SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 11 Wstęp......................................................... 13 ROZDZIAŁ I. Teoria organów państwowych... 17 1. Pojęcie organu... 17 2. Klasyfikacja organów... 21 2.1. Klasyfikacja organów ze względu na podstawy prawne powoływania... 22 2.2. Klasyfikacja organów ze względu na ich budowę, czas trwania i sposób powoływania... 22 2.3. Klasyfikacja organów ze względu na kryterium ich kompetencji.... 22 2.4. Klasyfikacja organów ze względu na ich wzajemne relacje... 23 3. System organów... 24 ROZDZIAŁ II. Konstytucyjne organy ochrony prawa... 28 1. Pojęcie wymiaru sprawied liwości... 28 2. Geneza europejskiego modelu ustroju sądów... 30 3. Konstytucyjne zasady organizacji i funkcjonowania wymiaru sprawied liwości w Rzeczypospolitej Polskiej... 31 4. Prawo do obrony... 33 5. Europejskie standardy odnoszące się do wymiaru sprawied liwości... 36 6. Organy wymiaru sprawied liwości... 38 7. Elektronizacja wymiaru sprawied liwości w Polsce... 40 7.1. Sąd elektroniczny... 41 7.2. Elektroniczne księgi wieczyste................................. 43 7.3. Elektroniczny Krajowy Rejestr Sądowy... 44 8. Krajowa Rada Sądownictwa... 45 8.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa... 45 5
8.2. Organizacja Krajowej Rady Sądownictwa... 46 8.3. Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa... 48 9. Minister Sprawied liwości... 50 10. Sąd Najwyższy... 53 10.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania Sądu Najwyższego... 53 10.2. Kompetencje Sądu Najwyższego... 55 10.3. Organizacja Sądu Najwyższego... 55 10.4. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów... 59 11. Sądy powszechne... 61 11.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania sądownictwa powszechnego... 61 11.2. Kompetencje i organizacja sądów powszechnych... 62 11.3. Status prawny sędziów... 68 11.4. Odpowiedzialność dyscyplinarna... 71 11.5. Aplikacja sędziowska... 73 11.6. Referendarze sądowi, kuratorzy, asystenci sędziów, ławnicy... 76 12. Sądy wojskowe... 82 12.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania sądów wojskowych... 82 12.2. Kompetencje i organizacja sądów wojskowych................. 84 12.3. Status prawny sędziów sądów wojskowych... 87 12.4. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów sądów wojskowych... 89 12.5. Ławnicy... 91 12.6. Dyskusja o przyszłości sądów wojskowych... 92 13. Sądy administracyjne... 94 13.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania sądownictwa administracyjnego... 94 13.2. Kompetencje sądów administracyjnych... 95 13.3. Organizacja sądów administracyjnych... 97 14. Trybunał Stanu... 103 14.1. Pojęcie, geneza i ewolucja odpowiedzialności konstytucyjnej... 103 14.2. Pozycja ustrojowa i organizacja Trybunału Stanu w Rzeczy pospolitej Polskiej... 107 14.3. Podmiotowy i przedmiotowy zakres odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu... 109 14.4. Procedury związane z ponoszeniem odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu... 111 14.5. Sankcje wymierzane przez Trybunał Stanu... 113 15. Trybunał Konstytucyjny... 114 6 www.lexisnexis.pl
15.1. Istota i cele ochrony konstytucji... 114 15.2. Geneza i przyczyny powołania trybunałów konstytucyjnych... 115 15.3. Modele kontroli konstytucyjności prawa... 116 15.4. Funkcje i organizacja Trybunału Konstytucyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej... 119 15.5. Tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym... 121 15.6. Skarga konstytucyjna... 127 15.7. Spory kompetencyjne oraz nadzór nad partiami politycznymi... 128 15.8. Refleksje nad nową ustawą o Trybunale Konstytucyjnym... 129 16. Najwyższa Izba Kontroli... 134 16.1. Pojęcie kontroli państwowej... 134 16.2. Geneza instytucji kontroli państwowej... 135 16.3. Pozycja ustrojowa Najwyższej Izby Kontroli... 137 16.4. Organizacja Najwyższej Izby Kontroli... 138 16.5. Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli... 141 17. Rzecznik Praw Obywatelskich... 142 17.1. Pojęcie, geneza i ewolucja instytucji... 142 17.2. Tryb powoływania i odwoływania oraz pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich... 145 17.3. Podmiotowy i przedmiotowy zakres kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich... 147 17.4. Organizacja urzędu i tryb działania Rzecznika Praw Obywatelskich.... 149 17.5. Organizacja Biura Rzecznika Praw Obywatelskich... 152 18. Rzecznik Praw Dziecka... 154 18.1. Geneza instytucji ochrony praw dziecka... 154 18.2. Podstawy prawne organizacji i funkcjonowania oraz pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Dziecka... 155 18.3. Kompetencje Rzecznika Praw Dziecka... 157 18.4. Organizacja Biura Rzecznika Praw Dziecka... 159 19. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych... 160 19.1. Geneza i przyczyny powołania Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych... 160 19.2. Pozycja ustrojowa Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych... 162 19.3. Kompetencje i organizacja urzędu Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych... 164 20. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji... 167 20.1. Pojęcie wolności słowa... 167 20.2. Pozycja ustrojowa Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji... 169 7
