1. Ocena tematu, celu i układu pracy

Transkrypt

1 Prof. zw. dr hab. Halina Buk Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Katedra Informatyki i Rachunkowości Międzynarodowej RECENZJA rozprawy doktorskiej Pani Eweliny Grandys-Więckowskiej pt. Wpływ wdrożenia szczupłego zarządzania w obszarze działalności logistycznej na wykorzystanie informacji z systemu rachunkowości zarządczej napisanej pod kierunkiem dr hab. Moniki Łady, prof. AGH (promotor) i dr inż. Mariusza Treli (promotor pomocniczy) 1. Ocena tematu, celu i układu pracy Rozwój w ostatnich piętnastu latach filozofii tzw. szczupłego zarządzania, znajdujący wyraz w zainteresowaniu polskich i zagranicznych badaczy naukowych, ale i we wdrażaniu w praktyce gospodarczej, niesie za sobą potrzebę odpowiedniej transformacji systemu informacyjnego. Stąd też zaczęła się odpowiednio rozwijać tzw. szczupła rachunkowość zarządcza. Doktorantka podjęła udaną próbę powiązania tych dwóch obszarów badawczych, mających istotne znaczenie w coraz bardziej konkurencyjnym świecie biznesu. Swoistym łącznikiem tych dwóch obszarów są dwie płaszczyzny szczupłej rachunkowości zarządczej: po pierwsze szczupłe procesy rachunkowości zarządczej i po drugie rachunkowość zarządcza dla szczupłych organizacji. W dotychczasowej literaturze przedmiotu, koncepcja szczupłego zarządzania i szczupłej rachunkowości generalnie jest zalecana dla przedsiębiorstw produkcyjnych. Jest to poniekąd zrozumiałe z uwagi na pewną bliskość merytoryczną z takimi stosowanymi w tych jednostkach narzędziami rachunkowości zarządczej, jak rachunek kosztów docelowych, rachunek kosztów standardowych, rachunek kosztów działań, kaizen. Jednakże występuje duża luka teoriopoznawcza w zastosowaniu szczupłej rachunkowości zarządczej w zarządzaniu szeroko rozumianą działalnością logistyczną. Zważywszy na coraz większe znaczenie logistyki w ogólnych efektach zarządzania przedsiębiorstwami i występującą lukę w powiązaniu dwóch obszarów merytorycznych Strona 1 z 6

2 wskazanych w tytule pracy, podjęte przez doktorantkę wyzwanie badawcze należy uznać za bardzo ambitne. Z tematem pracy doktorskiej są ściśle skorelowane, jednoznacznie i konkretnie sformułowane główny cel naukowy oraz cztery cele szczegółowe. Za główny cel naukowy rozprawy przyjęto odpowiedź na pytanie: "Jak wdrożenie koncepcji szczupłego zarządzania w działalności logistycznej, wpływa na wykorzystanie informacji z systemu rachunkowości zarządczej? Dobrze metodycznie sformułowane cele szczegółowe dotyczą one: usystematyzowania wiedzy o specyfice rachunkowości zarządczej, identyfikacji tradycyjnych metod rachunkowości zarządczej przeznaczonych dla działalności logistycznej, wskazania różnic między tradycyjną a szczupła rachunkowością zarządczą, oddziaływania wprowadzenia szczupłego zarządzania w obszarze działalności logistycznej na praktyki wykorzystania informacji zarządczej w polskich przedsiębiorstwach. Łącznie wszystkie sformułowane cele wypełniają teoretyczną stronę koncepcyjną, nadto, zamiar praktycznej weryfikacji pozwala na udowodnienie aplikacyjności zaproponowanych autorskich rozwiązań. Słusznie doktorantka zawęziła zakres badanej działalności logistycznej do procesów logistycznych postrzeganych jako działalność pomocnicza w przedsiębiorstwach produkcyjnych, usługowych i handlowych, gdyż dla nich powinna być dedykowana inna grupa instrumentów rachunkowości zarządczej, aniżeli dla przedsiębiorstw, których głównym przedmiotem działalności jest świadczenie usług logistycznych i to jeszcze na poziomie międzyorganizacyjnym. Ze sformułowanymi celami badawczymi są w pełni spójne postawione cztery tezy badawcze. Dla osiągnięcia zakładanych celów oraz udowodnienia postawionych tez przyjęto układ pracy obejmujący: wstęp, pięć zasadnicze rozdziały, w tym trzy rozdziały o charakterze teoriopoznawczym i dwa o charakterze weryfikacji praktycznej, podsumowanie, bibliografię, odpowiednie spisy oraz załączniki. Zachowano właściwe proporcje między głównymi rozdziałami, nie ma rozdziałów czy podrozdziałów nie związanych ściśle z tematem pracy. Praca liczy łącznie 201 stron standardowego tekstu. Poszczególne merytoryczne części pracy są dobrze skomponowane. Autorka opiera swoje wywody na bogatej literaturze przedmiotu liczącej 200 pozycji, z tego 70 to pozycje obcojęzyczne (głównie anglojęzyczne) i 4 źródła internetowe. Autorka dokonała wnikliwej kwerendy opublikowanej literatury przedmiotu, która trzeba przyznać nie jest póki co bogata, na temat szczupłego zarządzania i szczupłej rachunkowości, co świadczy o Jej dużej dociekliwości naukowej. Strona 2 z 6

