1) ZADANIA ZAWODOWE ORAZ PROFIL KOMPETENCYJNY 3) PROGNOZY DLA RYNKU PRACY BAROMETR ZAWODÓW 6) MOŻLIWOŚCI I WARUNKI ZATRUDNIENIA W ZAWODZIE W KRAJACH

Transkrypt

1 INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE SPECJALISTA DO SPRAW ORGANIZACJI USŁUG GASTRONOMICZNYCH, HOTELOWYCH I TURYSTYCZNYCH kod zawodu ZAKRES TEMATYCZNY INFORMACJI: 1) ZADANIA ZAWODOWE ORAZ PROFIL KOMPETENCYJNY 2) SYTUACJA ZAWODU NA RYNKU PRACY 3) PROGNOZY DLA RYNKU PRACY BAROMETR ZAWODÓW 4) KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE W ZAWODZIE 5) INFORMACJE DODATKOWE 6) MOŻLIWOŚCI I WARUNKI ZATRUDNIENIA W ZAWODZIE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ ANEKS STATYSTYCZNY Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy, Aktualizacja: Bydgoszcz, listopad 2018 r.

2 Specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelowych i turystycznych (kod zawodu ) to jeden z 2443 zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1145, z późn.zm.) obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. W poprzedniej klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, obowiązującej od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. (Dz. U Nr 82, poz. 537), zawód ten miał nazwę specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych i kod We wcześniejszej klasyfikacji obowiązującej od 1 stycznia 2005 r. do 30 czerwca 2010 r. specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych występował pod innym kodem, tj ZADANIA ZAWODOWE ORAZ PROFIL KOMPETENCYJNY ZADANIA ZAWODOWE 1 Specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelowych i turystycznych koordynuje i nadzoruje świadczenie usług turystycznych na zlecenie klienta; zapewnia klientom odpowiedni standard usług zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi, a także polityką przedsiębiorstwa; podlega bezpośrednio kierownikowi wewnętrznej jednostki działalności podstawowej lub kierownikowi małego przedsiębiorstwa. Zadania zawodowe: - realizacja polityki handlowej i marketingowej przedsiębiorstwa; - przygotowywanie ofert oraz odpowiedzi na zapytania ofertowe; - utrzymywanie kontaktów ze stałymi klientami oraz pozyskiwanie nowych klientów; - analizowanie zleceń klientów pod kątem optymalnego wyboru rodzaju i zakresu usług gwarantujących osiągnięcie podstawowego celu imprezy; - zlecanie realizacji świadczeń usługodawcom, zawieranie umów o świadczenie usług z podwykonawcami i klientami przedsiębiorstwa; - koordynowanie współpracy poszczególnych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa i firm zewnętrznych świadczących usługi towarzyszące; - bieżący nadzór nad realizacją usług; - zbieranie informacji rynkowej i jej weryfikacja, prowadzenie kartoteki klientów i kontrahentów; - analizowanie cen sprzedaży, kalkulacja optymalnej ceny oferty; - rozliczanie zrealizowanych imprez oraz zamówionych usług; - przygotowywanie sprawozdań z działalności dla przełożonego; - wykonywanie zadań pokrewnych; - nadzorowanie innych pracowników. 1 (maj 2016 r.)

