rozprawy doktorskiej mgr M agdy W ojdyła-bednarczyk

Transkrypt

1 drhab. Wiesława Lizińska Olsztyn, r. Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie R e c e n z ja rozprawy doktorskiej mgr M agdy W ojdyła-bednarczyk pt. Wpływ funduszy Unii Europejskiej na gospodarkę województwa wielkopolskiego W planowaniu i realizacji polityki gospodarczej na poziomie regionalnym niezbędna jest diagnoza i ocena czynników determinujących skuteczność wdrażanych instrumentów', w tym również w kontekście osiąganych efektów, czy też barier ograniczających sprawne wykorzystywanie możliwości rozwojowych przez podmioty, będące adresatami stosowanych instrumentów - często również w postaci środków finansowych dostępnych w ramach programów unijnych. Ważnym elementem gospodarki wielokierunkowo wpływającym na nią w ujęciu ilościowym i jakościowym jest sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Specyfika ich powstawania i rozwoju, w tym także skłonność do likwidacji, a także czynniki wpływające na te procesy, powodują, że podmioty tego sektora stają się często obiektem zainteresowań badawczych. Przedstawiona do recenzji rozprawa stanowi oryginalne studium, w którym Autorka uzasadniła znaczenie podjętej problematyki głównie potencjałem segmentu mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, wynikającym z pozycji i roli lego sektora w gospodarce, a także znaczeniem funduszy unijnych dla podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw. Doktorantka podkreśliła również wybór województwa, który był uwarunkowany doświadczeniami we wdrażaniu inicjatywy JEREMIE, a także brakiem tego typu opracowań naukowych dotyczących wpływu środków wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa, pochodzących z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego innowacyjna Gospodarka. Podjęty przez Doktorantkę problem badawczy można ocenić jako istotny nie tylko z punktu widzenia rozważań prowadzonych na gruncie teorii ekonomii (związanych z problematyką rozwoju ekonomicznego na poziomie regionalnym oraz instrumentów wspierania tego rozwoju), ale także z punktu widzenia prowadzonych badań empirycznych, co wynika ze znaczenia formułowanych wniosków pozwalających lepiej zdiagnozowań bardzo złożone zjawisko wpływu przedsiębiorstw na rozwój gospodarki, czynników determinujących

2 2 wykorzystanie środków unijnych i efektów tego wykorzystania. Znaczenie podjętego problemu badawczego wynika ponadto z wielu jeszcze niedoskonałości w funkcjonowaniu systemu wspierania przedsiębiorstw i znaczenia w tym systemie środków udostępnianych w ramach programów' unijnych. Uwzględniając powyższe podjęty w rozprawie problem badawczy i wnioski wynikające z realizacji badań mogą mieć również walory utylitarne. Próby określenia w ujęciu teoretycznym i w świetle badań empirycznych - wpływu funduszy Unii Europejskiej na gospodarkę województw wielkopolskiego w latach podjęła się jako celu głównego dysertacji mgr Magda Wojdyła-Bednarczyk. W pracy sformułowano również cel aplikacyjny (choć tego precyzyjnie nie określono), który wiązał się z opracowaniem systemu wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w województwie wielkopolskim wraz z określeniem przewidywanych skutków tak zaproponowanego systemu. Oceniając stopień korespondencji sformułowanego w dysertacji celu głównego z tytułem pracy można byłoby oczekiwać większej precyzji w tytule pracy, który w stosunku do celu głównego jest stosunkowo szeroki i należy przyjąć, że ze wszystkich środków unijnych wykorzystywanych w województwie rozważania będą zawężone do tych wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa sektora MSP. Proces badawczy pracy Doktorantki wyznaczyły sformułowane dwie hipotezy: 1. Fundusze Unii Europejskiej oddziałując na mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa ustabilizowały cykl koniunkturalny, a tym samym gospodarkę województwa wielkopolskiego w II okresie programowania Obszary przeznaczenia środków w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka miały nierównomierny wpływ na poszczególne rynki lokalne w województwie wielkopolskim w latach I tu nasuwają się pewne wątpliwości, ponieważ w pracy nie badano zmian cyklu koniunkturalnego, a zatem dokonano uproszczenia związanego z faktem, że analizowano głównie efekty funkcjonowania przedsiębiorstw i ich skutki dla gospodarki regionu. Nieprecyzyjna jest także druga hipoteza, gdyż Autorka nie określiła dokładnie co rozumie w pracy pod pojęciem rynku lokalnego, a ponadto w dalszej części pracy, nie wyjaśniła jakie było uzasadnienie takiego zawężenia terytorialnego, Pewne wątpliwości budzą również określone w pracy zadania badawcze, gdyż nie zawsze są precyzyjne, np. w 4 zadaniu badawczym nie do końca wiadomo co Doktorantka rozumie przez relacje pomiędzy przedsiębiorstwami a funduszami unijnymi, czy też w zadaniu 5 - przez postawy MSP wobec funduszy. W zadaniach tych dodatkowo nie uwzględniono wszystkich elementów przeprowadzonych w pracy analiz w odniesieniu do treści zawartych m.in. w rozdziale 1, czy 2. Odnosząc się do sekwencji prezentowanych w pracy treści należy

