OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ POWIATU PILSKIEGO W 2013 ROKU

PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA POWIATOWA STACJA SANITARNO - EPIDEMIOLOGICZNA W PILE OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ POWIATU PILSKIEGO W 2013 ROKU PIŁA LUTY, 2014 ROK

Spis treści Wstęp... 3 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych... 5 II. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku... 14 III. Jakość wody przeznaczonej do spożycia... 32 IV. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk... 36 V. Stan sanitarny podmiotów leczniczych... 47 VI. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy... 56 VII. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych 65 VIII. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny... 77 IX. Oddział Laboratoryjny... 81 X. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia... 84 Zakończenie... 108 2

WSTĘP Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile (PPIS), wraz z pracownikami Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pile (PSSE), w 2013r. realizował zadania określone w regulacjach prawnych, w szczególności w ustawie z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011r. Nr 212, poz.1263 z późn. zm.). Głównym celem działalności Państwowej Inspekcji Sanitarnej było promowanie zdrowego stylu życia, czuwanie nad bezpieczeństwem żywności i żywienia oraz bezpieczeństwem zdrowotnym wody, zapobieganie powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych poprzez sprawowanie zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego z zakresu zdrowia publicznego oraz prowadzenie działalności przeciwepidemicznej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile sprawował nadzór nad 2553 obiektami. Nadzorowane obiekty kontrolowane były zgodnie z wymogami zawartymi w obowiązujących procedurach i instrukcjach systemu zarządzania jakością. W dalszym ciągu doskonalono systemy zarządzania w działalności kontrolnej i laboratoryjnej zgodnie z normami PN-EN ISO/IEC 17020:2006 i PN-EN ISO/IEC 17025:2005, gwarantując uzyskanie wiarygodnych wyników kontroli oraz badań, jak również skuteczną realizację zaplanowanych celów/przedsięwzięć w obszarze ochrony zdrowia ludzkiego. Laboratorium Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pile posiada certyfikat akredytacji nr AB 616 Polskiego Centrum Akredytacji. Gwarancją wysokich kompetencji technicznych do wykonywania badań są pozytywne wyniki udziału w krajowych i międzynarodowych badaniach biegłości. Laboratorium Badania Wody i Gleby brało udział w badaniach biegłości zorganizowanych przez LGC Standards / UKAS 0001 / - dla oznaczeń fizykochemicznych wody (przewodność, fluorki, chlorki, sód, siarczany, twardość); Firmę Doradczą ISOTOP s.c. A. Wilczyńska-Piliszek, S. Piliszek - pomiary hałasu ustalonego i hałasu cyklicznie zmiennego na stanowiskach pracy oraz ocena narażenia na pyły występujące w środowisku pracy (pobieranie próbek powietrza oraz analiza wagowa pyłów); LGC Standards / UKAS 0001 / - dla oznaczeń mikrobiologicznych wody (oznaczenie Clostridium perfringens i Pseudomonas aeruginosa). Dla wszystkich sprawdzanych parametrów uzyskano wyniki zawalające. Wykonywano badania próbek wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wody z basenów kąpielowych, kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli oraz pomiary hałasu, drgań miejscowych i oświetlenia na stanowiskach pracy. Badania i pomiary na stanowiskach pracy wykonywane były wyłącznie na 3

zlecenia. Badania próbek wody prowadzono na zlecenia oraz w ramach nadzoru pełnionego przez Państwową Inspekcję Sanitarną dla Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Pile, Chodzieży, Czarnkowie, Międzychodzie, Wągrowcu i Złotowie. Laboratorium Mikrobiologii i Parazytologii brało udział w badaniach biegłości POLMICRO organizowanych przez Centralny Ośrodek Badań Jakości w Diagnostyce Mikrobiologicznej w Warszawie - wszystkie dotychczas otrzymane wyniki były pozytywne. Wykonywano badania w kierunku obecności pałeczek Salmonella, Shigella w materiale ludzkim, w ramach prowadzonej działalności nadzorowej dla Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych w Pile, Chodzieży, Czarnkowie, Międzychodzie i Złotowie oraz na zlecenia klientów. Prowadzono bieżącą działalność przeciwepidemiczną, aktywnie działano w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa żywności. Kontynuowano nadzór nad czynnym uodpornieniem populacji w ramach obowiązkowych szczepień ochronnych, w szczególności nad warunkami przechowywania, przyjmowania, wydawania oraz transportu preparatów szczepionkowych. Realizując zapisy ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej inicjowano, koordynowano i organizowano działalność oświatowo-zdrowotną w celu kształtowania w społeczeństwie postaw i zachowań zdrowotnych. Prowadzono działania dotyczące następujących zagadnień: profilaktyka nikotynowa, profilaktyka HIV/AIDS i chorób zakaźnych, profilaktyka nadwagi i otyłości, profilaktyka chorób nowotworowych i chorób układu krążenia. Promowano zasady zdrowego stylu życia, aktywność fizyczną i racjonalne odżywianie. Przedsięwzięcia prozdrowotne adresowane były do ogółu społeczeństwa, a zdrowy styl życia propagowano wdrażając programy edukacyjne, organizując imprezy prozdrowotne połączone z udzieleniem porad i badań medycznych, rozdawnictwem materiałów oświatowych oraz za pośrednictwem mediów. Realizowano osiem programów edukacyjnych o zasięgu krajowym, inicjowanych przez Główny Inspektorat Sanitarny: Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania HIV, Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce, Program Znajdź właściwe rozwiązanie, Program Nie pal przy mnie proszę, Program Czyste powietrze wokół nas, Projekt Odświeżamy nasze miasta TOB3CIT, Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych, Program Trzymaj Formę!. W przedkładanym stanie sanitarnym i sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego za 2013 rok ujęto sytuację epidemiologiczną w zakresie chorób zakaźnych oraz wyniki nadzoru sanitarnego wskazując jednocześnie kierunki dalszych skutecznych działań w celu utrzymania na dotychczasowym, dobrym poziomie stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego. Ocena stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego w roku 2013 jest dostępna na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej PSSE w Pile. 4

