Zabrze, dnia r. Politechnika Śląska. Recenzja

Transkrypt

1 dr hab. inż. Jan Brzóska, prof. nzw. Pol. Śl. Zabrze, dnia r. Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Agnieszki Wójcik-Czemiawskiej nt. Strategie rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw napisanej pod kierunkiem naukowym Pani prof. Politechniki Częstochowskiej dr hab. Izabeli Krawczyk-Sokołowskiej, oraz promotora pomocniczego Pani dr Marty Starostki -Patyk 1. Przedmiot i podstawa opracowania recenzji Przedstawiona rozprawa doktorska dotyczy problematyki zarządzania strategicznego w szczególności strategii przedsiębiorstw, mieści się więc w dyscyplinie nauk o zarządzaniu. Rozprawę wszczęto w oparciu Ustawę z dnia o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65 poz. 595) stąd przedmiotem oceny zgodnie z art. 13 ust.l. Ustawy jest to czy stanowi ona oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, czy wykazuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie, a także czy potwierdza umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej przez jej autora. Formalnie recenzję rozprawy doktorskiej opracowano na podstawie uchwały Rady Wydziału z dnia 25.padziemika 2016 roku i pisma Dziekana Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej (pismo znak R-WZ /BD /2016 z dnia r.). W recenzji dokonano oceny zasadniczych aspektów i elementów mianowicie: rozprawy doktorskiej, - znaczenia problematyki badawczej i uzasadnienia wyboru tematu rozprawy, - koncepcji, celów, hipotez i problemu badawczego pracy, - metodyki badań, - struktury treści i merytorycznej wartości rozprawy, - szczegółowych uwag dotyczących rezultatów dysertacji, oraz sformułowano konkluzję kwalifikacyjną przedstawionej j dysertacji. 1 Vydział Zarządzania P.Cz. Sekretariat

2 2. Znaczenie problematyki badawczej i uzasadnienie wyboru tematu rozprawy doktorskiej Opiniowana rozprawa doktorska poświęcona jest obszarowi badawczemu z zakresu nauk 0 zarządzaniu, w szczególności problematyce zarządzania strategicznego w skali przedsiębiorstwa i sektora, przemysłowego. Prezentowane w pracy ujęcie zagadnień strategii rozwoju przedsiębiorstw są zagadnieniami ważnymi zarówno z punktu widzenia teorii, jak i praktyki zarządzania. Trafnie dobrano podmiotowy obszar badań, którymi są przedsiębiorstwa sektora produkcji biopaliw.wybór właściwej strategii i jej skuteczność decyduje o zdolności konkurowania, rentowności, wreszcie o możliwości rozwoju przedsiębiorstwa. Prezentowany w pracy obszar tematyczny perspektyw rozwoju strategii rozwoju produkcji biopaliw w odniesieniu do strategii zarządzania przedsiębiorstwami tego sektora jest zbadana w nieznacznym stopniu. Publikacje w zakresie problematyki biopaliw najczęściej koncentrują się na aspektach technologicznych i ekologicznych. Nieznaczna jest natomiast liczba badań poświęconych problemom zarządzania przedsiębiorstwami sektora biopaliw. Określenie determinant wpływających na zarządzanie rozwojem przedsiębiorstw sektora biopaliw wymaga interpretacji wielu czynników mających wpływ na tworzenie i realizację strategii przedsiębiorstw. Wielostronne powiązania i sprzężenia zwrotne wymagają dogłębnej analizy strategicznej. Kompleksowa analiza przedsiębiorstwa powinna uwzględniać identyfikację czynników wewnętrznych przedsiębiorstwa i ich oddziaływanie na jego otoczenie (analiza SWOT) oraz identyfikację czynników otoczenia oddziałujących z zewnątrz do wnętrza przedsiębiorstwa (analiza TOWS). Te dwa uzupełniające się podejścia do przedsiębiorstwa z wewnątrz do zewnątrz i od wewnątrz na zewnątrz, oraz badanie synergii pomiędzy czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi umożliwiają określenie strategii działania. Przyjęcie takiej procedury analizy strategicznej badanych przedsiębiorstw z sektora biopaliw pozwolą na zidentyfikowanie miejsca, jakie zajmują te przedsiębiorstwa w sektorze oraz określić dostępne możliwości rozwojowe. W tym kontekście podjęcie tematyki strategii rozwoju w aspekcie w sposób szczególny stanowi o poznawczej oraz utylitarnej wartości problematyki rozprawy. Mogę stwierdzić, że tytuł rozprawy, podjęta tematyka badawcza jest aktualna i naukowo interesująca, jej wybór 1przedstawienie w rozprawie doktorskiej uznaję więc za merytorycznie uzasadnione. 3. Koncepcja, cele, hipotezy i problem badawczy pracy Doktorantka w sposób jednoznaczny i zrozumiały określiła tytuł rozprawy zawierając w nim już ideę problemu badawczego. Cechą prezentowanej rozprawy doktorskiej jest jej 2

