SPIS TREŚCI OD AUTORA

Transkrypt

1

2 OD AUTORA 5 PRZYPRAWY 6 Zdrowie 7 Prawidłowe korzystanie z przypraw 7 Przyprawy pięciu smaków 8 Przyprawy roślinne 9 Anyż 9 Bazylia 10 Cząber 11 Cynamon 11 Gałka muszkatołowa 11 Gorczyca biała 12 Goździkowiec korzenny 13 Imbir 13 Jałowiec 14 Lawenda 15 Lebiodka oregano 16 Lubczyk ogrodowy 17 Melisa lekarska 17 Mięta pieprzowa 18 Rozmaryn lekarski 19 Szałwia lekarska 19 Tymianek pospolity 20 Przyprawy warzywne 21 Cebula 21 Chrzan 23 Czosnek 24 Kminek 26 Koper 27 Papryka 28 Pietruszka 29 Por 30 Rzeżucha 30 Seler zwyczajny 31 Inne przyprawy 32 Chmiel zwyczajny 32 Cytryna 33 Przyprawy kuchenne 33 Ocet 34 Olej i oliwa z oliwek 35 Sól 37 SPIS TREŚCI DRZEWA 38 Jak czerpać energię z drzew? 39 Drzewa parkowe i leśne 39 Brzoza 39 Buk pospolity 41 Dąb szypułkowy i dąb bezszypułkowy 43 Jesion 43 Jodła pospolita 44 Kasztanowiec 45 Lipa drobnoi szerokolistna 47 Olcha czarna 48 Sosna zwyczajna 49 Świerk pospolity 50 Topola 51 Wiąz pospolity 52 Wierzba 52 Krzewy i krzaki 53 Aronia 53 Bez czarny 54 Czarna porzeczka 56 Głóg 57 Jarzębina 57 Kalina koralowa 59 Drzewa owocowe 60 Brzoskwinia 60 Czereśnia 61 Grusza 61 Jabłoń 62 Morela 66 Pigwa 67 Śliwa 67 Wiśnia 67 SOKI 68 Soki z owoców drzew i krzewów 69 Agrest 69 Ananas 69 Aronia 70 Czarna jagoda 71 Czarna porzeczka 71 Czereśnia 73 Cytryna 73 Dzika róża 75 Granat 76 Grejpfrut 77 Grusza 78 Jabłoń 79 Jeżyna 80 Kalina koralowa 81 Malina 81 Mandarynka 81 Morela 82 Pigwa 83 Pomarańcza 83 Poziomka 85 Truskawka 85 Winorośl 85 Wiśnia 86 Soki z warzyw 87 Burak 87 Cebula 89 Chrzan 90 Czarna rzodkiew 91 Czosnek 93 Kapusta 93 Marchew 95 Ogórek 96 Pietruszka 97 Pomidor 98 Por 99 Seler 99 MIÓD 100 O miodzie 101 Podział produktów pszczelich 101 Charakterystyka niektórych gatunków miodu 105 Jak rozpoznać miód fałszowany? 105 Zastosowanie miodu przy różnych dolegliwościach 107 Propolis 119 Porady 120 Wosk pszczeli 122 Pyłek pszczeli 123 Dawkowanie pyłku 123 Mleczko pszczele 124 Jad pszczeli 126 SŁOWNIK POJĘĆ 126 LITERATURA 128 3

3 1/ PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N / PO WT ŚR CZ PT SO N

4 OD AUTORA Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo którego owoc ma w sobie nasienie (Księga Rodzaju 1.29) Zapewne każdy z nas na swój sposób może sobie tłumaczyć te słowa pochodzące z Pisma Świętego. Daję wszelką roślinę a więc wszelkie bogactwo świata roślin. Wyróżnione są także słowa ziarno i nasienie, a zatem możemy mieć pewność, że chodzi o rośliny rozmnażające się naturalnie, które są płodne i żywotne. Takie są właśnie zioła, krzewy, drzewa, zboża i inne rośliny. Tak właśnie można rozumieć istotę ziołolecznictwa, a szerzej zagadkę medycyny niekonwencjonalnej. Oczywiście każdy z nas sam wybiera swoją interpretację i drogę postępowania. Osobiście bardzo sobie cenię wysiłki ludzi, którzy swoja wiedzą, pracą, doświadczeniem i poświęceniem leczą nas metodami klasycznymi, ale także tych, którzy te same cechy wykorzystują, żeby wskazać nam drogę powrotu do natury. To również może się wiązać z powrotem do zdrowia i równowagi fizycznej i psychicznej. Bardzo mnie cieszy, że w ostatnich latach ludzie wracają do dawnych form pożywienia naturalnego, przetworów z ekologicznych upraw i stosowania różnych form ruchu. Próba życia w zgodzie z naturą i jej cyklami z pewnością działa korzystnie na nasz organizm. Przywracamy w ten sposób równowagę biologiczną w ustroju. Zrozumienie tych zjawisk występuje także w dużej części środowiska medycznego i naukowego. Docenianie roślin zielnych i przyprawowych oraz dietetyka odzyskały prawa obywatelskie, a okres zaniedbania leków roślinnych należy już do przeszłości. Przemysł farmakologiczny wykorzystuje obecnie doświadczenia syntetycznego okresu w nowoczesnych technologiach wykrywania, wyodrębniania, przetwarzania i preparowania czynnych związków chemicznych z żywych organizmów (głównie roślinnych). Doprowadziło to do powstania nowej dziedziny fitofarmacji, oferującej bezpieczne i niezwykle skuteczne leki pochodzenia roślinnego. Badania fitochemiczne, które prowadzą na wielką skalę japońscy, amerykańscy i rosyjscy uczeni, wyjaśniają znane od wieków działanie poszczególnych roślin na różne choroby i dolegliwości. Udowadniają oni w sposób naukowy powody, dla których niektóre rośliny uznane zostały za cudowne eliksiry młodości. Można zatem powiedzieć, że przyroda w sposób niewiarygodny potrafi połączyć w niektórych roślinach silnie działające substancje z tymi łagodzącymi ich szkodliwe skutki. Dziennik zdrowia nie jest podręcznikiem mającym zachęcić do samoleczenia. Jest natomiast zbiorem wskazówek do niesienia nieszkodliwej pomocy, gdy wymaga tego sytuacja. Zawsze jednak pamiętajmy, że od rozpoznania i leczenia chorób są lekarze, a od badania i wytwarzania leków naukowcy i farmaceuci. W książce tej można jednak znaleźć cały szereg wypróbowanych i skutecznych przepisów stosowanych pomocniczo od stuleci. Zbigniew Ogrodnik styczeń