I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH Sekcja Epidemiologii jest komórką organizacyjną PSSE właściwą do prowadzenia działań związanych z nadzorem epidemiologicznym mającym na celu: wczesne wykrywanie i zwalczanie chorób zakaźnych, ognisk chorób zakaźnych, zakażeń zakładowych oraz ognisk zatruć pokarmowych w ramach zabezpieczenia przeciwepidemicznego mieszkańców, szczegółowe opracowywanie wywiadów epidemiologicznych dotyczących zachorowań na choroby zakaźne celem wdrożenia działań profilaktycznych i p/epidemicznych, nadzór nad nosicielami zakaźnych schorzeń jelitowych oraz nosicielami wirusowego zapalenia wątroby, prowadzenie rejestrów chorób zakaźnych, prowadzenie rejestrów nosicieli bezobjawowych pałeczek schorzeń jelitowych, wirusów HBV, HCV, nadzór nad osobami pokąsanymi przez zwierzęta, nadzór nad realizacją programu eradykacji wirusa polio, odry i różyczki, nadzór nad epidemią grypy w oparciu o program SENTINEL, poprawę jakości udzielanych świadczeń medycznych w ramach kontroli nad podmiotami leczniczymi, nadzór nad właściwą realizację Programu Szczepień Ochronnych: I.1. Nadzór nad chorobami zakaźnymi Analizę sytuacji epidemiologicznej przeprowadzono w oparciu o zgłoszone i zarejestrowane zakażenia i choroby zakaźne, zgodnie z obwiązującymi przepisami prawa. W 2013r. zarejestrowano 1044 zakażeń i chorób zakaźnych oraz 239 przypadków pokąsań przez zwierzęta (w 2012r.: 1373 zakażenia i choroby zakaźne i 242 pokąsania przez zwierzęta). Sekcja Epidemiologii przeprowadziła 882 wywiady epidemiologiczne w zakresie chorób zakaźnych i 175 kontroli w placówkach ochrony zdrowia (w 2012r.: 1025 wywiadów epidemiologicznych i 194 kontrole), prowadziła dystrybucje szczepionek dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą na terenie powiatu pilskiego, nadzór nad wykonawstwem szczepień ochronnych oraz nad zakażeniami szpitalnymi i drobnoustrojami alarmowymi. Działania podejmowane przez Sekcję Epidemiologii wynikały z aktualnej sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego i skierowane były na ochronę zdrowia i życia ludzkiego. 5

Tabela 1. Działalność nadzorowa w zakresie chorób zakaźnych w 2013 r. Liczba wywiadów przeprowadzona w związku ze zgłoszeniami zachorowań na chorobę zakaźną (pojedynczymi przypadkami). Liczba wywiadów przeprowadzonych w związku ze zgłoszeniami dodatnich wyników biologicznych czynników chorobotwórczych. 496 142 Liczba wywiadów przeprowadzonych w związku ze stycznością/narażeniem na wściekliznę 239 Dochodzenia epidemiologiczne ogółem 882 w ogniskach zachorowań na choroby zakaźne (wykazane w tab.5) 0 w ogniskach zatruć pokarmowych (wykazane w tab.4) 5 nadzorem nad otoczeniem chorych na wzw typu B oraz przypadkami antygenemii HBS 61 nadzorem nad otoczeniem chorych na wzw typu C, lub osobami z obecnością przeciwciał anty HCV 134 W tym: nadzorem nad prawidłowością postępowania w przypadku ekspozycji na zakażenie tężcem nadzorem nad prawidłowością opieki nad pracownikami eksponowanymi na choroby odzwierzęce w środowisku nosicieli duru brzusznego 0 w zakładach opieki zdrowotnej 0 239 0 Liczba wykonanych przekierowań (do innych PSSE/WSSE) formularzy zgłoszeń zachorowań na choroby zakaźne lub dodatnich wyników laboratoryjnych w kierunku biologicznych czynników chorobowych 41 I.1.1. Choroby szerzące się drogą pokarmową Biegunki u dzieci do lat 2 - w 2013 r. liczba zachorowań ogółem wynosiła 98 (wzrost zachorowań w stosunku do roku poprzedniego, kiedy zarejestrowano 75 biegunek). Były to: biegunki wirusowe 80 zachorowań, współczynnik zapadalności 2.835,9 (w 2012r. - 45 zachorowań, współczynnik zapadalności 1.549,05) w tym: rotawirusy 52 zachorowania (w 2012r. - 37), adenowirusy 7 zachorowań (w 2012r. -7), wirusowe zakażenie jelitowe, nie określone - 21 zachorowań (w 2012r. - 1), biegunki i zapalenia żołądkowo jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu 18 zachorowań, współczynnik zapadalności 638,1 (w 2012r.: 30 zachorowań, współczynnik zapadalności 1032,7 ). Wszystkie dzieci były hospitalizowane. Badania diagnostyczne przeprowadzono u 59 dzieci, liczba dzieci nie badanych 39. Salmonelozy - zarejestrowano 36 zachorowań, współczynnik zapadalności 26,0 (z tego 33 przypadki potwierdzone i 3 prawdopodobne). Nastąpił wzrost zachorowań w stosunku do roku 2012 kiedy zarejestrowano 29 zachorowań, współczynnik zapadalności 20,9. Czynniki etiologiczne: przypadki potwierdzone: 6

Salmonella Enteritidis 25 Salmonella Agona 1 Salmonella gr. B 1 Salmonella species 4 Salmonella Infantis 1 Salmonella gr. D 1 zachorowania niepotwierdzone laboratoryjnie prawdopodobne): 3 zachorowania, powiązane epidemiologicznie (narażenie przez to samo źródło) z potwierdzonymi przypadkami zachorowań na salmonellozę (Salmonella Enteritidis). Z przeprowadzonych wywiadów epidemiologicznych, podobnie jak w roku poprzednim wynika, że domniemanym źródłem zakażenia w przeważającej liczbie zachorowań były jaja oraz mięso drobiowe. Miejscem spożycia zakażonych produktów były mieszkania prywatne żywienie indywidualne. Dominujący czynnik etiologiczny to pałeczka Salmonella Enteritidis. Ogniska zachorowań: Zarejestrowano 1 ognisko zbiorowego zatrucia pokarmowego wywołanego pałeczką Salmonella Enteritidis u pięciu członków rodziny, która zachorowała po spożyciu uroczystej kolacji w mieszkaniu prywatnym. Osoby te spożywały na kolacje m.in. tatar z ligawy wołowej z dodatkiem żółtka jaja, przygotowany w warunkach domowych. Wszyscy zostali zbadani przez lekarza rodzinnego i pozostawieni w leczeniu ambulatoryjnym, u 2 chorych przeprowadzono badania mikrobiologiczne kału, które dało wynik dodatni w kierunku Salmonella Enteritidis. W wyniku przeprowadzonego dochodzenia epidemiologicznego stwierdzono co następuje: czynnik etiologiczny Salmonella Enteritidis potwierdzony badaniami mikrobiologicznymi przyczyna zatrucia - spożycie zakażonej potrawy: tatar z ligawy wołowej z dodatkiem jaj świeżych i rozdrobnionej cebuli potwierdzona badaniami mikrobiologicznymi, źródło zakażenia do zakażenia mogło dojść na drodze pierwotnej ( surowce) lub wtórnej (ręce, przedmioty kuchenne). W 2013r. nie zarejestrowano ognisk choroby przenoszonej drogą pokarmową (w 2012r. - 1 ognisko wywołane przez Clostridium difficile w Szpitalu Specjalistycznym w Pile). I.1.2. Choroby w zakresie, których prowadzi się szczepienie ochronne, w tym objęte programami eliminacji Różyczka - zarejestrowano znaczny wzrost zachorowań na różyczkę (174 przypadki zachorowań, współczynnik zapadalności 125,7) w stosunku do roku ubiegłego (w 2012r. - 5 zachorowań, współczynnik zapadalności 3,6). Liczba zachorowań wg miejsca zamieszkania i płci przedstawiała się następująco: Mężczyźni - 158 zachorowań (miasto 107, wieś -51) Kobiety - 16 zachorowań (miasto 10, wieś - 6) Liczba zachorowań wg stanu zaszczepienia i płci: nie szczepieni - 167 osób ( mężczyzn 157, kobiet 10), 7