3 2. Ocena merytoryczna pracy Recenzowana rozprawa doktorska stanowi zwarte, kompleksowe i logicznie uporządkowane studium teoretyczne, empiryczne i aplikacyjne wykorzystania rachunkowości zarządczej do wdrożenia szczupłego zarządzania w obszarze działalności logistycznej. Kolejne zasadnicze pięć rozdziałów, a w ich ramach odpowiednie podrozdziały, są sekwencyjnie dobrze merytorycznie ułożone. W każdej zasadniczej części pracy osiągnięto co najmniej jeden wskazany we wstępie pracy szczegółowy cel naukowy, które razem zapewniły zrealizowanie głównego naukowego celu. W rozdziale pierwszym wyczerpująco wyjaśniono ideę koncepcji szczupłej rachunkowości na tle tradycyjnej rachunkowości zarządczej, ze wskazaniem możliwych jej zastosowań. Na podstawie badań literaturowych opisano rozwój szczupłej rachunkowości zarządczej w kontekście genezy i zasad szczupłego zarządzania. Zatem już w tym rozdziale umiejętnie skorelowano dwa główne obszary badawcze pracy. Wartościowy jest dokonany przegląd badań empirycznych nad praktykami szczupłej rachunkowości zarządczej w świecie, zwłaszcza na przykładzie przedsiębiorstw japońskich. Treść tego rozdziału potwierdza osiągnięcie pierwszego celu badawczego. Drugi rozdział zaczęto od wyjaśnienia obszaru działalności logistycznej przedsiębiorstwa, dla której w dalszej części pracy są dedykowane konkretne narzędzia rachunkowości zarządczej. Bardzo pozytywnym jest metodyczne uporządkowanie tradycyjnych metod rachunkowości zarządczej, poprzez autorskie wyodrębnienie trzech odpowiednich grup, akuratnych dla działalności logistycznej. Szerzej rozwinięto metody monitorowania efektywności działalności, metody zapewnienia odpowiedzialności zarządzających oraz metody analiz decyzyjnych. W tym rozdziale wykazano istotność informacji pochodzącej z rachunkowości zarządczej na przebieg procesów logistycznych i zrealizowano drugi cel szczegółowy pracy. W rozdziale trzecim skoncentrowano uwagę na metodach szczupłej rachunkowości zarządczej oraz ich zastosowaniu w obszarze logistyki przedsiębiorstw. Konsekwentnie, jak w przypadku metod tradycyjnej rachunkowości zarządczej, tak i w przypadku metod szczupłej rachunkowości, ujęto je w trzech analogicznych grupach z punktu widzenia zasad szczupłego zarządzania. Przy czym, Autorka zaznacza, że w tym ostatnim przypadku to grupowanie nie jest już tak jednoznaczne. Dokonana w ostatniej części tego rozdziału analiza porównawcza metod tradycyjnej i szczupłej rachunkowości zarządczej jest celowa, gdyż pozwala zwartościować jeden i drugie narzędzia w zarządzaniu działalnością logistyczną. Tym samym, trzeci zamierzony cel pracy można uznać za osiągnięty. Strona 3 z 6