3 3 zauważyć, że kolejność zadań badawczych powinna być adekwatna do tego co następnie jest realizowane i prezentowane w pracy. Ułatwiłoby to nie tylko lekturę czytelnikowi, ale przede wszystkim pozwoliłoby na porządkowanie realizowanych zadań. Co wskazane byłoby również przy opisie etapów prowadzonych badań, który skupiono wokół przeprowadzonych badań bezpośrednich, natomiast w pracy zawarto również stosunkowo szeroki materiał opracowany w oparciu o wyniki analiz danych wtórnych. Część empiryczną pracy stanowią wyniki badań bezpośrednich przeprowadzonych wśród 105 z 650 mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, które w perspektywie finansowej otrzymały wsparcie finansowe w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Brakuje jednocześnie precyzyjnej informacji o tym, jaką zbiorowość stanowiła ta grupa oraz jakie były inne uwarunkowania, które zadecydowały o takim sposobie wyboru przedsiębiorstw do badań, w tym również wykorzystania metod analizy statystycznej dla próby nielosowej. Doktorantka włożyła duży wysiłek w realizację badań empirycznych, jak wynika z zaprezentowanych informacji, należy sądzić, że jest również świadoma ograniczeń wynikających z zastosowanych metod gromadzenia danych i ich opracowywania. Szkoda, że nie ujęła charakterystyki przeprowadzonego postępowania badawczego w sposób precyzyjniejszy i uporządkowany. Jak na tak obszernie przeprowadzone analizy statystyczne zgromadzonych danych należałoby szerzej scharakteryzować na jakim etapie prowadzonych analiz, na jakich danych, a szczególnie w jakim celu je przeprowadzono. Doktorantka wskazała, że cechy statystyczne podlegające badaniu zostały zweryfikowane testem Kołmogorowa - Smirnowa pod kątem zgodności z rozkładem normalnym, jednak zabrakło informacji o wynikach przeprowadzonych obliczeń. Przedstawiona do recenzji praca liczy 304 numerowane strony. Składa się z 4 numerowanych rozdziałów merytorycznych, wstępu, zakończenia, streszczenia w języku angielskim, spisu bibliografii (99 pozycji), wykazu wykorzystanych aktów prawnych, stron internetowych, spisu 113 tabel, 93 rysunków, 6 rysunków oraz aneksu zawierającego kwestionariusz wykorzystany do realizacji badań własnych wśród przedsiębiorstw sektora MSP województwa wielkopolskiego. Rozdział pierwszy rozprawy obejmuje problematykę odnoszącą się kwestii związanych ze znaczeniem oraz rolą mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce krajów Unii Europejskiej. Zwrócono w nim również uwagę na bariery funkcjonowania ww. podmiotów, potencjał i potrzeby wdrażania w nich innowacji. Końcowe treści rozdziału odniesiono do analizy sektora MSP w Polsce na tle innych krajów UE oraz przedstawiono wnioski z przeprowadzonej analizy porównawczej.