zaszczepieni - 7 osób ( mężczyzn 1, kobiet 6) Najwięcej zachorowań w 2013r. wystąpiło w lutym (40), marcu ( 64), kwietniu (40). Tabela 2. Krztusiec (A37) w 2013 r. Zachorowania na krztusiec w roku 2013 Liczba Szczepienia Mężczyźni Kobiety Leczenie zachorowań p/krztuścowi Wiek Miasto Wieś Razem Miasto Wieś Razem ogółem I II III IV V H A 0;4 2 1 3 3 0 3 6 2 1 3 3 3 5;9 2 2 2 1 1 2 15;19 1 1 1 1 1 30;39 2 2 2 * 2 40;49 2 2 2 * 2 Ogółem 2 1 3 10 0 10 13 3 10 * brak danych Krztusiec - zarejestrowano 13 zachorowań, współczynnik zapadalności 9,4 (w 2012r. wystąpił wzrost zachorowań na krztusiec w porównaniu z latami poprzednimi, zarejestrowano 79 zachorowań, współczynnik zapadalności 57,1). W tym: 8 przypadków możliwych, 2 prawdopodobne i 3 potwierdzone. Hospitalizowano 3 dzieci, natomiast leczonych ambulatoryjnie zostało 10 osób. Wszystkie dzieci były szczepione p/krztuścowi, natomiast brak danych o szczepieniu u osób w przedziale wieku 30-49 lat. Badań serologicznych nie wykonywano. Odra i podejrzenie zachorowania na odrę - w 2013r. tak jak w latach poprzednich zarejestrowano podejrzeń i zachorowań na odrę. Wirusowe Zapalenie Wątroby typu B nie zgłoszono zachorowań (w 2012r. 1 zachorowanie). Nagminne zapalenie przyusznic - zarejestrowano 5 zachorowań, współczynnik zapadalności 3,6 (2012r.- 9 zachorowań, współczynnik zapadalności 6,5). Zachorowania wystąpiły u 4 osób zaszczepionych oraz 1 osoby nie szczepionej. Ostre nagminne porażenie dziecięce oraz tężec - podobnie jak w latach poprzednich nie notowano zachorowań. I.1.3. Neuroinfekcje oraz choroby: meningokokowa, pneumokokowa i wywołana przez Hemophilus influenzae. W 2013r. (podobnie jak w latach poprzednich) nie zarejestrowano przypadków choroby wywołanej przez Haemophillus influenzae i Streptococcus pneumoniae. Zarejestrowano 1 zachorowanie na inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) pod postacią posocznicy (w 2012r. 1 zachorowanie pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych). Zachorowanie dotyczyło 19-letniego mężczyzny zamieszkałego na wsi, hospitalizowanego w Wojewódzkim Szpitalu Obserwacyjno-Zakaźnym w Bydgoszczy. Zejściem choroby było nie 8

wyzdrowienie. Ustalono serogrupę: Neisseria meningitidis gr. C. Nadzorem epidemiologicznym objęto 30 osób z otoczenia chorego, w tym chemioprofilaktykę zastosowano u 18 osób. Bakteryjne zapalenie opon mózgowo rdzeniowych - zgłoszono 2 zachorowania, współczynnik zapadalności 1,4 (2012r. - 4 przypadki zachorowań, współczynnik zapadalności 2,9): 1 przypadek zgłoszony jako,,inne, określone zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych ( Staphylococcus epidermidis) - G00.3 oraz 1 przypadek zgłoszony jako inne, nie określone zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych G00.9. Wirusowe zapalenie opon mózgowo rdzeniowych - zarejestrowano 5 zachorowań, współczynnik zapadalności 3,6. Nastąpił spadek zachorowań w porównaniu do roku ubiegłego, kiedy zanotowano 8 zachorowań, współczynnik zapadalności 5,77. Trzy przypadki zakwalifikowano jako nieokreślone zapalenie opon mózgowo rdzeniowych oraz potwierdzono badaniami laboratoryjnymi u jednej osoby (22-letnia kobieta) wystąpienie jednocześnie enterowirusowego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych ( A87.0) i opryszczkowego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych (B 00.3). Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego wykazało obecność enterowirusów i HSV2. Zarejestrowano również 3 zachorowania, współczynnik zapadalności 2,2, na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych inne i nieokreślone - G03 ( w 2012r.- 3 zachorowania). Ponadto w 2013r. zgłoszono 1 przypadek wirusowego zapalenia mózgu w przebiegu ospy wietrznej (w 2012r. - 1 zachorowanie: wirusowe zapalenia mózgu nie określone). I.1.4. Choroby odzwierzęce W 2013r. podobnie jak w roku poprzednim, nie odnotowano zachorowań na włośnicę, leptospirozę, tasiemczyce, w tym bąblowicę oraz listeriozę (w 2012r. zarejestrowano 1 zachorowanie na Toksoplazmozę wrodzoną postać oczna). I.1.5. Inne choroby zakaźne Tabela 3. Borelioza (A69.2) w 2013r. Zachorowania na boreliozę w roku 2013 Wiek Mężczyźni Kobiety Liczba Narażenie Leczenie zachorowań zawodowe Miasto Wieś Razem Miasto Wieś Razem ogółem H A 20;29 2 2 2 1 1 30;39 1 1 1 1 2 1 1 40;49 1 1 2 3 3 5 1 2 3 50;59 4 1 5 1 2 3 8 6 2 60> 2 1 3 2 2 5 4 1 Ogółem 8 3 11 8 3 11 22 1 14 8 Borelioza - tak samo jak w roku ubiegłym zarejestrowano 22 zachorowania, współczynnik zapadalności 15,9. Wszystkie zachorowania zostały potwierdzone badaniami serologicznymi. 9

Analiza przeprowadzonych wywiadów wykazała, że większość osób chorych zostało ukąszonych przez kleszcze podczas przebywania na terenie kompleksów parkowo-leśnych na terenie powiatu pilskiego. Hospitalizowanych zostało 14 osób, leczonych ambulatoryjnie - 8 chorych. Narażenie zawodowe wystąpiło u 1osoby prowadzącej zakład usług leśnych. Ospa Wietrzna - nastąpił znaczny spadek zachorowań w stosunku do roku poprzedniego - 462 zachorowania, współczynnik zapadalności 333,8 (w 2012r. zarejestrowano 946 przypadków, współczynnik zapadalności 683,1). Największą liczbę zachorowań zarejestrowano w następujących miesiącach: w maju-111, w czerwcu -93 oraz grudniu-76 (w 2012r. - wzrost zachorowań w marcu i kwietniu). Wirusowe Zapalenie Wątroby Typu C - zarejestrowano ogółem 30 przypadków WZW typu C, z tego 17 - wg definicji 2009 i 13 - wg definicji 2005 (w roku 2012r. - 12 wg definicji 2009 i 7 wg definicji 2005) według definicji przypadku z 2005r. wykazywane są zachorowania objawowe natomiast według definicji z 2009r. przebieg kliniczny choroby nie ma znaczenia, a uściślone zostały kryteria laboratoryjne. I.1.6. Zatrucia chemicznymi środkami ochrony roślin - nie zanotowano przypadków zatruć chemicznymi środkami ochrony roślin. I.1.7. Zapobieganie wściekliźnie Tabela 4. Szczepienia przeciwko wściekliźnie (Z20.3/ Z24.2) w 2013r. grupy wiekowe * - nazwa zwierzęcia płeć miejsce narażenia! M K ogółem M W Podjęte szczepienia Pełen cykl niepełny cykl (liczba dawek) 5 dawek 1 2 3 4 0-4 2 1 3 2 1 3 1 1 5-9 2 0 2 1 1 2 1 1 10-14 2 0 2 1 1 2 1 1 15-19 5 1 6 5 1 6 4 2 20-29 4 0 4 4 0 4 3 1 30-39 3 4 7 3 4 6 1 5 2 40-49 0 3 3 3 0 3 2 0 50-59 1 3 4 3 1 3 1 3 1 60 < 4 1 5 3 2 2 3 2 1 Kontakt ze zwierzęciem pies kot lis inne* SUMA 23 13 36 25 11 31 2 3 22 10 0 4 ogółem 36 36 31 5 36 1nieto perz 1 szczur 2 szczury 10

