1. Ocena doboru problematyki badawczej i tematu rozprawy

Transkrypt

1 dr hab. Maria Aluchna prof. nadz. SGH Katedra Teorii Zarządzania Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Emilii Klepczarek pt.: Wpływ mechanizmów nadzoru korporacyjnego na stabilność finansową banków publicznych w Polsce napisanej pod kierunkiem dr hab. Piotra Urbanka, prof. nadzw. UŁ na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego 1. Ocena doboru problematyki badawczej i tematu rozprawy Rozprawa doktorska przygotowana przez mgr Emilię Klepczarek koncentruje się na identyfikacji zależności między wybranymi mechanizmami nadzoru korporacyjnego a stabilnością finansową banków publicznych w Polsce. Doktorantka podejmuje ważny dla dyscypliny finanse i dla funkcjonowania gospodarki problem roli instytucji i standardów nadzoru korporacyjnego w kształtowaniu wskaźników stabilności finansowej w sektorze bankowym. Do mechanizmów tych zalicza się przede wszystkim wytyczne pracy rady wraz z jej specjalistycznymi komitetami przy zapewnieniu niezależności jej członków, zasady konstrukcji systemów wynagradzania najwyższej kadry zarządzającej, standardy polityki informacyjnej. Zasady obejmujące wspomniane elementy nadzoru korporacyjnego mają na celu wspieranie działań regulacyjnych. Problematyka znaczenia mechanizmów nadzoru korporacyjnego dla osiągania określonych wyników działalności przedsiębiorstwa (np. wyników finansowych, zyskowności czy wyników w wymiarze społeczno-środowiskowym) od wielu lat stanowi przedmiot opracowań zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Analizy te są jednak bardzo złożone ze względu na różnice rozwiązań instytucjonalnych, które wpływają na uzyskiwane wyniki badań i przyczyniają się do trudności interpretacyjnych. Rośnie także świadomość konieczności stosowania różnych wskaźników opisujących określony stan (np. różne wskaźniki wyników finansowych) oraz zrozumienie znaczenia innych czynników, które mogą oddziaływać na analizowane zależności. Ponadto, znacznie rzadziej spotyka się analizy poświęcone efektywności mechanizmów nadzoru korporacyjnego w kontekście funkcjonowania instytucji sektora bankowego. Sektor ten posiada własną specyfikę ze względu na kluczowe znaczenie dla funkcjonowania gospodarki i bezpieczeństwa całego systemu finansowego. Co więcej, z 1

2 punktu widzenia efektywności sektora bankowego w centrum uwagi zarządzających i nadzorujących znajduje się stabilność, podczas gdy zysk jest postrzegany jako premia za ryzyko. To czyni analizy zależności między mechanizmami nadzoru korporacyjnego a wskaźnikami efektywności bardziej złożonymi. Należy podkreślić, iż problematyka stabilności podmiotów sektora bankowego jest ważna w kontekście bieżącej debaty nad rosnącymi wymogami regulacyjnymi, wpływu banków na kryzysy finansowe oraz ich roli w gospodarce i społeczeństwie. Jak zauważa Doktorantka, stabilność podmiotów sektora finansowego jest we współczesnym świecie warunkiem koniecznym niezakłóconego funkcjonowania mechanizmów gospodarczych, a bezpieczeństwo instytucji należących do sektora bankowego staje się kwestią newralgiczną z punktu widzenia zaspokajania potrzeb kapitałowych pozostałych uczestników rynku (strona 5). Istniejąca luka badawcza stanowi nie tylko interesujące wyzwanie dla analiz, lecz jednocześnie może ograniczać nasze rozumienie funkcjonowania banków, w szczególności w okresach kryzysów gospodarczych. Mimo zatem rosnącej liczby opracowań, należy uznać, iż podjęty przez Doktorantkę problem wciąż pozostaje słabo rozpoznany i wymaga dalszych studiów. Mając na uwadze powyższe sposób zdefiniowana problemu oraz jego rozwiązania zaproponowane przez mgr Emilię Klepczarek należy uznać za oryginalny i znaczący dla rozwoju dyscypliny naukowej finanse. Należy podkreślić, iż Doktorantka wybrała do analizy temat bardzo ważny, a jednocześnie trudny i złożony. Traktując banki jako podmioty zaufania społecznego podjęła Ona próbę określenia skuteczności mechanizmów nadzorczych w szczególnym kontekście organizacyjnym i regulacyjnym. Dokonany przez Doktorantkę wybór problemu naukowego, sposób jego omówienia i rozwiązania pozwala na wypracowanie wniosku, że praca doktorska spełnia wymogi stawiane w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.). Sformułowany problem naukowo-badawczy jest istotny dla rozwoju dyscypliny finanse i należy go uznać jako niewystarczająco poznany i opisany. Charakterystyka i oryginalne rozwiązanie problemu postawionego przez Doktorantkę może stanowić podstawę do uzyskania stopnia naukowego doktora z zakresu wspomnianej dyscypliny naukowej. 2