5 / PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK SOBOTA NIEDZIELA Grudzień/ Styczeń 1. tydzień przyprawy ziołowe Dawida, Tomasza Eugeniusza, Seweryna Melanii, Sylwestra Nowy Rok, Mieczysława Izydora, Makarego Danuty, Genowefy Eugeniusza, Tytusa PRZYPRAWY Lekarze mogliby wyciągnąć więcej korzyści z zapachów, niż to czynią do tej pory. Michel de Montaigne Dzieje przypraw wiążą się bardzo ściśle z medycyną, farmacją i lecznictwem ludowym. Wynika to z tego, że większość z nich posiada oprócz walorów smakowych także działanie lecznicze. Historycy twierdzą, że we wczesnej epoce kamiennej praczłowiek, żeby poprawić sobie smak surowego mięsa, podjadał owoce leśne i korzenie niektórych roślin. Może tak było, a może nie, coś jednak jest na rzeczy. Natomiast są dowody, że w młodszej epoce kamiennej był znany kminek, mak, pasternak i arcydzięgiel. Pierwsze pisemne ślady o przyprawach pochodzą z tabliczek asyryjskich sprzed kilku tysięcy lat. Przyprawy i korzenie leczniczo używali starożytni Chińczycy, ale także Babilończycy i Egipcjanie. W temacie przypraw szczególne osiągnięcia mieli Egipcjanie. Umieli oni ocenić wartość nie tylko smakową, ale też zdrowotną anyżu, bylicy, cynamonu, gorczycy, kminku, jałowca, czosnku, mięty i pietruszki. Jeden z hieroglifów w Wielkiej Piramidzie w Gizie przedstawia grupę robotników, którzy jedzą czosnek i cebulę w celu zwiększenia odporności i nabrania sił. Prawdą jest, że zapewne jak taka rzesza niewolników zajadała się tymi roślinami, to zapach unoszący się w pobliżu nie był zbyt przyjemny. Znano już wtedy wiele przypraw, które były swojego rodzaju antidotum na ten zapach, taki ówczesny dezodorant. W końcu fakt, że słowo aromat pochodzi od greckiego 6

6 aroma, co oznacza przyprawa, nie jest bez znaczenia. Głównie przez Egipt przyprawy sprowadzali Rzymianie. Były to między innymi pieprz i cynamon. Najważniejszy z przyrodników rzymskich, Pliniusz Starszy, który żył w I wieku n.e., zachwalał anyż i koper włoski. Właśnie w okresie Imperium Rzymskiego nastąpił największy rozkwit handlu przyprawami. Były one jednak nie tylko przedmiotem handlu, wymiany i źródłem utrzymania dostawców, ale także przyczynkiem do wypraw odkrywczych i wojennych. Jak były cenne, świadczy fakt, że płacono nimi odszkodowania po przegranych wojnach. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego handel przyprawami w dużym stopniu zanikł. Wykorzystał ten fakt Mahomet, który żeniąc się z wdową po bogatym kupcu korzennym, zbudował swoje imperium. Wyznawcy islamu niemal całkowicie opanowali rynek pośrednictwa między krajami Wschodu a Europą. W tym czasie astronomiczne ceny osiągnęły pieprz, imbir, cynamon i szafran na tyle, że po złocie były drugą siłą nabywczą. W średniowieczu oszust złapany na sprzedaży podrabianego szafranu mógł przypłacić to głową. W tamtych czasach za jedną gałkę muszkatołową można było kupić kilka sztuk bydła. Zwyczaj spożywania przypraw, ale po posiłkach, na dobre zadomowił się od XII wieku. Powstały nawet specjalne naczynia na przyprawy, które krążyły między ucztującymi. Opisy tych czynności znajdują się m.in. W Opowieściach o Janie z Paryża, który pod przebraniem ukrywał godność króla. Z różnych innych opisów, ale także podań i mitów wynika, że przyprawy uważano za substancje zawiadujące organizmem i jego długowiecznością. W Polsce tradycja przyprawiania potraw rodzimymi ziołami sięga późnego średniowiecza. Na te praktyki wpłynął rozwój handlu z Niemcami na zachodzie i Włochami na południu Europy. W XX wieku, a konkretnie w roku 1937, Albert Szent-Györgyi za badania nad papryką otrzymał Nagrodę Nobla. W ten sposób przyprawy odegrały niebagatelną rolę w tworzeniu historii ludzkości. ZDROWIE Przyprawy to nie tylko zapach i smak, to także, jakże cenne, nasze zdrowie. Stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że większość przypraw używanych powszechnie w kuchni zawiera przeciwutleniacze. Są to związki hamujące starzenie się komórek, niszczące wolne rodniki, które dla organizmu są zabójcze. Uczeni twierdzą, że w ziołach przyprawowych jest więcej przeciwutleniaczy niż w owocach i warzywach, a nawet w witaminie E. Do czołówki tych roślin należą: oregano, liść laurowy, cząber górski i rdest. Oprócz przeciwutleniaczy rośliny przyprawowe są bogate w związki organiczne, takie jak: alkaloidy, fenole, flawonoidy, garbniki, gorycze, olejki eteryczne, kwasy organiczne, sole mineralne i witaminy. Oczywiście bardziej dokładny skład jest podany w dalszej części Dziennika, przy opisie poszczególnych przypraw. PRAWIDŁOWE KORZYSTANIE Z PRZYPRAW Najważniejsze zasady stosowania ziół w kuchni, a tym samym w celach zdrowotnych, przedstawiają się następująco: zioła o mocnym aromacie, takie jak: bazylia, cząber, estragon, lubczyk, mięta, szałwia, należy dodawać w mniejszych ilościach, dania tłuste należy wzbogacać przyprawami o działaniu żółciopędnym i żółciotwórczym, 7

7 PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK Styczeń 2. tydzień SOBOTA NIEDZIELA biedrzeniec anyż Edwarda, Szymona Trzech Króli, Kacpra, Melchiora, Baltazara Lucjana, Juliana Seweryna, Mścisława Marceliny, Marcjanny Jana, Wilhelma Honoraty, Matyldy do potraw wzdymających dodawać przyprawy działające wiatropędnie i rozkurczowo, przyprawy dodawać w odpowiednim momencie przyrządzania potraw: ostre przyprawy dodawać na początku i gotować z potrawą dłuższy czas, wtedy oddają swój najlepszy aromat, cząbru nie gotować dłużej niż dziesięć minut. Gotowany dłużej wydziela z łodyg gorzki smak, majeranek i tymianek dodawać na ostatnie pięć minut gotowania, mięsa pieczone posypywać przyprawami przed obróbką kulinarną, trybula, bazylia, szczypiorek łatwo ulatniają się podczas gotowania, zatem należy je dodać pod sam koniec tego procesu, tymianek i rozmaryn można gotować z łodyżkami. Po ugotowaniu należy je wyjąć, najlepszy smak mają przyprawy lekko zrumienione na suchej patelni, przyprawy najlepiej rozdrabniać nożem na porcelanowej lub fajansowej deseczce, nigdy na drewnianej, mięsa lub ryby nacieramy na dłuższy czas przed przyrządzaniem. Można dodatkowo zwilżyć je winem lub oliwą, nie stosować zbyt wcześnie soli, chyba że przepis określa inaczej. PRZYPRAWY PIĘCIU SMAKÓW Wbrew pozorom używanie przypraw nie jest takie proste. Można czasem wyrządzić w zakresie zdrowia więcej złego niż dobrego. Nawet zwykłe jabłko, ale przede wszystkim czosnek lub kwaszona kapusta mogą być przyczyną kłopotów zdrowotnych. Znawcy przypraw i ziół rozróżniają pięć podstawowych smaków: 8

