Paulina Wełnic Szacowanie kosztu cyklu życia według Polskiej Normy PN-EN 60300-3-3 Podejmowane przez firmy decyzje finansowe są bardzo trudne i ryzykowne, dlatego też zawsze powinny być uwarunkowane rachunkiem ekonomiczno-finansowym. Tak się dzieje również przy podejmowaniu decyzji o zakupie nowego urządzenia. Wybranie najkorzystniejszej oferty przy zamówieniach publicznych reguluje ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Norma IEC 60300 jest przewodnikiem po koncepcji szacowania cyklu życia związanego z niezawodnością wyrobu, która ma w dzisiejszych czasach znaczny wpływ na wybór właściwej oferty. Szacowanie cyklu życia wyrobu dotyczy zarówno użytkowników, jak i dostawców wyrobów, dlatego też przez obie strony może być stosowana. Charakterystyka normy Norma PN-EN 60300 dotyczy zarządzania niezawodnością. Składa się ona z trzech części. 1. PN-EN 60300-1:2006 Część 1: Systemy zarządzania niezawodnością, w której opisano pojęcia i zasady dotyczące systemu zarządzania niezawodnością. Zidentyfikowano ogólne procesy w zakresie planowania, alokacji zasobów, sterowania i niezbędnego dopasowania do spełniania celów niezawodności. Zawarto zagadnienia niezawodności, faz cyklu życia wyrobu, dotyczących planowania, projektowania, analizy i doskonalenia. 2. PN-EN 60300-2:2006 Część 2: Wytyczne zarządzania niezawodnością, w której są przedstawione wytyczne dotyczące zarządzania niezawodnością podczas projektowania, rozwoju i oceny wyrobu oraz doskonalenia procesu. Wykorzystano modele cyklu życia do opisania rozwoju wyrobu lub faz przedsięwzięcia. Zalecono proces dopasowania dostarczający metodę wyboru elementów programu niezawodności i związanych procesów z perspektywy wyrobu lub przedsięwzięcia 3. PN-EN 60300-3 Część 3: składa się z kilku sekcji. PN-EN 60300-3-1:2005 Część 3-1: Przewodnik zastosowań Techniki analizy niezawodności Zawiera wprowadzenie do wybranych metodologii oraz dostarcza informacje niezbędne do wyboru najodpowiedniejszych metod analizy. PN-EN 60300-3-2:2005 Część 3-2: Przewodnik zastosowań Zbieranie danych o niezawodności w warunkach eksploatacji. Podano praktyczne aspekty zbierania i przedstawiania danych oraz zagadnienia związane z analizą danych i przedstawianiem jej wyników. PN-EN 60300-3-3:2006 Część 3-3: Przewodnik zastosowań Szacowanie kosztu cyklu życia, w którym podano wprowadzenie do koncepcji szacowania kosztu cyklu życia. Pomimo, że koszty cyklu życia składają się z wielu elementów, szczególną uwagę zwrócono na koszty związane z niezawodnością wyrobu. Podano ogólne wytyczne doty- czące przeprowadzania analizy kosztu cyklu życia, łącznie z opracowaniem modelu kosztu cyklu życia. PN-EN 60300-3-4:2008 Część 3-4: Przewodnik dotyczący specyfikowania wymagań niezawodnościowych. Podano wytyczne dotyczące specyfikowania wymaganych właściwości niezawodnościowych w specyfikacjach, łącznie z określeniem procedur i kryteriów weryfikowania i walidacji. PN-EN 60300-3-12:2005 Część 3-12: Przewodnik zastosowań Zintegrowane wspomaganie logistyczne. Opisano proces zintegrowanego wspomagania logistycznego (ILS) i minimum różnych wspólnych praktyk oraz analizy danych logistycznych, które podejmuje się, aby osiągnąć dany cel. PN-EN 60300-3-14:2006 Część 3-14: Przewodnik zastosowań Obsługiwanie i wspomaganie obsługiwania. Przedstawiono ramową strukturę obsługiwania, wspomagania obsługiwania oraz różne minimalne zwyczajowe działania, które zaleca się podejmować. PN-EN 60300-3-16:2009 Część 3-16: Przewodnik zastosowań Wytyczne dotyczące specyfikacji usług wspomagania obsługiwania. Przedstawiono ramową strukturę dotyczącą specyfikacji usług związanych ze wspomaganiem obsługiwania wyrobów, systemów i urządzeń, które mogą być przeprowadzane podczas etapu użytkowania i obsługiwania. PN-IEC 60300-3-5:2004 Część 3-5: Przewodnik zastosowań