Dyrektywa Azotanowa w województwie kujawsko-pomorskim

Transkrypt

1 Dyrektywa Azotanowa w województwie kujawsko-pomorskim Jacek Goszczyński Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wykorzystano materiały: Gdańsk

2 Dyrektywa Rady 91/676/EWG ( azotanowa ) i jej wdrażanie w krajach UE Dyrektywa Azotanowa została przyjęta w 1991 r. ponieważ Komisja Europejska stwierdziła, że: główne źródło zanieczyszczenia wód, wpływające na wspólnotowe wody, stanowi działalność rolnicza, zanieczyszczenie wody azotanami w jednym Państwie Członkowskim może oddziaływać na wody w innych Państwach Członkowskich, z tych względów niezbędne jest działanie na poziomie wspólnotowym

3 Dyrektywa Rady 91/676/EWG Cele: zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu

4 Dyrektywa Rady 91/676/EWG Zobowiązania dla krajów członkowskich: Wyznaczenie: - wód zanieczyszczonych azotanami (o stężeniu ponad 50 mg NO 3 /dm 3 ) - wód, które mogą zostać zanieczyszczone azotanami o ile nie zostaną podjęte działania - wód naturalnych jezior i innych zbiorników, estuariów, wód przybrzeżnych i morskich eutroficznych lub podatnych na eutrofizację - obszarów (stref), z których następują spływy azotanów ze źródeł rolniczych powodujące zanieczyszczenie tych wód, Opracowania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, Opracowanie i wdrożenie Planów Działania, których realizacja ma zapewnić ochronę wód powierzchniowych i podziemnych.

5 Dyrektywa Rady 91/676/EWG Główne obowiązki do uwzględnienia w Planach Działania: realizacja przez rolników zadań wynikających z zasad dobrej praktyki rolniczej oraz zadań inwestycyjnych dotyczących budowy zbiorników i płyt do gromadzenia i przechowywania nawozów, edukacja rolników w zakresie obowiązującego prawa i zasad dobrej praktyki rolniczej, pomoc organizacyjna i techniczna w realizacji inwestycji ochrony wód w gospodarstwach (zbiorników i płyt do gromadzenia i przechowywania nawozów naturalnych, doradztwo rolne w tworzeniu planów nawozowych w gospodarstwach, kontrola realizacji zadań przez rolników, monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych w obszarach narażonych na zanieczyszczenie azotanami

6 Realizacja obowiązków wynikających z Dyrektywy Azotanowej w Polsce Transpozycja przepisów Dyrektywy Rady 91/676/EWG do prawa krajowego ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych

7 Realizacja obowiązków wynikających z Dyrektywy Azotanowej w Polsce Za wody zanieczyszczone uznaje się: śródlądowe wody powierzchniowe i podziemne, które są lub będą pobierane na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /l, śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skuteczne można zwalczyć przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Za wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się: śródlądowe wody powierzchniowe i podziemne, które są lub będą pobierane na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO 3 /l, śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skuteczne można zwalczyć przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.

8 Realizacja celów wynikających z Dyrektywy Azotanowej w Polsce W efekcie prac wskazano na potencjalne zagrożenie azotanami w trzech regionach: wielkopolskim, kujawsko-pomorskim oraz dodatkowo - podlaskim. Wstępne wyniki prac w Polsce wskazywały na brak uzasadnienia dla wyznaczania obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego, a co za tym idzie Polska nie wystąpiła o przyznanie okresu przejściowego przy wdrażaniu dyrektywy 91/676/EWG.

9 Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisji Europejskiej zwróciła się w 2006 roku do Uniwersytetu i Ośrodka Badawczego Wageningen o przegląd wyznaczonych aktualnie obszarów na podstawie dostępnych danych, w tym nowych dowodów bądź też danych z monitoringu, zaktualizowanych od czasu pierwszego oznaczenia obszarów w 2004 r. WNIOSKI W oparciu o regionalne rozmieszczenie inwentarza żywego oraz zużycia nawozów można stwierdzić, że w Polsce nie ma rozległych, regionalnych ognisk zanieczyszczenia azotanami. Rozmieszczenie stacji monitoringu wód podziemnych jest dosyć jednorodne na terenie całego kraju. Jednakże stacje monitoringu wód powierzchniowych nie są rozmieszczone równomiernie; zaleca się ponowną analizę lokalizacji stacji monitoringowych. Stacji monitoringu brakuje w szczególności w północno-wschodniej części kraju. Istnieją argumenty przemawiające za oznaczeniem całego terytorium Polski w ramach jednego Programu Działania Dyrektywy Azotanowej UE. Do tychże argumentów zaliczamy dominację i newralgiczność gleb piaszczystych, wszechobecność (wrażliwych) jezior i rzek a także duże obszary gleb mokrych, stosunkowo duży udział odchodów zwierzęcych w stratach wymywania N oraz ich rozproszone rozmieszczenie na terenie kraju, wszechobecność melioracji, rosnące zużycie nawozów azotowych. Istotnymi aspektami takiego Programu Działania byłoby udoskonalenie składowania i gospodarki odchodami zwierzęcymi. Przy jego wdrażaniu priorytetowo należy potraktować większe gospodarstwa (hodowlane).

