Metodologia badań naukowych

Transkrypt

1 Metodologia badań naukowych Cele zajęć: Nabycie umiejętności określania problemu badawczego i planowania badania Przyswojenie umiejętności z zakresu przygotowania i przeprowadzenia badania empirycznego Zapoznanie z metodami badawczymi stosowanymi w naukach społecznych Treści programowe: Własności poznania naukowego. Poznanie potoczne a poznanie naukowe. Etapy badania naukowego Problem badawczy: Kryteria poprawności, sposób formułowania Metoda badania - pojęcie, klasyfikacja metod badawczych w naukach społecznych Wnioski z badania: rodzaje wniosków, sposób formułowania, kryteria poprawności

2 Metodologia badań naukowych Literatura Babbie E., 2008: Podstawy badań społecznych, Warszawa, PWN Brzeziński J., 1996: Metodologia badań psychologicznych, Warszawa, PWN Sztumski J., 1995: Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice, Śląsk

3 Wykład 1 Proces badania naukowego Własności poznania naukowego Etapy badania naukowego Określanie celu badania Problem badawczy i jego formułowanie Zmienne w problemie badawczym

4 Kryteria wiedzy naukowej: Zasada racjonalnego uznawania przekonań: stopień przekonania, z jakim głoszony jest dany pogląd, powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia. Uporządkowanie logiczne: systematyzacja twierdzeń za pomocą relacji wynikania (dedukcja). Zdolność do samokrytycyzmu i samokontroli. Wysoka moc eksplanacyjna (wyjaśniająca): nie tylko opisuje zjawiska, lecz także wyjaśnia ich przebieg. Wysoki stopień teoretyczności. Wysoka moc przewidywania (prognostyczna). Wysoka moc heurystyczna.

5 Badania naukowe: działalność wyspecjalizowanych pracowników, instytucji i organizacji naukowych, prowadzona metodycznie, zgodnie z procedurami dochodzenia do twierdzeń, odkryć i wynalazków, ich weryfikacji i kontroli, przyjętymi w danej dyscyplinie i danej epoce historycznej.

6 Typy badań naukowych (ze względu na cel badania) Badania podstawowe: podejmowane dla zbadania zjawisk jeszcze nie zbadanych lub odkrycia nowych praw naukowych Badania stosowane: podejmowane dla wykorzystania wyników badań podstawowych w praktyce Badania wdrożeniowe: podejmowane dla opracowania metod i technik możliwych do wykorzystania w przemyśle lub innej działalności praktycznej

7 Cykl działania zorganizowanego wg H. L. Le Chateliera (1926) 1. Postawienie jasnego i zrozumiałego celu 2. Zbadanie środków i warunków, które trzeba zastosować, żeby osiągnąć cel zamierzony 3. Przygotowanie środków i warunków uznanych za niezbędne do zastosowania 4. Urzeczywistnienie, czyli wykonanie zamierzonej czynności według przyjętego planu 5. Kontrola otrzymanych wyników i wyciągnięcie wniosków

8 proces badawczy potrzeby praktyczne założenia teoretyczne cel badania warunki badania metoda badania realizacja badania kontrola osiągnięcia celu zastosowanie wyników refleksja

9 Etapy procesu badawczego ustalenie materiału i przedmiotu badania postawienie celu badania dobór metod, technik i narzędzi badania gromadzenie informacji (zasadnicze badanie) analiza wyników i wyciągnięcie wniosków podjęcie działań na podstawie wniosków

10 Formułowanie celu działania wg H. L. Le Chateliera (1926) 1. Postawienie jasnego i zrozumiałego celu zasada jedyności - cel nie powinien być rozdrobniony, należy skupić się na jednym (głównym) zasada ograniczoności - cel powinien być odpowiednio zawężony zasada ścisłości - cel musi być jasno określony zasada użyteczności (ekonomizacji) - realizacja celu powinna przynieść określoną korzyść (np. zmniejszenie kosztów)

11 Struktura rzeczywistości i jej opisywanie system rzeczy (obiektów) obiekt (część systemu) właściwość obiektu własności obiektu wybrana własność (cel badania)

12 Sposoby formułowania celu badania pojedyncza własność wiele własności relacje pomiędzy rozpoznanymi własnościami relacje rozpoznanych własności do innych (zewnętrznych) własności

13 Pojęcie problemu badawczego Problem badawczy: Pytanie (lub zespół pytań), na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. Wszystkie pojęcia występujące w problemie badawczym powinny być zdefiniowane w części teoretycznej pracy. Zmienne badane definiujemy wskazując zbiór wartości, które chcemy rozróżniać w badaniu.

14 Uszczegółowienie problemu badawczego Problemy badawcze w pracy tworzą hierarchiczną strukturę: Problem główny Problem szczegółowy 1 Problem szczegółowy 2 Problem szczegółowy Problemy szczegółowe powinny: - wyczerpywać zakres problemu nadrzędnego - nie wykraczać poza zakres problemu nadrzędnego

15 Zmienne w problemie badawczym Zmienna: własciwość, która może przyjmować wiele wartości (dwie albo więcej). Zmienną definiujemy poprzez: - wskazanie zakresu treściowego - określenie zbioru jej wartości Mierzenie: polega na przypisaniu zbadanej własności do odpowiedniego punktu skali pomiarowej. Skale mierzenia: skala nominalna skala porządkowa skala z jednostką miary Zależności między zmiennymi w ramach problemu badawczego: - współwystępowanie - związek przyczynowo-skutkowy

16 Struktura zmiennych w problemie badawczym Rodzaje pytań badawczych: - pytania o zmienne - pytania o wartości zmiennych - pytania o związki między zmiennymi

17 Związki pomiędzy zmiennymi (w ramach jednego problemu badawczego) W pytaniach o związki przyczynowo-skutkowe między zmiennymi rozróżniamy: - zmienną niezależną ( przyczyna ) - zmienną zależną ( skutek ) Związek współwystępowania (stwierdzamy występowanie prawidłowości w pojawianiu się wspólnym wartości dwu lub więcej zmiennych) Związek przyczynowo-skutkowy (określamy zależność przyczynowo-skutkową pomiędzy zmienną niezależną a zmienną zależną)

18 Hipotezy badawcze Hipoteza badawcza: przypuszczalna odpowiedź na pytanie postawione w problemie badawczym Podstawą do sformułowania hipotezy jest model badanego zjawiska. Hipotezy stawiamy do pytań o zmienne oraz do pytań o związki między zmiennymi. Struktura hipotez odpowiada strukturze problemów badawczych.

19 Podsumowanie: Kryteria poprawności problemu badawczego Wyprowadzenie z istniejącego zasobu nauki Rozwiązywalność w ramach dostępnych warunków Komunikatywość (zrozumiałość dla odbiorcy) Dostarczenie nowej wiedzy do zasobu nauki Użyteczność społeczna rozwiązania