8 Smak gorzki ogień Ogień to energia i ruch, wzmacnia narządy wewnętrzne, wspomaga krążenie i pracę serca. Zioła gorzkie to: cykoria, estragon, kurkuma, majeranek, szafran, szałwia, rozmaryn, tymianek. Dla zrównoważenia smaku gorzkiego należy go łączyć ze smakiem ostrym, słodkim i słonym. Smak słodki ziemia Odświeża, odżywia organizm, wzmacnia i rozgrzewa. Do tego smaku zaliczamy: anyż, cynamon, jałowiec, kminek, koper włoski, oliwę, paprykę słodką, wanilię. Neutralizatorem tego smaku jest smak ostry, kwaśny i słodki. Smak ostry metal Pobudza krążenie krwi i przemianę materii, zwiększa apetyt i przede wszystkim pomaga rozprowadzać po organizmie energię z pożywienia. Przyprawy ostre to: cebula, curry, cząber, czosnek, czarnuszka, gałka muszkatołowa, gorczyca, goździki, imbir, kolendra, mięta, papryka ostra, pieprz, por, ziele angielskie. Przeciwwagą tego smaku jest smak gorzki, kwaśny i słodki. Smak słony woda Zatrzymuje w organizmie wodę, zakwasza ustrój oraz zaostrza procesy zapalne. Do słonych przypraw zaliczamy: seler, sól, mieszanki warzyw (np. vegeta) oraz wodę. Neutralizatory to smaki kwaśny, słodki i gorzki. Smak kwaśny drzewo Wzmacnia proces oczyszczania wątroby, zmniejsza w znaczny sposób apetyt na słodycze i redukuje tłuszcz tkankowy. Smak kwaśny to: bazylia, cytryna, melisa, zielona pietruszka. Równoważy go smak ostry. Chińczycy twierdzą, że zdrowy i pełnowartościowy posiłek powinien zawierać w potrawie wszystkie pięć smaków, i to w jednym daniu. PRZYPRAWY ROŚLINNE Trzeba być naiwnym, by sądzić, że można wyzdrowieć wyłącznie za pomocą lekarstwa. Stanisław Breyer ANYŻ Pochodzi z Azji Mniejszej i Egiptu. Jest uprawiany także w Polsce, ale często rośnie dziko, porastając miedze i suche zbocza. Zaliczany jest do najstarszych roślin leczniczych na świecie. Anyż zwiększa ilość białych ciałek krwi, działa rozkurczowo, pomaga przy kaszlu, migrenie, anginie, nieżytach oskrzeli i przy kłopotach żółciowych. Przyprawa zawiera białka, cukry, olejek eteryczny, kwasy organiczne, węglowodany i tłuszcze. Artretyzm w młynku do kawy zmielić nasiona anyżu i zażywać 3 razy dziennie tyle, ile się zmieści na końcu noża. Bezsenność 1 łyżkę nasion anyżu zagotować krótko w 1 szklance wina półsłodkiego. Pić małymi łykami przed snem. Chrypka pokroić 1 cebulę i wraz z 1 łyżką nasion anyżu gotować w ½ litra wody przez 15 minut. Pić po 1 łyżeczce co 15 minut przez parę dni. Brzuch (bóle) sproszkowany owoc anyżu, uprzednio zmieszany z łyżką miodu, zażywać po 2 8 g dziennie. Pomaga także przy anginie i zawrotach głowy. 9

9 PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK Styczeń 3. tydzień SOBOTA NIEDZIELA bazylia pospolita Benedykta, Arkadiusza Edwarda, Szymona Feliksa, Hilarego Izydora, Pawła Marcelego, Włodzimierza Antoniego, Rościsława Piotra, Małgorzaty Gardło (ból) parę ziarenek anyżu żuć bardzo powoli kilka razy dziennie. Kaszel g korzeni anyżu zalać 500 ml 40-procentowej wódki czystej i odstawić w chłodne miejsce na 7 dni. Po tym czasie przefiltrować i przy kaszlu zażywać po 20 kropli nalewki 4 5 razy dziennie. Mięśnie (napięcie) 1 łyżeczkę nasion anyżu zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Pić po 1 /4 szklanki 2 razy dziennie. Trawienie (utrudnione) 1 szklanką ciepłej przegotowanej wody zalać 1 łyżeczkę rozdrobnionych korzeni anyżu, ogrzewać na małym ogniu 5 minut i gotować 2 minuty. Odstawić na 20 minut, pić 5 razy dziennie po 2 łyżki. BAZYLIA Z Azji Południowej, a konkretnie z Indii dotarła do Grecji i Włoch. Jej zalety opiewał Dioskurides, Hipokrates i Pliniusz. Bazylia polepsza samopoczucie, przyspiesza trawienie, działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Jest stosowana do dezynfekcji ran i przy anginie. W swoim składzie bazylia zawiera witaminy A i C, fosfor, magnez, potas i wapń, ale także olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, saponiny i sterole. Kaszel wsypać do termosu 1 łyżeczkę suszonego ziela bazylii i zalać 1 szklanką wrzącej wody. Zaparzać 20 minut i pić 3 razy dziennie między posiłkami po ½ szklanki. Nadkwasota 2 łyżki ziela bazylii zalać 2 szklankami wrzącej wody i zaparzać 30 minut. Przecedzić i pić po ½ szklanki naparu między posiłkami 3 razy dziennie. Oskrzela (zapalenie) 5 kropli olejku bazyliowego rozpuścić w 10 ml oleju jadalnego i nacierać tym intensywnie klatkę piersiową. Trawienie (poprawa) 1 łyżeczkę suszonego ziela bazylii parzyć pod przykryciem 10