3 czytelna struktura i właściwie sformułowane założenia merytoryczne i metodologiczne Koncepcja pracy opiera się na zwięźle przedstawionym jej obszarze tematycznym i badawczym, sformułowanych celach oraz hipotezach. Postawiony problem badawczy nie został jasno przedstawiony we Wstępie pracy, można go jednak identyfikować z tytułem rozprawy, może być zatem uznany za uzasadniony i odpowiedni dla dysertacji doktorskiej. Przedstawiona została także metodyka badań Koncepcja pracy jest dość przejrzysta, merytorycznie poprawna i interesująco skomponowana. Autorka za główny cel pracy przyjęła (...) identyfikację potencjału rozwojowego i rozpoznanie strategii przedsiębiorstw oraz zaproponowanie kierunków doskonalenia koncepcji rozwojowych w sektorze biopaliw Zagadnienia te wymagały realizacji przez Doktorantkę następujących celów szczegółowych: 1. Rozpoznanie i ocena zależności występujących pomiędzy strategiami realizowanymi w przedsiębiorstwach sektora biopaliw a rozwojem tego sektora. 2. Przeprowadzenie analizy strategicznej w wybranych przedsiębiorstwach sektora biopaliw w Brazylii. 3. Opracowanie strategicznych kierunków rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw. Przedstawione cele posiadają merytoryczne i rzeczowe uzasadnienie w temacie dysertacji, w szczególności dotyczy to celów: :2 i 3.. W prezentowanej pracy to właśnie one są wnikliwie rozważane w części teoretycznej, jak i empirycznej. Autorka rozprawy realizuje ważny postulat nauk o zarządzaniu, który dotyczy łączenia wyników badań z ich empiryczną implementacją. Przyjęty do realizacji cel główny dysertacji oraz wyodrębnione cele szczegółowe stały się podstawą do sformułowania hipotez badawczych: głównej oraz szczegółowych. Hipoteza główna: Strategia rozwoju sektora biopaliw jest wypadkową strategii realizowanych w przedsiębiorstwach tego sektora. Hipoteza główna została uzupełniona o następujące hipotezy cząstkowe: 1. Istnieje związek między zarządzaniem poszczególnymi zasobami przedsiębiorstwa a przyjętą strategią rozwoju. 2. Uruchomienie rozwoju przedsiębiorstw z sektora biopaliw wymaga wdrożenia i realizacji strategii agresywnych. Oceniając cele rozprawy i hipotezy badawcze można uznać, że są one prawidłowo i właściwie sformułowane, a także są adekwatne do tematu dysertacji. Pewne zastrzeżenia 3

