Ochrona inwestorów a zakres ujawnianych informacji przez spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Wyniki badań empirycznych

Transkrypt

1 ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 59 (115), Warszawa 2010 Ochrona inwestorów a zakres ujawnianych informacji przez spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Wyniki badań empirycznych Gertruda Krystyna Świderska, Marcin Pielaszek, Szczepan Borowski Wprowadzenie Rozwojowi rynków kapitałowych towarzyszy ewolucja potrzeb informacyjnych inwestorów. Coraz częściej oczekują oni oprócz informacji finansowej także informacji dotyczących zasobów intelektualnych, sposobów zarządzania ryzykiem, wartości godziwej, sprawozdawczości według segmentów działalności oraz szeregu innych, które były przedmiotem opisywanych badań. W ślad za potrzebami informacyjnymi starają się podążać obowiązki informacyjne nakładane na emitentów. Spółki są zobowiązane do sporządzania coraz bardziej skomplikowanej sprawozdawczości, z coraz większą liczbą ujawnień. Pociąga to za sobą nie tylko rosnące koszty po stronie emitentów, lecz także ryzyko odkrywania się przed konkurencją. Artykuł prezentuje wybrane wyniki badań zrealizowanych w latach przez Katedrę Rachunkowości Menedżerskiej i Instytut Ekonometrii w Szkole Głównej Handlowej w ramach projektu badawczego nr N /2706, pt. Wpływ zakresu ujawnianych informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów papierów wartościowych. Prof. dr hab. Gertruda Krystyna Świderska, Szkoła Główna Handlowa, Kierownik Katedry Rachunkowości Menedżerskiej, gswide@sgh.waw.pl Dr Marcin Pielaszek, Szkoła Główna Handlowa, Katedra Rachunkowości Menedżerskiej, adiunkt, mpiela@sgh.waw.pl Mgr Szczepan Borowski, Szkoła Główna Handlowa, Katedra Rachunkowości Menedżerskiej, asystent, sborow@sgh.waw.pl 143

2 Celem projektu było ustalenie wpływu ujawnianych przez polskich emitentów papierów wartościowych informacji na ich pozycję konkurencyjną oraz ochronę inwestorów. 1. Charakterystyka próby badawczej i przedmiot badań W ramach przeprowadzonych badań dokonano analizy obowiązkowych i dobrowolnych ujawnień w sprawozdawczości biznesowej emitentów papierów wartościowych. Wstępnym efektem tego etapu badań było przygotowanie dziewięciu szczegółowych kwestionariuszy na podstawie których było możliwe przeprowadzenie badań empirycznych w zakresie ilości i jakości ujawnianych informacji. Badania empiryczne przeprowadzono analizując raporty roczne 48 spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Efektem tego etapu badań było stworzenie bazy danych zawierających łącznie 1296 kwestionariuszy, które zostały wykorzystane w badaniach ilościowych. Analizowano pięć branż: banki, branża chemiczna, media, branża spożywcza oraz telekomunikacja. Badanie, poza informacjami pochodzącymi ze sprawozdań finansowych, obejmowało także sprawozdania z działalności oraz ujawnienia w zakresie relacji z otoczeniem i wpływu na środowisko naturalne. W ramach próby 48 przedsiębiorstw notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie zbadano dziewięć obszarów: zasoby niematerialne, zarządzanie ryzykiem, wartość godziwa, rachunkowość zabezpieczeń, leasing, segmenty działalności, rezerwy, sprawozdanie z działalności, sprawozdania o relacji z otoczeniem. Łącznie badaniu poddano 172 zmienne (pytania) opisujące kompletność i jakość ujawnień. Pierwszych siedem obszarów badawczych (sprawozdanie finansowe) podzielono na cztery części: część pierwsza objęła informacje ogólne (nazwa spółki, analizowany rok), część druga dotyczyła kompletności i jakości polityki rachunkowości, zwłaszcza w tych obszarach, gdzie standardy rachunkowości pozostawiają możliwość wyboru zasad rachunkowości, część trzecia dotyczyła obowiązkowych ujawnień wymaganych przez poszczególne standardy dotyczące badanego obszaru, 144