10 w 1 szklance wody przez 20 minut. Pić po głównych posiłkach po 1 /4 szklanki. CZĄBER Ojczyzną cząbru jest Azja Mniejsza, Syria i Palestyna. Stamtąd przywędrowała do Egiptu i Grecji, a jeszcze później do Italii, Hiszpanii i Bretanii. W lecznictwie ludowym stosuje się cząber przy nieżytach przewodu pokarmowego, braku apetytu, nerwicy, bólach głowy i żołądka. Zewnętrznie można go używać przy czyrakach, wrzodach i stłuczeniach. Ziele cząbru zawiera garbniki, fenole, olejki eteryczne, śluzy, żywice oraz sole mineralne. Biegunka 1 łyżeczkę wysuszonego i rozdrobnionego ziela cząbru zalać 1 szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem minut. Po przecedzeniu pić w razie potrzeby. Błony śluzowe (zapalenie) 1 łyżkę sproszkowanego ziela cząbru zalać 1 szklanką wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem minut. Po przecedzeniu pić po ¾ szklanki przed głównymi posiłkami. Brzuch (bóle) na mocnym ogniu zagotować 4 łyżki suszonych ziół, zalanych 2 szklankami wody. Odstawić na 15 minut do zaparzenia i przecedzić. Pić na czczo i przed posiłkami w ciągu dnia, dzieląc przygotowaną ilość na 4 porcje. Po ustąpieniu objawów pić przez kilka dni, co doskonale zregeneruje żołądek. Rany 30 g całej rośliny zalać 1 litrem wody i zaparzać 20 minut. Stosować do przemywania ran i do okładów. Słuch (słabnący) 3 razy dziennie wprowadzać do uszu po 3 4 kropli naparu z ziela cząbru. Wątroba, jelita (oczyszczenie) umyć i drobno pokroić młode liście cząbru. Spożywać 3 łyżki ziół dziennie przed jednym posiłkiem przez 2 tygodnie. CYNAMON Nazwa łacińska daje wskazówkę pochodzenia. W tym wypadku jest to Cejlon. Był wymieniany w księgach Starego Testamentu. Cynamon jest pomocny w leczeniu grypy, przy przeziębieniach, gorączce, pobudza krążenie krwi. Stymuluje znacząco układ trawienny, łagodzi kolki i wzdęcia. Posiada działanie przeciwgrzybiczne i antywirusowe. Cynamon zawiera olejki eteryczne, cukry, garbniki, śluzy i żywice, i chociażby z tego powodu warto go nie pomijać w naszej kuchni. Niestrawność kawałek kory cynamonowej, 8 g zmielonego cynamonu i 150 g brązowego cukru zalać w szklanym naczyniu 1 litrem winiaku. Odstawić zamknięte na 2 tygodnie, przecedzić i przelać do butelek. Po leżakowaniu przez 6 miesięcy w piwnicy można pić po 25 ml po jedzeniu. Oddech (nieświeży) 3 łyżki sody oczyszczonej i 1 łyżeczkę sproszkowanego cynamonu zmieszać z wodą do konsystencji pasty do zębów. Czyścić tym zęby i przepłukiwać usta. Owady (ukąszenia) sproszkowanym cynamonem posypywać miejsca ukąszeń owadów. Powtarzać kilka razy dziennie. Zatrucia pokarmowe 1 łyżeczkę sproszkowanego cynamonu zalać 1 szklanką wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem przez minut. Pić po ½ szklanki 2 razy dziennie. GAŁKA MUSZKATOŁOWA W staroindyjskiej Ajurwedzie nasiona gałki są wymieniane jako rośliny narko- 11

11 2015 Styczeń 4. tydzień PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK SOBOTA NIEDZIELA imbir Henryka, Mariusza Fabiana, Sebastiana Dzień Babci, Agnieszki, Jarosława Dzień Dziadka, Wincentego, Anastazego Rajmunda, Ildefonsa Felicji, Tymoteusza Pawła, Miłosza tyczne. Drzewo muszkatołowca pochodzi z Moluków. Obecnie gałkę stosuje nawet współczesna medycyna jako lek rozkurczowy, pobudzający trawienie i przeciwzapalny. Olejek z gałki łagodzi bóle artretyczne i reumatyczne. Pomaga także przy bezsenności i w stanach wyczerpania nerwowego. Owoc zawiera olejki eteryczne, olejki lotne, kwasy, błonnik, proteiny, magnez, tłuszcze, skrobię i żelazo. Apetyt, wzdęcia zmieszać po 1 łyżeczce sproszkowanej gałki muszkatołowej, dziurawca i kurkumy. Zalać je w słoju 100 ml spirytusu i odstawić na 4 tygodnie. Przecedzić i wymieszać z 250 ml wódki czystej, zlać do butelki. Pić 3 razy dziennie po 1 łyżeczce przed jedzeniem przez 4 5 dni. Taka nalewka pomoże przy podwyższonej kwasowości żołądka, usuwa także przykry zapach pochodzący z żołądka. Żylaki gałkę muszkatołową zetrzeć na tarce na drobny proszek. Zażywać go tyle, ile mieści się na końcu noża 2 razy dziennie, popijać wodą. Żylaki podudzi 100 g rozdrobnionej na proszek gałki muszkatołowej zalać 150 ml alkoholu 70-procentowego i odstawić słój na 14 dni. Przyjmować przed posiłkami 3 razy dziennie po 10 kropli. GORCZYCA BIAŁA Źródła historyczne mówiące o wykorzystywaniu właściwości leczniczych gorczycy wskazują na Sumerów. Natomiast Egipcjanie i Chińczycy sporządzali z niej preparaty energetyczne. Nasiona gorczycy pomagają przy odmrożeniach, grypie, przeziębieniach, depresji i słabym krążeniu krwi. Zewnętrznie jest stosowana przy bólach głowy, reumatyzmie i w nerwobólach. 12