4 budzi sformułowanie drugiej hipotezy - można w jej określeniu pominąć słowo Uruchomienie 3. Metodyka badań Przedmiot badań, osiągnięcie celów rozprawy naukowej,weryfikacja hipotez, wreszcie rozwiązanie problemu badawczego wymaga zastosowania odpowiednich metod badawczych, a także wykorzystania wielu źródeł informacji. Opiniowana praca ma charakter empiryczny. Dobór i wykorzystanie danych oraz informacji, jak i zastosowane metody badawcze w tej pracy uważam za właściwe. Stanowiąc ważny komponent planu badań pracy przyjęte metody dobrano w aspekcie problematyki treści i celów badań, weryfikacji hipotez oraz praktycznej możliwości i skuteczności ich zastosowania oraz przydatności do rozwiązania problemu badawczego. W szczególności w procesie badawczym opiniowanej rozprawy wykorzystano: 1. Metodę analizy i krytyki dotychczasowego dorobku naukowego w obszarze prowadzonych badań, która umożliwiła wykazanie celowości, oryginalności i nowatorstwa ujęcia badanego problemu. 2. Analizę danych i informacji dotyczących badanych problemów (a w szczególności strategii) o pochodzących bezpośrednio z badanych przedsiębiorstw(analiza dokumentacji) oraz otoczenia, w którym funkcjonują także ze źródeł wtórnych. Pozwoliła ona na przedstawienie charakterystyki zachowań strategicznych oraz wybór badanych przedsiębiorstw. 3. Analiza SWOT/TOWS pozwalającą na wyodrębnienie mocnych stron przedsiębiorstwa oraz określenie występujących szans w jego otoczeniu, jak i zidentyfikowanie słabych stron przedsiębiorstwa oraz wyodrębnienie określonych zagrożeń występujących w otoczeniu. Stanowiła ona podstawę do sformułowania strategii rozwoju. 4. Wielokrotne studium przypadku obejmujące cztery celowo wybrane przedsiębiorstwa brazylijskiego sektora biopaliw połączone z analizą komparatywną. 5. Sondaż diagnostyczny przeprowadzony za pomocą ankiety badawczej i skategoryzowanego bezpośredniego wywiadu stanowiący podstawę metody eksperckiej wykorzystanej w analizie strategicznej SWOT /TOWS. Z wyszczególnionych metod badawczych największe znaczenie dla realizacji celów i weryfikacji hipotez badawczych ma wykorzystana przez Autorkę rozprawy analiza 4

5 SWOT/TOWS. Zarówno wyodrębnienie mocnych stron przedsiębiorstwa oraz określenie występujących szans w jego otoczeniu, jak i zidentyfikowanie słabych stron przedsiębiorstwa oraz wyodrębnienie określonych zagrożeń występujących w otoczeniu stanowiły podstawę do sformułowania strategii rozwoju przedsiębiorstwa i osiągnięciu zamierzonej jego pozycji wśród konkurencji. Dokonany wybór metody umożliwia identyfikację potencjału rozwojowego i rozpoznanie strategii przedsiębiorstw oraz zaproponowanie kierunków doskonalenia koncepcji rozwojowych w sektorze biopaliw. Pewne wątpliwości budzi sama identyfikacja cech tej metody jakościowej oparta wyłącznie na wiedzy i informacjach ekspertów oraz samej Autorki bez wykorzystywania tzw twardych informacji charakteryzujących potencjał badanych przedsiębiorstw. Stwierdzam jednak, że wybrane metody badawcze umożliwiły realizuję celów rozprawy oraz rozwiązanie postawionego w niej problemu badawczego. W szczególności właściwy dobór metodyki badań zapewnił weryfikację postawionych hipotez badawczych. 4. Struktura i zawartość merytoryczna dysertacji Recenzowana praca mgr Agnieszki Wójcik- Czerniawskiej składa się z pięciu merytorycznie powiązanych ze sobą rozdziałów, bibliografii, spisu tabel i rysunków oraz streszczenia. Całość pracy obejmuje 268 stron, w tekście rozprawy zamieszczono 66 tabel i 28 rysunków oraz 2 załączniki Można zauważyć, że objętość pracy jest właściwa, w pełni wyczerpująca problematykę wskazaną w części wstępnej pracy, mieści się w zwyczajowo przyjętych ramach rozpraw doktorskich związanych z dyscypliną nauk o zarządzaniu. We Wstępie rozprawy przedstawiono ej cele, hipotezy badawcze i znaczenie podjętej problematyki badawczej. Brak jest precyzyjnie sformułowanego problemu badawczego. W rozdziale pierwszym (Rozdział I - Zarządzanie strategiczne rozwojem przedsiębiorstw sektora biopaliw ) Autorka dokonała charakterystyki zarządzania strategicznego rozwojem przedsiębiorstw sektora biopaliw. Przedstawiła istotne aspekty zarządzania i planowania strategicznego w przedsiębiorstwie. Zaprezentowała różnorodne podejścia do rozumienia i budowania strategii przedsiębiorstwa. Analizowała etapy i elementy formułowania strategii wskazując konieczność szczególnego podejścia do planowania strategicznego. Zwróciła także uwagę na strategię rozwoju jako głównego czynnika zarządzania strategicznego przedsiębiorstw sektora biopaliw. Przeanalizowano także determinanty wpływające na zarządzanie rozwojem przedsiębiorstw sektora biopaliw. 5