3 2. Ocena celu pracy i pytań badawczych Celem rozprawy jest ocena oddziaływania wybranych standardów nadzoru korporacyjnego na stabilność finansową banków notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w latach (strony 5 i 6). Realizacja tak określonego celu głównego zgodnie z zamierzeniem Doktorantki wymagała wypełnienia celów szczegółowych, które objęły (strona 6): identyfikację kluczowych standardów nadzoru korporacyjnego, które mogą oddziaływać na bezpieczeństwo banków notowanych na GPW, identyfikację sposobów pomiaru stabilności i bezpieczeństwa podmiotów w sektorze bankowym, ocenę wybranych obszarów corporate governance w bankach notowanych na GPW ocenę stabilności podmiotów analizowanej populacji, wskazanie mechanizmów determinujących stabilność banków publicznych. Dla realizacji sformułowanego celu Doktorantka zbudowała hipotezę główną rozprawy jako założenie, że wysokie standardy nadzoru korporacyjnego wzmacniają stabilność podmiotów w sektorze bankowym. Oznacza to, że istnieje zatem statystycznie istotna pozytywna zależność pomiędzy jakością mechanizmów corporate governance a wybranymi wskaźnikami stabilności w bankach publicznych w Polsce (strona 7). Ta hipoteza została rozwinięta w pięciu hipotezach szczegółowych (strona 7): Hipoteza 1: Liczba osób zasiadających w radzie nadzorczej jest ujemnie skorelowana ze stabilnością banku. Doktorantka zakłada, iż mniej liczne rady łatwiej osiągają konsensus, mogą skutecznie podejmować decyzje oraz monitorować działania proostrożnościowe w banku. Hipoteza 2: Występuje dodatnia zależność pomiędzy stabilnością banku a zmiennymi reprezentującymi niezależność rady banku takich jak udział niezależnych członków w radzie oraz niezależność przewodniczącego rady. Zgodnie z przyjętym przez Doktorantkę założeniem, niezależność rady zwiększa prawdopodobieństwo podejmowania działań na rzecz długookresowej stabilności banku. Hipoteza 3: Powołanie komitetu ryzyka i większa jego niezależność zwiększają stabilność banku. Doktorantka zakłada, iż utworzenie w ramach rady nadzorczej komitetu koncentrującego się na kontroli ryzyka ogranicza nadmierną ekspansję kredytową i ukierunkowuje działania na bezpieczeństwo w długim horyzoncie czasowym. 3