20.3. Tryb powoływania, skład i organizacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji....................................... 170 20.4. Kompetencje i akty prawne Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.. 172 ROZDZIAŁ III. Pozakonstytucyjne organy ochrony prawa... 176 1. Prokuratura... 176 1.1. Geneza i współczesne modele prokuratury... 176 1.2. Podstawy prawne oraz zasady organizacji i funkcjonowania prokuratury... 180 1.3. Funkcje i kompetencje prokuratury... 181 1.4. Organizacja prokuratury...................................... 185 1.5. Status prawny prokuratorów... 195 1.6. Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratorów... 197 1.7. Asesorzy prokuratury i asystenci prokuratorów... 199 1.8. Aplikacja prokuratorska... 201 1.9. Refleksje nad zmianami modelu prokuratury w Polsce... 202 2. Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa............................ 206 2.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa... 206 2.2. Kompetencje Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa... 207 2.3. Organizacja Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa... 208 3. Organy policyjne i służby specjalne... 211 3.1. Pojęcie policja... 211 3.2. Modele policji... 213 3.3. Organy policyjne w Polsce... 215 3.4. Służby specjalne... 218 3.5. Podstawy prawne oraz kompetencje i organizacja służb specjalnych w Polsce... 221 3.6. Nadzór parlamentarny i kontrola nad służbami specjalnymi w Polsce... 225 3.7. Inne organy typu policyjnego (inspekcje, straże i straże gminne)... 229 3.8. Refleksje nad policjami i służbami specjalnymi w Polsce... 232 ROZDZIAŁ IV. Pozakrajowe organy ochrony prawa... 239 1. Europejski Trybunał Praw Człowieka... 239 1.1. Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności... 239 1.2. Kompetencje, skład i organizacja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... 241 1.3. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka... 242 2. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy... 246 8 www.lexisnexis.pl
3. Trybunał Sprawied liwości Unii Europejskiej... 251 3.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania Trybunału Sprawied liwości Unii Europejskiej... 251 3.2. Skład i organizacja Sądu i Trybunału Sprawied liwości... 254 3.3. Kompetencje sądów unijnych... 256 3.4. Postępowanie przed Trybunałem Sprawied liwości Unii Europejskiej... 259 4. Ombudsman Unii Europejskiej... 264 4.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania instytucji Ombudsmana Unii Europejskiej... 264 4.2. Tryb powoływania i odwoływania oraz pozycja Ombudsmana... 266 4.3. Kompetencje Ombudsmana UE... 267 5. Europejski Inspektor Ochrony Danych... 272 5.1. Podstawy prawne organizacji i funkcjonowania Europejskiego Inspektora Ochrony Danych... 272 5.2. Kompetencje Europejskiego Inspektora Ochrony Danych... 275 6. Międzynarodowy Trybunał Karny... 278 6.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania Międzynarodowego Trybunału Karnego... 278 6.2. Kompetencje Międzynarodowego Trybunału Karnego... 280 6.3. Skład i organizacja Międzynarodowego Trybunału Karnego... 284 6.4. Postępowanie przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym... 290 ROZDZIAŁ V. Korporacje i pozapaństwowe rozstrzyganie sporów prawnych... 297 1. Adwokatura... 297 1.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania adwokatury... 297 1.2. Uprawnienia adwokatury... 299 1.3. Organizacja samorządu adwokatury... 299 1.4. Aplikacja adwokacka... 302 1.5. Wykonywanie zawodu adwokata... 303 2. Radcowie prawni... 306 2.1. Geneza oraz podstawy prawne działalności radców prawnych... 306 2.2. Uprawnienia radców prawnych... 307 2.3. Organizacja samorządu radców prawnych... 307 2.4. Aplikacja radcowska... 310 2.5. Wykonywanie zawodu radcy prawnego... 311 3. Notariat... 312 3.1. Geneza oraz podstawy prawne notariatu... 312 9
3.2. Uprawnienia notariuszy... 314 3.3. Organizacja samorządu notariuszy... 315 3.4. Aplikacja notarialna oraz zastępcy notarialni... 316 3.5. Wykonywanie zawodu notariusza... 318 4. Komornicy sądowi... 320 4.1. Geneza oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania komorników sądowych... 320 4.2. Kompetencje i uprawnienia komorników sądowych... 320 4.3. Organizacja samorządu komorniczego... 321 4.4. Aplikacja i asesura komornicza... 322 4.5. Wykonywanie zawodu komornika sądowego... 324 5. Sądy polubowne... 325 5.1. Geneza i podstawy prawne funkcjonowania sądownictwa polubownego... 325 5.2. Organizacja sądów polubownych... 328 5.3. Właś ciwość rzeczowa... 329 5.4. Postępowanie arbitrażowe... 329 5.5. Arbitrzy... 331 6. Kolegia arbitrażu społecznego... 334 6.1. Geneza i podstawy prawne rozstrzygania sporów zbiorowych... 334 6.2. Pojęcie i właś ciwość Kolegium Arbitrażu Społecznego... 335 6.3. Skład Kolegium Arbitrażu Społecznego... 336 6.4. Tryb postępowania przed Kolegiami Arbitrażu Społecznego... 336 6.5. Przyszłość arbitrażu społecznego... 338 Akty prawne... 341 Adresy internetowe... 345 Inskrypcje... 347 Bibliografia... 353 www.lexisnexis.pl