BANKOWOŚĆ INTERNETOWA JAKO NOWA FORMA ŚWIADCZENIA USŁUG BANKOWYCH

Transkrypt

1 BANKOWOŚĆ INTERNETOWA JAKO NOWA FORMA ŚWIADCZENIA USŁUG BANKOWYCH Streszczenie Tomasz Parys Wydział Zarządzania Uniwersytet Warszawski Opracowanie przedstawia wykorzystanie Internetu w świadczeniu usług bankowych. Zawiera definicje bankowości elektronicznej i internetowej oraz ich krótką historię. Prezentuje równieŝ funkcjonalność bankowości internetowej oraz zalety i bariery jej zastosowania. Syntetyczne porównanie oferty wybranych banków polskich skierowanej do klienta detalicznego jest uzupełnieniem opracowania. Słowa kluczowe bankowość elektroniczna, bankowość internetowa, Internet Wstęp Na przełomie XX i XXI rozpoczął się szybki rozwój nowoczesnych technologii telekomunikacyjnych. Nowości ze świata telekomunikacji a w szczególności z informatyki są teraz obecne niemal w kaŝdej dziedzinie Ŝycia. Nowe technologie powodują zmianę wymagań i oczekiwań klientów, zaś na firmach wymuszają ich zastosowanie w celu lepszej obsługi klientów. Zjawiskiem, które silnie zarysowało się na rynku polskim był wzrost popularności i zastosowania Internetu zarówno w sferze prywatnej jak i w działalności gospodarczej. Internet stał się powszechnie uŝywanym medium komunikacyjnym, w którym zaczęto dostrzegać narzędzie uzyskania przewagi konkurencyjnej. Nie ominęło to takŝe banków, które ze względu na fakt, iŝ działają w sektorze usług powinny być szczególnie wraŝliwe na wszelkie zmiany otoczenia rynkowego. Dostrzegły one szanse, którą stworzył im rozwój nowych technologii [Pa03]. Zastosowały więc one nowe technologie w dystrybucji swoich usług i produktów, w szczególności wykorzystując Internet jako nową formę świadczenia usług. Bankowość elektroniczna Bankowość elektroniczna jest formą usług, oferowanych przez niektóre banki, polegającą na umoŝliwieniu klientowi dostępu do jego rachunku za pośrednictwem komputera (bądź innego urządzenia elektronicznego, np. bankomatu,

2 194 Rozwiązania internetowe w SWO POS itp.) i łącza telekomunikacyjnego (np. linii telefonicznej) [Rb03]. Bankowość elektroniczna jest zatem nowoczesną formą realizacji usług bankowych pozwalającą na korzystanie z nich z dowolnego miejsca na świecie bez konieczności odwiedzania placówki banku [Ch99]. Istotą bankowości elektronicznej jest moŝliwość korzystania z usług bankowych niezaleŝnie od miejsca i czasu [Po00]. Bankowość elektroniczną moŝna określić takŝe bardziej lakonicznie stwierdzając iŝ, jest to pakiet usług ułatwiających dostęp klienta do własnych środków w banku [Bi03]. Bankowość elektroniczna jest więc najtańszą i najprzystępniejszą formą bankowości, dostępną dla kaŝdego, kto posiada komputer i połączenie z Internetem [Ki01]. Rozwój bankowości elektronicznej na świecie zapoczątkowało pojawienie się urządzeń nazwanych ATM (ang. Automated Teller Machine). Urządzenia te to zwykłe bankomaty. Pomysł takiego urządzenia powstał juŝ w roku 1939 w Stanach Zjednoczonych. Jego autorem był Luther George Simjian [In03]. On pierwszy skonstruował tego typu urządzenie (wynalazek ten nie był zbyt udany). Dopiero inny Amerykanin Don Wetzel skonstruował w roku 1969 pierwszy nowoczesny i funkcjonalny prototyp urządzenia ATM. Urządzenie tego typu zostało po raz pierwszy zainstalowane w Nowym Jorku w New York Chemical Bank. Początkowe ATM-y pracowały w trybie off-line i nie były połączone z Ŝadnymi sieciami komputerowymi. Wraz z pojawieniem się komputerów i modemów, czyli urządzeń do transmisji danych za pośrednictwem linii telefonicznych, powstał kolejny kanał informacyjny, który szybko został wykorzystany do potrzeb takŝe bankowości. Powstało pojęcie home banking. Termin ten tłumaczony jest jako bankowość elektroniczna. NaleŜy jednak pamiętać iŝ home banking jest w istocie pojęciem znacznie węŝszym od bankowości elektronicznej - jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych jej form na świecie. Klient dokonuje operacji bankowych za pomocą własnego komputera i komunikuje się z bankiem za pomocą modemu [por. Gr00]. Wykorzystanie systemu home banking wymaga zastosowania przez klienta dodatkowego specjalistycznego oprogramowania do komunikacji z bankiem, co jest jedną z cech odróŝniających ten system od bankowości internetowej. Bankowość internetowa Bankowość internetowa jest pojęciem węŝszym od bankowości elektronicznej, której jest ona jedynie jedną z form. Bankowość internetowa jest to umoŝliwienie przez bank dostępu do rachunku bankowego przy wykorzystaniu technologii WWW oraz zastosowaniu zwykłej przeglądarki internetowej [Rb03]. Me-