12 Gorczyca zawiera alkaloidy, aminy, białka, sole mineralne i olej tłusty. Chrypka nasionek gorczycy zalać 1 łyżeczką miodu. Zażywać 3 razy dziennie. Grypa zmielić dużą garść nasion gorczycy i zalać je 1 litrem wody. Po 30 minutach można ją wlać do wanny z ciepłą wodą i kąpać się 15 minut. Po tym zabiegu wypić herbatę rozgrzewającą (np. malinową) i położyć się do łóżka. Katar na flanelowe szmatki nasypać ziarna gorczycy, owinąć stopy i nałożyć skarpety. Okład po 2 godzinach zdjąć i przez chwilę szybko chodzić po mieszkaniu. Reumatyzm w przypadku bólów reumatycznych w dolnych kończynach, włożyć nogi do worka z gorczycą. Natomiast jeśli ból jest umiejscowiony w okolicach kręgosłupa, położyć się na nasionach rozsypanych na prześcieradle. Stosować 2 razy dziennie po 10 minut, zwiększając czas w ciągu 10 dni do 30 minut. Serce (wzmocnienie) nosić płócienny woreczek ze świeżą gorczycą umieszczony w okolicy serca. Żołądek, dwunastnica (wrzody) 1 łyżkę nasion gorczycy zalać 1 szklanką gorącej wody i odstawić pod przykryciem na 5 8 godzin. Przecedzić i pić 2 razy dziennie po ½ szklanki. GOŹDZIKOWIEC KORZENNY Wywodzi się z archipelagu Wysp Korzennych. Handel goździkami zmonopolizowali Portugalczycy. Następnie przejęli go Holendrzy, którzy przenieśli plantacje na wyspę Ambon. Goździki pomagają przy alergii, osłabionym systemie nerwowym, przeziębieniach i gorączce. Są także przydatne przy biegunkach i bólach głowy. Pąki drzew, czyli goździki, zawierają garbniki, substancje śluzowe, tłuszcze, wosk, żywice i olejki eteryczne. Kąpiel rozgrzewająca 1 litrem zimnej wody zalać 12 goździków, kawałek kory cynamonowej i suszoną skórkę z 1 pomarańczy. Gotować pod przykryciem 30 minut i wlać do wanny z ciepłą wodą. Kąpać się przez 20 minut i następnie położyć do łóżka. Nerwobóle w 1 szklance wody zaparzać 15 minut 1 łyżeczkę goździków. Przecedzić i pić doraźnie przy nasilających się bólach. Skóra (stany zapalne) 1 łyżkę goździków zalanych wrzącą wodą gotować na małym ogniu 10 minut. Wywarem przecierać kilka razy dziennie miejsca zmian chorobowych na skórze. IMBIR Wyspy Oceanu Spokojnego i ciepłe rejony Azji to jego dom rodzinny. W Chinach i Indiach jako środek antytoksyczny był stosowany od kilku tysięcy lat. W starożytności miał zabezpieczać przed dżumą. Stosowanie imbiru daje dobre efekty przy niestrawności, przeziębieniach, wymiotach, biegunkach, braku apetytu i chorobie lokomocyjnej. Jest także polecany do płukanek przy hemoroidach i grzybicach. Zawiera m.in.: alkaloidy, fenole, skrobię, żywice i olejki eteryczne. Astma utrzeć na tarce oczyszczony korzeń imbiru. Tak przygotowany zalać w słoju 500 ml spirytusu 70-procentowego i odstawić na 14 dni w ciemne miejsce. Przecedzić przez gęste sito lub gazę i pić 3 razy dziennie po 1 łyżeczce. Choroba lokomocyjna 30 minut przed planowaną podróżą zażyć ½ łyżeczki mielonego imbiru z niewielką ilością płynu. Dyskopatia do litrowego słoja wlać ½ litra oliwy z oliwek i włożyć do niego 300 g 13

13 PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK Styczeń / Luty 5. tydzień SOBOTA NIEDZIELA jałowiec pospolity Pauli, Polikarpa Jana, Przybysława Walerego, Radomira Franciszka, Zdzisława Macieja, Martyny Jana, Ludwiki Brygidy, Ignacego świeżo pokrojonego imbiru. Odstawić słój na 14 dni w ciemne miejsce. Płynu używać do nacierania bolących miejsc. Hemoroidy 1 łyżeczkę suchego sproszkowanego imbiru zagotować w 50 ml wody. Przecedzić i ostudzić. Dodać 1 /3 objętości dobrego oleju i przechowywać w lodówce. Rano i wieczorem smarować chore miejsca. Kaszel (suchy) zmiażdżony kawałek imbiru połączyć z kilkoma kroplami olejku kamforowego. Miazgą obłożyć klatkę piersiową i owinąć. Stosować na noc. Migrena przed zbliżającym się atakiem migreny spożyć 1 /4 łyżeczki sproszkowanego imbiru. Nudności pokroić około 1 cm oczyszczonego imbiru i dodać do wody z sokiem z cytryny i miodem. Pić przed snem, jeszcze ciepłe. Przeziębienia utrzeć na tarce 1 łyżeczkę imbiru, dodać do 1 szklanki wody, uzupełnić szczyptą cynamonu. Gotować przez 3 minuty na wolnym ogniu. Porcję około ½ 1 /3 szklanki wypić co 4 godziny. Reumatyzm 1 /3 łyżeczki suszonego imbiru zażywać 3 razy dziennie przez 3 tygodnie. Po 7 dniach przerwy kurację powtórzyć. Uszy (ból) obrany i utarty duży kawałek imbiru zalać spirytusem, tak by go przykrywał. Odstawić na 7 dni, w tym czasie od czasu do czasu wstrząsać naczyniem. Odcedzić i dodać taką samą ilość oleju lnianego. Wacik namoczyć w płynie i wkładać go do bolącego ucha. Zmieniać co kilka godzin. JAŁOWIEC To jedna z najstarszych roślin leczniczych i przyprawowych. Katon Starszy, rzymski mąż stanu, opracował receptę na 14