Liczba zgłoszonych przypadków styczności i narażenia na wściekliznę - 239 (2012r. 242 pokąsania przez zwierzęta), z tego u 36 osób podjęto szczepienia p/wściekliźnie. W większości przypadków doszło do pokąsań przez zwierzęta domowe (psy, koty). Wystąpił jeden przypadek pokąsania człowieka przez nietoperza oraz 3 pokąsania przez szczury. Podobnie jak w latach ubiegłych nie stwierdzono zachorowań na wściekliznę u ludzi. I.2. Nadzór nad zakażeniami szpitalnymi Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Pile w 2013r. sprawowała nadzór nad jedną placówką lecznictwa stacjonarnego - szpital niepubliczny Ars Medical Spółka z o.o. w Pile. Ogólnie wykonano 351 badań mikrobiologicznych. Rejestracja zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych prowadzona była zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2011r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala (Dz.U. Nr 294, poz.1741). W placówce działa Zespół i Komitet Kontroli Zakażeń Zakładowych. Procedury zapobiegania zakażeniom szpitalnym zostały opracowane i zawarte w Księdze Procedur Sanitarno - Higienicznych. Przestrzeganie wdrożonych procedur sanitarno-higienicznych nadzoruje Zespół Kontroli Zakażeń Zakładowych. Procedury dostępne również w formie elektronicznej dla wszystkich pracowników. Szkolenie personelu w zakresie zwalczania i zapobiegania zakażeniom szpitalnym odbywa się wg rocznego planu szkoleń. Ponadto bieżące materiały szkoleniowe, opracowania i najnowsze publikacje dostępne są u pielęgniarki epidemiologicznej lub w razie potrzeby dostarczane przez nią na poszczególne oddziały. W 2013r. NZOZ ERMED w Pile przekształcił się w szpital - chirurgia jednego dnia, o nazwie ERMED sp. cywilna. W placówce opracowano i wdrożono procedury higieniczne. Natomiast do dnia 31.12.203r. nie powołano zespołu i komitetu kontroli zakażeń szpitalnych oraz nie opracowano procedury postępowania w zakażeniach szpitalnych oraz nie prowadzono rejestru zakażeń szpitalnych. W związku ze stwierdzonymi podczas kontroli nieprawidłowościami wydano zalecenie powołania zespołu kontroli zakażeń szpitalnych, komitetu kontroli zakażeń szpitalnych oraz opracowania procedury postępowania w zakażeniach szpitalnych i prowadzenia rejestru zakażeń szpitalnych. I.3 Nadzór nad szczepieniami ochronnymi W PSSE w Pile istnieje system ciągłego monitorowania temperatury w urządzeniach chłodniczych w magazynie szczepionek. Jest to system elektroniczny do monitoringu całodobowego z funkcją odczytu temperatury, rejestracji i powiadamiania alarmowego (w przypadku odchyleń od normy) na telefon komórkowy Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile oraz kierownika Sekcji Epidemiologii. 11

Urządzenia chłodnicze w przypadku przerw w dostawie prądu zasilane są przez agregat prądotwórczy. Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Pile dysponuje odpowiednią liczbą urządzeń chłodniczych (4 szafy chłodnicze oraz 4 chłodziarki). Transport szczepionek z PSSE do podmiotów wykonujących działalność leczniczą organizują świadczeniodawcy z zabezpieczeniem łańcucha chłodniczego (termotorby z wkładami chłodzącymi). W placówkach POZ szczepionki są prawidłowo przechowywane w lodówkach z zapewnieniem ciągłości łańcucha w temp. od +2 do +8 stopni C. Każdego dnia kontrolowane są wskazania termometrów, a ich wartości są rejestrowane. Na podobnym poziomie, jak w roku poprzednim, kształtował się procent realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych. W 2013r. zarejestrowano 1 niepożądany odczyn poszczepienny po szczepionce PREVENAR 13 (w 2012r.- 2 NOP). Podsumowanie: Sytuacja epidemiologiczna w roku 2013 w porównaniu z rokiem 2012 kształtowała się następująco: 1. Nastąpił spadek ogólnej liczby zachorowań na choroby zakaźne. 2. Zarejestrowano zasadniczy wzrost zachorowań na różyczkę, jak również nastąpił wzrost zachorowań na salmonelozę, wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe, w tym u dzieci do lat 2, WZW typu C, grypę oraz styczność i narażenie na wściekliznę. 3. Odnotowano spadek zachorowań na takie choroby, jak: ospa wietrzna, biegunki i zapalenia żołądkowo jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu, w tym u dzieci do lat 2, krztusiec, płonica, róża, wirusowe i bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, świnka. 4. Na podobnym poziomie kształtowała się liczba zachorowań na lambliozę, boreliozę, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych inne i nieokreślone oraz Inwazyjną Chorobę wywołaną przez Neisseria meningitidis. 5. Nie zarejestrowano zachorowań na: dur rzekomy, czerwonkę, odrę, tężec, ostre porażenie dziecięce, wściekliznę, Inwazyjną Chorobę wywołaną przez Haemophillus influenzae i Streptococcus pneumoniae, AIDS, WZW typu B. 6. Wystąpiły natomiast zachorowania, których nie rejestrowano w roku poprzednim: nowo wykryte zakażenie HIV oraz kiła. 7. Tak jak w poprzednich latach prowadzony był ścisły nadzór epidemiologiczny nad realizacją programów Sentinel oraz eradykacji poliomyelitis i nadzór nad przypadkami ostrego porażenia wiotkiego. 8. Na podobnym poziomie, jak w roku poprzednim, kształtował się procent realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych. 12

