jako superbodźca) Dzieło sztuki to obiekt, który: Reprezentuje istotę określonego przedmiotu (sytuacji lub aspektu świata, niekoniecznie materialnego). Przy jego konstruowaniu artysta posłużył się różnorodnymi procedurami estetycznie deformującymi cechy przedmiotu (sytuacji lub aspektu świata), np. intensyfikacją czy osłabianiem natężenia cechy lub dodawaniem lub odejmowaniem cech. Poszczególne estetyczne deformacje wzbudzają reakcje systemu poznawczoemocjonalnego człowieka. P. Przybysz (2006) O uchwytywaniu piękna. Rola deformacji estetycznych w tworzeniu i percepcji dzieł sztuki w ujęciu neuroestetyki. Studia z kognitywistyki i filozofii umysłu, t. 2, s , 2006, Poznań: Zysk i S-ka.

16 Cézanne, Wielkie kąpiące się DEFORMACJE The texture of skin of the bathing women is removed and replaced with light reflections. The curvature of their body shapes is simplified. Intensification is applied to the the edge contour. Unnatural saturation of colors is selected.

17 Cecha zasadnicza malarstwa fowistów: Oderwanie koloru od przedmiotowego nośnika M. de Vlaminck, Restauracja De La Machine w Bougival A. Derain, Tancerka

18 S. Zeki, L. Marini (1998) Three Cortical Stages of Colour Processing in the Human Brain, Brain 121,

19 S. Zeki, L. Marini (1998) Three Cortical Stages of Colour Processing in the Human Brain, Brain 121,

20 S. Zeki, L. Marini (1998) Three Cortical Stages of Colour Processing in the Human Brain, Brain 121,

21 Podsumowanie Dzieło sztuki jest superbodźcem dla aparatu percepcyjnoemocjonalnego odbiorcy. Artysta tworzy dzieło sztuki poprzez posłużenie się deformacjami estetycznymi. Poszczególne deformacje oddziałują na aparat percepcyjnoemocjonalny odbiorcy i przyczyniają się do wytworzenia u niego wrażenia estetycznego.

22 Dziękuję za uwagę!