dr inż. Michał Łopata Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk o Środowisku Katedra Inżynierii Ochrony Wód

Transkrypt

1 dr inż. Michał Łopata Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk o Środowisku Katedra Inżynierii Ochrony Wód Minikowo, 27 listopada 2017

2 "...woda nie jest produktem handlowym takim jak każdy inny, ale raczej dziedziczonym dobrem, które musi być chronione, bronione i traktowane jako takie..." (z preambuły Ramowej Dyrektywy Wodnej) foto: G. Wiśniewski

3 Zapisy RDW wprowadzają system planowania gospodarowania wodami w podziale na obszary dorzeczy. Dla potrzeb osiągnięcia dobrego stanu wód opracowano plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz program wodno-środowiskowy kraju. Cel: osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód. Cel wynika z wprowadzenia do polityki zasady zrównoważonego rozwoju i dotyczy: zaspokojenia zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu, promowania zrównoważonego korzystania z wód, ochrony wód i ekosystemów znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym, poprawy jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalnością człowieka, zmniejszenia zanieczyszczenia wód podziemnych, zmniejszenia skutków powodzi i suszy.

4 Art. 9. Zwrot kosztów za usługi wodne 1. Państwa Członkowskie uwzględniają zasadę zwrotu kosztów usług wodnych, włączając koszty ekologiczne i materiałowe, uwzględniając analizę ekonomiczną wykonaną zgodnie z załącznikiem III oraz w szczególności zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci". Do końca 2010 r. Państwa Członkowskie zapewnią, że: polityki opłat za wodę przewidują odpowiednie działania zachęcające użytkowników do wykorzystywania zasobów wodnych efektywnie oraz przyczyniają się do osiągnięcia celów środowiskowych niniejszej dyrektywy, odpowiedni jest wkład różnych użytkowników wody, podzielonych przynajmniej na przemysł, gospodarstwa domowe i rolnictwo, do zwrotu kosztów usług wodnych, opartych na analizie ekonomicznej wykonanej zgodnie z załącznikiem III i przy uwzględnieniu zasady "zanieczyszczający płaci". Państwa Członkowskie mogą w tym przypadku uwzględniać skutki społeczne, ekologiczne i ekonomiczne zwrotu kosztów, jak również warunki geograficzne i klimatyczne określonego regionu lub regionów.

5

6 Art W skład Wód Polskich wchodzą następujące jednostki organizacyjne: 1) Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej z siedzibą w Warszawie; 2) regionalne zarządy gospodarki wodnej z siedzibami w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu; 3) zarządy zlewni; 4) nadzory wodne.

7 DORZECZA Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Regiony wodne Regionalne zarządy gospodarki wodnej Zlewnia Zarządy zlewni Nadzory wodne

8 Art Instrumenty ekonomiczne służące gospodarowaniu wodami stanowią: 1) opłaty za usługi wodne; 2) opłaty podwyższone; 3) należności za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych i ich odcinków oraz urządzeń wodnych stanowiących własność Skarbu Państwa, usytuowanych na śródlądowych wodach powierzchniowych; 4) opłata legalizacyjna, o której mowa w art. 190 ust. 2; 5) opłata roczna, o której mowa w art. 261 ust. 1; (opłata za użytkowanie gruntów pokrytych wodami) 6) wpływy z tytułu rozporządzania nieruchomościami, o którym mowa w art. 264 ust. 1; 7) opłata roczna, o której mowa w art. 6d ust. 4 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym; 8) wpływy z tytułu opłaty, o której mowa w art. 7 ust. 8 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym, w przypadkach, w których Wody Polskie są uprawnionym do rybactwa; 9) wpływy z umów dotyczących wykonywania rybactwa śródlądowego, o których mowa w art. 534 ust. 1 pkt 5.