9. W roku 2013 zarejestrowano 1 niepożądany odczyn poszczepienny (w 2012r.- 2 NOP). Tabela 5.. Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w powiecie pilskim w latach 2012-2013 2012r. 2013 Liczba zapadalność Liczba zapadalność Jednostka chorobowa zachorowań * zachorowań * Salmonelozy 29 20,9 36 26,0 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe (ogółem) Wirusowe jelitowe zakażenia inne określone 70 50,6 6 4,3 Wywołane przez rotawirusy 53 38,3 70 50,6 Inne określone wirusy 8 5,8 8 5,8 Inne nie określone 2 1,4 29 20,9 W tym wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2 45 1549,1 80 2835,9 Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO ogółem 45 32,5 24 17,3 o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu w tym u dzieci do lat 2 30 1032,7 18 638,1 Lamblioza (giardioza) 8 5,8 9 6,5 Krztusiec 79 57,1 13 9,4 Płonica (szkarlatyna) 86 62,1 61 44,1 Inwazyjna Choroba Meningokokowa 1 0,7 1 0,7 Róża 23 16,6 6 4,3 Borelioza z Lyme 22 15, 9 22 15,9 Styczność i narażenie na wściekliznę / potrzeba szczepień 32 23,1 36 26,0 Ospa wietrzna 946 683,1 462 333,8 Różyczka 5 3,6 174 125,7 WZW typu B - przewlekłe 1 0,7 - - WZW typu B+C ( zakażenie mieszane) 1 WZW typu C wg definicji przypadku- 2009r. wg definicji przypadku- 2005r. 0,7 - - 12 8,7 17 12,3 7 5,1 13 9,4 Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) 9 6,5 5 3,6 Wirusowe zapalenie mózgu 1 0,7 1 0,7 Wirusowe zapalenie opon mózgowych 8 5,8 5 3,6 Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu W innych chorobach objętych Mz-56 1 0,7 - - Inne określone 2 1,4 1 0,7 Inne, nie określone 1 0,7 1 0,7 Zapalenie opon mózgowych inne i nieokreślone 3 2,2 3 2,2 Grypa ogółem 1 0,7 13 9,4 Kiła - - 2 1,4 Nowo wykryte zakażenie HIV - - 2 1,4 * współczynnik zapadalności liczony na 100 tys. mieszkańców 13

II. STAN SANITARNY OBIEKTÓW ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU II.1. Zakres nadzoru sanitarnego W roku 2013 Sekcja Higieny Żywności Żywienia i Przedmiotów Użytku nadzorem sanitarnym obejmowała 1416 zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz kosmetyków. W nadzorowanych obiektach przeprowadzono ogółem 1338 kontroli i rekontroli. Wydano łącznie 429 decyzji merytorycznych, w tym: 12 decyzji wstrzymania działalności produkcyjno-handlowej lub ograniczenia produkcji, 1 decyzję uchylającą zakaz unieruchomienia działalności, 2 decyzje wygaśnięcia, 4 decyzje zmieniające, 48 decyzji poszerzających działalność produkcyjnohandlową, 17 decyzji nakazujących, 2 prolongaty, 166 decyzji zatwierdzających, 168 decyzji wykreślających, 2 decyzje alkoholowe oraz 7 decyzji warunkowo zatwierdzających. Ponadto wydano 153 decyzje płatnicze. Na podstawie wniosków podmiotów wydano ogółem 196 wpisów do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Kontrole urzędowe żywności były przeprowadzane zgodnie z kompetencjami określonymi w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010r. Nr 136 poz. 914 z późn.zm) oraz ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985r. (Dz. U. z 2011r. Nr 212 poz. 1263 z późn.zm.), a także w oparciu o rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, uwzględniającymi przepisy w zakresie wymagań higieniczno-sanitarnych. Za zaniedbania sanitarne nałożono 124 mandaty karne, na łączną kwotę 20.250,- zł. Skierowano 7 wniosków o nałożenie kary pieniężnej do Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. W ramach bieżącego nadzoru sanitarnego pobrano do badań laboratoryjnych 244 próbki środków spożywczych (najwięcej z miejsc obrotu żywnością), 8 próbek przedmiotów użytku, 3 próbki kosmetyków. Wymagań jakości zdrowotnej nie spełniały 3 próbki środków spożywczych. W 2013 roku przyjęto 32 interwencje konsumentów dotyczące m.in.: niewłaściwej jakości zdrowotnej środków spożywczych, w tym po terminie przydatności do spożycia, obecności szkodników w żywności, złego stanu sanitarno higienicznego zakładów, braku zachowania 14

higieny przy produkcji, przechowywaniu i sprzedaży artykułów spożywczych, prowadzeniu działalności bez posiadania decyzji zatwierdzającej zakład, z tego 23 interwencje potwierdziły się. Potwierdziły się interwencje dotyczące prowadzenia działalności bez zgody Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile, wprowadzania do obrotu artykułów spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej (tzn. po terminie przydatności do spożycia, z obecnością szkodników). Przyjęto zażalenie konsumenta na środek spożywczy,,sok jabłkowy, zakupiony w markecie. Pobrano do badań laboratoryjnych próbki tego soku, które nie potwierdziły stawianych zarzutów. Na stoisku handlowym z produktami mącznymi w hipermarkecie stwierdzono obecność szkodników zbożowych (mole żywe i martwe). Rycina 1. Mąka porażona szkodnikami mącznymi w hipermarkecie We wszystkich przypadkach prowadzono w trybie pilnym postępowanie ustawowe zgodne z posiadanymi kompetencjami. Osobom wnoszącym interwencje z podaniem danych osobowych udzielano każdorazowo pisemnej odpowiedzi. W związku z potwierdzeniem się zgłoszonych interwencji nałożono 16 mandatów karnych na kwotę 2.900,- zł. Skierowano 2 wnioski o nałożenie kary pieniężnej do Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego za prowadzenie działalności bez posiadania decyzji zatwierdzającej zakład oraz wydano 1 decyzję administracyjną na zły stan sanitarno techniczny pomieszczeń kuchni w stołówce szkolnej. Kontrole akcyjne stanowiły stały element działalności nadzoru sanitarnego nad żywnością i żywieniem, które wynikały z zaleceń GIS/WPWIS. W zakresie kontroli akcyjnych przeprowadzono następujące działania: 43 kontrole sanitarne w godzinach popołudniowych, które podyktowane były wzmożonym nadzorem szczególnie w zakładach żywienia zbiorowego otwartego oraz obrotu żywnością. Nałożono 3 mandaty karne na sumę 450,- zł., z uwagi na brak zachowanego bieżącego stanu sanitarnego zakładu, przerwanie ciągłości łańcucha chłodniczego, niewłaściwe magazynowanie żywności, nieprawidłowe przeprowadzanie dezynfekcji naczyń stołowych, 15