3 PROFIL KOMPETENCYJNY 2 zarządzania (grupa duża 3 24). dla grupy Specjaliści do spraw ekonomicznych i Przykładowe zawody dla tej grupy: specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych, specjalista bankowości, specjalista do spraw finansów, specjalista do spraw rachunkowości, specjalista do spraw rachunkowości, specjalista do spraw rozwoju oprogramowania systemów informatycznych, specjalista do spraw ubezpieczeń społecznych, specjalista do spraw ubezpieczeń majątkowych i osobowych, pośrednik w obrocie nieruchomościami, itp. Kompetencje to cechy/dyspozycje osoby, w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw, pozwalające realizować zadania zawodowe na wymaganym poziomie/efekty. Kompetencje są obserwowalne i mierzalne dzięki temu, że przejawiają się w zachowaniu. Podlegają procesowi uczenia się, są dynamiczne, zmienne w czasie, rozwijają się w ramach zdobywanego doświadczenia. Pozwalają określić, w jakich zadaniach, na jakim stanowisku, przyszły pracownik będzie mógł efektywnie wykorzystać swój potencjał. Tempo ich rozwoju zależy od zmiennych zewnętrznych (otoczenia) oraz względnie trwałych dyspozycji (osobowość, inteligencja). 4 Są uniwersalne (transferowalne), wykorzystywane w różnych zadaniach i różnych obszarach funkcjonowania. Dla grupy Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania określono 4 kompetencje tj.: Kompetencja 1 Sumienność w dążeniu do rezultatów: rozumiana jako wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. Kompetencja 2 Obsługa komputera z wykorzystaniem Internetu: to korzystanie z dostępnych urządzeń technicznych (np. komputerów, drukarek, skanerów) i aplikacji komputerowych do usprawnienia realizacji zadań. Swobodne przeglądanie stron internetowych w celu szybkiego dotarcia do informacji przydatnych ze względu na wykonywane obowiązki. Skuteczne wyszukiwanie w sieci potrzebnych wiadomości, formułowanie poleceń wyszukiwania w taki sposób, aby zapewniały szybkie dotarcie do źródeł na odpowiednim poziomie merytorycznym, bez konieczności sprawdzania przypadkowych rezultatów wyszukiwania. Kompetencja 3 Kierowanie: to planowanie, organizowanie, kontrolowanie i motywowanie do pracy członków zespołu lub organizacji. Wykorzystywanie wszystkich zasobów, w tym wiedzy o sytuacji rynkowej oraz sytuacji wewnętrznej firmy lub branży. Elastyczne dostosowywanie realizacji zadań zespołu do zaistniałych okoliczności. Kompetencja 4 Zdolności analityczne i podejmowania decyzji: to rozumienie złożonych sytuacji relacji zachodzących pomiędzy różnymi elementami. Analizowanie informacji i danych, dostrzeganie zależności, wyciągania na ich podstawie wniosków i podejmowanie trafnych decyzji. 2 NBK Narzędzie do badania kompetencji. Podręcznik dla doradców zawodowych, Warszawa 2014 r. 3 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, DZ.U. z 2014r. poz Jurek P., Analiza wybranych metod oceny kompetencji zawodowych, artykuł w książce pod red. A. Witkowski, T. Listwan, Kompetencje a sukces zarządzania organizacją, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008

4 Zestaw kompetencji może się różnić od podanych wyżej kompetencji, w zależności od wymagań pracodawcy na konkretnym stanowisku. Zróżnicowane będzie również natężenie każdej z kompetencji. Kto i w jaki sposób może wiedzę o naszych kompetencjach można wykorzystać? Odpowiedź jest prosta My Sami oraz pracodawca. Coraz więcej pracodawców wykorzystuje analizę kompetencyjną w procesie rekrutacji. W niektórych firmach dodatkowo jest ona wykorzystywana podczas: okresowej oceny pracowników - jako narzędzie do oceny efektywności pracy; ustalania indywidualnych planów rozwoju - dostarcza informacji, jakie właściwości predysponują do np. awansów. Jest również źródłem informacji odnośnie obecnych i przyszłych potrzeb szkoleniowych. Jeśli stwierdzimy, że nie posiadamy dostatecznej wiedzy i umiejętności, które są wymagane przez pracodawców warto zatem zastanowić się nad skorzystaniem z różnych form działań rozwojowych (szkolenia, wsparcie innych, literatura, uczestniczenie w coachingu, itp.). 2. SYTUACJA ZAWODU NA RYNKU PRACY W I półroczu 2018 r. w urzędach pracy województwa kujawsko-pomorskiego zarejestrowano 132 specjalistów do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych (w tym 14 osób w okresie 12 miesięcy od ukończenia nauki), zgłoszono dla nich 4 oferty pracy. Na koniec półrocza w ewidencji urzędów znajdowało się 115 bezrobotnych z tym zawodem. Specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych od wielu lat znajduje się w czołówce zawodów najliczniej reprezentowanych przez bezrobotnych z wyższym wykształceniem. Szczegółowe dane statystyczne dotyczące zawodu znajdują się w tabeli zamieszczonej w ANEKSIE. Rys.1.

