Doktryny polityczno-prawne Wiek XVII. dr Michał Urbańczyk Like us on FB: Prawo i Polityka

Transkrypt

1 Doktryny polityczno-prawne Wiek XVII dr Michał Urbańczyk Like us on FB: Prawo i Polityka

2 KOŁO NAUKOWE IUS ET POLITICA ZAPRASZA NA : Wykład otwarty dr. Mariusza Marszewskiego Państwo Islamskie. Próba opisu nowego zjawiska społecznego 10 listopada godz sala delta Prawo i Polityka Dołącz do nas: iusetpolitica@gmail.com

3 Tło historyczne 1 poł. XVII wieku 1602 powstała Holenderska Kompania Wschodnioindyjska 1609 Niderlandy proklamowały niepodległość Wojna trzydziestoletnia 1619 niemiecki matematyk, fizyk i astronom Johannes Kepler opublikował swą pracę Harmonices Mundi (Harmonia świata) 1629 król Anglii Karol I Stuart rozwiązał parlament i rozpoczął 11-letnie dyktatorskie rządy 1642 holenderski żeglarz Abel Tasman odkrył Nową Zelandię 1643 Angielska wojna domowa

4 Tło historyczne XVII wieku Wiek ten był kontynuacją a zarazem negacją nurtów Odrodzenia. Wielu mieszczańskich teoretyków władzy pozostawała jeszcze pod urokiem protekcjonistycznej polityki państwa, które popierało: akumulację kapitału, rozwój handlu, ekspansję kolonialną. Wspierali więc absolutyzm monarchy widząc w nim parasol ochronny przed powrotem starego porządku( Grocjusz, Hobbes). Ale państwo, choć udzielało poparcia gospodarce, to również ją reglamentowało, eksploatowało fiskalnie. Silne mieszczaństwo na zachodzie krytykowało więc ten stan rzeczy. Atakowali przywileje szlachty i duchowieństwa, pasożytnictwo arystokracji i dworu, poddaństwo chłopów i upośledzenie stanu mieszczańskiego.

5 Tło historyczne XVII wieku Rozwojowi kapitalizmu i potęgi mieszczaństwa towarzyszyły osiągnięcia nauki. Bujnie rozwijały się nauki ścisłe( wspierały postęp ekonomiczny) a szczególnie matematyka, która zdetronizowała teologię. W książkach znalazły się takie nazwiska jak: da Vinci, Kartezjusz, Newton, Pascal, Galileusz. Wiedza ścisła dawała niezawodne kryteria prawdy, pewność poznawczą. Wiedza objawiona traciła na znaczeniu, bo nie sprawdzała się w życiu. Dało to początek empiryzmowi i racjonalizmowi.

6 Rozwój form wczesnokapitalistycznych i rozwój nauk ścisłych nie był jednak regułą w całej Europie. Np. w Polsce postęp został zatrzymany, panowała stagnacja i regres. Szlachta ratując polityczne wpływy nie reformowała państwa i odcinała się od nowinek. Był to okres tzw. złotej wolności. Pogłębiały się w Europie różnice ustrojów. Tam gdzie umacniał się, lub był u szczytu rozwoju absolutyzm, w innych częściach gruntowały się republiki, demokracje szlacheckie, oligarchie. Był to okres ciągłych sporów, wojen, rywalizacji gospodarczej.