4 Hipoteza 4: Udział inwestorów instytucjonalnych w akcjonariacie poprawia stabilność banku. Doktorantka zakłada, iż inwestorzy instytucjonalni angażują się w działania nadzorczokontrolne wzmacniając tym samym monitoring i dyscyplinę finansową w podmiotach, których akcje posiadają w portfelu. Hipoteza 5: Poziom stabilności zależy istotnie od polityki wynagrodzeń kadry kierowniczej banków. Zgodnie z przyjętym w pracy założeniem wykorzystanie programów partycypacji menedżerów we własności zwiększa motywację kadry kierowniczej do działań na rzecz stabilności banku w długim okresie. Analiza celów postawionych przez Doktorantkę wskazuje, że podjęła się Ona trudnego i ambitnego zadania. Syntetyzując dorobek nadzoru korporacyjnego oraz wiedzę dotyczącą specyfiki regulacji i funkcjonowania sektora bankowego określiła bardzo czytelne i kompletne cele. Hipotezy sformułowane dla realizacji przyjętych celów są poprawne i precyzyjne. Autorka posługuje się konkretnymi miarami zarówno wybranych mechanizmów nadzoru korporacyjnego, jak i stabilności finansowej podmiotów sektora bankowego, co sugeruje dojrzałość badawczą i swobodne poruszanie się w podjętej problematyce. Niewątpliwie określone pytania stanowią istotne wyzwanie badawcze zarówno w odniesieniu do pozyskania danych o bankach publicznych, jak i do zastosowanych metod analizy. Na uwagę zwraca horyzont czasowy , w którym Doktoranta poszukuje określonych zależności. Przyznam, że nie jest mi znane tak dogłębne opracowanie analizujące efektywność mechanizmów corporate governance w kontekście stabilności finansowej banków w Polsce. 3. Ocena zakresu pracy, źródeł informacji i metod badawczych Sformułowane cele i hipotezy badawcze pozycjonują rozprawę w obszarze ładu korporacyjnego na styku nauk ekonomicznych i prawa. Takie ujęcie przedmiotu badań wymaga odpowiedniego równoważenia treści poszczególnych obszarów, umiejętnej integracji literatury przedmiotu i zaproponowania struktury relacji między nimi. Uważam, że Doktorantka sprostała tym wyzwaniom prowadząc dyskusję podjętych tematów w sposób bardzo skoncentrowany i dobrze ustrukturyzowany. Po nakreśleniu istoty i zadań nadzoru korporacyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki sektora bankowego, Doktorantka wskazała relacje między mechanizmami corporate governance a stabilnością finansową 4

5 identyfikując determinanty struktury kapitałowej i wskaźników stabilności banków, by następnie zaprezentować wyniki przeprowadzonych badań. Omawiając zakres pracy należy zauważyć, iż jest ona podzielona na dwie zasadnicze części koncepcyjną i empiryczną. Część koncepcyjna objęła trzy pierwsze rozdziały, w których Doktorantka w oparciu o przegląd literatury przedmiotu oraz regulacji sektora finansowego nakreśliła badany problem i jego kontekst. Przedstawiła ramy teoretyczne rozprawy, zdefiniowała pojęcie nadzoru korporacyjnego, przedyskutowała funkcjonowanie mechanizmów nadzorczych (rozdział pierwszy), jak również omówiła problem stabilności finansowej w sektorze bankowym wraz z jego uwarunkowaniami, wskaźnikami pomiaru z ich dynamiką w reakcji na zmiany regulacyjne (rozdział drugi). W dalszej kolejności Doktorantka skoncentrowała się na zintegrowaniu tych dwóch obszarów tzn. nadzoru korporacyjnego i stabilności finansowej w sektorze bankowym. W oparciu o przegląd najnowszych badań dokonała identyfikacji zależności między mechanizmami nadzorczymi a strukturą kapitałową i pozostałymi wskaźnikami stabilności banków (rozdział trzeci). Uważam, że część koncepcyjna jest dobrze ustrukturyzowana i dowodzi dobrej orientacji Doktorantki w omawianej problematyce. W moim odczuciu zabrakło czytelniejszego powiązania ram teoretycznych z przyjętymi celami i hipotezami. Warto byłoby wskazać, jak konkretne założenia wybranych koncepcji przekładają się na sformułowanie hipotez badawczych. Stanowiłoby to podstawę do dalszego dyskursu, jak również ułatwiłoby interpretację wyników. Na wyróżnienie natomiast zasługuje dobre i czytelne omówienie postawionego problemu, rzetelny przegląd literatury, który choć oparty na bardzo dużej liczbie pozycji, został przeprowadzony przy znacznej dyscyplinie z zachowaniem rygoru badawczego. W efekcie część koncepcyjna pokazuje szeroki kontekst rozprawy przy jednoczesnym precyzyjnym ujęciu analizowanego problemu badawczego. Doktorantka unika nadmiernych opisów koncentrując uwagę na postawionych celach w pracy praktycznie nie ma zbędnych informacji czy dygresji. Lektura tej części rozprawy pozwala także sformułować wiosek, iż Doktorantka posiada wiedzę teoretyczną w dyscyplinie naukowej finanse i jednocześnie posiada umiejętności syntetycznej jej prezentacji. W części empirycznej w rozdziale czwartym mgr Emilia Klepczarek przedstawiła metodykę, przebieg i wyniki prowadzonych badań ilościowych nad znaczeniem wybranych mechanizmów nadzoru korporacyjnego dla stabilności polskich banków publicznych. Wykazując dużą świadomość wyzwań i ograniczeń metodycznych (odwrócona przyczynowość, braki danych, brak reprezentatywności próby badawczej) przeprowadziła 5