3 część czwarta odnosiła się do ujawnień dobrowolnych, zwłaszcza tych, które poprawiają jakość ujawnianych informacji z punktu widzenia inwestorów. W ramach analizy sprawozdania z działalności badano: dane ogólne i otoczenie przedsiębiorstwa, dane finansowe i niefinansowe, dane prospektywne, informacje o zarządzających, strukturze właścicielskiej oraz informacje o aktywach niematerialnych. Z kolei w ramach analizy sprawozdań pod kątem relacji z otoczeniem badano takie zagadnienia, jak: komunikacja, rzetelność, wiarygodność i kompletność. 2. Wyniki badań dotyczące ujawniania informacji przez spółki notowane na GPW w Warszawie 2.1. Wskaźnik ujawnień korporacyjnych (PCDI) W celu syntetycznego zagregowania i skwantyfikowania otrzymanych wyników opracowano oryginalny Wskaźnik Ujawnień Korporacyjnych (Polish Corporate Disclosure Index, PCDI). Wartość PCDI jest średnią ważoną punktacji otrzymanej przez przedsiębiorstwo za jakość ujawnień w 28 elementach sprawozdań rocznych. Podstawą obliczenia PCDI był zestaw 3 wag: dla typu sprawozdania (1), dla każdego z 9 obszarów (2) oraz dla grupy pytań o jakość ujawnień w ramach każdego obszaru (3). Wagi dla PCDI ustalono metodą ekspercką. Po przedyskutowaniu zasadności zestawu wag oraz przejrzeniu dotychczasowych etapów badania, każdy z ekspertów określił własne wagi dla poszczególnych części sprawozdań, obszarów oraz grup pytań. Skonstruowany na potrzeby badania wskaźnik ujawnień może być obliczony dla dowolnego polskiego przedsiębiorstwa na podstawie rocznego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności oraz sprawozdania o relacji z otoczeniem. Warunkiem jest obiektywne powtórzenie procedury punktacji poszczególnych obszarów sprawozdań. Minimalna teoretyczna wartość wskaźnika PCDI wynosi 0. Sytuacja taka oznaczałaby całkowity brak ujawnień. Maksymalna wartość PCDI wynosi 74,13, co oznacza bardzo dobry poziom ujawnień w każdym możliwym obszarze. W badanej próbie rozpiętość wartości PCDI ilustruje tabela 1. Tabela 1. Kształtowanie się PCDI w próbie badawczej Rok Wartość najmniejsza w próbie 14,63 18,38 23,07 Wartość największa w próbie 49,24 50,69 58,63 Źródło: opracowanie własne. 145

4 Z danych tabeli 1 wynika, że w latach poziom ujawnień wyraźnie wzrastał Pozycja konkurencyjna przedsiębiorstw Dla celów prowadzonych badań przyjęto definicję pozycji konkurencyjnej jako sumę sił i słabości przedsiębiorstwa, która zależy od stopnia opanowania kluczowych czynników sukcesu (Strategor, 1999), analizowanych przede wszystkim w kontekście branży (dziedziny), w której działa przedsiębiorstwo. Dla potrzeb pomiaru pozycji konkurencyjnej przyjęto następujące wskaźniki (Świderska, 2010): udział w rynku, pozycja kosztowa, rentowność, wskaźnik Pentor. Wzrost sprzedaży danej spółki szybszy niż wzrost całego rynku (branży) może świadczy o osiąganiu przewagi konkurencyjnej w danym okresie lub korzystaniu z przewag wypracowanych w okresach poprzednich. W badaniu udział w rynku został zmierzony na podstawie relacji przychodów ze sprzedaży danej spółki do całkowitych przychodów ze sprzedaży danego rynku (branży). Następnie porównano, jak udział danej spółki w rynku zmienił się w stosunku do okresu poprzedniego. Przykładowe wyniki tego badania dla branży chemicznej przedstawia tabela nr 2. Możemy zauważyć, że w 2005 r. wartość rynku wzrosła w stosunku do roku 2004 o 26,2%, przy czym w przypadku poszczególnych spółek zmiany te były bardzo zróżnicowane. Spośród czternastu analizowanych spółek jedynie pięć wzrosło szybciej niż rynek, natomiast pozostałe dziewięć odnotowało gorsze wyniki niż średnia rynkowa. Powyższa sytuacja może świadczyć o wypracowaniu lub dyskontowaniu przez pięć najlepszych spółek przewagi lub kilku przewag konkurencyjnych. W 2006 r. rynek chemiczny wzrósł o kolejne 30,0%. Jedynie trzy spółki wypracowały wyniki lepsze niż rynek. W roku 2007 wartość rynku wzrosła o kolejne 15,6%, przy czym połowa spółek zachowała się lepiej niż rynek, a połowa spadła w stosunku do rynku. Pozycja kosztowa jest miarą, która pokazuje, jaka jest relacja kosztów operacyjnych do przychodów ze sprzedaży. Lepsza pozycja kosztowa może świadczyć o osiąganiu przewagi konkurencyjnej w realizacji podstawowych procesów operacyjnych takich jak produkcja, dystrybucja czy zaopatrzenie. W badaniu pozycja kosztowa została zmierzona na podstawie relacji kosztów działalności operacyjnej do przychodów ze sprzedaży, a następnie dla każdej spółki porównana z rynkiem. Zestawienie dla branży chemicznej prezentuje tabela

