R O D Z A J E S Z K I E Ł O K U L A R O W Y C H. Podział soczewek okularowych. Dostępność

Transkrypt

1 R O D Z A J E S Z K I E Ł O K U L A R O W Y C H Na końcu recepty występuje rubryka soczewki. Spróbuję przedstawić jakie soczewki są do dyspozycji w Polsce. Przyjąłem podział soczewek ze względu na: materiał, przeznaczenie, uszlachetnienia, konstrukcję, zakres mocy i dostępność Podział soczewek okularowych Moc Dostępność Materiał Konstrukcja Uszlachetnienia Przeznaczenie Materiał Przezroczyste Przezroczyste Zabarwione Fotochromatyczne Szkło Tworzywa Poliwęglany Szkło a) zwykłe o wsp. zał. 1.5 b) pocienione o wsp. zał. 1.6 i 1.7 c) super cienkie o wsp. zał. 1.8 i 1.9 Tworzywo CR-39 i pochodne a) zwykłe o wsp. zał. 1.5 np. ORMA f-my Essilor, CR 39 f-my Sola i IZOPLAST f b) pocienione o wsp. zał np. ORMEX c) pocienione o wsp. zał np. ORMIL Poliwęglany (polikarbonat) i Trivex a) bardzo odporny na uderzenia i porysowanie ale jest to materiał o małym współczynniku załamania i stosunkowo dużą aberacją chromatyczną w związku z tym może być stosowany tylko na soczewki o niewielkich mocach. b) Nowszym materiałem jest Trivex równie odporny ale z lepszymi właściwościami optycznymi (nie wymaga polerowanie krawędzi) Rodzaje soczewek strona 1 z 10 Piotr Michałowski -2018

2 Zabarwione stale 5 75% Soczewki szklane zabarwione powstają przez: 1) dodanie barwnika w procesie wytopu szkła (barwnik musi być odporny na temperaturę ok C ) kolory zieleń i brąz lub 2) przez napylanie w próżni warstwy tlenków metali i utrwalenie (wtopienie) brąz w temperaturze ok C. Soczewki barwione w masie mają różny stopień zaciemnienia w zależności o grubości szkła. Szkło dodatnie jest zawsze ciemniejsze na środku, a ujemne na brzegu. Soczewki z tworzywa można barwić w temperaturze tylko ok C w roztworach wodnych barwników, ale za to we wszystkich możliwych kolorach, a nawet kilka barw na tej samej soczewce Fotochromatyczne Materiały fotochromatyczne zmieniają swoją przepuszczalność światła pod wpływem natężenia oświetlenia, a ściślej od natężenia promieniowania UV. Charakteryzują się dość długim czasem zmniejszenia przepuszczalności światła od maksymalnej do minimalnej (zaciemniania) rzędu kilku minut i jeszcze dłuższym czasem powrotu do maksymalnej przepuszczalności (rozjaśniania) rzędu kilkunastu, kilkudziesięciu minut. Stosowanie przez kierowców soczewek fotochromatycznych należy uznać za niecelowe, bo: 1. czas reakcji jest bardzo długi i nie może chronić przed olśnieniem, 2. szyba samochodowa absorbuje promieniowanie UV i soczewki nie reagują na nadmierne oświetlenie tak jak na zewnątrz samochodu 3. trzeba zdawać sobie sprawę, że nawet maksymalnie rozjaśnione zatrzymują 14 18% światła w związku z tym nie powinny być używane przez kierowców samochodowych w porze nocnej, ponieważ utrudniają widzenie. szklane Corning szklane Corning 14 50(65)% czas zabarwienia ok. 70 sekund po 5 minutach do 17(22)%, a po 17minutach do 15(19)%,. rozjaśnienie Rodzaje soczewek strona 2 z 10 Piotr Michałowski -2018

3 15 70% niebieski-szary-brąz czas zabarwienia ok. 1 minuty z tworzywa Rodenstock % brąz i szare (jazda samochodem. nocą) 2. z tworzywa 15 80% zielone (na słoneczne dni) Przeznaczenie Wady Przeciwsł Ochrona refrakcji oneczne mech Filtry Powieki słuch Korekcja wad refrakcji, przeciwsłoneczne, dla ochrony mechanicznej, z filtrami przed nadmiernym promieniowaniem, dla mechanicznego podparcia powiek, aparatów słuchowych i protez twarzy Rodzaje soczewek strona 3 z 10 Piotr Michałowski -2018