9 Art. 34. Szczególnym korzystaniem z wód jest korzystanie wykraczające poza korzystanie powszechne lub zwykłe, w szczególności: 1) odwadnianie gruntów i upraw; 2) użytkowanie wód znajdujących się w stawach i rowach; 3) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych będących własnością innych podmiotów ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 100 ust. 1; 4) wykonywanie na nieruchomości o powierzchni powyżej 3500 m 2 robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem, mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej przez wyłączenie więcej niż 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej; 5) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych; 6) wykorzystywanie wód do celów żeglugi oraz spławu; 7) przerzuty wód oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych; 8) wydobywanie z wód powierzchniowych, w tym z morskich wód wewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej oraz wód morza terytorialnego, kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód lub brzegu; 9) uprawianie na wodach sportu, turystyki lub rekreacji przy pomocy jednostek pływających wyposażonych w silnik spalinowy o mocy silnika powyżej 10 kw, z wyłączeniem dróg wodnych; 10) chów ryb w sadzach; 11) zapewnienie wody dla funkcjonowania urządzeń umożliwiających migrację ryb; 12) nawadnianie gruntów lub upraw wodami w ilości większej niż średniorocznie 5 m 3 na dobę; 13) korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej; 14) rolnicze wykorzystanie ścieków, jeżeli ich łączna ilość jest większa niż 5 m 3 na dobę; 15) korzystanie z wód w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących, przeznaczonych do chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych; 16) organizacja wypoczynku lub sportów wodnych w ramach działalności gospodarczej.

10 opłata zmienna opłata stała POBÓR ODPROWADZANIE WPROW. ŚCIEKÓW WÓD PODZ 500, 1000, 2000 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s % ZASOBÓW < >30 WÓD OPAD / ROZT. 5,0 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s DO WÓD LUB DO ZIEMI 500 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s WÓD POW 250,500,1000 ENERGETYKA PODZ 500 POW 250 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s % SNQ < >50 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s WÓD Z ODWODNIEŃ GRUNTU (MIASTA) 0,70 ZŁ 1m 3 /s WPROWADZANIE ŚCIEKÓW WG WSKAŹNIKA STAWKA ZŁ ZA 1 KG POBÓR ODPROWADZANIE 4,28 1,71 0,52 0,05 (DO JEZIOR X 2) BZT5 ChZT zawiesina (Cl + SO4) PODZ 0,70 POW 0,35 SEKTORY ZŁ 1m 3 WÓD OPAD / ROZT ZŁ ZA 1m 3 NA ROK (%RETENCJI) ŚCIEKÓW WG WSKAŹNIKA STAWKA ZŁ ZA 1 KG PODZ 0,10 POW 0,05 PODZ 0,15 POW LUB PODZ 0,30 0,20 0,10 ROLNICTWO ZŁ ZA 1m 3 NAWODNIENIA ZŁ ZA 1m 3 GMINY ZŁ ZA 1m 3 PRZY POBORZE m 3 /s: >1,0, 0,26-1,0, 0,25 1,5 1,25 1,0 0,75 0,15 ZMN NAT RETENCJI 1,0 0,6 0,30 0,1 BRAK DO 10% DO 20% DO 30% > 30% ZŁ ZA 1m 2 NA ROK (%RETENCJI) BRAK DO 10% 10-30% > 30% 45,55 124,56 WÓD POCHŁODNICZYCH 0,68 1,36 4,24 (DO JEZIOR X 2) FENOLE WSKAŹNIKI SPEC STAWKA ZŁ ZA 1 DAM C C POWYŻEJ 35 C