7 Ideologia absolutyzmu klasycznego Kardynał Armand de Richelieu ( ) Bp Jakub Bossuet ( ) Król Francji Ludwik XIV ( )

8 Kardynał ( ) Armand de Richelieu Jeżeli dasz mi sześć linijek napisanych przez najbardziej uczciwego człowieka i tak znajdę w nich przyczynę do powieszenia go otrzymał kapelusz kardynalski powołany do Rady Królewskiej, został wkrótce jej przewodniczącym (pierwszym ministrem) i do końca życia faktycznie kierował polityką Francji, Dążył do stworzenia silnej, scentralizowanej monarchii absolutnej, a w polityce zagranicznej do uzyskania przodującego stanowiska Francji w Europie

9 Kardynał ( ) Armand de Richelieu Teza o suwerenności rozumu, Priorytet interesów państwa nad interesami jednostek, O wielkości państwa decyduje jego siła: potężna armia, obszerne granie, odpowiednio zorganizowany system podatkowy, Zachęcał do merkantylizmu,

10 Kardynał ( ) Armand de Richelieu Merkantylizm doktryna ekonomiczna zgodnie z którą bogactwo kraju zależy od ilości nagromadzonego kruszcu; temu służy zaś uzyskiwanie dodatniego bilansu handlowego, dlatego konieczny jest protekcjonizm celny, popieranie rozwoju produkcji krajowej, rozwój kolonializmu. Najważniejszym stanem powinien być kler, (podporządkowany jednak interesom absolutnego władcy), Konieczność ugruntowania przewagi szlachty na mieszczaństwem.

11 Bp Jakub Bossuet ( ) autor dzieła Polityka według Pisma Świętego, biskup, teolog, wpływowy myśliciel polityczny, wychowawca Ludwika Burbona (Wielkiego Delfina, syna L. XIV),

12 Historia jest dziełem Opatrzności (są to dzieje myśli Boga), Rewolucje są przeklęte, gdyż poniżają władców, Nie ma idealnej formy rządów bez wad, jednak najbardziej naturalną formą jest monarchia, Władza co prawda ma swą genezę w umowie społecznej, ale lud zawierając ją zrzekł się całości swych praw, Nacisk na obowiązki poddanych wobec króla,

13 Kto próbuje obalić króla, jest nie tylko wrogiem publicznym, ale i wrogiem Boga, Monarcha jest namiestnikiem Boga na ziemi, Absolutny władca odpowiedzialny jest tylko przed Bogiem, Absolutny władca kieruje się jednak rozumem, a nie namiętnościami.

14

15 Absolutyzm - rozwinięcie Pełnia niczym nieograniczonej władzy monarszej, Przeciw zgromadzeniom przedstawicielskim (franc. Stany Generalne), Boski charakter władzy, boski charakter pochodzenia władzy, Boski charakter zasady dziedziczności,

16 Absolutyzm - rozwinięcie Król jest symbolem rozumu: władca widzi bardziej z daleka i bardziej z wysoka, widzi więc lepiej Król jest identyczny z państwem, Monarcha nie jest związany prawem, stoi ponad nim, Rządzi wedle własnego rozum, słucha tylko własnego sumienia, odpowiada tylko przez Bogiem.

17 Istota absolutyzmu: Niezależność absolutnego władcy, Niepodzielność władzy monarchy, Dziedziczny tron i boskie pochodzenie władzy, Monarcha jest ojcem i pasterzem ludu Absolutny monarcha jest panem życia i mienia swych poddanych, Ludwik XIII na Wielkanoc 1613 roku dotknął 1075 chorych (kult króla-cudotwórcy).

18 Racjonalistyczna szkoła prawa natury Hugo Grocjusz ( ) Pochodził z bogatej kupieckiej rodziny, Od 1601 r. oficjalny historyk Stanów Niderlandzkich, Zasiadał w Stanach Generalnych, pełnił liczne funkcje publiczne, Skazany na dożywocie, po 2 latach zbiegł z więzienia, Doradca dworu francuskiego, Ambasador Szwecji w Paryżu

19 Holenderska rewolucja mieszczańska z 2 poł. XVI wieku, Walka o niepodległość z katolicka Hiszpanią, Liczne walczące ze sobą odłamy kalwinizmu (arminianie i gomaryści), Ekspansja handlowa holenderskiego mieszczaństwa i ekspansja kolonialna.