5 tabela 2 147

6 tab

7 Pierwszym analizowanym rokiem był rok Wartość wskaźnika efektywności kosztowej wyniosła średnio 90,9% co oznacza, że na każdą złotówkę przychodów poniesiono koszty operacyjne o wartości prawie 91 gr. Sześć spółek zaprezentowało efektywność wyższą od średniej rynkowej, przy czym zdecydowanym liderem była spółka Orlen z wartością wskaźnika o 27,9 pkt. % lepszą od rynku. W roku 2006 wartość wskaźnika dla rynku zmieniła się nieznacznie (poprawa o 0,1 pkt. %). Ponownie sześć spółek zanotowało wynik lepszy niż rynek, chociaż w przypadku niektórych spółek odnotowano istotną poprawę wartości wskaźnika. W 2007 r. wartość wskaźnika pogorszyła się o 0,3 pkt. %. W przypadku kilku spółek zanotowano bardzo istotne zmiany. Największa zmiana dotyczyła spółki Police, w przypadku której odnotowano poprawę poziomu wskaźnika z 10,3 pkt. % do 0,7 pkt. %. Rentowność została zmierzona przy wykorzystaniu wskaźnika rentowności kapitałów własnych, tj. relacji wyniku finansowego netto do kapitałów własnych. Następnie porównano wartość wskaźnika dla każdej spółki z wartością wskaźnika dla całego rynku i ustalono różnicę. Wyniki dla przykładowej branży przedstawia tabela 4. W 2005 r. średnia rentowność netto na kapitałach własnych dla branży chemicznej wyniosła 12,08%, przy czym jedynie sześć na czternaście spółek zanotowało rentowność powyżej rynkowej. W 2006 r. nastąpiło istotne obniżenie rentowności dla całej branży chemicznej (spadek do 6,5%). Wpływ na to miały przede wszystkim dwie spółki: Orlen, który obniżył rentowność o ponad 18 pkt. % oraz Police (spadek o ponad 49 pkt. %). W kolejnym roku rentowność dla rynku chemicznego wzrosła do ponad 10%. Osiem spółek osiągnęło rentowność wyższą od średniej rynkowej. Wskaźnik Pentor jest syntetyczną miarą skoncentrowaną na informacji niefinansowej, takiej jak kompetencje zarządu, jakość oferowanych produktów i usług, relacje z inwestorami, perspektywy rozwoju, szeroko pojmowany sukces w minionym roku. Wskaźnik ten jest obliczany przez firmę Pentor Research International dla Pulsu Biznesu metodą sondażu telefonicznego 1. Oceny dokonują specjaliści rynków kapitałowych: analitycy giełdowi, doradcy inwestycyjni oraz maklerzy, reprezentujący biura maklerskie, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne i powiernicze, departamenty kapitałowe banków i firmy konsultingowe. Wskaźnik Pentor jest wskaźnikiem o charakterze prowadzącym, skupionym przede wszystkim na analizie czynników jakościowych. Przewagą tego wskaźnika z punktu widzenia pomiaru pozycji konkurencyjnej nad wskaźnikami finansowymi jest jego wyprzedzający charakter, gdyż pokazuje istotne aspekty działania firmy, zanim znajdą one bezpośrednie przełożenie w wynikach finansowych. 1 Wskaźnik Pentor jest obliczany na podstawie badań przeprowadzonych przez firmę Pentor Research International, która jest jedną z czołowych agencji badawczych na polskim rynku, na zamówienie gazety Puls Biznesu, w ramach wyboru Najlepszej Spółki Giełdowej. 149