Warunki badań nieuszkadzalności i zasady badań statystycznych. Dostarczono wytyczne do planowania i przeprowadzania badań nieuszkadzalności oraz stosowania metod statystycznych do analizowania danych z badań. PN-IEC 60300-3-7:2004 Część 3-7: Przewodnik zastosowań Selekcja narażeniowa sprzętu elektronicznego ze względu na nieuszkadzalność. Przedstawiono zastosowania procesu selekcji sprzętu elektronicznego ze względu na nieuszkadzalność. PN-IEC 60300-3-9:1999 Przewodnik zastosowań Analiza ryzyka w systemach technicznych. Podano wytyczne dotyczące wyboru i zastosowania technik analizowania ryzyka, głównie w odniesieniu do oceny ryzyka systemów technicznych. PN-IEC 60300-3-10:2006 Część 3-10: Przewodnik zastosowań Obsługiwalności. Podano wytyczne dotyczące zastosowań w obsługiwalności. Można je stosować do wdrożenia programu obsługiwalności obejmującego fazy projektowania, rozwoju i eksploatacji wyrobu. PN-IEC 60300-3-11:2004 Część 3-11: Przewodnik zastosowań Obsługa ukierunkowana na nieuszkadzalność. Przedstawiono wytyczne do rozwijania początkowego zapobiegawczego programu obsługi dla urządzeń i konstrukcji 42
za pomocą technik analizy obsługi ukierunkowanej na nieuszkadzalność (RMC www.pkn.pl). Norma PN-EN 60300-3-3:2006 opisuje cele, fazy, koncepcje oraz proces szacowania kosztów cyklu życia wyrobu. Analiza LCC ma na celu ocenę całkowitego kosztu nabycia, posiadania i likwidacji wyrobu. Ma ona zastosowanie do całego cyklu życia wyrobu lub części tego cyklu albo do kombinacji różnych faz cyklu życia. W normie została zwrócona uwaga na poprawność identyfikowania kosztów, które mogą mieć duży wpływ na LCC lub mieć szczególne znaczenie dla określonego zastosowania. Jest wiele decyzji, dla których dane wejściowe uzyskiwane są w wyniku zastosowania procesu szacowania kosztu cyklu życia, miedzy innymi wykorzystywane są do: oceny i porównania wariantowych technologii i sposobów projektowania; oceny ekonomicznej opłacalności przedsięwzięć/wyrobów; identyfikacji elementów kosztów i efektywnych pod względem kosztów udoskonaleń wyrobów; oceny i porównania wariantowych strategii użytkowania wyrobu, jego badania, kontroli, obsługiwania; oceny i porównania różnych sposobów podejścia do wymiany, odnowy/wydłużania czasu życia lub usuwania starzejącego się wyposażenia; podziału dostępnych funduszy między konkurencyjne priorytety w rozwoju/doskonaleniu wyrobu; oceny kryteriów zapewniania niezawodności wyrobu za pomocą badań weryfikacyjnych i analiz rozwiązań kompromisowych; sporządzania długoterminowych planów finansowych. Podstawy cyklu życia Dla analizy LCC zasadnicze znaczenie ma zrozumienie podstaw cyklu życia wyrobu oraz wyznaczenie jego głównych faz cyklu życia wyrobu. Według normy PN-EN 60300-3-3:2006 wyróżnia się sześć głównych faz cyklu życia wyrobu: 1. Koncepcji i definiowania; 2. Projektowania i rozwoju; 3. Wytwarzania; 4. Instalowania; 5. Użytkowania i obsługiwania; 6. Likwidacji. Dla wymienionych faz cyklu życia wyrobu zostały wyspecyfikowane typowe koszty. Dla pierwszej fazy cyklu życia wyrobu, tj. koncepcji i definiowania typowymi kosztami są badania rynku, zarządzanie przedsięwzięciem, analiza koncepcji i projektu systemu, przygotowanie specyfikacji wymagań dla wyrobu. Faza projektowania i rozwoju charakteryzuje się kosztami związanymi z zarządzaniem przedsięwzięciem, projektowaniem, łącznie z działaniami na rzecz nieuszkadzalności, obsługiwalności i ochrony środowiska, dokumentacją projektową, wyprodukowaniem prototypu, opracowaniem oprogramowania, badaniem i oceną, inżynierią i planowaniem technologiczności, wyborem sprzedawców, wykazaniem i walidacją, zarządzaniem jakością. Wytwarzanie i instalowanie koszty w tych fazach dzielą się na koszty powtarzające się i nie powtarzające. Koszty nie powtarzające się dotyczą inżynierii przemysłowej