14 moczopędne wino z owoców jałowca, a Hipokrates polecał je na trudno gojące się rany. Jałowiec działa bakteriobójczo, żółciopędnie i odtruwająco. Pomaga w trawieniu i wzmaga apetyt. Zewnętrznie jest stosowany przy reumatyzmie, ropniakach i czyrakach. Owoce zawierają witaminy (A, C, E, K i B), sole mineralne (miedź, potas, fosfor, żelazo) oraz cukry i żywice. Brodawki, plamy starcze, znamiona pokrojone młode gałązki jałowca zalać wódką czystą i odstawić na 14 dni w ciepłe miejsce. Przecedzić i stosować zewnętrznie do nacierań. Cukrzyca przez 15 dni zjadać dziennie 10 ziarenek jałowca, popijając wodą. Po tym czasie zrobić przerwę 30-dniową, po czym kurację powtórzyć. Gorączka 1 łyżkę jagód jałowca zalać 1 szklanką wrzącej wody i gotować na małym ogniu przez 10 minut. Po przecedzeniu pić 3 razy dziennie po 1 łyżeczce. Katar stosować do inhalacji palone owoce jałowca. Nerki (wzmocnienie) 50 g rozdrobnionych owoców jałowca zalać 1 litrem wina gronowego i powoli ogrzewać do wrzenia. Odstawić przykryte na 3 dni, odcedzić i zlać do butelek. Pić na czczo po ml dziennie. Oddech (nieświeży) żuć do kilkunastu jagód w ciągu dnia. Stawy (choroby zwyrodnieniowe) 10 ml soku z jałowca zmieszać z sokiem z brzozy i mniszka po 15 ml. Rozcieńczyć 40 kropli w wodzie i pić 3 razy dziennie. Uszy (ból) utłuczone w moździerzu 100 g owoców jałowca zalać 500 ml spirytusu. Odstawić na 10 dni, odcedzić i przelać do butelki. Namoczony w nalewce wacik wkładać do ucha. Zmieniać tampon co 3 4 godzin. LAWENDA Jej ojczyzną są Wyspy Kanaryjskie i Persja. W XVI wieku zielarze wiedzieli, że uśmierza bóle głowy i wspomaga serce. Wielką zaletę olejku lawendowego uznaje św. Marek. Lawenda pomaga przy bezsenności, bólach głowy, palpitacjach serca. Olejek likwiduje wzdęcia, mdłości, działa wykrztuśnie i obniża gorączkę. Łagodzi także ból przy stłuczeniach i jest skuteczny przy oparzeniach. W składzie lawendy są antocyjany, kumaryny, fitosterole, kwasy organiczne i sole mineralne. Bezsenność 2 łyżeczki kwiatów lawendy zalać 1 /4 litra wody, pozostawić na 5 minut i przecedzić. Pić 20 minut przed snem. Depresja do litrowego słoja wsypać po 1 łyżce melisy i anyżku oraz 50 g kwiatów lawendy. Składniki zalać butelką białego wina gronowego i 50 ml spirytusu. Naczynie odstawić na 14 dni w ciepłe miejsce, często w tym czasie wstrząsać. Po tym czasie przefiltrować i pić ml nalewki po kolacji. Nerwice, bóle głowy wyparzyć dokładnie termos i wsypać 2 łyżki kwiatów lawendy. Zalać je 2 szklankami ciepłej przegotowanej wody i odstawić na 15 minut. Pić w ciągu dnia przed posiłkami. Skóra (poprawa ukrwienia) 2 3 garści suszu z lawendy zalać 3 litrami wody. Trzymać na ogniu do momentu zawrzenia, nie dopuszczając do gotowania. Po minutach wlać do wanny z ciepłą wodą i brać kąpiel przez 15 minut. Reumatyzm 5 części spirytusu i 1 część kwiatów lawendy dokładnie wymieszać 15

15 Luty PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK 6. tydzień SOBOTA NIEDZIELA lubczyk ogrodowy Marii, Mirosława Błażeja, Oskara Joanny, Weroniki Agaty, Adelajdy Pawła, Doroty Ryszarda, Romualda Hieronima, Piotra i odstawić na kilka dni. Wcierać w okolice dotknięte bólem. LEBIODKA OREGANO Jest rośliną pochodzącą z rejonu Morza Śródziemnego. Była znana w czasach starożytnych. Pliniusz Starszy i Dioskurides liście i kwiaty polecali na ukąszenia. Natomiast św. Hildegarda zalecała ją przy trądziku. Lebiodkę stosuje się przy żółtaczce, kurczach, atonii jelit, niedoczynności wątroby i dróg żółciowych. Jest znana jako lek moczopędny i odtruwający organizm. Ułatwia odkrztuszanie. Ziele lebiodki zawiera flawonoidy, fitosterole, olejki eteryczne, sole mineralne, substancje gorzkie i witaminę C. Gruźlica 1 łyżeczkę ziela lebiodki zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 2 godziny. Przecedzić i pić po 1 /4 szklanki 3 razy dziennie. Pomaga również przy przeziębieniach i dusznościach. Kaszel dokładnie zmieszać następujące składniki: 1 łyżkę ziela lebiodki, 2 łyżki prawoślazu i 2 łyżki liści podbiału. 1 łyżkę takiej mieszanki zalać 2 szklankami wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 20 minut. Po tym czasie odcedzić i pić 3 razy dziennie po jedzeniu po ½ szklanki. Trawienie (zaburzenia) 1 szklankę wody z 1 łyżką suszonego ziela lebiodki doprowadzić do wrzenia. Na 15 minut odstawić pod przykryciem do naciągnięcia i przecedzić. Pić po ½ szklanki 2 3 razy dziennie. Żółciopędnie zmieszać następujące zioła: 100 g ziela lebiodki, 50 g kwiatostanu kocanki i 50 g ziela szanty. 4 łyżki takiej mieszanki wsypać do wyparzonego termosu, zalać 2 szklankami wrzącej wody i zamknięty odstawić na minut. Pić porcjami przed posiłkami i przed snem. 16

16 LUBCZYK OGRODOWY Pochodzi z rejonów Iranu i Afganistanu. W czasach starożytnych był uprawiany w Grecji i Rzymie. W średniowieczu za sprawą benedyktynów został rozpowszechniony w Europie. Lubczyk wykorzystuje się jako środek moczopędny i zapobiegający bólom menstruacyjnym. Działa w przypadku problemów z nerkami, wątrobą, przy bólach głowy, łuszczycy i wrzodach. Ziele zawiera w sobie: cukry, cholinę, kwasy organiczne, olejki eteryczne, sole mineralne i kwas octowy. Alkoholizm do 250 ml wódki wrzucić 50 g korzenia lubczyku i 2 liście laurowe. Odstawić na 14 dni w ciemne i chłodne miejsce. Pić po 50 ml dziennie w okresie ciągu alkoholowego. Brzuch (bóle) 4 łyżki rozdrobnionego korzenia lubczyku zalać 2 szklankami wody i pozostawić na noc. Podgrzać i pić porcjami na czczo i między posiłkami. Jelita (obfita fermentacja) 1 łyżkę suszonego i zgniecionego korzenia lubczyku zalać szklanką wrzącej wody. Nie dopuszczając do wrzenia, podgrzewać przez 30 minut, przecedzić. Pić 3 razy dziennie po ½ szklanki. Napój przeciwskurczowy rozdrobnić 1 3 łyżki korzenia lubczyku i zalać je 2 szklankami wrzącej wody, parzyć pod przykryciem minut. Przecedzić i pić 1 /3 ½ szklanki po głównych posiłkach. Osłabienie zmieszać 1 butelkę wytrawnego wina gronowego i 50 ml spirytusu. Dosypać do tego 50 g lubczyku i po 25 g nasion kminku i owoców głogu. Odstawić na 2 tygodnie, odcedzić. Pić 2 razy dziennie po obiedzie i kolacji. Podagra 5 g suchych korzeni lubczyku gotować w 1 szklance wody na małym ogniu przez 15 minut. Odstawić na 2 3 godzin i przecedzić. Zażywać przed jedzeniem 3 4 razy dziennie. Serce (choroby naczyniowe) g korzeni lubczyku zalanych 1 litrem wody zaparzać w piekarniku przez całą noc. Rano gotować 5 minut i ogrzewać następne 20 minut. Po tym czasie odcisnąć i przecedzić. Otrzymaną dawkę podzielić na 5 porcji i wypić w ciągu dnia. MELISA LEKARSKA Pochodzi z południowej Europy, z terenów śródziemnomorskich. Używana była w medycynie greckiej już 2000 lat temu, bo przywracała młodość. Obecnie uprawiana jest na całym świecie, także w Polsce. Melisa działa dobroczynnie na układ nerwowy, pomaga przy depresji, nerwicy, bezsenności, bólach głowy, rozstrojach żołądka. Pobudza trawienie i wydzielanie soku żołądkowego. Liście melisy zawierają: garbniki, flawonoidy, taniny, kwasy organiczne, olejki eteryczne i sole mineralne. Głowa (ból) 7 łyżek suszonych liści melisy zalać ½ szklanki wódki i odstawić na 12 dni w ciepłe miejsce. Po tym czasie wycisnąć przez gęstą gazę i zlać do buteleczek z ciemnego szkła. Przy bólu nacierać nalewką skronie oraz czoło. Mięśnie (kurcze) około 1 litr odwaru z melisy wlać do wanny z ciepłą wodą. Brać kąpiel przez minut. Kąpiel może pomóc także przy zaburzeniach układu nerwowego i bolesnym miesiączkowaniu. Nadciśnienie 1 łyżkę suszonych i rozdrobnionych liści melisy zalać 1 szklanką wrzącej wody i pozostawić do zaparzenia na 20 minut. Po przecedzeniu pić 3 razy dziennie po ½ szklanki. 17