8 tab

9 W tabeli 5 zostały zaprezentowane wartości indeksu ogólnego dla branży chemicznej. Tabela 5. Zmiany w wartości wskaźnika Pentor w latach , na przykładzie branży chemicznej Spółka Bioton 83,19 73,02 60,00 Boryszew 65,87 66,67 52,94 Ciech 66,39 64,29 61,90 Decora 54,46 62,70 56,04 Śnieżka 64,29 59,52 57,14 Lotos 68,25 71,43 73,33 PGNiG 65,87 59,52 63,39 Orlen 68,25 73,81 64,71 Plastbox 47,62 57,94 48,35 Police 59,66 69,05 65,93 Sanok 60,50 60,32 55,10 Synthos 58,82 68,25 57,14 Ropczyce 61,11 53,97 57,14 Erg 53,06 50,79 51,95 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Puls Biznesu. W pierwszym rozpatrywanym roku najlepszy wynik osiągnęła spółka Bioton (83,19 pkt. na 100 możliwych). W kolejnych latach wartość wskaźnika dla Biotonu uległa systematycznemu obniżeniu odpowiednio do 73,02 w 2006 r. i 60,0 w 2007 r. Świadczy to o szybkim pogarszaniu się pozycji konkurencyjnej. W ostatnim badanym roku (2007) najlepiej reprezentuje się spółka Lotos, która systematycznie poprawiała swoją pozycję (68,25 w 2005 r., 71,43 w 2006 r. i 73,33 w 2007 r.). W przypadku tej spółki mamy do czynienia ze wzrostem pozycji konkurencyjnej Ochrona inwestora Kolejnym etapem prowadzonych badań była próba skwantyfikowania poziomu ochrony inwestora. Zdefiniowano ochronę inwestorów jako zapewnienie im pełnej jawności informacji istotnej przy podejmowaniu przez nich decyzji ekonomicznych, obejmującej informacje finansowe, prezentowane głównie w formie sprawozdań finansowych, jak też informacje niefinansowe, prezentowane w formie sprawozdań z działalności, raportów z relacji z otoczeniem i raportów bieżących. 151

10 Przyjęto, że poziom ochrony inwestora jest wyższy, jeśli występują czynniki wskazujące na niższy poziom ryzyka inwestycji w akcje danej spółki. W związku z przyjętym celem badawczym, tj. oceną wpływu zakresu ujawnień w sprawozdaniu finansowym m.in. na poziom ochrony inwestora, wybrano czynniki ryzyka, w przypadku których jest możliwe określenie ich związku z szeroko rozumianym systemem sprawozdawczości spółek giełdowych. Ostatecznie zastosowano dwie miary ochrony inwestora: zmienność kursów akcji analizowanego podmiotu oraz kategorię audytora przeprowadzającego badanie sprawozdania finansowego spółki. Zmienność cen (kursów akcji) jest postrzegana jako jeden z istotnych czynników wpływających na ryzyko inwestycji. Przyjęto w związku z tym, że wyższy poziom ochrony inwestora będzie charakteryzował spółki, których akcje wykazują niższą zmienność cen, ustaloną jako odchylenie cen od poziomu przeciętnego notowań w danym roku. Wskaźniki ustalono na podstawie historycznych notowań cen akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Audytor, badający sprawozdanie finansowe jednostki, nie tylko potwierdza wiarygodność zaprezentowanych danych, ale może także wpływać na poziom standaryzacji sposobu prezentacji danych finansowych i niefinansowych w raportach rocznych. Z punktu widzenia postrzegania tej ostatniej cechy przez inwestorów, duże międzynarodowe firmy audytorskie zapewniają większy stopień porównywalności i wiarygodności, podczas gdy mniejsze firmy krajowe reprezentują relatywnie niższy poziom tych cech. W badaniu przyjęto dla firm audytorskich miarę porządkową o wartościach 1, 2 i 3, gdzie: 1 czołowe globalne firmy audytorskie, 2 czołowe formy regionalne i krajowe, 3 pozostałe. W tabeli 6 zaprezentowano przykładowe miary kategorii audytora ustalone zgodnie z powyższą hierarchią. Tabela 6. Kategoria audytora Spółka Bioton Boryszew Ciech Decora Śnieżka Lotos PGNiG Orlen Plastbox