11 opłata zmienna opłata stała POBÓR ODPROWADZANIE WPROW. ŚCIEKÓW WÓD PODZ 500, 1000, 2000 (100, 200, 400) WÓD POW 250,500,1000 (50, 100, 200) ENERGETYKA PODZ 500 (100) POW 250 (50) ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s % ZASOBÓW < >30 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s % SNQ < >50 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s WÓD OPAD / ROZT. 5,0 (2,50) WÓD Z ODWODNIEŃ GRUNTU (MIASTA) 0,70 (0,35) ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s ZŁ 1m 3 /s DO WÓD LUB DO ZIEMI 500 ZŁ NA DOBĘ ZA 1m 3 /s WPROWADZANIE ŚCIEKÓW WG WSKAŹNIKA STAWKA ZŁ ZA 1 KG POBÓR ODPROWADZANIE 4,28 1,71 0,52 0,05 (DO JEZIOR X 2) BZT5 ChZT zawiesina (Cl + SO4) PODZ 0,70 0,115-0,097 POW 0,35 (0,057) SEKTORY ZŁ 1m 3 WÓD OPAD / ROZT ZŁ ZA 1m 3 NA ROK (%RETENCJI) ŚCIEKÓW WG WSKAŹNIKA STAWKA ZŁ ZA 1 KG PODZ 0,10 (0,068) POW 0,05 (0,040) PODZ 0,15 (0,15) POW LUB PODZ (0,040) (0,068) 0,30 0,20 0,10 ROLNICTWO ZŁ ZA 1m 3 NAWODNIENIA ZŁ ZA 1m 3 GMINY ZŁ ZA 1m 3 PRZY POBORZE m 3 /s: >1,0, 0,26-1,0, 0,25 1,5 (0,75) 1,25 (0,625) 1,0 (0,50) 0,75 (0,375) 0,15 (0,075) ZMN NAT RETENCJI 1,0 (0,50) 0,6 (0,30) 0,30 (0,15) 0,1 (0,05) BRAK DO 10% DO 20% DO 30% > 30% ZŁ ZA 1m 2 NA ROK (%RETENCJI) BRAK DO 10% 10-30% > 30% 45,55 124,56 WÓD POCHŁODNICZYCH 0,68 1,36 4,24 (DO JEZIOR X 2) FENOLE WSKAŹNIKI SPEC STAWKA ZŁ ZA 1 DAM C C POWYŻEJ 35 C

12 współczynniki różnicujące dla WODY: wody podziemne: 2 - jeżeli wody nie podlega żadnym procesom uzdatniania lub pobrane wody podlegają wyłącznie dezynfekcji lub demineralizacji albo innym procesom nie wymienionym poniżej. 1,25 - jeżeli wody podlegają procesom odżelaziania lub utleniania; 1 - jeżeli wody podlegają procesom odmanganiania; 0,5 - jeżeli wody podlegają procesom usuwania amoniaku, koagulacji lub adsorpcji; 0,3 - jeżeli wody podlegają procesom usuwania azotanów lub metali ciężkich. wody powierzchniowe: 2,8: a) jeżeli wody nie podlegają żadnym procesom uzdatniania, b) przy uzdatnianiu wód za pomocą cedzenia na kratach lub sitach oraz usuwania z niej zawiesin bez stosowania chemicznych środków wspomagających; 2,8 - jeżeli są stosowane inne procesy uzdatniania nie wymienione w pkt 1 oraz pkt 3-5, 2 - przy stosowaniu filtracji pośpiesznej lub infiltracji, 1 - przy stosowaniu koagulacji, flokulacji lub filtracji powolnej albo przy stosowaniu odżelaziania lub odmanganiania wód z ujęć infiltracyjnych, 0,6 - przy stosowaniu procesów membranowych, wymiany jonowej, sorpcji na węglu aktywnym, utleniania ozonem lub innymi utleniaczami. współczynniki różnicujące dla ŚCIEKÓW: bytowe: 0,3 BZT 5 0,4 ChZT komunalne: 0,4 BZT 5 0,5 ChZT przemysłowe: 1,0 BZT 5 1,0 ChZT inne: 0,5 BZT 5 0,7 ChZT

13 POZYSKIWANIE SUROWCÓW NATURALNYCH Z WÓD WYDOBYCIE POBÓR ZWROTNY WODY PODZ OBIEKTY CHOWU LUB HODOWLI RYB zł na kwartał PRZY POBORZE m 3 /s: WPROWADZANIE OBIEKTY Z POBOREM ZWROTNYM (DO JEZIOR X 2) SUROWCÓW 0,75 0,50 0,60 10,70 ZŁ ZA: 1 Mg kamienia 1 Mg żwiru, piasku 1 Mg innych mat. 1 m 3 wikliny/trzciny WODY POW <0,02 0,02-0,05 > 0,05 +50zł za każde 0,01m 3 /s zł na kwartał PRZY POBORZE m 3 /s: <0,2 0,2-0,5 > 0,5 +50zł za każde 0,1m 3 /s ŚCIEKÓW WG WSKAŹNIKA 4,28 1,71 0,52 STAWKA ZŁ ZA 1 KG BZT5 ChZT zawiesina POBÓR NA STAWY WODY POW 1,00 1,25 1,50 zł/ ha na kwartał PRZY POWIERZCHNI <100 ha ha >500 ha STAWY O WODZIE STOJĄCEJ ŚCIEKÓW WG WSKAŹNIKA 0,272 ZŁ ZA 1 KG ZA KAŻDE 100KG PRZYROSTU JEŚLI ŚREDNIOROCZNY PRZYROST > 1500 KG/1ha w 1 roku danego cyklu