4 Korekcja wad refrakcji Jednoogniskowe, dwuogniskowe, trójogniskowe, progresywne, specjalne. jednoogniskowe a) do dali b) do bliży do pracy z pośredniej odległości (komputer, nuty) warsztat pracy stojącej dwuogniskowe a) z segmentem mm b) z segmentem mm c) z segmentem na całej średnicy trójogniskowe progresywne a) przeznaczone do dali (krótki i wąski kanał) twarde b) przeznaczone do bliży (szeroki i długi kanał) miękkie c) uniwersalne III generacji d) compaq Cztery obszary widzenia: do dali, kanał progresji, obszar do bliży, obszar gorszego widzenia Rodzaje soczewek strona 4 z 10 Piotr Michałowski -2018

5 specjalne a) do pracy w niedużych pomieszczeniach (dwuogniskowe, ale z płynnym przejściem) b) dla pilotów (z dodatkiem u góry i dołu) c) dla elektryków z dodatkiem u góry d) dla kierowców Blue-Blocker zwiększające kontrast o zmroku e) dla kierowców przed olśnieniem Anty-Faro f) dla oczu bezsoczewkowych z filtrem UV Dla osłony przed urazami mechanicznymi przed wiatrem, pyłem i kurzem przed kroplami cieczy agresywnych i zaraźliwych (laboranci, laryngolodzy, stomatolodzy) Z filtrami chroniącymi przed nadmiernym promieniowaniem przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym przed promieniowaniem podczerwonym (hutnicy) przed promieniowaniem UV zwykłym ogólnego przeznaczenia przed promieniowaniem UV dla oczu bezsoczewkowych przed zwiększonym promieniowaniem UV specjalnego przeznaczenia Dla stomatologów, którzy przy utwardzaniu substancji organicznych promieniami UV są narażeni na zwiększone promieniowanie są produkowane specjalne soczewki Orma BLX Rodzaje soczewek strona 5 z 10 Piotr Michałowski -2018

6 o barwie pomarańczowej całkowicie absorbujące promieniowanie UV i 95 % promieniowania niebieskiego. Z podobnych szkieł winni korzystać bankowcy w czasie sprawdzania banknotów lampami emitującymi UV. zwiększające kontrasty przy zwyrodnieniu barwnikowym siatkówki Choroba nie poddaje się skutecznej terapii i pomocą mogą być brązowe szkła Orma RT poprawiające kontrast widzenia. Uszlachetnienia Powłoki przeciwodblaskowe AR(antyreflex) poprawiające przepuszczalność światła widzialnego i redukujące odblaski. Fluorek magnezu warstwa grubości λ/4 (800 warstw mieści się w grubości ludzkiego włosa) jednowarstwowe kilkuwarstwowe Powłoki utwardzające zwiększające odporność na porysowanie Powłoki przeciw wodne (zmniejszające ilość kropli wody) Powłoki antystatyczne Rodzaje soczewek strona 6 z 10 Piotr Michałowski -2018

7 Powłoki ułatwiające czyszczenie Powłoki zintegrowane Konstrukcja Sferyczne Idea szkła punktal Aby wykonać najprostszą soczewkę szklaną płasko wypukłą o mocy dioptrii należy na płaskim krążku wyfrezować czaszę kulistą o promieniu 104 mm, potem wyszlifować i wypolerować. Gdy takie dwie soczewki złożymy płaskimi powierzchniami do siebie otrzymamy dwuwypukłą soczewkę o mocy dioptrii. Soczewka będzie miała grubość 10.4 mm i będzie oczywiście dwa razy grubsza niż soczewka Gdyby jednak wykonywać soczewkę z jedną płaską powierzchnią soczewka byłaby grubsza prawie o 12 % od dwuwypukłej. Rysunek Obraz powstający za soczewką płasko-wypukłą jest lepszy niż za dwuwypukłą ale przy patrzeniu przez obszary skrajne soczewki jeszcze lepszy obraz otrzymamy przy zastosowaniu soczewki wklęsło-wypukłej. Rodzaje soczewek strona 7 z 10 Piotr Michałowski -2018