6 analizy na danych panelowych obejmujących obserwacje dotyczące 17 banków w okresie Jak zaznacza Doktorantka (strona 213), na podstawie przeglądu sprawozdań finansowych, sprawozdań zarządu, raportów i uchwał rad nadzorczych oraz raportów o adekwatności kapitałowej zbudowała bazę zawierającą łącznie 13 zmiennych charakteryzujących nadzór korporacyjny i wielkość banków oraz 6 zmiennych odnoszących się do wskaźników stabilności. Pozyskane dane stanowią rzetelny materiał do analizy i wnioskowania o badanych zależnościach. Na szczególne wyróżnienie zasługuje strona metodyczna, w tym opanowanie przez Doktorantkę estymowania modeli (modele regresji liniowej, modele efektów stałych i modele efektów losowych). Uwzględnienie takich zmiennych jak aktywa banku, stopień koncentracji własności w rękach akcjonariusza większościowego, wielkość udziału OFE we własności czy zmienna opisująca kraj pochodzenia akcjonariusza większościowego czynią analizę bardzo rzetelną i dokładną. Uważam, że zastosowane metody analizy ekonometrycznej bardzo podnoszą walory merytoryczne rozprawy. 4. Ocena układu pracy i ocena strony merytorycznej dysertacji Praca składa się z wprowadzenia, czterech rozdziałów, zakończenia, bibliografii, spisu tabel, wykresów i rysunków. Całość obejmuje 269 strony, z czego 241 strony zajmuje tekst dysertacji. Należy zatem stwierdzić, że objętość doktoratu mieści się w przyjętych zwyczajowo normach prac doktorskich. Układ pracy doktorskiej jest logiczny i spójny. Struktura odpowiada logice prowadzonego wywodu. Rozprawa jest podzielona na cztery główne rozdziały. W rozdziale pierwszym Doktorantka nakreśliła główne ramy pracy omawiając nadzór korporacyjny w sektorze bankowym. Po zdefiniowaniu pojęcia nadzoru korporacyjnego dokonała przeglądu teorii koncentrując się na teorii agencji oraz teorii interesariuszy w kontekście funkcjonowania banku jako instytucji zaufania publicznego. Następnie omówione zostały wybrane mechanizmy nadzorcze w bankowości takie jak koncentracja i struktura własności, rola, skład i kompetencje rady, polityka kadrowa, zakres ujawnień, audyt wewnętrzny i zewnętrzny oraz rynek kapitałowy jako zewnętrzny mechanizm nadzoru korporacyjnego. Rozdział ten jest silnie osadzony we współczesnej literaturze polskiej i zagranicznej. Sposób prowadzenia wywodu przez Doktorantkę świadczy o jej dużej wiedzy, 6