11 Spółka Police Sanok Synthos Ropczyce Erg Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z raportów rocznych. cd. tabeli Zależności między badanymi zmiennymi W tabeli 7 podano wartości współczynników korelacji liniowej między poziomem ujawnień (PCDI) a wybranymi do analizy zmiennymi, odrębnie dla każdego roku. Tabela 7. Współczynnik korelacji z PCDI Wyszczególnienie 2005 r r r. Zmienność 0,22 0,41 0,43 Kategoria audytora 0,71 0,76 0,78 Udział w rynku 0,05 0,02 0,16 Pozycja kosztowa 0,36 0,31 0,14 Rentowność 0,11 0,19 0,23 Pentor 0,45 0,47 0,52 Wartość krytyczna (przy dwustronnym 5% obszarze krytycznym) = 0,2845 dla n = 48 Źródło: opracowanie własne. W tabeli wyróżniono (jako pogrubione) wartości współczynników korelacji istotnie różne od zera, na poziomie 0,05. Na tej podstawie można wysnuć następujące wnioski: lepszemu poziomowi ujawnień towarzyszy mniejszy poziom zmienności kursów akcji spółki, czyli mniejszy poziom ryzyka inwestowania w jej akcje, lepsza kategoria audytora idzie w parze z wyższym poziomem ujawnień, firmy o lepszej pozycji kosztowej mają na ogół wyższy poziom ujawnień, lepsza ocena zewnętrzna spółki i poziom jej nadzoru właścicielskiego łączy się z lepszym poziomem ujawnień, udział w rynku i rentowność mierzone w stosunku do sektora mogą nie być liniowo skorelowane z poziomem ujawnień. 153

12 3. Najważniejsze wnioski W wyniku badań stwierdzono, że spółki o wyższym wskaźniku PCDI charakteryzuje wyższy poziom ochrony inwestora, ale również lepsza pozycja konkurencyjna. Okazuje się, że obecny poziom ujawnień w sprawozdaniach finansowych nie wpływa negatywnie na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstw. Nie oznacza to wprawdzie, iż jest możliwe ustalenie poziomu wskaźnika PCDI (w tym również na poziomie jego części składowych), który zapewniłby optymalną relację między ochroną inwestora a pozycją konkurencyjną przedsiębiorstw, jak też jednoznaczne udowodnienie tezy o negatywnym wpływie rosnącego zakresu ujawnień na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstw. Wynika to z faktu, że stwierdzono dodatnią korelację wskaźnika PCDI zarówno z poziomem ochrony inwestora, jak i pozycją konkurencyjną przedsiębiorstwa. Należy zwrócić uwagę, że wskaźnik PCDI ma jednoznaczną tendencję wzrostową, co wskazuje na rosnący zakres i jakość ujawnień w raportach rocznych. Raporty roczne spółek giełdowych nie tylko wykazują rosnącą jakość ujawnień obowiązkowych w sprawozdaniu finansowym, ale również rosnące znaczenie ujawnień nieobowiązkowych, w tym dotyczących relacji z otoczeniem. Rosnący poziom ujawnień jest powiązany z rosnącą korelacją między ich zakresem a poziomem ochrony inwestora i pozycją konkurencyjną (stwierdzono silniejszą zależność w roku 2006 i kolejno w roku 2007). Wykazany w trakcie badań jednoznaczny wpływ ujawnień na poziom ochrony inwestora i pozycję konkurencyjną generuje potrzebę dalszego monitorowania wskaźnika PCDI, a także jego składowych w kolejnych latach obrotowych, przy poszerzeniu zakresu branż objętych badaniem. Literatura Borowski S., Gruszczyński M., Kariozen M., Karwowski M., Owczarczuk M., Pielaszek M., Roszkowska P., Świderska G., Świderska M. (2010), Wpływ zakresu ujawnianych informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów papierów wartościowych, Raport z projektu nadawczego nr N /2706, SGH, Warszawa. Lopes A.B., de Alencar R.C. (2008), Disclosure and cost of equity capital in emerging markets: the Brazilian Case, Luol M.M., Plumlee M. (2008), Voluntary Disclosure and Dividend Policy, www. fma.org/reno/papers/divandaimr_fma.pdf. 154