17 Luty PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK 7. tydzień SOBOTA NIEDZIELA rozmaryn lekarski Apolonii, Cyryla Scholastyki, Jacka Lucjusza, Marii Eulalii, Modesta Grzegorza, Katarzyny Walentego, Liliany Faustyna, Jowity Niestrawność 1 szklanką wrzącej wody zalać 5 10 g rozkruszonego ziela melisy i pozostawić pod przykryciem na minut. Po przecedzeniu pić po 1 /4 ½ szklanki między głównymi posiłkami. Nerwica do termosu włożyć 4 łyżki liści melisy i zalać je 2 szklankami wrzącej wody. Termos odstawić na 20 minut. Połowę leku wypić 2 godziny po kolacji, natomiast pozostałą część w 2 porcjach rano na czczo i przed obiadem. Osłabienie zmieszać 2 litry wytrawnego wina czerwonego gronowego z 2 szklankami soku z aloesu. Dodać do tego 50 g świeżych rozdrobnionych liści melisy i odstawić na 3 doby w ciemne miejsce. Po przecedzeniu pić po 2 3 łyżki 3 razy dziennie. MIĘTA PIEPRZOWA Pierwotnie uprawiano ją w Azji, ale także w rejonie Morza Śródziemnego. Została opisana w staroegipskim papirusie z około 1500 r. p.n.e. Była stosowana także w medycynie starochińskiej i starojapońskiej. Mięta pomaga przy bólach żołądka, głowy, zaparciach, kamicy żółciowej, palpitacji serca i chorobach układu krążenia. Zewnętrznie jest stosowana przy bólach stawów. Zawiera olejek eteryczny, barwniki, substancje gorzkie, sole mineralne, garbniki, witaminy (A i C), fitosterole. Kamica dróg żółciowych 2 łyżki ziela mięty zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić na 30 minut. Po przecedzeniu pić małymi łykami w ciągu dnia. Menopauza wymieszać po 2 części mięty i melisy z 1 częścią szyszek chmielu. 2 łyżki takiej mieszanki zalać 1 /4 litra gorącej wody i pozostawić pod przykryciem na 10 minut. Pić po 2 filiżanki dziennie przez 2 miesiące. Nerwica 2 łyżki suszonych liści mięty zalać 2 szklankami wrzącej wody. Po 15 minutach przecedzić i pić po ½ szklan- 18

18 ki 3 razy dziennie na 1 godzinę przed posiłkami. Oddech (przykry zapach z ust) do ½ szklanki wina i tyleż wody wsypać pocięte drobno 4 5 łyżek ziela mięty. Gotować 5 minut i stosować do płukania jamy ustnej. Żołądek (bóle) 1 łyżeczkę rozdrobnionych, suchych liści ziela mięty zalać 1 szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem 20 minut. Pić w razie potrzeby po 2 /3 szklanki do 3 razy dziennie. ROZMARYN LEKARSKI Jak wiele innych ziół, pochodzi z ciepłych obszarów Morza Śródziemnego. W Polsce był symbolem szczęścia małżeńskiego. Rozmaryn to główny składnik wody węgierskiej używanej w XIV wieku. Działa wzmacniająco na system nerwowy, pamięć i pracę żołądka. Łagodzi objawy klimakterium, pomaga przy reumatyzmie, grypie, niskim ciśnieniu i kłopotach z sercem. Rozmaryn zawiera olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, gorycze, kwasy wielofenolowe. Cera 1 szklanką czerwonego wina wytrawnego (cera sucha) lub wódką (cera tłusta) zalać 1 łyżkę ziela rozmarynu, odstawić na 6 tygodni. Co 2 dni naczyniem energicznie potrząsać. Po odcedzeniu namoczyć tampon w nalewce i wklepywać w skórę twarzy. Taki zabieg zapobiega wiotczeniu skóry i powstawaniu zmarszczek. Głowa (ból) garść ziela rozmarynu zalać na 10 dni ½ szklanki spirytusu. Odstawić w słoneczne miejsce. W razie bólu nacierać nalewką skronie, czoło i kark. Krążenie (pobudzenie) w woreczku bawełnianym umieścić po 300 g mięty i rozmarynu. Woreczek włożyć do wanny z ciepłą wodą. Dodatkowo wcisnąć sok z 4 cytryn i kąpać się w takiej mieszance około 10 minut, 2 3 razy w tygodniu. Niedociśnienie 2 łyżki rozmarynu wsypać do termosu, zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić na 15 minut. Pić 2 razy dziennie rano i wieczorem. Rozkurczowo rozdrobnić 1 łyżkę suszonego rozmarynu i zalać 1 szklanką wrzącej wody. Gotować na małym ogniu 5 minut, przecedzić. Pić po 1 /4 szklanki 2 3 razy dziennie. SZAŁWIA LEKARSKA Powszechnie znane w Polsce ziele pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Starożytni Rzymianie uważali ją za świętą, miała bowiem strzec ich zdrowia i cnót. Z kolei Egipcjanie twierdzili, że ratuje życie. Szałwia uśmierza ból, działa rozkurczowo i wykrztuśnie, obniża poziom cukru we krwi. Pomaga także przy grypie, kaszlu, anginie, bólach reumatycznych i zapaleniu skóry. Zawiera prowitaminę A, olejek eteryczny, witaminy B, C, PP, sole mineralne, garbniki i saponiny. Anemia podgrzać leciutko 1 litr czerwonego wina, wsypać do niego garść szałwii i odstawić na 21 dni w ciemne miejsce. Pić po ½ szklanki wieczorem po kolacji przez 3 miesiące. Po tym czasie kurację przerwać na 2 miesiące i w przypadku braku pełnego efektu powtórzyć. Angina 1 łyżkę suszonej szałwii i 1 łyżkę utłuczonego kłącza kurzyśladu zalać 1 szklanką wrzącej wody. Ogrzewać, nie gotując, przez 10 minut, przecedzić. Płukać gardło 3 4 razy dziennie. Można również płukać jamę ustną ciepłą wodą z dodatkiem 5 kropli olejku szałwiowego. Biegunka 1 łyżkę suszonych liści szałwii zmieszać z 1 łyżką suszonych jagód i zalać 1 szklanką wrzącej wody. Gotować przez 19