5 Rys.2.

6 Od 2015 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych 5. Według nowej metodologii zamiast wskaźnika intensywności nadwyżki/deficytu zawodów dokonuje się wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych na podstawie trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych. Wprowadzona zmiana spowodowała, że sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależy do żadnej z grup, ponieważ żaden ze wskaźników nie osiągnął wymaganego poziomu. W latach r. oraz w I półroczu 2018 r. specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych nie został zaliczony do zawodów deficytowych, zrównoważonych lub nadwyżkowych. W latach omawiany zawód klasyfikowany był jako nadwyżkowy 6, tzn. taki na który na rynku pracy istniało niższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. 3. PROGNOZY DLA RYNKU PRACY BAROMETR ZAWODÓW Z badania Barometr zawodów 7 prognozującego zapotrzebowanie na zawody wynika, że w 2018 roku w skali województwa kujawsko pomorskiego grupa Pracownicy biur podróży i organizatorzy obsługi turystycznej, w której mieści się specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych, zaliczona została do zawodów o nadwyżce poszukujących pracy. W sześciu powiatach tucholskim, świeckim, żnińskim, brodnickim, rypińskim i ziemskim toruńskim - przewiduje się wystąpienie równowagi między podażą a popytem na tę grupę zawodów. Rys.3. Prognoza na 2018 w powiatach województwa kujawsko pomorskiego. Relacja między dostępną siłą roboczą a zapotrzebowaniem na pracowników PRACOWNICY BIUR PODRÓŻY I ORGANIZATORZY OBSŁUGI TURYSTYCZNEJ 8 5 Wskaźnik dostępności ofert pracy: iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia: iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu. Wskaźnik płynności bezrobotnych: iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 6 Podział na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonywany był na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekraczał wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieściła się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosił poniżej 0,9. 7 Źródło: 8 Tamże,

7 Legenda: CSE powiat sępoleński CGD powiat golubsko-dobrzyński CB Bydgoszcz CTU powiat tucholski CT Toruń CBY powiat bydgoski ziemski CSW powiat świecki CTR powiat toruński ziemski CRA powiat radziejowski CCH powiat chełmski CRY powiat rypiński CIN powiat inowrocławski CG Grudziądz CLI powiat lipnowski CMG powiat mogileński CGR powiat grudziądzki ziemski CW Włocłąwek CZN powiat żniński CWA powiat wąbrzeski CWŁ powiat włocławski ziemski CNA powiat nakielski CBR powiat brodnicki CAL powiat aleksandrowski 4. KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE W ZAWODZIE Niniejsza informacja została przygotowana na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego na temat studentów oraz absolwentów, przekazanych na potrzeby prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. W roku 2017 r. kierunek turystyka i rekreacja na terenie województwa kujawskopomorskiego ukończyły 354 osoby. Kształcenie odbywało się na 4 uczelniach zlokalizowanych w województwie (UMK w Toruniu, WSB w Toruniu, UKW w Bydgoszczy, WSG w Bydgoszczy).

8 Rys.4. W odniesieniu do studiów wyższych zasady kształcenia są regulowane przez następujące przepisy 9 : 1. Ustawa z dnia 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018r. poz. 1669); 2. Ustawa o z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018r. poz. 1668); 3. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 września 2018 r. w sprawie kryteriów oceny programowej (Dz.U. z 2018 poz. 1787); 4. Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz. U. z 2017 r. poz. 986 i 1475 oraz z 2018 r. poz. 650); 5. Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (tekst ujednolicony Dz.U. z 2016r, poz.65 oraz z 2018r poz. 650); 6. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji typowych dla kwalifikacji uzyskiwanych w ramach szkolnictwa wyższego po uzyskaniu kwalifikacji pełnej na poziomie 4 poziomy 6 8 (D.U. z 2016r, poz. 1594); 7. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów( Dz.U poz oraz Dz.U.z 2017 poz 1515).. 9 Opracowanie własne na podstawie bip Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i internetowego systemu aktów prawnych

9 Aktualna informacja o szkoleniach przydatnych dla zawodu specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelowych i turystycznych jest dostępna w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych: przez wyszukiwarkę, w obszarze: Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja (kod 25) lub Usługi gastronomiczne (kod 26). 5. INFORMACJE DODATKOWE Przydatne linki: strona Polskiej Izby Turystyki - centralna ewidencja i wykazy w turystyce 6. MOŻLIWOŚCI I WARUNKI ZATRUDNIENIA W ZAWODZIE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ 1. Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. 2. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: Obecnie zawód specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych nie jest regulowany w żadnym z krajów EOG.