20 Stare feudalne prawo nie mogło dać nowoczesnym i reformatorskim tendencjom mieszczaństwa skutecznej ochrony, Nowe prawo wyzwolone z okowów feudalizmu prawo natury Grocjusza.

21 Wolność mórz O prawie wojny i pokoju W latach ukazało się 79 (!) wydań dzieła Grocjusza tak w języku łacińskim, jak w tłumaczeniach na języki narodowe, a w ciągu tego długiego okresu grocjuszowskie dzieło ustępowało liczbą wydań jedynie Biblii.

22 twórca nowożytnej szkoły prawa natury, prawo naturalne to nakaz prawego ROZUMU, twórca jednej z wersji teorii umowy społecznej, ojciec prawa międzynarodowego, idea prawa narodów.

23 Koncepcja prawa naturalnego Prawo to nie tylko normy państwowe, Istnieją normy ponadpaństwowe, dyktowane przez Boga i prawo naturalne Skąd bierze się prawo natury?

24 Człowiek jest istotą społeczną (popęd społeczny), Dzięki rozumowi może rozpoznać wartości społeczne, Prawo natury opiera się na nakazach rozumu, który wskazuje, że pewna czynność jest moralnie zdrożna albo moralnie konieczna,

25 Bezpośrednim źródłem prawa natury jest natura ludzka, Pośrednim źródłem jest wola boża (bo to Bóg stworzył człowieka), ale: Bóg nie może zmienić natury ludzkiej, ale: Bóg nie może sprawić zmienić praw natury (nawet on nie może sprawić, by dwa plus dwa było czymś innym niż cztery!!!)

26 Świecki charakter prawa naturalnego podkreślała dodatkowo hipoteza etiamsi daremus non esse Deus: To, co powiedzieliśmy, zachowuje w pewnym stopniu znaczenie nawet, gdyby dopuścić, czego nie można uczynić bez popełnienia najcięższej zbrodni, że Bóg nie istnieje lub że nie troszczy się o sprawy ludzkie.

27 Prawa natury wg Grocjusza 1. obowiązek dotrzymywania umów (pacta sunt servanda); 2. obowiązek wynagradzania szkód (dokonanie zwrotu, jeśli mamy co cudzego, wraz z zyskiem, który osiągnęliśmy); 3. obowiązek nienaruszania cudzej własności; 4. obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa.

28 Umowa społeczna wg Grocjusza państwo to doskonały związek (coetus) ludzi wolnych, którzy zjednoczyli się w celu korzystania z prawa i dla wspólnego dobra. Początkiem państwa jest dobrowolna decyzja ludzi, Umowa przenosiła na władcę całość władzy i na zawsze, Lud nie ma prawa się buntować, bo Pacta sunt servanta!!!

29 Prawo międzynarodowe: Wszystkim państwom przysługuje prawo swobody żeglowania po morzach i oceanach, Protest przeciwko próbom zmonopolizowania przez Portugalczyków i Hiszpanów handlu zamorskiego

30 Traktat w Tordesillas (1496)

31 Prawo międzynarodowe: Wyraźne odróżnienie wojen sprawiedliwych od niesprawiedliwych, Sprawiedliwa jest tylko ta, która dąży do urzeczywistnienia swojego prawa, Wojna jako środek ostateczny, Konieczność humanitarnego traktowania jeńców.

32 Akceptacja niewolnictwa Godził się z istnieniem niewolnictwa, Uzasadniał jego legalność, Także w sferze stosunków międzynarodowych: niektórzy ludzie z natury są niewolnikami, to znaczy odpowiednimi do niewoli, dodając że niektóre narody są tego usposobienia, że lepiej potrafią słuchać, niż rządzić

33 Mieszczański punkt widzenia; Sympatia w stosunku do władzy absolutnej.

34 Koniec Dziękuję za uwagę Prezentacja w formacie pdf dostępna będzie na stronie FB Prawo i Polityka :