7 dokładnym rozpoznaniu literatury przedmiotu oraz zrozumieniu specyfiki funkcjonowania mechanizmów nadzoru korporacyjnego, w tym w konkretnym kontekście sektora bankowego. W drugim rozdziale Doktorantka skoncentrowała się na omówieniu problematyki stabilności finansowej instytucji sektora bankowego wskazując na jej uwarunkowania, pojęcie adekwatności kapitałowej oraz pomiar ryzyka i prawdopodobieństwa upadłości instytucji finansowych. W rozdziale tym przedstawione zostały także wybrane elementy oceny bezpieczeństwa funkcjonowania banku. Lektura rozdziału drugiego wskazuje, iż Doktorantka bardzo dobrze zna problematykę funkcjonowania instytucji bankowych i swobodnie porusza się w złożonych regulacjach tego sektora. Posiada także dobre rozeznanie w wykorzystywanych wskaźnikach określających stabilność finansową, bezpieczeństwo (efektywność, płynność, jakość portfela) oraz modelach wczesnego ostrzegania i predykcji upadłości banków. Na wyróżnienie zasługują autorskie podsumowania w formie tabel i schematów, które nie tylko sugerują bardzo dobre opanowanie tej złożonej problematyki, ale również czynią dyskusję czytelną wskazując na najistotniejsze aspekty. Uważam, że zdolność do syntetycznego podsumowywania prowadzonego wywodu świadczy o dużej dojrzałości Doktorantki. W rozdziale trzecim mgr Emilia Klepczarek omówiła determinanty stabilności i struktury kapitałowej przedsiębiorstw poszukując ich wśród cech opisujących praktykę nadzoru korporacyjnego. Odnosząc się do bogatych doświadczeń funkcjonowania mechanizmów corporate governance w różnych sektorach Doktorantka omówiła wyniki badań wskazujące na znaczenie rady, struktury własności, rynku kapitałowego, rotacji na stanowiskach i wynagrodzeń kadry zarządzającej dla osiąganych przez przedsiębiorstwa wyników finansowych. Następnie Doktorantka odniosła skuteczność wybranych mechanizmów do kwestii stabilności podmiotów w sektorze bankowym. W dyskusji poszczególnych mechanizmów uwzględniła Ona także znaczenie czynników behawioralnych, co świadczy o dużej wiedzy i dobrej orientacji w literaturze przedmiotu. Bardzo cenne w tym rozdziale są także uwagi Doktorantki dotyczące skuteczności rekomendowanych rozwiązań nadzoru korporacyjnego. Choć zestaw zalecanych działań odnośnie funkcjonowania rady czy kształtowania polityki wynagradzania zarządzających jest powszechnie przyjmowany, rośnie świadomość ograniczeń tych zaleceń w różnych warunkach instytucjonalnych. Problemy te pojawiają się także przy wykorzystywaniu ratingów corporate governance, co Doktorantka sygnalizuje na stronach Także w tym rozdziale opracowane autorskie tabele stanowią przejrzyste podsumowanie przeglądu bogatej literatury przedmiotu wskazując 7

8 jednocześnie na dużą złożoność podjętej problematyki i trudności interpretacyjne ze względu na znaczny rozdźwięk między wynikami poszczególnych badań. Ostatni, czwarty rozdział budził moje największe zainteresowanie. Wpisuje się on w dominujący na świecie nurt badań zarówno w obszarze bankowości i funkcjonowania sektora finansowego, jak i analiz nad efektywnością mechanizmów nadzoru korporacyjnego. Treść tego rozdziału wyróżnia recenzowaną rozprawę na tle innych prac doktorskich stawiając opracowanie na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. W rozdziale tym Doktorantka przeprowadziła analizy na próbie 17 banków w okresie weryfikując sformułowane hipotezy. Już same statystyki opisowe w odniesieniu do wybranych standardów nadzoru oraz stabilności banków publicznych w latach dostarczają interesujących obserwacji zarówno o charakterystyce badanych zjawisk, jak i o ich dynamice na przestrzeni 11 lat. Przeprowadzone analizy pozwoliły na: pozytywne zweryfikowanie hipotezy 1 (liczba osób zasiadających w radzie nadzorczej jest ujemnie skorelowana ze stabilnością banku), odnotowanie braku potwierdzenia hipotezy 2 w odniesieniu do udziału niezależnych członków w radzie (zależność negatywna statystycznie istotna) przy pozytywnej weryfikacji niezależności przewodniczącego rady dla wzmocnienia stabilności banku, pozytywne zweryfikowanie hipotezy 3 (powołanie komitetu ryzyka i większa jego niezależność zwiększa stabilność banku), pozytywne zweryfikowanie hipotezy 4 (udział inwestorów instytucjonalnych w akcjonariacie banku poprawia stabilność banku), odnotowanie braku istotnej statystycznie zależności dla hipotezy 5 (poziom stabilności banku zależy istotnie od polityki wynagrodzeń kadry kierowniczej banków). Niezwykle interesująca lektura czwartego rozdziału wskazuje, iż Doktorantka odpowiednio sformułowała problem badawczy, w imponujący sposób zrealizowała badanie, dokonała rzetelnej analizy i przeprowadziła dyskusję uzyskanych wyników odnosząc się do wcześniej poruszanej literatury przedmiotu. Podjęty problem badawczy jest tematem złożonym i wymagającym, a zastosowanie metod ilościowych do analizy dużego zbioru danych jest dużym wyzwaniem. W moim przekonaniu Doktoranta wszystkim tym wyzwaniom sprostała w sposób wyróżniający. Tym samym wykazała Ona umiejętności samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Jedynie w dyskusji w moim odczuciu zabrakło dokładniejszego 8