4 4 Rozdział drugi pracy dotyczy treści związanych z oceną instrumentów wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w oparciu o fundusze Unii Europejskiej. W rozdziale tym scharakteryzowano również instrumenty niefinansowe wspierania sektora MSP. Należałoby zatem uwzględnić ten element analizy w tytule rozdziału, bądź też wskazać w jaki sposób wspiera się środkami unijnymi scharakteryzowane instrumenty niefinansowe. Treści rozdziału trzeciego pracy Autorka odniosła do kwestii związanych z przedstawieniem wyników przeprowadzonych badań własnych. Zawarto w nim opis metodyki przeprowadzonych badań bezpośrednich. Ujęto w nim także analizę odnoszącą się do wpływu funduszy Unii Europejskiej poprzez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa na gospodarkę województwa wielkopolskiego w Jatach Doktorantka scharakteryzowała także możliwości wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw perspektywie finansowej Ostatni podrozdział w zamyśle Autorki poświęcono wnioskom z przeprowadzonych badań. Rozdział czwarty poświęcony został zaprezentowaniu koncepcji metodyki systemu wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz jego propozycji dla województwa wielkopolskiego, w którym uwzględniono analizę poświęconą założeniom ogólnym wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw z funduszy unijnych i ich wpływu na gospodarkę. Ujęto w nim także metodykę wspierania ww. przedsiębiorstw z funduszy unijnych, analizę SWOT tego sektora. Ważnym elementem recenzowanej pracy jest zaproponowany system wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w województwie wielkopolskim, a także określenie przewidywanych skutków ekonomicznych zaproponowanego systemu wspierania. Adekwatnie do określonej roli recenzenta chciałabym przedstawić ocenę dotyczącą struktury pracy i zawartych w niej treści, która ma w głównej mierze na celu zwrócenie uwagi Doktorantki, że jej wysiłek włożony w realizację pracy zasługuje na to, by forma i układ jej treści dodatkowo podnosiły jej wartość. Struktura pracy jest konsekwencją zapewne zdefiniowanego przez Doktorantkę zamysłu i jest dość logiczna, jednak z korzyścią dla przejrzystości pracy i dla zapewnienia łatwiejszego podążania czytelnikowi za wywodem byłoby ujęcie rozważań teoretycznych, przynajmniej ich zasadniczych części w pierwszej części pracy. W części tej brakuje głębszego odniesienia podjętego problemu badawczego do teorii ekonomii, np. teorii ekonomii rozwoju, czy też wskazywanego przez Doktorantkę znaczenia systemu wspierania funkcjonowania sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, co mogłoby stać się przedmiotem poszerzonej analizy z punktu widzenia nowej ekonomii instytucjonalnej. Nie zawsze treści zawarte w podrozdziałach w pełni odpowiadają tematom określonym w ich tytułach, np. w podrozdziale 1.1. Znaczenie oraz rola mikro, małych i średnich

5 5 przedsiębiorstw w gospodarce krajów Unii Europejskiej ujęto zbyt wiele treści, które dotyczą samego tylko definiowania podmiotów należących do sektora MSP. Są również czasami nieprecyzyjnie sformułowane, np. tytuł podrozdziału 3.1. brzmi Metoda badania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw województwa wielkopolskiego - a przecież chodziło bardziej o szersze założenia metodyczne badań przeprowadzonych wśród wvv. grupy, a w tytule rozdziału 3 - Wpływ funduszy Unii Europejskiej poprzez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa na gospodarkę województwa wielkopolskiego na podstawie, prowadzonych badań - chodziło zapewne o wyniki przeprowadzonych badań. Treści podrozdziału 3.2 Charakterystyka ankietowanych mikro, małych i średnich przedsiębiorstw z województwa wielkopolskiego oraz ich wpływ na gospodarkę należałoby ująć odrębnie, niektóre z nich bowiem bardziej związane są z metodyką badań - i tam należałoby je umieścić. Podsumowanie znajdujące się na końcu podrozdziału 3.3 nie dotyczy tylko treści tego podrozdziału, ale także treści prezentowanych we wcześniejszych rozdziałach - generalnie należałoby przyjąć formułę pracy, opierająca się na krótkich wprowadzeniach i podsumowaniach w poszczególnych częściach pracy, co poprawia przejrzystość pracy i ułatwiłoby jej lekturę. Podrozdział 3.4, którego treści opierają się na danych wtórnych, powinien być umieszczony we wcześniejszych częściach pracy, gdzie prezentowano wyniki analiz w oparciu o takie dane. Trochę na wyrost podrozdział 3.5 zatytułowano wnioski z badania, gdyż w większości są to wyniki badań. Na podstawie lektury rozdziału 3 można stwierdzić, że zaprezentowano w nim wiele istotnych informacji będących efektem przeprowadzonych analiz na podstawie uzyskanych danych, a nie zawsze należycie je wyeksponowano. Przy tak stosunkowo obszernym materiale analitycznym wskazana jest pewna refleksja po zrealizowaniu określonych etapów, co pozwoliłoby nie tylko na właściwą reasumpcję, ale także uporządkowanie kierunku dalszych etapów. Podrozdział 4.1, podobnie jak w kilku innych należałoby doprecyzować tytuł adekwatnie do treści w nim zawartych - na ile uwagi w nim poświęcono systemowi wspierania przedsiębiorstw, a na ile ich wpływowi na gospodarkę. Biorąc pod uwagę fakt, że treści podrozdziału 4.3 opierają się na danych wtórnych należałoby się zastanowić na innym jego umiejscowieniem w strukturze pracy. Wiele wysiłku i wiedzy wymagało sformułowanie propozycji systemu wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w województwie wielkopolskim, wskazana byłaby bardziej przystępna forma ich prezentacji. W zakończeniu Autorka odniosła się do postawionych w pracy hipotez badawczych oraz sformułowanego celu. Na początku zaprezentowała treści o charakterze streszczenia odnoszące się do całości pracy, a następnie potwierdziła sformułowane w pracy hipotezy, wskazując