14 stopniowa redukcja zanieczyszczeń powodowanych przez substancje priorytetowe oraz substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, zaniechanie lub stopniowe eliminowanie emisji do wód powierzchniowych substancji priorytetowych oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do nich zanieczyszczeń; zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa ich stanu; ochrona i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem tych wód, tak aby osiągnąć ich dobry stan.

15 Art Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem obejmuje łącznie: 1) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń punktowych przy zastosowaniu dopuszczalnych wartości emisji rozumianych jako masa, stężenie lub poziom emisji energii lub substancji określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 pkt 1, wynikających z najlepszych dostępnych technik, które nie powinny być przekraczane w określonym w nich czasie; 2) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń obszarowych przez określenie jej warunków, z uwzględnieniem najlepszych dostępnych praktyk w zakresie ochrony środowiska, o których mowa w szczególności w przepisach niniejszej ustawy, a także w przepisach ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

16 zakazy wprowadzania ścieków bezpośredni do wód podziemnych do wód powierzchniowych pod określonymi warunkami do ziemi pod określonymi warunkami uregulowania gospodarki wodami opadowymi zakazy wprowadzania odpadów i ciekłych odchodów zwierzęcych zakazy lokalizowania obiektów oddziałujących na wody w obrębie OSZP (składowisk, cmentarzy) zakazy mycia pojazdów i urządzeń w lokalizacjach oddziaływania na wody powierzchniowych i poruszania się pojazdami po gruntach pokrytych wodami regulacje dotyczące jakości ścieków odprowadzanych do środowiska regulacje dotyczące warunków rolniczego wykorzystania ścieków regulacje dotyczące ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami ze źródeł rolniczych

17 fot. M. Łopata

18 Art Produkcję rolną, w tym działy specjalne produkcji rolnej, oraz działalność, w ramach której są przechowywane odchody zwierzęce lub stosowane nawozy, prowadzi się w sposób zapobiegający zanieczyszczaniu wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych i ograniczający takie zanieczyszczenie. Art Zbiór zaleceń dobrej praktyki rolniczej obejmuje co najmniej wskazówki dotyczące: 1) okresów, kiedy rolnicze wykorzystanie nawozu jest niewłaściwe; 2) rolniczego wykorzystania nawozów w terenie o dużym nachyleniu; 3) rolniczego wykorzystania nawozów na gruntach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem; 4) warunków rolniczego wykorzystania nawozów w pobliżu cieków naturalnych, zbiorników wodnych, kanałów i rowów; 5) pojemności i konstrukcji miejsc do przechowywania odchodów zwierzęcych oraz odcieków z przechowywanych materiałów roślinnych, takich jak kiszonka; 6) procedur rolniczego wykorzystania, w tym dawek i równomierności rozprowadzania nawozów, które zapewniająutrzymanie strat substancji odżywczych do wody na dopuszczalnym poziomie.