brak zabezpieczenia żywności przed zanieczyszczeniami wewnętrznymi, sprzedaż artykułów spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, 62 kontrole sanitarne w wolne soboty i niedziele w zakładach żywienia zbiorowego otwartego i w sklepach mięsnych na targowiskach. Nałożono 9 mandatów karnych na sumę 1.400,- zł. za: nieprzestrzeganie bieżącego stanu sanitarno-higienicznego, brak higienicznej sprzedaży i przerwanie ciągłości łańcucha chłodniczego, sprzedaż artykułów spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, brak zabezpieczenia żywności przed zanieczyszczeniami wewnętrznymi, nieprawidłowe wykorzystywanie stanowisk pracy, niezgodnie z ich przeznaczeniem. W zakładzie żywienia zbiorowego otwartego wydano 1 decyzję zakazu przeprowadzania obróbki wstępnej jaj oraz na stoiskach handlowych na targowisku wydano 2 decyzje zakazu prowadzenia działalności handlowej z uwagi na brak decyzji zatwierdzającej zakład, wydanej przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile. Ponadto skierowano 1 wniosek do Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego o nałożenie kary pieniężnej, przeprowadzono ogółem 10 kontroli w zakładach gastronomicznych i na targowiskach w ramach prowadzonej akcji, dotyczącej źródła pochodzenia alkoholu wprowadzanego do obrotu na terenie powiatu pilskiego. Na targowiskach kontrole były przeprowadzane przy współudziale przedstawicieli Urzędu Celnego w Pile. Nie stwierdzono w obrocie ww. produktu, w ramach kontroli akcyjnych dotyczących wprowadzania do obrotu suplementu diety pn: OxyElitePro stanowiącego zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka z uwagi na występowanie ostrego zapalenia wątroby po spożyciu ww. produktu przeprowadzono 7 kontroli w siłowniach i sklepach specjalistycznych zajmujących się sprzedażą środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Nie stwierdzono w sprzedaży jego obecności, w okresie przedświątecznym przeprowadzono 5 kontroli sanitarnych na targowiskach i w sklepach w zakresie przestrzegania prawidłowych warunków sanitarno-higienicznych, wprowadzanych do obrotu ryb. Nie stwierdzono nieprawidłowości, przeprowadzono 13 kontroli z przedstawicielami Komendy Powiatowej Policji w Pile w ramach międzynarodowej operacji pn. Pangea Operation Pangea- International Week Of Action w związku z nielegalnym wprowadzaniem do obrotu produktów leczniczych, suplementów diety, substancji zastępczych i innych tego typu produktów. Kontrolą objęte były placówki handlowe sklepy typu sex-shop, siłownie, salony ćwiczeń i fitness, punkt sprzedaży z herbatą Yerba Mate - SHISOWNIA, w którym nałożono mandat karny w wysokości 100,- zł., 16

przeprowadzono 12 kontroli w zakładach prowadzących sprzedaż hurtową i detaliczną mięsa oraz wędlin, w związku ze wzmożonym nadzorem nad prawidłowością dokonywania zwrotów jakościowych wyrobów mięsno-wędliniarskich przez podmioty i postępowania z żywnością pochodzenia zwierzęcego, wycofaną z powodu przeterminowania. W powyższej sprawie przesłano informacje do Powiatowych Lekarzy Weterynarii, w związku z wprowadzaniem do obrotu środków zastępczych i kolejnymi przypadkami zatruć spowodowanych zażyciem środków zastępczych tzw. dopalaczy przeprowadzono 7 kontroli w siłowniach i w sklepach z odżywkami, w wyniku których nie stwierdzono w obrocie ww. środków. W związku z organizowanym przez Prezydenta Miasta Piły Pilskim Jarmarkiem Wielkanocnym i Bożonarodzeniowym w okresie przedświątecznym, przeprowadzono 13 kontroli sanitarnych na wnioski podmiotów i wydano terminowe decyzje zatwierdzające stoiska handlowe. W ofercie sprzedażowej znajdowały się produkty regionalne typu: wyroby wędliniarskie, nabiałowe, garmażeryjne, rybne oraz cukiernicze. W okresie zimowego wypoczynku dzieci i młodzieży przeprowadzono 9 kontroli w placówkach żywieniowych, natomiast w sezonie letnim 5 kontroli. Nieprawidłowości nie stwierdzono. Dzięki regularnym i konsekwentnym kontrolom prowadzonym przez pracowników Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Pile oraz dzięki rosnącej świadomości przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań we wdrażaniu i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP stan sanitarno-techniczny zakładów systematycznie się poprawia. Na 1382 nadzorowanych zakładów 71% obiektów posiada wdrożone zasady GHP/GMP, natomiast 25% obiektów wprowadziło system HACCP. Największy odsetek obiektów z wdrożonym systemem HACCP stwierdzono w wytwórniach lodów, piekarniach, ciastkarniach, zakładach garmażeryjnych oraz zakładach żywienia zbiorowego otwartego, zamkniętego i innych wytwórniach żywności. Na poprawę stanu sanitarno-higienicznego tych zakładów wpływ miała także zdrowa konkurencja i przepływ informacji w mediach, które wymusiły na podmiotach prowadzących działalność żywnościowo-żywieniową pozytywne zmiany. II.2. Obiekty, w których nie stwierdzono zakładów niezgodnych Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Do grupy obiektów, w których nie stwierdzono zakładów niezgodnych z arkuszem oceny stanu sanitarnego należą: wytwórnie lodów, automaty do lodów, wytwórnie tłuszczów, ciastkarnie, wytwórnie napojów bezalkoholowych, zakłady garmażeryjne, zakłady przemysłu 17

zbożowo-młynarskiego, wytwórnie makaronów, wytwórnie koncentratów spożywczych, wytwórnie chrupek, wytwórnie suplementów diety, inne wytwórnie żywności, obiekty ruchome i tymczasowe, zakłady żywienia zbiorowego zamknięte oraz zakłady obrotu i produkcji przedmiotów użytku. II.3. Obiekty o złym stanie sanitarnym Do grupy obiektów, w których stwierdzono zakłady niezgodne z arkuszem oceny stanu sanitarnego należą: piekarnie, sklepy spożywcze, kioski, magazyny hurtowe, zakłady małej gastronomii, zakłady żywienia zbiorowego otwartego. Zestawienie zakładów o złym stanie sanitarny według grupy obiektów przedstawia poniższa tabela. Tabela 6. Zakłady o złym stanie sanitarnym wg grup obiektów w latach 2012 i 2013 Lp. Rodzaj obiektów 2012 2013 (%) (%) 1. Sklepy spożywcze 22,9 15,2 2. Piekarnie 5,5 13,3 3. Magazyny hurtowe 9,4 5,1 4. Kioski 3,1 3,7 5. Zakłady żywienia zbiorowego otwartego 0 2,8 6. Zakłady małej gastronomii 2,3 2,6 Porównując lata 2012-2013 nastąpiło pogorszenie stanu sanitarnego w piekarniach, kioskach, w zakładach małej gastronomii i w zakładach żywienia zbiorowego otwartego. Natomiast w sklepach spożywczych i w magazynach hurtowych nastąpiła poprawa. Odsetek obiektów żywności i żywienia o stanie sanitarnym niezgodnym z wymaganiami w latach 2012-2013 przedstawia poniższa tabela. Tabela 7.Odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym w latach 2012 i 2013 Odsetek obiektów o złym stanie Lata sanitarnym (%) 2012 9,6 2013 7,4 Porównując lata 2012 2013 obserwujemy spadek liczby zakładów nie spełniających wymagań sanitarno higienicznych. II.3.1. Sklepy spożywcze i supermarkety (na 303 sklasyfikowanych oceniono 46 sklepów jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 15,2% ocenionych). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: artykuły spożywcze po upływie terminu/daty przydatności do spożycia, 18