6 Rozdział drugi(rozdział II) zatytułowany Biopaliwa w bilansie sektora energetycznego poświęcono roli biopaliw jako istotnego źródła energii w gospodarce w bilansie sektora energetycznego. Omówiono także aspekty formalno-prawne i organizacyjne dotyczące funkcjonowania przedsiębiorstw działających w sektorze biopaliw. Szczególna uwaga zwrócona została na obowiązujące w różnych krajach uregulowania prawne dotyczące produkcji i wykorzystania biopaliw w gospodarce, w tym na dyrektywy i rozporządzenia Unii Europejskiej. Poruszone zostały w nim takie zagadnienia jak: uwarunkowania naturalne w produkcji biopaliw, wielkość i struktura produkcji biopaliw, bariery w produkcji biopaliw oraz kierunki wykorzystania biopaliw w gospodarce ze szczególnym uwzględnieniem transportu. W końcowym fragmencie rozdziału zawarto perspektywy dotyczące kierunków i możliwości dalszego wykorzystania biopaliw w gospodarce. W rozdziale trzecim(rozdział III - Produkcja i handel biopaliwami w skali globalnej ) Autorka przeprowadziła analizę struktury produkcji i wymiany handlowej biopaliw oraz czynników wpływających na jej wielkość. Analiza dotyczyła zarówno struktury rodzajowej, jak i przestrzennej sprzedaży biopaliw ze szczególnym uwzględnieniem tych, które wytwarzane są w Brazylii..Przedstawiono także strukturę eksportu i importu biopaliw na rynku USA,Unii Europejskiej oraz na innych rynkach mających znaczenie dla rozwoju tego sektora Dokonano także identyfikacji barier i ograniczeń w wymianie międzynarodowej biopaliwami odnosząc je do rozwoju produkcji biopaliw w Brazylii. W rozdziale czwartym(rozdział IV) zatytułowanym Analiza rozwoju sektora biopaliw w strategii przedsiębiorstw przeprowadzono analizę rozwoju sektora biopaliw. Wyodrębniono czynniki wpływające na wzrost wielkości produkcji biopaliw na świecie, w Brazylii i w Polsce. W końcowej części rozdziału przedstawiono kierunki wspólnej polityki międzynarodowej przedsiębiorstw w obszarze sektora biopaliw. W tej części pracy zawarto wiele interesujących dotyczących rozwoju sektora biopaliw, brakuje jednak ich odniesienia do uwarunkowań budowy strategii przedsiębiorstw tego sektora. Rozdział piąty(rozdział V) zatytułowany.ocena wpływu strategii zarządzania przedsiębiorstw na rozwój sektora biopaliw uważam za najbardziej istotną część opiniowanej pracy. Dokonano w nim oceny wpływu wdrażanych strategii przedsiębiorstw sektora biopaliw na rozwój tego sektora. Przedstawiono opis przyjętej w pracy metody badawczej zastosowanej do analizy strategii badanych przedsiębiorstw. Dokonana została także charakterystyka wybranych do badania przedsiębiorstw. Bardzo ważną częścią tego rozdziału sa przeprowadzone badania przedsiębiorstw metodą analizy strategicznej SWOT/TOWS. W oparciu o przeprowadźcie badania wyodrębniono czynniki wspierające 6