19 Luty PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK 8. tydzień SOBOTA NIEDZIELA tymianek pospolity Danuty, Julianny Donata, Łukasza Konstancji, Symeona Konrada, Arnolda Leona, Ludmiły Eleonory, Feliksa Małgorzaty, Marty 5 minut, przecedzić. Pić w razie potrzeby nawet co 2 godziny po ½ szklanki. Chrypka (przewlekła) 1 łyżkę szałwii zalanej 1 szklanką wody gotować kilka minut pod przykryciem, przecedzić. Dodać do tego 30 ml mleka i 1 łyżeczkę miodu. Pić po 1 szklance 2 razy dziennie. Dziąsła (zapalenie, krwawienie) 3 łyżki suszonych liści szałwii wrzucić do 1 /4 litra wrzącej wody i pozostawić na 15 minut pod przykryciem, przecedzić. Wlać do foremek do lodu, zamrozić. Ssać 3 5 razy dziennie 1 kostkę lodową. Egzema 100 g ziela szałwii zalać 1 litrem wrzącej wody. Gotować na wolnym ogniu 5 10 minut, po czym odcedzić. Miejsca zajęte chorobą przemywać 2 3 razy dziennie. Ten sam wywar pomaga przy grzybicy nóg. Korzonki nerwowe przygotować mocny wywar z szałwii i wstawić do lodówki do zamrożenia. Takim lodem nacierać bolące miejsca, wysuszyć i położyć się do łóżka. Wzmocnienie organizmu (po chorobie, operacji) sporą garść szałwii zalać 1 litrem czerwonego wina i odstawić na 7 dni w ciemne i chłodne miejsce. Pić 1 raz dziennie po 1 3 łyżki po posiłkach. TYMIANEK POSPOLITY Zwany inaczej macierzanką zwyczajną lub włoską, pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Używali go ponoć jako środka bakteriobójczego Samarytanie 3000 lat p.n.e. Tymianek hamuje rozwój grzybów i bakterii. Jest pomocny przy kaszlu, biegunce, kolkach, kurczach okrężnicy, zapaleniu oskrzeli i płuc. Zewnętrznie olejek tymiankowy jest używany przy astmie, kaszlu i katarze. Ziele zawiera flawonoidy, garbniki, gorycze, sole mineralne, olejki eteryczne i związki goryczowe. 20

20 Angina 1 2 łyżek suszonego ziela tymianku zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić na 15 minut. Przecedzić i stosować do płukania jamy ustnej. Głowa (bóle) zmieszać w równych ilościach ziele tymianku i bazylii oraz nasiona kopru włoskiego. 1 łyżkę ziół zalać wrzącą wodą i odstawić na 20 minut. Przecedzić i popijać małymi łykami w razie potrzeby. Łysienie 2 łyżki ziela tymianku wymieszać w 2 litrach gorącej wody, odstawić do ostygnięcia. Napar przecedzić przez gazę i płukać nim włosy i skórę głowy. Stosować przez 2 4 tygodni przy każdym myciu głowy. Kaszel (suchy) 1 łyżkę tymianku zalać 1 i ½ szklanki wrzącej wody i parzyć 15 minut. Po przecedzeniu pić 3 razy dziennie między posiłkami po 1 /3 szklanki. Owsiki 2 łyżeczki płatków wrotyczy i 3 łyżki ziela tymianku parzyć pod przykryciem w 1 litrze wody przez 20 minut. Przestudzone używać do lewatywy. PRZYPRAWY WARZYWNE Lekarze nie leczą już ludzi, lecz ich reperują. Evelyn Waugh Przyprawy warzywne są przez nas częściej stosowane niż opisane w poprzedniej części przyprawy roślinne. Wszak stosujemy zarówno w kuchni, jak i w celach leczniczych cebulę, czosnek, koper ogrodowy czy choćby pietruszkę. Zatem bliżej przyjrzyjmy się właściwościom niektórych przypraw warzywnych. CEBULA Ze starożytnych tekstów wynika, że cebula była uprawiana 3000 lat p.n.e. W niektórych częściach Azji, w tym w Chinach i Indiach. Stamtąd trafiła do Grecji i Egiptu. W starożytności nie wolno było spożywać cebuli w dni świąt narodowych. Miały bowiem być to dni radości, a nie płaczu. W lecznictwie ludowym cebula ma szerokie zastosowanie. Leczy się nią anginę, przeziębienia, chrypkę, nerki, pęcherz i żołądek. Spożywana na surowo obniża poziom złego cholesterolu, ale także obniża ciśnienie i czyści krew. Zewnętrznie jest stosowana przy oparzeniach, skaleczeniach, czyrakach i migrenie. Cebula ma witaminy (A, C, B 1, B 2, PP), fosfor, wapń, żelazo, związki przeciwutleniające, substancje bakteriobójcze. W małych ilościach jest także fluor, jod, mangan i kobalt. Antybiotyki warto po zażywaniu antybiotyków skorzystać z następującego przepisu neutralizującego niekorzystne ich oddziaływanie na organizm: pokroić cebulę w plasterki, posolić i zalać olejem sojowym. Gdy zmięknie, zjadać rano i wieczorem po 1 łyżce. Biegunka sporą garść łupin cebuli gotować przez 10 minut. Odcedzić i pić do ½ litra dziennie, dzieląc na porcje. Czyraki całą cebulę zapiec na patelni lub w piekarniku, po czym rozciąć ją na połowę. Odsłoniętą stroną przyłożyć do czyraka i zawinąć. Zmieniać okład co 4 5 godzin. Czyraki, wrzody dużą cebulę drobno posiekać, a następnie rozetrzeć na miazgę. Dodać do tego 1 łyżkę miodu. Taką miazgę położyć na gazie i przykładać na chore miejsca. Okład zmieniać 2 razy dziennie. Gardło (stany zapalne) wymieszać w stosunku 1:1 miód akacjowy z sokiem z cebuli. 1 łyżeczkę mieszanki rozpuścić w ½ szklanki wody i płukać tym płynem jamę ustną kilka razy dziennie. 21