13 Micherda B. (red.) (2010), Perspektywy rozwoju rachunkowości, analizy i rewizji finansowej w teorii i praktyce, Studia i prace Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków. Patel S.A., Dallas G.S. (2002), Transparency and Disclosure: Overview of Methodology and Study Results United States, Strategor (1999), Zarządzanie Firmą. Strategie. Struktury. Decyzje. Tożsamość, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa (tłum. Bolesta-Kukułka K.). Świderska G. (red.), (2010), Wpływ zakresu ujawnianych informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów papierów wartościowych, SGH, Warszawa. Streszczenie Artykuł prezentuje wyniki badań zrealizowanych w latach przez Katedrę Rachunkowości Menedżerskiej i Instytut Ekonometrii w Szkole Głównej Handlowej w ramach projektu badawczego nr N /2706, pt. Wpływ zakresu ujawnianych informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów papierów wartościowych. Zaprezentowano wyniki badań empirycznych przygotowane na podstawie oryginalnie opracowanego Wskaźnika Ujawnień Korporacyjnych (Polish Corporate Disclosure Index, PCDI), pozycji konkurencyjnej oraz ochrony inwestora. Summary Investor protection and level of disclosures by public listed companies This article presents the results of research carried out in at Warsaw School of Economics by the Managerial Accounting Department and the Institute of Econometrics research project No. N /2706 Impact of disclosures on investor protection and on competitive position of public listed companies. The article discusses the results of empirical research based on an originally developed Polish Corporate Disclosure Index, PCDI, competitive position and investor protection. 155

14 156

15 Tabela 2. Zmiany udziału w rynku w latach na przykładzie branży chemicznej Nazwa Spółki wzrost % ponad rynek 2006 wzrost % ponad rynek 2007 wzrost % ponad rynek Bioton 128,8 151,6 17,7% 8,5% 215,5 42,1% 12,2% 270,9 25,7% 10,1% Boryszew 1 232, ,9 52,0% 25,8% 5 378,2 187,0% 157,0% 4 819,3 10,4% 26,0% Ciech 2 314, ,7 9,8% 36,0% 2 174,3 4,1% 25,9% 3 414,3 57,0% 41,4% Decora 100,9 147,9 46,6% 20,4% 190,5 28,8% 1,2% 249,4 30,9% 15,3% Śnieżka 358,3 381,4 6,5% 19,8% 411,6 7,9% 22,0% 474,0 15,1% 0,5% Lotos 7 450, ,5 29,5% 3,2% ,9 32,8% 2,8% ,1 2,5% 13,2% PGNiG , ,0 15,1% 11,1% ,7 21,0% 9,0% ,1 9,6% 6,1% Orlen , ,3 34,2% 8,0% ,2 28,4% 1,6% ,0 20,7% 5,0% Plastbox 47,9 44,6 7,0% 33,2% 53,7 20,4% 9,6% 62,7 16,9% 1,2% Police 1 645, ,8 1,4% 24,9% 1 676,2 0,5% 29,5% 1 824,2 8,8% 6,8% Sanok 329,8 363,1 10,1% 16,1% 406,3 11,9% 18,1% 434,5 6,9% 8,7% Synthos 1 063, ,3 2,2% 28,5% 1 172,2 12,8% 17,2% 1 841,0 57,0% 41,4% Ropczyce 358,2 315,2 12,0% 38,2% 341,7 8,4% 21,6% 464,5 35,9% 20,3% Erg 37,4 47,7 27,6% 1,3% 56,5 18,5% 11,5% 64,2 13,6% 2,1% Suma , ,0 26,2% 0,0% ,5 30,0% 0,0% ,3 15,6% 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych spółek za lata