i analizy operacyjnej, budowy zaplecza technicznego, narzędzi produkcyjnych, specjalnego wyposażenia pomocniczego do badań, początkowego ze- stawu części zapasowych i materiałów do napraw, szkolenia wstępnego, dokumentacji, oprogramowania, badania typu. Koszty powtarzające się dotyczą zarządzania produkcją i inżynierią produkcji, obsługiwania zaplecza technicznego, wytwarzania, sterowania jakością i kontroli jakości, montażu, instalowania i sprawdzenia, pakowania, przechowywania, załadunku i transportu, ciągłego szkolenia. Koszty użytkowania i obsługiwania ponoszone są przez cały czas życia systemu/wyrobu i obejmują zwykle koszty: użytkowania, obsługiwania, wspomagania oraz wyposażenia pomocniczego. Koszty nie powtarzające się związane z użytkowaniem, to koszty: obejmujące wstępne szkolenia personelu, dokumentacji, początkowego zestawu części zapasowych, wyposażenia, zaplecza technicznego i narzędzi specjalnych. Koszty użytkowania powtarzające się, to: robocizna, materiały eksploatacyjne, energia, ciągłe szkolenia i modernizowanie. Koszty związane z obsługiwaniem profilaktycznym, nie powtarzające się, to koszty: nabycia wyposażenia i narzędzi do badań, początkowego zestawu części zapasowych i materiałów eksploatacyjnych, wstępnego szkolenia personelu i wstępnej dokumentacji oraz zaplecza technicznego. Koszty powtarzające się dla obsługiwania profilaktycznego, obejmują koszty: robocizny, części zapasowych, materiałów eksploatacyjnych, ciągłego szkolenia, dokumentacji oraz wymiany części o ograniczonym czasie życia. Koszty związane z obsługiwaniem korekcyjnym, nie powtarzające się, to koszty: wyposażenia do badań, narzędzi, początkowego zestawu części zapasowych, wstępnego szkolenia personelu, wstępnej dokumentacji i zaplecza technicznego. Koszty związane z obsługiwaniem korekcyjnym, powtarzające się, to koszty: robocizny, części zapasowych i materiałów eksploatacyjnych, ciągłego szkolenia oraz dokumentacji. Faza likwidacji obejmuje koszty wycofania z eksploatacji i likwidacji starszych wersji wyrobów. Koszty likwidacji wyrobu obejmują koszty: zakończenia eksploatacji, wycofania z eksploatacji, rozmontowania i usunięcia, recyklingu lub bezpiecznej likwidacji. Koszty tych faz można podzielić na koszty nabycia, posiadania, likwidacji, z czego koszty nabycia są zwykle widoczne oraz łatwe do oszacowania i mogą być powiększone o koszty instalacji. Koszty posiadania często przekraczają koszty nabycia i są trudniejsze do przewidzenia, mogą również obejmować koszty instalacji. Koszty likwidacji mogą stanowić znaczną część LCC, ponieważ rożne przepisy prawne mogą wymagać rożnych kosztownych działań w fazie likwidacji. Szacowanie kosztu cyklu życia może dotyczyć całego cyklu życia wyrobu lub tylko części tego cyklu. Aby analiza LCC dała maksymalne korzyści, zaleca się szacowanie kosztów cyklu życia do konkretnego wyrobu/przedsięwzięcia. Niezawodność a LCC Norma PN-EN 60300-3-3:2006 porusza aspekt relacji między niezawodnością a LCC. Niezawodność wyrobu jest pojęciem złożonym i stosowanym do opisu gotowości wyrobu i czynników na nią wpływających, tj.: nieuszkadzalności, obsługiwalności i zapewnienia środków obsługiwania. Wyniki we wszystkich tych obszarach mogą mieć znaczący wpływ na LCC. Wyższe koszty początkowe mogą prowadzić do poprawy nieuszkadzalności, a zatem do niższych kosztów użytkowania i obsługiwania. Zaleca się aby analiza niezawodności była związana z procesem projektowania 43