3 Bankowość internetowa jako nowa forma świadczenia usług 195 dium komunikacyjnym w przypadku bankowości internetowej jest sieć otwarta 1 (Internet) w przeciwieństwie do systemów home banking, gdzie klient łączy się za pomocą modemu bezpośrednio z serwerem banku. Cechą bankowości internetowej jest fakt, iŝ prowadzenie rachunku ze strony banku nie wymaga zaanga- Ŝowania ludzi a ze strony klienta zastosowania Ŝadnego dodatkowego oprogramowania. System informatyczny w pełni panuje nad poprawnością przeprowadzanych przez klienta operacji [por. Pa03]. Brak oddziałów to takŝe doskonały sposób obniŝenia kosztów operacyjnych. W taki właśnie sposób banki wirtualne, nie ponosząc kosztów lokalowych i zatrudnienia pracowników, mogą oferować usługi, bez pobierania prowizji 2. Historia bankowości internetowej rozpoczęła się w Stanach Zjednoczonych w 1994 roku. La Jolla Bank FSB z Kalifornii był jednym z dziesięciu pierwszych banków, które otworzyły swoje oddziały internetowe. Zaczęły równieŝ powstawać banki opierające swoją dystrybucję tylko o Internet. Jesienią 1995 powstał Security First Network Bank, który był pierwszym na świecie bankiem internetowym, świadczącym szeroki zakres usług finansowych. Mimo iŝ twierdzono, Ŝe bezpieczeństwo transakcji w Internecie jest wątpliwe, czas bankowości internetowej nadszedł i od tego momentu zaczęła się ona rozwijać dosyć gwałtownie. W pierwszą rocznicę działalności SFNB miał około 7000 kont z całkowitym depozytem przekraczającym 20 milionów dolarów [Sf02]. Pionierem bankowości internetowej w na rynku polskim był Powszechny Bank Gospodarczy S.A 3, który uruchomił swój oddział internetowy w październiku 1998 r. Do listopada 1999 r. był on jedynym bankiem oferującym tego typu usługi, kiedy to świadczenie usług przez Internet zaoferował kolejny bank - BPH S.A. [Ra01]. Przykładami zaś czystej bankowości internetowej są mbank 4, Inteligo 5 oraz VW Bank Direct 6. Banki te są w pełni wirtualne - nie posiadają Ŝadnych fizycznych oddziałów. Prowadzone w nich rachunki obsługiwane są wyłącznie przez Internet oraz telefon. Fakt nie posiadania fizycznych oddziałów pozwala bankom na redukcję kosztów, a co za tym idzie i oferowanie klientom wysokiego oprocentowania prowadzonych rachunków, co ilustruje poniŝsza tabela. 1 Jest to tańszy oraz prostszy sposób komunikacji ze względu jednak na otwartość i powszechną dostępność sieci wymaga zastosowania specjalistycznych mechanizmów zapewnienia bezpieczeństwa. 2 Przykładem banku nie pobierającego prowizji za większość usług jest mbank. Bank ten nie pobiera opłat np. za przelewy wykonywane drogą elektroniczną. 3 Powszechny Bank Gospodarczy S.A. został włączony do Pekao S.A. w 1999 roku. 4 mbank działa w ramach BRE S.A 5 Bank do roku 2002 działał w ramach Inteligo Financial Services SA, która była pośrednikiem banku Bankgesellschaft Berlin Polska. W roku 2002 bank został kupiony przez PKO BP S.A. 6 Bank działa w ramach banku Volkswagen Bank Polska S.A.