przerwany łańcuch chłodniczy środków spożywczych łatwo psujących się, zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń i urządzeń, brak segregacji artykułów spożywczych w urządzeniach chłodniczych, brak zabezpieczenia środków spożywczych przed wewnętrznymi i zewnętrznym zanieczyszczeniami, brak zapisów w rejestrach monitoringu temperatury oraz dobrej praktyki higienicznej, niewłaściwe magazynowanie artykułów spożywczych. Nałożono 74 mandaty na łączną kwotę 11.700,- zł. Wydano 30 decyzji administracyjnych, w tym 2 decyzje zakazu prowadzenia działalności handlowej, 2 decyzje zmieniające, 21 decyzji poszerzających zakres działalności, 3 decyzje nakazujące, 1 decyzję uchylającą i 1 prolongatę. Wydano 70 decyzji wykreślających, 48 decyzji zatwierdzających zakład oraz 1 decyzję warunkowo zatwierdzającą zakład. II.3.2. Magazyny hurtowe (na 59 sklasyfikowanych oceniono 3 hurtownie jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 5,1 % ocenionych). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: artykuły spożywcze po upływie terminu/daty przydatności do spożycia, niewłaściwy stan sanitarny sprzętu, brak źródła pochodzenia artykułów spożywczych wprowadzanych do obrotu, niewłaściwe magazynowanie artykułów spożywczych. Nałożono 5 mandatów na łączną kwotę 950,- zł. Wydano 10 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję zakazu prowadzenia działalności, 1 decyzję wygaśnięcia, 4 decyzje poszerzające działalności i 4 decyzje nakazujące. Ponadto wydano 7 decyzji wykreślających i 5 decyzji zatwierdzających zakład oraz 2 decyzje alkoholowe. Skierowano 2 wnioski o nałożenie kary pieniężnej do Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. II.3.3. Piekarnie ( na 15 sklasyfikowanych, 2 zakłady oceniono jako niezgodne, co stanowi 13,3% ocenionych).stwierdzone nieprawidłowości: zły stan sanitarno-techniczny zakładu, obecność śladów gryzoni, artykuły spożywcze po upływie terminu/daty przydatności do spożycia. Nałożono 5 mandatów karnych na kwotę 1.400,- zł., wydano 8 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję zakazu prowadzenia działalności produkcyjnej w zakładzie, 1 prolongatę, 4 decyzje nakazujące, 2 decyzje poszerzające działalność oraz 3 decyzje wykreślające. 19

II.3.4. Kioski (na 27 sklasyfikowanych oceniono 1 kiosk jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 3,7 % ocenionych). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: przerwany łańcuch chłodniczy środków spożywczych łatwo psujących się, artykuły spożywcze po upływie terminu/daty przydatności do spożycia, niewłaściwe magazynowanie artykułów spożywczych, brak zabezpieczenia środków spożywczych przed zanieczyszczeniami. Nałożono 2 mandaty karne na kwotę 300,- zł. Wydano 2 decyzje administracyjne, w tym 1 decyzję poszerzającą zakres działalności oraz 1 decyzję zmieniającą. Ponadto wydano 6 decyzji wykreślających i 3 decyzje zatwierdzające zakład. II.3.5. Zakłady małej gastronomii (na 115 sklasyfikowanych oceniono 3 zakłady jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 2,6% ocenionych). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak prawidłowo prowadzonej dezynfekcji naczyń, nieprawidłowe przechowywanie artykułów spożywczych niezgodnie z deklaracją producenta, brak bieżącej czystości i porządku w zakładzie, zły stan sanitarno techniczny pomieszczeń i urządzeń, brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych, brak zabezpieczenia środków spożywczych przed zanieczyszczeniami. Nałożono 14 mandatów na łączną kwotę 1.950,- zł. Wydano 8 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję zakazu, 6 decyzji poszerzających, 1 decyzję nakazującą. Ponadto wydano 54 decyzji wykreślających, 33 decyzje zatwierdzające zakład oraz 5 decyzji warunkowo zatwierdzających zakład. II.3.6. Zakłady żywienia zbiorowego otwartego (na 71 sklasyfikowanych oceniono 2 zakłady jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 2,8% ocenionych). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: używanie stanowisk pracy niezgodnie z ich przeznaczeniem, nieprawidłowe przechowywanie artykułów spożywczych niezgodnie z deklaracją producenta, zły stan sanitarno - techniczny pomieszczeń i urządzeń, brak prawidłowo prowadzonej dezynfekcji naczyń, brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych, zły stan sanitarno techniczny pomieszczeń i urządzeń, brak zabezpieczenia środków spożywczych przed zanieczyszczeniami. 20

Nałożono 13 mandatów na łączną kwotę 2.300,- zł. Wydano 9 decyzji administracyjnych, w tym 2 decyzje zakazu, 5 decyzji poszerzających zakres działalności, 2 decyzje nakazujące. Ponadto wydano 14 decyzji wykreślających i 9 decyzji zatwierdzających zakład. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, iż większość uchybień wynikała z zaniedbań właścicieli i pracowników zatrudnionych w sektorze spożywczym, braku środków finansowych lub nadmiernej oszczędności, braku wdrożenia systemu HACCP oraz nie przestrzegania zasad dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej. II.4. Stan sanitarny środków transportu żywności W roku 2013 skontrolowano 41 środków transportu, w tym 23 środki transportu stanowiące samodzielny pojedynczy zakład, należący do firm transportowych oraz 18 środków transportu, będących na wyposażeniu zakładów żywnościowo-żywieniowych. Wydano 23 decyzje zatwierdzające na przewóz artykułów spożywczych. II.5. Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych W 2013 roku ogółem pobrano 255 próbek, w tym: 244 próbek środków spożywczych, 8 próbek przedmiotów użytku i 3 próbki kosmetyków do badań laboratoryjnych w ramach urzędowej kontroli, monitoringu oraz próbki do badań laboratoryjnych wspólnych w ramach kontroli urzędowej i monitoringu. Zgodnie z rocznym planem pobierania próbek na rok 2013 zaplanowano 100 próbek do badań w kierunku zanieczyszczeń fizykochemicznych oraz 129 próbek do badań w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Roczny plan został zrealizowany w 100%. Poza planem pobrano 26 próbek, w tym 21 próbek środków spożywczych, 3 próbki kosmetyków, 2 próbki pochodzące z ogniska zatrucia pokarmowego. Zakwestionowano 3 próbki środków spożywczych. Do badań laboratoryjnych pobrano ogółem 255 próbek, z czego: 110 próbek do badań chemicznych, w tym:101 próbek środków spożywczych (76 próbek krajowych,7 próbek z importu,18 próbek z UE), 8 próbek przedmiotów użytku (6 próbek z importu, 1 próbka krajowa i 1 próbka z UE),1 próbkę kosmetyku (krajowa), 145 próbek do badań mikrobiologicznych, w tym:141 próbek środków spożywczych (123 próbki krajowe, 15 próbek z UE, 3 próbki z importu), 2 próbki kosmetyków (1 próbkę krajową i 1 próbkę z UE),2 próbki pochodzące z ogniska zatrucia pokarmowego. Zakwestionowano 1 próbkę środka spożywczego pobraną do badań fizykochemicznych - mleczko kokosowe (produkt z grupy przetwory i produkty owocowe ) z uwagi na oznakowanie. Na etykiecie producent zadeklarował użycie substancji konserwującej E 223, która nie znajduje się w wykazie dodatków do żywności. 21