16 Tabela 3. Zmiany w pozycji kosztowej w latach na przykładzie branży chemicznej Nazwa Spółki 2005 odchylenie od rynku 2006 odchylenie od rynku zmiana w pkt % 2007 odchylenie od rynku Zmiana w pkt % Bioton 82,2% 8,7% 84,4% 6,5% 2,2% 86,0% 5,0% 1,4% Boryszew 98,1% 7,2% 96,6% 5,8% 1,4% 96,0% 4,9% 0,9% Ciech 98,0% 7,1% 91,5% 0,7% 6,4% 90,9% 0,2% 0,9% Decora 84,3% 6,5% 86,7% 4,1% 2,4% 87,5% 3,6% 0,5% Śnieżka 88,6% 2,2% 88,8% 2,0% 0,2% 88,7% 2,4% 0,4% Lotos 91,5% 0,7% 93,4% 2,6% 1,9% 94,3% 3,2% 0,6% PGNiG 88,9% 2,0% 90,3% 0,5% 1,5% 94,9% 3,8% 4,3% Orlen 63,0% 27,9% 68,0% 22,8% 5,1% 69,1% 22,0% 0,8% Plastbox 105,3% 14,5% 95,1% 4,2% 10,2% 95,7% 4,6% 0,4% Police 95,7% 4,8% 101,2% 10,3% 5,5% 91,8% 0,7% 9,6% Sanok 88,0% 2,9% 88,2% 2,7% 0,2% 88,1% 2,9% 0,3% Synthos 94,0% 3,1% 92,1% 1,2% 1,9% 95,6% 4,5% 3,3% Ropczyce 97,8% 7,0% 98,7% 7,8% 0,9% 94,9% 3,8% 4,0% Erg 96,7% 5,8% 96,7% 5,8% 0,0% 101,5% 10,4% 4,6% Średnia 90,9% 0,0% 90,8% 0,0% 0,0% 91,1% 0,0% 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych spółek za lata

17 Tabela 4. Zmiany w rentowności w latach na przykładzie branży chemicznej Nazwa Spółki 2005 odchylenie od średniej rynkowej 2006 odchylenie od średniej rynkowej zmiana 2007 odchylenie od średniej rynkowej Zmiana Bioton 8,02% 4,06% 13,28% 6,78% 5,26% 1,69% 8,32% 3,57% Boryszew 13,58% 1,51% 13,24% 6,75% 0,34% 2,35% 7,67% 2,69% Ciech 11,56% 0,51% 10,87% 4,37% 0,69% 18,06% 8,05% 18,75% Decora 23,75% 11,67% 20,40% 13,90% 3,35% 17,06% 7,05% 20,41% Śnieżka 17,57% 5,50% 17,14% 10,64% 0,44% 21,54% 11,53% 21,98% Lotos 20,15% 8,07% 13,27% 6,78% 6,88% 13,24% 3,22% 20,11% PGNiG 4,24% 7,84% 6,28% 0,22% 2,04% 4,36% 5,66% 2,32% Orlen 27,82% 15,74% 9,55% 3,05% 18,27% 10,97% 0,95% 29,24% Plastbox 7,16% 4,91% 0,03% 6,52% 7,19% 1,93% 8,09% 9,12% Police 7,31% 4,77% 41,86% 48,36% 49,17% 21,92% 11,90% 71,09% Sanok 16,85% 4,77% 17,84% 11,34% 0,99% 20,63% 10,62% 19,64% Synthos 4,54% 7,53% 8,25% 1,75% 3,70% 37,43% 27,42% 33,72% Robczyce 4,97% 7,11% 7,15% 0,66% 2,18% 2,83% 12,84% 5,01% Erg 1,53% 10,55% 4,42% 10,92% 5,95% 28,16% 38,17% 22,20% Średnia 12,08% 0,00% 6,50% 0,00% 0,00% 10,01% 0,00% 0,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych spółek za lata