4 196 Rozwiązania internetowe w SWO Nazwa Banku Porównanie stóp procentowych w wybranych bankach polskich 7 8 ROR a vista Banki tradycyjne Tabela 1: Lokaty 1-mies. 3-mies. 6-mies. 12-mies. 24-mies. BKO BP S.A. 9 2,4 3,75 3,65 3,5 - - PEKAO S.A. 1,5 2,65 2,85 3,0 3,25 3,5 BPH PBK 4,0 3,75 4 4,25 4,75 5,25 Kredyt Bank 3, ,2 4,4 4,5 Citibank 0,75 3,7 3,8 3,9 4 4,1 ING Bank Śląski 9 0,75 3,9 3,6 4 4,3 4,75 Bank Zachodni WBK 1,75 4,25 5,0 3,5 3 3,15 Banki internetowe Mbank 5,2-4,45 4,4 6,8 6,8 Inteligo 5, VW Bank Direct 4,69 5,05 4,95 4,6 4,7 - Źródło: [Mp03] Przeciętny uŝytkownik bankowości internetowej korzysta z tej usługi głównie po to, aby posiadać bieŝącą informacją o stanie swojego rachunku tj. znać saldo i historię operacji (por. rys. 1), jak równieŝ aby móc dokonywać przelewów na inne konta bankowe (np. płatności za gaz, prąd, telefon itp.) bez konieczności wizyt w banku. Stąd teŝ te operacje stanowią trzon kaŝdego z systemów. Obok przelewów jednorazowych większość banków oferuje równieŝ zlecenia stałe, którymi moŝna regulować powtarzające się okresowo płatności - są one zazwyczaj tańsze od zwykłych przelewów. Większość systemów pozwala teŝ na wprowadzenie danych kontrahentów (tzw. przelewy zdefiniowane) dla których często dokonujemy przelewów, do bazy danych w ten sposób nie ma konieczności np. kaŝdorazowo wpisywać numer konta. W takim przypadku wystarczy wybrać konkretny przelew z listy. 7 Wartości w tabeli podano w procentach. Podane wartości są maksymalnymi wartościami z oferty banków. 8 Dane podane tabeli odpowiadają stanowi z dnia roku. 9 Podane wartości dotyczą wkładów nie przekraczających 50 tys. złotych.

5 Bankowość internetowa jako nowa forma świadczenia usług 197 Rys. 1. Historia rachunku dla konta internetowego w oknie przeglądarki Źródło: serwis - szata graficzna z dnia r. Zalety banków internetowych Banki internetowe, oferujące swoje usługi za pośrednictwem sieci stają się coraz bardziej popularne. Na wzrost tej popularności wpływają w głównej mierze wymienione poniŝej zalety : Dostępność w trybie on-line tj. 24 h na dobę. Banki internetowe dostępne bez Ŝadnych ograniczeń czasowych są wybawieniem w szczególności dla pracujących zawodowo (najczęściej w tych samych godzinach co banki), gdyŝ bez opuszczania stanowiska pracy mogą terminowo realizować swoje zobowiązania finansowe. Niskie koszty prowadzenia rachunków i wykonywania operacji. Wykorzystanie Internetu to ogromna redukcja kosztów transakcyjnych. Dla porównania: transakcja bankowa z wykorzystaniem Internetu kosztuje, na świecie (w przeliczeniu na PLN) około 4 gr., z wykorzystaniem bankomatu około 1zł, telefonicznie około 2 zł [Be03] Wyeliminowanie kolejek, fizycznego kontaktu z personelem a takŝe oszczędność czasu związana z wizytą w banku. Załatwienie sprawy w tradycyjnym banku związane jest z koniecznością wypełnienia określonej liczby formularzy, udaniem się do banku, nierzadko czekaniem w kolejce. W przypadku bankowości internetowej operację taką zleca się nie wychodząc z domu, nie