10 Zarzuty formalne Komisji Europejskiej wobec Polski Wezwanie do usunięcia uchybienia Naruszenie nr 2010/206 z 30 września 2010 r. Uzasadniona opinia w sprawie 2010/2063 z 24 listopada 2011r. Nieprawidłowa implementacja do prawa Rzeczypospolitej Polskiej przepisów Dyrektywy Azotanowej, główne zarzuty: niewystarczający status wyznaczania wód wrażliwych i OSN-ów brak uwzględnienia przy ich wyznaczaniu zasady przezorności, braki w Programach działań

11 Rolnictwo w województwie kujawsko-pomorskim Powiaty w obszarze RZGW Gdańsk Udział UR / pow. powiatu ( % ) GO / UR ( % ) DJP / 1 ha UR ( sztuk ) N naturalne / 1 ha UR ( kg ) N ogółem / 1 ha UR ( kg ) Bilans N / 1 ha UR ( kg ) aleksandrowski ,70 46,3 141,8 53,2 tucholski ,52 36,5 139,0 38,6 Średnia dla województwa ,56 39,0 135,0 40,3 Legenda: UR użytki rolne GO grunty orne DJP duże jednostki przeliczeniowe

12 Powierzchnia OSN w województwie kujawsko-pomorskim (w km 2 ) * *11,7% powierzchni województwa 20,3% powierzchni użytków rolnych

13 OSN w woj. kujawsko-pomorskim w latach

14 OSN w woj. kujawsko-pomorskim w latach

15 OSN w woj. kujawsko-pomorskim na lata na terenie RZGW Gdańsk (projekt)

16 OSN w woj. kujawsko-pomorskim na lata na terenie RZGW Gdańsk (wersja finalna)

17 Powierzchnia OSN (w km 2 ) w woj. kujawsko-pomorskim na lata (źródło; dane Kujawsko-Pomorskiego UW) propozycja po uzgodnieniach RZGW Warszawa RZGW Poznań RZGW Gdańsk razem

18 Program działań Obowiązki podmiotów, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy uczestnictwo w spotkaniach informacyjnych ( 63 ) prowadzenie kontroli gospodarstw ( 372 ) prowadzenie monitoringu jakości wód ( 156 ) ( lata ; RZGW Gdańsk i Warszawa )

19 Zestawienie ilości kontrolowanych gospodarstw przez WIOŚ w Bydgoszczy na obszarze RZGW Gdańsk Gminy Liczba gospodarstw rolnych zawarta w rejestrach RZGW Ilość gospodarstw kontrolowanych w 2005 roku Ilość gospodarstw kontrolowanych w 2006 roku Ilość gospodarstw kontrolowanych w 2007 roku Ilość gospodarstw kontrolowanych w 2008 roku % udział kontrolowanych gospodarstw Pruszcz ,0 Dobrcz ,0 Papowo Biskupie ,7 Stolno ,8 Chełmno ,0 Płużnica ,0 Lisewo ,7 Razem ,5

20 Realizacja zadań wynikających z Dyrektywy Azotanowej w WIOŚ Bydgoszcz Monitoring wód płynących KOTOMIERZYCA Długość rzeki 30,7 km w tym na OSN 18,4 km Powierzchnia zlewni - 184,4 km 2 Powierzchnia OSN: ,0 km ,7 km ,1 km 2

21 Kotomierzyca w Pruszczu

22 Kotomierzyca w Nowym Mostku

23 Średnioroczne stężenia azotanów w Kotomierzycy w latach mg NO 3 /l Łowin Pruszcz Kotomierz Karczemka Nowy Mostek Bożenkowo Profile kontrolne

24 Sumy roczne opadów atmosferycznych (w mm) w woj. kujawsko-pomorskim Źródło: Stacja IMGW w Toruniu

25 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Sezonowe zmiany zawartości azotanów w Kotomierzycy Łow in Pruszcz Kotomierz Karczemka Now y Mostek Bożenkow o luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień data poboru styczeń mg NO 3 /l

26 Udział form azotu w Kotomierzycy ( w % )

27 Otwarte obiegi drenarskie

28 Dysproporcje w sieci wodociągowej a kanalizacyjnej

29 Stan sanitarny Kotomierzycy w latach (% udział klas czystości) Karczemka Kotomierz Pruszcz Łowin 0% 20% 40% 60% 80% 100% Klasy czystości I II III IV V

30 Ocena eutrofizacji stanowisko Wskaźnik Rok Azotany Azot ogólny Fosfor ogólny Chlorofil 2004 Łowin Karczemka Bożenkowo

31 Badania rowów melioracyjnych w zlewni Kotomierzycy 5 mg NO 3 /dm mg NO 3 /dm 3

32 Sezonowe zmiany zawartości azotanów w piezometrach w zlewni Kotomierzycy mg NO3/l październik 2005 maj luty 2007 maj luty 2008 czerwiec marzec 2009 czerwiec

33 Zmiany średniorocznych stężeń azotanów w wybranych piezometrach w zlewni Kotomierzycy w latach mg NO3/l * Kotomierz-1 Kotomierz-2 Nowy Mostek

34 ?

35 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