8 Konstruktorzy soczewek okularowych dążąc do uzyskania najlepszego obrazu przy patrzeniu przez soczewkę pod kątem zauważyli, że najmniejszy astygmatyzm promienia skośnego występuje przy powierzchni tylnej soczewki zbliżonej do prostopadłegp biegu promienia. Albo inaczej mówiąc, gdy promień krzywizny tylnej pokrywa się ze środkiem obrotu oka. Jak można to zauważyć na rysunku soczewka taka jest jednak grubsza i cięższa. Idąc na pewien kompromis pomiędzy najmniejszym astygmatyzmem soczewki okularowej a jej grubością i ciężarem opracowano soczewki punktal o dość dobrych parametrach. Takie rozwiązanie teoretycznie poprawne ma jednak niedogodności w praktyce produkcyjnej - mianowicie - dla każdej soczewki potrzebny jest różny promień powierzchni wewnętrznej. Ograniczenie ilości tych promieni uprościło i potaniło znacznie produkcję ograniczając ilość półfabrykatów. Rysunek Zastosowanie optymalnej powierzchni tylnej powoduje jednak znaczny wzrost grubości soczewki szczególnie przy większych mocach. Niektórzy producenci starając się o zdobycie klientów próbują produkować soczewki cienkie nie zważając na gorsze widzenie w bocznych obszarach soczewki. 1. sferocylindryczne z cylindrem wewnętrznym od strony oka 2. sferocylindryczne z cylindrem zewnętrznym Rodzaje soczewek strona 8 z 10 Piotr Michałowski -2018

9 Asferyczne Zwykłe tanie soczewki okularowe produkowane są przy założeniu optyki geometrycznej z ograniczeniem do soczewek cienkich i promieni przyosiowych. Masowa produkcja tanich aparatów fotograficznych skłoniła konstruktorów soczewek okularowych na przyjrzenie się obiektywom tych aparatów i przeniesienie doświadczeń z produkowanych obiektywów na produkcję soczewek okularowych. Do frezowania i szlifowania powierzchni zastosowano obrabiarki sterowane numerycznie, co pozwoliło w prosty sposób uzyskać dowolny kształt powierzchni. Nakładanie powłok antyrefleksyjnych stało się prostsze po zastosowaniu doskonalszej aparatury. W efekcie powstały nowe konstrukcje asferycznych soczewek okularowych zapewniających bardzo dobre widzenie centralne i przyzwoite w peryferiach przy soczewkach cieńszych o 30%. Dalszy postęp wynikał z zastosowania tworzyw sztucznych zamiast szkła, co umożliwiło zamianę frezowania i szlifowania jedną znacznie tańszą operacją odlewania. Rodzaje soczewek strona 9 z 10 Piotr Michałowski -2018

10 Moc małe ± 6.0 dioptrii sferycznych i do 2.0 (3.0) dioptrii cyl duże ± 6.25 ± 10.0 dioptrii sfer. i do 4.0 (6.0) dioptrii cyl bardzo duże i D sfer. i do 10.0 d. cyl Dostępność Zakres produkcji (dostawy) magazynowe na ogół do ± 6.0 i do ± 2.0 dioptrii cylindr. co 0.25 produkcyjne (recepturowe) poza zakresem magazynowym: pryzmatyczne, dwuogniskowe, progresywne projektowane indywidualnie dla pacjenta. Lp. Soczewka okularowa o mocy -6.0 dioptrii wykonana w firmie HOYA z różnych materiałów: Nazwa handlowa względny współczynnik masa właściwa liczba Abbego masa soczewki grubość na brzegu środku materiału załamania g/cm 3 g mm mm 1 UV MC LHI II MC LHI MC THI II thin Hi Lux hard thin HL Excelence Wzrost współczynnika załamania materiału powoduje zdecydowane zmniejszenie grubości soczewki i podnosi estetykę, ale mniejsza liczba Abbe go świadczy o zwiększonej aberracji chromatycznej. Jednocześnie ze wzrostem współczynnika załamania wzrasta masa właściwa materiału i w konsekwencji całkowita masa soczewki pomimo zmniejszenia objętości wcale nie maleje, a niekiedy nawet nieco wzrasta. Istnieje jeszcze jedno niekorzystne zjawisko towarzyszące wzrostowi współczynnika załamania, a mianowicie wzrost odbicia światła przy przechodzeniu przez obydwie powierzchnie soczewki. Oznacza to, że przez soczewkę przechodzi mniej światła. Można temu przeciwdziałać nakładając warstwy zmniejszające odbicie od powierzchni soczewki. Dlatego soczewki o wysokim współczynniku załamania są zawsze sprzedawane z nałożoną warstwą antyrefleksyjną. Rodzaje soczewek strona 10 z 10 Piotr Michałowski-2018