9 odniesienia do teorii i do głównych tez literatury przedmiotu. Interesujące byłoby poznanie, jak Doktorantka interpretuje uzyskane wyniki w kontekście założeń wybranych teorii czy te wyniki potwierdzają założenia teoretyczne czy raczej nie są z nimi spójne. Zakończenie pracy stanowi przejrzyste i logiczne podsumowanie prowadzonych przez Doktorantkę analiz, w którym odniosła się Ona do wszystkich postawionych hipotez wskazując na realizację celu rozprawy. Uważam, iż prowadzona przez Doktorantkę dyskusja, jak i uzyskane wyniki badań wypełniają istniejącą lukę badawczą. Interesujące i ważne obserwacje poczynione w rozprawie posiadają wiele walorów aplikacyjnych odnośnie znaczenia mechanizmów nadzoru korporacyjnego dla stabilności podmiotów sektora bankowego. 5. Ocena strony formalnej pracy Strona formalna dysertacji nie budzi zastrzeżeń. Rozprawa jest napisana na wysokim poziomie poprawności i komunikatywności. W pracy można zauważyć dużą konsekwencję strukturalną. Każdy rozdział kończy się podsumowaniem, zawierającym rekapitulację analiz i rozważań Autorki w danej części rozprawy. Zawarte schematy i rysunki, w większości stanowiące własne opracowania Autorki, czynią pracę interesującą, a prowadzony wywód przejrzystym. Doktorantka zadbała również o czytelną prezentację wyników badań, co należy odnotować jako zaletę pracy. W rozprawie pojawiają się nieznaczne niedociągnięcia redakcyjne, które jako recenzent powinnam wskazać. Niedociągnięcia dotyczą głównie zapisów nazwisk autorów przytaczanych prac (przykładowo na stronie 11 przez A. Shelifer zamiast przez A. Sheilfera lub przez A. Shleifer a, na stronie 12 prace M. Blair a zamiast prace M. Blair (autorka jest kobietą), na stronie na prace M. Roe zamiast na prace M. Roe a itp.; na stronie 141 Vilalonga zamiast Villalonga ). Wykres 7 na stronie 187 mógłby być bardziej czytelny, gdyby zamiast odcieni szarości użyć różną fakturę wypełnienia. Współcześnie opportunistic behawior tłumaczy się jako działanie we własnym interesie (choć wcześniej faktycznie stosowano pojęcie działania oportunistycznego ). Doktorantka wykorzystuje sformułowanie zweryfikowano negatywnie (strona 234), podczas gdy poprawniej byłoby użyć termin odrzucenia hipotezy bądź pozytywnej weryfikacji hipotezy odwrotnej. 9

10 6. Wnioski Rozprawa doktorska autorstwa mgr Emilii Klepczarek pt.: Wpływ mechanizmów nadzoru korporacyjnego na stabilność finansową banków publicznych w Polsce napisana pod kierunkiem dr hab. Piotra Urbanka, prof. nadzw. UŁ niewątpliwie stanowi ważną i innowacyjną dysertację w dyscyplinie finanse. Uwzględniając aktualność wyboru tematu rozprawy oraz sposób rozwiązania problemu badawczego moja końcowa ocena jest bardzo pozytywna. Uważam, że rozprawa mgr Emilii Klepczarek zarówno w sferze koncepcyjnej, jak i metodycznej oraz empirycznej jest na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. Stwierdzam, że recenzowana rozprawa doktorska spełnia wymogi określone w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.). Wnioskuję zatem o przyjęcie recenzowanej dysertacji i o dopuszczenie do publicznej obrony. Jednocześnie wnoszę o wyróżnienie Doktorantki nagrodą naukową. Warszawa, 26 marca 2018 roku 10