6 198 Rozwiązania internetowe w SWO trzeba czekać w kolejce ani wyjaśniać niczego pracownikom banku i płaci się stosunkowo niską prowizję. Nie potrzebne są specjalistyczne narzędzia do korzystania z serwisu bankowego. Obsługa rachunku bankowego w bankowości internetowej nie wymaga zastosowania Ŝadnych specjalnych narzędzi. Do obsługi takiej wystarczy zwykły komputer z zainstalowaną przeglądarką stron WWW oraz dostęp do Internetu [Pa03]. MoŜliwość dokonywania operacji bankowych z poziomu przeglądarki WWW. Po zalogowaniu się do serwisu banku klient moŝe w prosty sposób zlecić wykonanie przelewu np. przelewu zdefiniowanego (por. rys. 2), sprawdzić saldo swojego rachunku, obejrzeć jego historię, załoŝyć lokatę itd 10. Rys. 2. Formularz przelewu zdefiniowanego na stronie mbanku źródło: serwis - szata graficzna z dnia r. Nie występują ograniczenia terytorialne w dostępie do usług. Fakt realizowania dostępu do konta przez przeglądarkę za pośrednictwem internetowej usługi WWW praktycznie zrywa terytorialną zaleŝność klienta i banku, jak 10 Ilość usług z jakich moŝna w ten sposób skorzystać jest róŝna w róŝnych bankach

7 Bankowość internetowa jako nowa forma świadczenia usług 199 to ma miejsce w banku tradycyjnym [Pa03]. Konto obsługiwać moŝna z kaŝdego miejsca na świecie 11, gdzie jest dostęp do Internetu. Bariery zastosowania internetowych usług bankowych NajwaŜniejszymi barierami zastosowania i upowszechnienia usług bankowych świadczonych w formie bankowości internetowej są : Brak wiedzy i świadomości wykorzystania Internetu. Wiedza o usługach bankowości internetowej nie jest jeszcze z pewnością wystarczająca. Ludzie boją się wyłudzeń internetowych, obawiają się, Ŝe ich pieniądze nagle znikną, Ŝe ktoś przejmie kontrolę nad ich kontem [Ba02]. Dodatkowo negatywnie oddziaływają przyzwyczajenia. Dla wielu ludzi potwierdzenie dokonania przelewu jest waŝne tylko wtedy, gdy opatrzone jest stemplami bankowymi. Wydruk komputerowy pozbawiony takich stempli nie jest dla nich dokumentem [Pa03]. Słaby rozwój sieci oraz drogie usługi. W Polsce pomimo wzrostu popularności Internetu oraz liczby komputerów dostęp do sieci w wielu miejscach kraju jest utrudniony lub wręcz niemoŝliwy. Głównymi przyczynami są brak infrastruktury oraz wysokie koszty połączenia z Internetem. Obecnie nadal występują duŝe dysproporcje w dostępie do Internetu na terenie kraju. W dalszym ciągu sytuacja najlepiej wygląda w duŝych miastach, najgorzej zaś jest w małych miasteczkach i na wsi. Brak zaufania - obawa przed niskim bezpieczeństwem operacji. Bardzo rozpowszechnione jest przekonanie, Ŝe zabezpieczenia stosowane w bankowości elektronicznej są niewystarczające. Dodatkowo często moŝna spotkać się z opinią, iŝ podanie prywatnych lub poufnych danych przez Internet (np. numer karty kredytowej) skutkuje róŝnego rodzaju naduŝyciami (np. nieautoryzowany zakup przy uŝyciu numeru karty itp.). Podsumowanie W Polsce w 2002 roku korzystanie z Internetu zadeklarowało ok. 18% pełnoletnich uŝytkowników. Liczba rachunków w bankach oferujących swoje usługi z wykorzystaniem Internetu pod koniec października ubiegłego roku przekroczyła milion rachunków [por. Sa02], przy czym w marcu 2001 roku wynosiła jedynie 120 tysięcy [por. Pa03]. Biorąc pod uwagę fakt, iŝ blisko 65% wszystkich rachunków tego typu zostało otwartych w tylko trzech bankach mbanku, Inteligo i Banku Zachodnim WBK, moŝna to uznać za sukces. W ogólnej liczbie 11 Autor sprawdził działanie serwisu mbanku z zagranicy tj. z Niemiec, Luxembourga oraz Francji.