19 Art W celu zmniejszenia zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu opracowuje się i wdraża na obszarze całego państwa program działań. 2. Program działań zawiera: 1) określone z uwzględnieniem najlepszych dostępnych technik środki oraz sposoby postępowania w zakresie praktyki rolniczej, w szczególności związanej z procesami nawożenia, gospodarki nawozami w gospodarstwach rolnych, służące celom, o których mowa w ust. 1, obejmujące: a) ograniczenie rolniczego wykorzystania nawozów, w tym sposoby i warunki nawożenia na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem, w pobliżu wód powierzchniowych i na terenach o dużym nachyleniu, a także równowagi między możliwym do przewidzenia zapotrzebowaniem upraw na azot a zasilaniem upraw azotem z gleby oraz z nawożenia, b) wskazanie okresów, w których dozwolone jest rolnicze wykorzystanie nawozów, oraz dawek nawozów i sposobów nawożenia, c) określenie warunków, w których wykorzystanie niektórych rodzajów nawozów jest zabronione, d) określenie warunków przechowywania odchodów zwierzęcych, w tym powierzchni i pojemności urządzeń do ich przechowywania, e) planowanie prawidłowego nawożenia azotem poszczególnych roślin, f) określenie listy upraw intensywnych, g) określenie współczynników przeliczeniowych sztuk rzeczywistych zwierząt gospodarskich na duże jednostki przeliczeniowe, h) określenie sposobu obliczania sztuk przelotowych zwierząt gospodarskich i ich stanu średniorocznego, i) określenie sposobu obliczania minimalnej wielkości miejsc do przechowywania odchodów zwierzęcych, j) określenie średnich rocznych wielkości produkcji odchodów zwierzęcych i koncentracji zawartego w nich azotu w zależności od gatunku zwierzęcia gospodarskiego, jego wieku i wydajności oraz systemu utrzymania, k) określenie sposobu obliczania dawki nawozów azotowych mineralnych, l) określenie maksymalnych dawek nawozów azotowych dla upraw w plonie głównym, m) określenie sposobu ustalania wielkości rocznej dawki odchodów zwierzęcych wykorzystywanych rolniczo zawierającej nie więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych;

20 Art W celu zmniejszenia zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu opracowuje się i wdraża na obszarze całego państwa program działań. 3. Środki oraz sposoby postępowania, o których mowa w ust. 2, różnicuje się w zależności od: 1) liczby utrzymywanych zwierząt gospodarskich; 2) wielkości użytków rolnych, na których jest prowadzona produkcja rolna; 3) intensywności prowadzonej produkcji rolnej; 4) części obszaru kraju z uwzględnieniem: a) warunków glebowych, b) warunków klimatycznych, c) warunków wodnych i środowiska, d) ukształtowania terenu, e) zagospodarowania gruntów oraz praktyki rolniczej, w tym systemu płodozmianu.

21 OSN około 4,5% powierzchni kraju 2018 NOWE PRAWO WODNE Program działań na obszarze całego państwa Źródło: KZGW

22 Art Właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie wyników kontroli, o której mowa w art. 108 ust. 1, w zależności od zakresu i stopnia naruszenia, wydaje z urzędu decyzję, w której może: 1) nakazać usunięcie w określonym terminie nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie kontroli lub 2) ustalić obowiązek uiszczenia opłaty, o której mowa w ust. 4, oraz jej wysokość. 4. Podmioty prowadzące produkcję rolną oraz działalność, o których mowa w art. 102 ust. 1, ponoszą opłatę za: 1) stosowanie nawozów niezgodnie z przepisami (2000zł) 2) przechowywanie odchodów zwierzęcych niezgodnie z przepisami (3000zł) 3) prowadzenie dokumentacji realizacji programu działań niezgodnie z przepisami albo za jej brak (500zł) 4) brak planu nawożenia azotem, jeżeli jest wymagany (500zł) fot. M. Łopata fot. M. Łopata

23 przeciwdziałanie ochrona wód Źródła obszarowe metody ochrony wód Zamykanie cykli obiegu wody i pierwiastków w obrębie agroekosystemu i wykorzystywanie cennych związków pokarmowych, które w terenach przyległych stają się szkodliwymi odpadami. A. Wprowadzanie właściwej struktury użytkowania ziemi: - zmniejszanie areału gruntów ornych na korzyść trwałych użytków zielonych i terenów zalesionych, - przedzielanie monokultur gruntów ornych pasami użytków zielonych i zadrzewieniami, - eliminowanie gruntów ornych z obszarów gleb lekkich, nieurodzajnych, - eliminowanie gruntów ornych na stokach o spadku >10%, - zamiana gruntów ornych w bezpośrednim sąsiedztwie rzek, jezior, zbiorników retencyjnych na trwałe użytki zielone, - tworzenie wokół jezior pasów ochronnych. Orka prostopadła fot. M. Łopata B. Wprowadzanie właściwej struktury zasiewów: - eliminowanie lub przynajmniej ograniczanie w pobliżu zbiorników wodnych upraw roślin okopowych, roślin wymagających dużych ilości nawozów i środków ochrony roślin (kukurydza, sadownictwo) i zastępowanie ich uprawami roślin motylkowych (bobik, lucerna), - nie pozostawianie na dłuższy czas gruntów ornych bez okrywy roślinnej, - stosowanie zielonego ugoru (poplony). C. Właściwe stosowanie sprzętu mechanicznego: - wyeliminowanie zbyt ciężkiego sprzętu ze stoków i dróg gruntowych, - prowadzenie orki konturowej w zlewni bezpośredniej. Orka konturowa Zatrzymanie wody na polu Wzmożona erozja gleby, utrata składników pokarmowych Oszczędność substancji pokarmowych