Zakwestionowano 2 próbki pobrane do badań mikrobiologicznych: 1 próbkę mięsa z indyka na kotlety (produkt z grupy mięso mielone i wyroby z mięsa) z uwagi na ocenę organoleptyczną tj. zmieniony zapach, nieświeży, gnilny świadczący o zepsuciu, 1 próbkę tatara z ligawy wołowej pobranej w związku z podejrzeniem zatrucia pokarmowego, z uwagi na stwierdzenie obecności bakterii z rodzaju Salmonella. Nadto przekazano do badań laboratoryjnych Formularzem przyjęcia zażalenia na środek spożywczy 1 próbkę - soku jabłkowego dostarczonego do siedziby stacji przez klienta, zakwestionowanego z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne - zmieniony smak, niespecyficzny zapach, widoczne fragmenty pleśni. Wyniki badań potwierdziły zanieczyszczenie soku zarodnikami pleśni. Równolegle pobrano z obrotu 5 próbek przedmiotowego soku, które nie były kwestionowane. Ponadto sprawozdania z badań próbek, opatrzone były uwagami. Dotyczyły one błędnego oznakowania na etykietach suplementu diety, między innymi: nieprawidłowo podane funkcje technologiczne dodatków do żywności, rozbieżne informacje dotyczące ilości dziennego spożycia suplementu diety, mogące wprowadzić konsumenta w błąd. Również zwracano uwagę na mikrobiologiczne zanieczyszczenia środków spożywczych bakteriami Escherichia coli i bakteriami przypuszczalnie Bacillus cereus. We wszystkich stwierdzonych niezgodnościach postępowano zgodnie z Algorytmem postępowania z próbkami żywności i przedmiotami użytku oraz wynikami badania próbek tzn. przekazywano wyniki badań odpowiednio do właściwego terenowo PPIS/PLW nadzorującego zakład produkcyjny oraz do zakładu, w którym pobierano próbki. Analogicznie po otrzymaniu wyników kwestionowanych próbek przeprowadzano kontrole zakładu i dokumentacji u producenta na własnym terenie. Zgodnie z rocznym planem poboru próbek pobrano do badań laboratoryjnych w kierunku GMO 2 próbki środków spożywczych. Produkty z grupy wyroby cukiernicze i ciastkarskie - galanteria ciastkarska, zawierające w składzie mąkę kukurydzianą lub sojową, potencjalnie wyprodukowaną z GMO. W obu próbkach nie stwierdzono obecności organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003r., dotyczącym możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie, znakowania wymagają produkty zawierające GMO w ilości większej niż 0,9%.W ramach bieżących kontroli sanitarnych w zakładach żywnościowo-żywieniowych nie stwierdzono żywności oznakowanej GMO. 22

II.6. Suplementy diety W trakcie kontroli sanitarnych sprawdzano prawidłowość znakowania środków spożywczych, w tym ze szczególnym uwzględnieniem suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i żywności wzbogaconej. Oceniono znakowanie 25 suplementów diety, 11 środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i 18 środków spożywczych wzbogaconych. Stwierdzono następujące nieprawidłowości w oznakowaniu 2 środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, 1 suplementu diety oraz 2 środków spożywczych wzbogaconych: umieszczono odniesienie do powszechnych, nieswoistych korzyści jakie przynosi dana żywność oraz jej składniki bez podania konkretnego dopuszczonego w wykazie oświadczenia zdrowotnego, nie podano na stronie internetowej wszystkich obowiązkowych informacji przy prezentacji i reklamie środka spożywczego opatrzonego oświadczeniem zdrowotnym. Ponadto oświadczenia te odwoływały się do właściwości leczniczych, podkreślono w oznakowaniu nazwę składnika przy nazwie produktu, nie podając jego zawartości w produkcie, nie spełniono szczególnych warunków stosowania oświadczeń zdrowotnych tj. suplement diety nie zawierał składnika mineralnego, którego dotyczyło oświadczenia zdrowotne w ilości znaczącej, brak w żywności oznakowanej jako środek spożywczy wzbogacony ilości znaczącej dodanych witamin i składnika mineralnego, brak informacji dotyczącej ilości żywności, którą należy spożyć i sposobu jej spożycia w ciągu dnia by osiągnąć deklarowany w oświadczeniu zdrowotnym efekt, umieszczono oświadczenia zdrowotne dotyczące witamin i składnika mineralnego, odnoszących się do rozwoju i zdrowia dzieci, niezgodnie z wykazem dopuszczonych oświadczeń, wprowadzanie konsumenta w błąd, poprzez sugerowanie w oznakowaniu, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości, w tym środki spożywcze zawierające niniejsze witaminy w innej przyswajalnej przez organizm formie. W związku ze stwierdzonymi w oznakowaniu nieprawidłowościami zostały wysłane pisma do państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, właściwych ze względu na siedzibę zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu kwestionowane produkty. Pobrano do badań w ramach urzędowej kontroli żywności 4 próbki suplementów diety, w tym 2 w kierunku znakowania i 2 w kierunku mikrobiologicznym. Trzy z nich opatrzone były uwagą 23

dotyczącą znakowania. Pobrano także w ramach urzędowej kontroli żywności 23 środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym 13 próbek do badań w kierunku mikrobiologicznym. Na terenie objętym nadzorem PPIS w Pile zlokalizowany jest 1 zakład konfekcjonujący suplementy diety. Podczas kontroli sanitarnych sprawdzano również implementację unijnych przepisów dotyczących oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, ujętych w rozporządzeniu (WE) Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, uwzględniając różne formy prezentacji i reklamy w sprzedaży na odległość (przez internet) oraz na ulotkach informacyjnych. Według powyższego zakresu oceniono 86 środków spożywczych, w tym 33 artykuły spożywcze ogólnego spożycia, 21 suplementów diety, 18 środków spożywczych wzbogaconych oraz 14 środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Na produktach tych umieszczono 18 oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, 21 oświadczeń zdrowotnych oraz 47 oświadczenia żywieniowych. Na etykietach 7 produktów powszechnego spożycia stwierdzono następujące nieprawidłowości: nie spełniono szczególnych warunków stosowania oświadczenia zdrowotnego poprzez brak w produkcie ilości znaczącej substancji, której dotyczyło oświadczenie zdrowotne, niezgodność ze szczegółowymi warunkami stosowania konkretnego oświadczenia żywieniowego, nie podano informacji o ilości witamin i składnika mineralnego, których dotyczyło oświadczenie żywieniowe, brak lub niepełna informacja o wartości odżywczej produktu. Zakwestionowano także oświadczenia zdrowotne umieszczone na ulotce informacyjnej dotyczącej 3 produktów (soków), przypisujące tym środkom spożywczym właściwości zapobiegania chorobom oraz odwoływania się do takich właściwości. Ponadto stwierdzono nieprawidłowości w zakresie stosowania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych umieszczonych na: 1 suplemencie diety, 2 środkach spożywczych wzbogaconych oraz 1 środku spożywczym specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Niniejsze nieprawidłowości opisane są powyżej w części dotyczącej poprawności znakowania: Suplementów diety. Zakwestionowano sposób prezentacji i reklamy na podanej w oznakowaniu produktu stronie internetowej 1 środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, przypisujące temu środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania chorobom i odwoływania się do takich właściwości. Nie umieszczono wszystkich obowiązkowych informacji przy prezentacji i reklamie 24