8 200 Rozwiązania internetowe w SWO rachunków bankowych konta z dostępem przez Internet stanowią obecnie ok. 7% [My02]. Ostatnie prognozy rozwoju bankowości detalicznej przygotowane przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przewidują, iŝ liczba kont osobistych w bankach wzrośnie z 14,2 obecnie do 19,2 mln. w 2006 roku. Natomiast konta internetowe będą miały wtedy udział w przedziale od 16% do 21%. [Ma03]. Podobna tendencja wzrostowa rysuje się takŝe w ilości osób korzystających z Internetu. Odsetek osób pełnoletnich korzystających z banków wynosi w Polsce obecnie ok. 52%, podczas gdy w krajach zachodnich dochodzi on aŝ do 95% [Pa03]. Internet stał się dla banków nowym medium świadczenia usług. Otworzył im perspektywę łatwiejszego, szybszego i tańszego dotarcia do obecnych i potencjalnych klientów. Tylko od banków zaleŝy w jakim stopniu wykorzystają tę szansę. Banki, które wykorzystają Internet jako formę świadczenia swoich usług mają szansę osiągnąć przewagę konkurencyjną. Natomiast banki zbyt konserwatywne w swej działalności upadną lub zostaną przejęte przez banki bardziej rynkowo elastyczne. Literatura [Ba02] [Be03] [Bi03] [Ch99] [Gr00] [In03] [Ki01] [Ma03] Bankowość, a moŝliwości Internetu - serwis internetowy dostępny pod adresem - w cytowanym kształcie witryna istniała w listopadzie 2002 roku. Bankowość elektroniczna - witryna dostępna pod adresem - według stanu na dzień roku. Biznespartner - witryna portalu dla małych i średnich przedsiębiorstw - dostępna pod adresem - w cytowanym kształcie witryna istniała w dniu r. Chmielarz W.: Systemy elektronicznej bankowości i cyfrowej płatności, WSEI, Warszawa Grzechnik J.: Bankowość Internetowa, Internetowe Centrum Promocji, Gdańsk Inventors - witryna internetowa dostępna pod adresem aktualna w dniu Kitajewski M.: Home Banking. Usługa przyszłości,helion Gliwice Macierzyński M.: Przyszłość bankowości internetowej, artykuł dostępny na potralu Bankier.pl pod adresem - według stanu w dniu roku. [Mp03] Moje Pieniądze dodatek do Rzeczpospolitej nr 91 z dnia r.

9 Bankowość internetowa jako nowa forma świadczenia usług 201 [My02] Myczkowska A., Dynamiczny przyrost kont internetowych, Rzeczpospolita, [Pa03] Parys T.: Internet jako nowy kanał dostępowy do usług bankowych na przykładzie wybranych banków polskich referat przygotowany na konferencję pt. Informatyka narzędziem zarządzania w XXI wieku - tekst złoŝony do druku. [Po00] Porębska-Miąc T.: Bankowość elektroniczna jako element e- biznesu [w:] Systemy Wspomagania Organizacji SWO 2000, H.Sroka, T.Porębska-Miąc (red.), AE w Katowicach, Katowice [Rb03] Rada Bankowości Elektronicznej przy Związku Banków Polskich witryna organizacji dostępna pod adresem - w cytowanym kształcie witryna istniała w dniu roku. [Ra01] Rafa J.: Polskie e-banki, Magazyn Internet 5 / [Sa02] Sadkowski L.: Jest juŝ ponad 1 milion internetowych kont bankowych, Prawo i Gospodarka, roku. [Sf02] Security First Network Bank witryna banku dostępna pod adresem - aktualne w dniu r. INTERNET BANKING AS A NEW FORM OF PROVIDING BANKING SERVICES Abstract The following summary shows application of Intenet in providing banking services. This study includes definitions of electronic banking and internet banking as well as their short history. The article contains a funconality of internet banking, the advantages and the barriers of its implementation. A syntetic comparison between offers of choosen polish banks for a retail customer completes this article. Key words: electronic banking, intenet banking, Internet.