24 przeciwdziałanie Źródła obszarowe metody ochrony wód D. Dekoncentracja produkcji zwierzęcej : - eliminowanie ferm bezściółkowych (gnojowica) i zastępowanie ich systemami hodowli ściółkowej (obornik), - nie prowadzenie hodowli zwierząt w dużych fermach w pobliżu jezior, - eliminowanie pastwisk kwaterowych na obrzeżach jezior. - eliminacja wodopojów bezpośrednio nad brzegami wód - odpowiednie gospodarowanie nawozami organicznymi: - gnojowica - obornik - gnojówka E. Wprowadzanie racjonalnych metod gospodarowania nawozami: - dostosowanie dawek nawożenia do potrzeb pokarmowych roślin, - przestrzeganie odpowiedniego stosunku N:P:K, - nie wysiewanie nawozów na śnieg i zamarzniętą glebę, - nie wysiewanie nawozów zbrylonych, - nie wysiewanie nawozów z samolotów, - zwiększenie udziału obornika w stosunku do nawozów mineralnych, - preferowanie nawozów otoczkowanych, o spowolnionym działaniu. zwierzę kg N/rok kg P/rok krowa koń 44 3,0 owca 8 2,2 świnia 20 3,7 kura 0,6 0,2 F. Utrzymywanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych: - ograniczanie meliorowania użytków rolnych na glebach organicznych, obniża się wielkość retencji w zlewni następuje wzmożona mineralizacja materii organicznej w glebie degradacja gleby prowadzi do wzmożonego uwalniania biogenów (zwłaszcza fosforu) - preferowanie drenażu niesystematycznego, - preferowanie zamiany GO na TUZ - zawracanie wód melioracyjnych: G. Modyfikowanie sieci dróg w stosunku do rzeźby terenu i sieci hydrograficznej. H. Przeciwdziałanie zakwaszaniu gleb.

25 przeciwdziałanie Rola zagłębień śródpolnych w ochronie wód Spełniają rolę: Krajobrazotwórczą, Są elementami małej retencji, Pozytywnie oddziaływają na bilans wodny zlewni, Retencjonują biogeny, Pomagają utrzymać odpowiedni poziom nawodnienia gleb w okolicy, Ich obecność przyczynia się do ochrony gleb organicznych torfowisk, Są siedliskiem wielu gatunków płazów, ptaków, gadów i owadów. Szacuje się, że na Pojezierzu Mazurskim znajduje się do oczek polodowcowych. W latach 60 tych 90 tych XX wieku zlikwidowano około takich ekosystemów: - zalewanie wodami pokiszonkowymi - zasypywanie śmieciami, trocinami, gruzem - odwadnianie i deniwelowanie fot. M. Łopata

26 Ekosystemy szczególnie narażone - jeziora Eutrofizacja jest to proces wzrostu żyzności wód naturalnych objawiający się intensyfikacją produkcji pierwotnej w wyniku wzrostu zawartości substancji biogennych, zwłaszcza N i P.

27 strefy jeziora

28 ZRÓWNOWAŻONE ROLNICTWO PRAWIDŁOWA GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA MNIEJSZA EMISJA BIOGENÓW ZACHOWANIE DOBREGO STANU JEZIOR, RZEK I BAŁTYKU fot. M. Łopata