10 W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): 3. Zapotrzebowanie na osoby z zawodem specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej Z danych dostępnych na portalu EURES wynika, że dla kierowników hoteli i restauracji zgłoszonych zostało 121 ofert pracy z 7 krajów EOG. Najwięcej ofert pracy w tym zawodzie znajduje się w Niemczech (113 ofert) - dane wg stanu na dzień r. Specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych dobiera rodzaj, standard i zakres usług do potrzeb klienta, sporządza program usług oraz zleca jego wykonanie usługodawcom. Do jego najważniejszych obowiązków należy koordynowanie oraz nadzorowanie świadczonych usług w celu zapewnienia klientowi standardu zgodnego z oczekiwaniami, obowiązującymi przepisami oraz strategią przedsiębiorstwa. Systematycznie dokonuje oceny jakości pracy własnej oraz usługodawców poprzez badanie stopnia zadowolenia klientów z poziomu świadczonych usług. W procesie zarządzania projektem świadczenia usług kalkuluje koszty i ceny, rozlicza usługi, dbając o terminy płatności oraz sporządza dokumentację związaną z przygotowaniem, oferowaniem, realizacją i rozliczeniem usług. Ważne cechy psychofizyczne to samodzielność, odpowiedzialność, samokontrola, zdolności organizacyjne, kierownicze i analityczne oraz umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji. Ze względu na dużą liczbę kontaktów konieczna jest zdolność do łatwego ich nawiązywania i podtrzymywania. Specjalistę do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych wyróżniać powinna także wysoka kultura osobista, miła aparycja, empatia oraz zdolność przekonywania i negocjowania. Praca specjalisty do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych odbywa się w biurze oraz w terenie. Wymaga posługiwania się nowoczesnym sprzętem biurowym, w szczególności komputerem. Ważnym wymogiem stawianym przez zagranicznych pracodawców jest komunikatywna znajomość języka angielskiego lub języka kraju zatrudnienia oraz posiadanie kilkuletniego doświadczenia na podobnym stanowisku. Przykładowe stawki płacy brutto w zawodzie specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych w wybranych krajach: Wielka Brytania /rok, Austria 1800 /m-c, Francja /godz. Opracowała: Beata Baranowska pośrednik pracy, WUP w Toruniu, Wydział Pośrednictwa Pracy OZ WUP w Bydgoszczy Anna Dudek doradca zawodowy Akceptowała: Elżbieta Słowińska Kierownik CIiPKZ WUP w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy ANEKS STATYSTYCZNY

11 Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie ogółem Bezrobotni według stanu na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej ogółem Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu Tabela 1. BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE SPECJALISTA DO SPRAW ORGANIZACJI USŁUG GASTRONOMICZNYCH, HOTELARSKICH I TURYSTYCZNYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych.

12 2012/ / / / / / / / / /2018 Tabela 2. ABSOLWENCI I STUDENCI KIERUNKU TURYSTYKA I REKREACJA W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM Absolwenci roku akademickiego Studenci roku akademickiego Lp. Nazwa szkoły Wyszczególnienie UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU TORUŃSKA WYŻSZA SZKOŁA PRZEDSIĘBIORCZOŚC I WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA W TORUNIU UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO W BYDGOSZCZY WYŻSZA SZKOŁA GOSPODARKI W BYDGOSZCZY WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO- POMORSKIE ogółem X X studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia X X po ostatnim roku bez egzaminu x x x 0 X X ogółem X X studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia X X po ostatnim roku bez egzaminu x x x 0 X X ogółem X X studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia X X po ostatnim roku bez egzaminu x x x x X X ogółem X X studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia X X po ostatnim roku bez egzaminu x x x x X X ogółem X X studia pierwszego stopnia 200 X X z tytułem licencjata studia magisterskie 0 X X jednolite studia drugiego stopnia X X po ostatnim roku bez 0 X x x x X X egzaminu ogółem X studia pierwszego 810 X stopnia z X tytułem licencjata studia magisterskie 0 X X jednolite studia drugiego stopnia X X po ostatnim roku bez 0 x x x x x x egzaminu