7 rozwój sektora biopaliw, tj. dopłaty do produkcji surowców dla biopaliw, wydatki na badania i rozwój biopaliw, a także wsparcie dystrybucji biopaliw. Określone zostały także główne kierunki rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw i wskazania związane ze strategią rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw. Pracę kończy Podsumowanie w którym zawarto wnioski z badań.odniesiono się także do realizacji celów pracy oraz do weryfikacji postawionych hipotez badawczych. 5. Uwagi szczegółowe i dyskusyjne 1. Struktura pracy jest nieproporcjonalna- dotyczy to szczególnie rozdziału V, który ma 70 stron, głównie z powodu ilości zestawień tabelarycznych (46 tabel), można było wydzielić z niego część poświęconą metodyce badań. 2. Użyte terminy, pojęcia definiowane są poprawnie. Zamieszczone tablice, rysunki, schematy zwiększają poglądowość przedstawionych wywodów, opisy są zwięzłe. 3. Literatura obejmuje wiele pozycji, jest bardzo obszerna, zróżnicowana i aktualna. Wykorzystano 213 pozycji literaturowych. 4. Stwierdzam, że sposób przedstawienia materiału naukowego w recenzowanej dysertacji jest metodycznie właściwy i poprawny. Treść wyłożona w rozprawie, analizowanie i ocenianie badanych zjawisk czyni ją interesującą i transparentną. Stylistyka jest poprawna 5. Słabą stroną pracy jest oparcie się w analizie strategicznej SWOT/TOWS wyłącznie na wiedzy i informacjach ekspertów oraz samej Autorki bez wykorzystywania mierzalnych cech jako podstawy formułowania cech jakościowych 6. W rozdziale czwartym pracy brak odniesienia analizy rozwoju sektora do strategii przedsiębiorstw na co wskazuje tytuł tego rozdziału. 7. Układ pracy, jej kompozycję oceniam pozytywnie, jest dobrze dostosowana do planu badań. 8. Każdy rozdział został dobrze zaplanowany, bowiem obejmuje: jasno określony plan opisu, treść merytoryczną rozważań, rysunki, tablice. 9. Recenzowana rozprawa doktorska stanowi interesujące rozwiązanie problemu badawczego, zawiera walory poznawcza i aplikacyjne, co świadczy o wiedzy Autorki w zakresie zarządzania 7

8 10. Merytorycznie i metodologicznie wskazuje na wysoki poziom, przy czym na szczególne wyeksponowanie zasługują następujące kwestie: - temat rozprawy- istotny i ważny z punktu widzenia działalności współczesnego przedsiębiorstwa, a zarazem specyficzna problematyka strategii rozwojowych przedsiębiorstw sektora biopaliw. - praca zawiera wyraźnie sformułowane cele, uzasadnione przeglądem literatury obszaru badawczego i oceną stanu praktyki gospodarczej w tym zakresie, - praca oparta jest na dogłębnym przeglądzie literatury krajowej i zagranicznej, której dobór należy uznać za właściwy. - zidentyfikowanie potencjału rozwojowego i rozpoznanie strategii przedsiębiorstw oraz zaproponowanie kierunków doskonalenia koncepcji rozwojowych w sektorze biopaliw. 6. Konkluzja kwalifikacyjna Na podstawie przeprowadzonej powyżej opinii, stwierdzam, że rozprawa doktorska mgr Agnieszki Wójcik-Czemiawskiej pt. Strategie rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw, jest dowodem znajomości podjętej problematyki badawczej, stanowi samodzielne rozwiązanie przez Doktorantkę problemu badawczego. Autorka wykazała się znajomością wiedzy i umiejętnością samodzielnego prowadzenia badań w problematyce należącej do nauk o zarządzaniu. Rozprawa spełnia wymagania stawiane pracom doktorskim, jest poprawna pod względem formalnym i merytorycznym, posiada oryginalny charakter wyrażający się w sposobie rozwiązania postawionego problemu badawczego. Przedstawiona mi do recenzji rozprawa doktorska odpowiada wymaganiom określonym w Ustawie o tytule naukowym i stopniach naukowych z dnia 14 marca 2003 r. (Dz.U. nr 65, poz. 595) i tym samym wnoszę o dopuszczenie jej do publicznej obrony. Recenzowana praca daje podstawę do ubiegania się o stopień doktora nauk ekonomicznych w dziedzinie nauk o zarządzaniu. 8