6 6 najważniejsze wyniki badań, które zdaniem Doktorantki uprawniały ją do takiego potwierdzenia. 1 tu potwierdza się uwaga, że odbiór zawartych w pracy treści i intencji Autorki byłby czytelniejszy, gdyby wszystkie swoje zamysły zaprezentowała na wcześniejszych etapach pracy w sposób precyzyjny i w logicznej kolejności. Wówczas również sekwencja sformułowanych w zakończeniu ogólnych konkluzji byłaby bardziej adekwatna do kolejności treści prezentowanych w dysertacji. Pomimo wskazanych powyżej uwag reasumując można stwierdzić, że przedstawiona do recenzji dysertacja stanowa interesujące studium, w którym na uwagę zasługują wyniki zaprojektowanych własnych badań empirycznych przeprowadzonych wśród przedsiębiorców funkcjonujących na terenie województwa wielkopolskiego. Ważnym elementem rozprawy są także sformułowane rekomendacje odnoszące się do systemu wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w województwie wielkopolskim. Wśród uwag szczegółowych dotyczących podejścia badawczego do analizowanego problemu, a także konstrukcji pracy, chciałabym wymienić te, które zapewne będą uwzględniane przy kolejnych etapach rozwoju naukowo-badawczego Doktorantki: wywód zaprezentowany w pracy byłby bardziej czytelny, gdyby m.in. treści odnoszące się do wykorzystanej literatury przedmiotu były ujęte w spójny sposób na początku prezentowanych rozważań, «z korzyścią dla przejrzystości pracy byłoby sprawniejsze.prowadzenie wywodu, co umożliwiłyby merytoryczne wprowadzenia do poszczególnych jej części, a także krótkie podsumowania wieńczące określony etap rozważań, zdarza się, że Doktorantka formułuje zbyt ogólne, powszechnie identyfikowane zależności - np. na 195, w pracy występują skróty myślowe wynikające z nieprecyzyjnego m.in. omawiania wyników badań w podrozdziale 3.3, na stronach Autorka analizując wyniki badań używa określenia wdrożona innowacyjność - a chodziło raczej o wdrożone innowacje, wskazane jest, aby przy dalszej pracy nad tekstem zwrócić większą uwagę na stronę techniczną pracy, m.in. zwrócenie uwagi na powtarzające się w dużym stopniu informacje prezentowane najpierw w tabelach, a następnie na wykresach o takich samych tytułach, które należałoby ponadto precyzyjniej formułować, często posiadają konstatująey charakter, dopracowania wymaga także strona językowa, w tym także precyzyjność wypowiedzi, należałoby się zastanowić nad bardziej czytelną formą prezentowania treści - zbyt obszerne tabele - nawet na 7 stron - z pewnością temu nie sprzyjają.

7 7 Wniosek końcowy Przedstawiona do oceny dysertacja mgr Magdy Wojdyia-Bednarczyk jest wartościowym studium efektów wykorzystania środków unijnych przez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa i znaczenia tych efektów dla gospodarki na wybranym obszarze badawczym. Może stanowić dobrą podstawę do dalszych rozważań nad istotą znaczenia i skutecznością instrumentów wspierających skalę oraz efektywność wykorzystania środków unijnych. Podsumowując stwierdzam, że rozprawa doktorska mgr Magdy Wojdyia-Bednarczyk pt. Wpływ funduszy Unii Europejskiej na gospodarkę województwa wielkopolskiego" posłużyła rozwiązaniu określonego problemu, wskazuje na ogólną wiedzę teoretyczną Autorki, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Podsumowując stwierdzam, że spełnia ona kryteria stawiane pracom doktorskim w Ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym i wnoszę ojej dopuszczenie do publicznej obrony.