4 Na bardzo pozytywną ocenę zasługują rozdziały czwarty i piąty, mające charakter weryfikacji praktycznej. W rozdziale czwartym przedstawiono wyniki jakościowych badań empirycznych w celu określenia oddziaływania wprowadzenia szczupłego zarządzania w obszarze działalności logistycznej na praktyki wykorzystania informacji zarządczej w polskich przedsiębiorstwach. Zastosowano właściwą metodę badawczą, tj. wywiady jakościowe, która jest jak najbardziej odpowiednia dla wyznaczonego przedmiotu i zakresu merytorycznego badań. Ostateczny dobór 10 respondentów (spośród 80 wytypowanych) był profesjonalny, wszyscy okazali się wieloletnimi menedżerami w działalności logistycznej. Analiza jakościowa materiału empirycznego była przeprowadzona z wykorzystaniem oprogramowania do badań jakościowych NVivo12. Materiał empiryczny jest bogaty i ciekawy, jednak dla lepszej przejrzystości można było bardziej uporządkować (pogrupować) syntetyczne wnioski. Te wyniki jako całość oczywiście potwierdzają wieloaspektowość transformacji w obszarze logistyki na wewnętrzny system informacji zarządczej, ale pogrupowana reasumpcja głównych wywodów respondentów zwiększyłaby ich czytelność. Piąty rozdział jest również interesujący i wnosi dużą wartość dodaną do teorii zarządzania i rachunkowości zarządczej. Autorka przedstawiła własny projekt aplikacji szczupłej rachunkowości zarządczej w obszarze działalności logistycznej dla polskiego przedsiębiorstwa średniej wielkości, prowadzącego działalność produkcyjną i handlową na krajowym i zagranicznym rynku obuwniczym. Cennym jest to, że doktorantka nie rozpatruje działalności logistycznej jako wyalienowanej od innych procesów, lecz daje ramowe propozycje zmian dla całego przedsiębiorstwa, z wyeksponowaniem założeń dla wybranego stanowiska logistycznego. Na podstawie krytycznej analizy stosowanego systemu informacyjnego, zaproponowano zmiany w tym systemie w celu dostosowania do szczupłego zarządzania. Z racji doświadczeń zawodowych Autorki na stanowisku logistyka w badanym przedsiębiorstwie, można przyjąć, że wnioski z przeprowadzonej analizy są przemyślane i dotyczą nie tylko systemu informacyjnego, ale i wszystkich procesów logistycznych w przedsiębiorstwie. Trzeba przyznać, że badane przedsiębiorstwo stosuje już wiele instrumentów tradycyjnej rachunkowości zarządczej. Niemniej jednak, zaproponowane autorskie konkretne zmiany w procesie zarządczym i w systemie informacyjnym w kierunku ich uszczuplenia są bardzo przekonywujące. Reasumpcja proponowanej transformacji jest udana, zwłaszcza, że przedstawiono ją na tle pięciu podstawowych zasad szczupłego zarządzania, tj. wartości dla klienta, strumienia wartości, przepływów, systemu ssącego i ciągłego doskonalenia. W ramach każdej z tych zasad zaproponowano szczegółowe działania usprawniające, zwłaszcza w obszarze Strona 4 z 6

5 logistyki i systemu informacyjnego. Treść rozdziałów czwartego i piątego potwierdzają pełną realizację praktycznego celu badań. Podsumowanie pracy doktorskiej, liczące pięć stron, jest wyczerpujące, stanowi syntetyczną reasumpcję wyników badań teoretycznych i empirycznych. Autorka jednoznacznie wskazuje przejawy osiągniętych celów pracy w konkretnych częściach pracy. Przypomina postawione tezy badawcze i formę ich udowodnienia. Wskazuje na pożądane kierunki dalszych badań nad szczupłą rachunkowością zarządczą w obszarze działalności logistycznej. 3. Ocena formalnej strony pracy Praca jest napisana staranie, poprawnym językiem i stylem. Przytaczane w pracy treści są bardzo dobrze udokumentowane, zarówno licznymi wykorzystanymi pozycjami literatury przedmiotu, jak i danymi empirycznymi z przeprowadzonych jakościowych wywiadów oraz poszerzonych informacji z badanego przedsiębiorstwa. Zawartość pracy obejmuje liczne poglądowe obiekty ułatwiające jej czytanie, jak 21 tabele, 11 rysunków, z których zdecydowana większość to własnego autorstwa. Autorka wykazał bardzo dobre umiejętności pisarstwa naukowego. Redakcja techniczna pracy jest staranna, wyjątkowo zdarzają się błędy literówki. 4. Konkluzja Uważam, że recenzowana rozprawa doktorska jest bardzo wartościową pracą naukową pod względem teoretycznym i aplikacyjnym. Wypełnia lukę teoriopoznawczą w przedmiocie szczupłego zarządzania w obszarze działalności logistycznej z wykorzystaniem rachunkowości zarządczej. Zawartość merytoryczna pracy świadczy o dużej wiedzy i dociekliwości naukowej Autorki w zarządzaniu logistyką. Stwierdzam, że założony cel główny i cele pomocnicze rozprawy osiągnięto oraz udowodniono sformułowane tezy badawcze. Autorka wykazała predyspozycje badacza naukowego, bardzo dobre umiejętności formułowania problemu naukowego, doboru metod osiągnięcia celów naukowych oraz weryfikacji empirycznej stawianych tez naukowych. Na szczególnie pozytywną ocenę zasługuje aplikacyjność praktyczna przemyślanej autorskiej koncepcji transformacji tradycyjnej rachunkowości zarządczej w szczupłą rachunkowość przy wdrożeniu szczupłego zarządzania w przedsiębiorstwie produkcyjno-handlowym w obszarze działalności logistycznej. Recenzowana rozprawa spełnia wszystkie warunki stawiane pracom doktorskim przez ustawę z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i Strona 5 z 6

6 tytule w zakresie sztuki (ze zm.) oraz uzasadnia nadanie Pani mgr Ewelinie Grandys- Więckowskiej stopnia doktora w dziedzinie nauk społecznych, w dyscyplinie nauki o zarządzaniu i jakości. Na podstawie powyższego wnoszę o dopuszczenie Pani mgr Eweliny Grandys- Więckowskiej do publicznej obrony pracy doktorskiej. Katowice, 02 lipca 2019 r. Strona 6 z 6