i oszacowań LCC. Powstałe rozważania powinny być ciągle przeglądane w trakcie przygotowywania specyfikacji wyrobu i ciągle oceniane w fazach projektowania w celu optymalizacji projektu wyrobu i LCC. Koszty związane z niezawodnością mogą obejmować koszty: odnowy systemu, łącznie z kosztami obsługiwania korekcyjnego; obsługiwania profilaktycznego; wtórne. Koszty wtórne mogą być ponoszone wówczas, gdy wyrób lub usługa nie są jeszcze gotowe, obejmować one mogą koszty: gwarancji; odpowiedzialności; spowodowane utratą dochodów; związane z zapewnieniem alternatywnego serwisu. Zaleca się identyfikowanie kolejnych kosztów wtórnych miedzy innymi za pomocą analizy ryzyka w celu określenia kosztów negatywnego wpływu na wizerunek, reputację, prestiż firmy, co w konsekwencji może się przełożyć na utratę klientów. Niegotowość wyrobu może w znaczny sposób wpływać na LCC. Wraz ze zwiększeniem nieuszkadzalności (przy stałych wartościach wszystkich innych czynników) koszty nabycia zwykle będą się zwiekszać, natomiast koszty obsługiwania i wspomagania będą się zmiejszać. LCC jest optymalizowane, gdy cząstkowe zwiększenie kosztów nabycia, spowodowanych poprawą nieuszkadzalności, jest równe cząstkowym oszczędnościom kosztów obsługi i wspomagania oraz kosztów wtórnych. W pewnym momencie można zauważyć optymalną nieuszkadzalność, odpowiadającą namniejszemu kosztowi cyklu życia. Wiele czynników losowych, takich jak warunki środowiskowe i błędy ludzkie podczas użytkowania, może mieć znaczny wpływ na koszty rzeczywiste, zaobserwowane, co w konsekwencji ma wpływ na obliczenia, które potem mogą nie pasować do wyników analizy LCC. Na bliższą uwagę, jeśli chodzi o koszty wtórne, zasługują koszty gwarancji oraz koszty odpowiedzialności. Gwarancje stanowią ochronę klientów przed ponoszeniem kosztów naprawy uszkodzeń wyrobu, w szczególności we wczesnych fazach jego użytkowania. Koszty gwarancji ponoszą zwykle dostawcy i koszt ten zależy od charakterystyk nieuszkadzalności, obsługiwalności i wspomagania obsługiwania wyrobu. Dostawcy mogą w znacznym stopniu sterować tymi charakterystykami w fazach projektowania i rozwoju oraz w fazie wytwarzania, a zatem wpływać na koszty gwarancji. Gwarancje udzielane są z reguły na ograniczony czas i obwarowane licznymi warunkami. Gwarancje rzadko obejmują ochronę przed kosztami wtórnymi przez klienta z powodu niezgodności wyrobu. Warunki gwarancji mogą być uzupełnione lub zastąpione umowami serwisowymi na usługi, zgodnie z którymi dostawca, dodatkowo do wszelkich uzgodnień z klientem, wykonuje całe obsługiwanie profilaktyczne i korekcyjne w ustalonym czasie, który może być przedłużony na dowolny czas, aż do końca czasu życia wyrobu. Dostawcy są motywowani do osiągnięcia optymalnego poziomu nieuszkadzalności i obsługiwalności swoich wyrobów, zwykle przy większych kosztach ich nabycia. Koszty odpowiedzialności zwiększają się na przykład wówczas, gdy dostawca nie wypełnia swoich zobowiązań prawnych. Koszt rekompensaty za naruszenie przepisów powinien być rozważany jako część LCC. Jest to wyjątkowo ważne w przypadku wyrobów, które stanowią zagrożenie dla ludzi i środowiska. Koszty odpowiedzialności są również ważne przy nowych wyrobach, w których ryzyko nie jest w pełni oczywiste i dobrze zrozumiałe. Do oszacowania tych kosztów można zastosować analizę ryzyka z uwzględnieniem przeszłości oraz oceny ekspertów. Modelowanie LCC Model LCC jak każdy inny model jest uproszczoną reprezentacją rzeczywistości, który wyodrębnia istotne cechy, aspekty wyrobu. Aby model był jak najbardziej realistyczny powinien: odzwierciedlać właściwości analizowanego wyrobu, być wyczerpujący w celu uwzględnienia i objaśnienia wszystkich czynników istotnych dla LCC, być na tyle prosty, aby był łatwy do zrozumienia, uaktualniania i modyfikacji, być zaprojektowany w taki sposób, by pozwalał na ocenę specyficznych elementów LCC niezależne od innych elementów. Modelownie LCC obejmuje: strukturę podziału kosztu; strukturę podziału wyrobu/pracy; wybór kategorii kosztów; wybór elementów kosztów; oszacowanie kosztów; przedstawianie wyników. Dodatkowo modelowanie LCC może obejmować: aspekty środowiskowe i bezpieczeństwa; niepewności i ryzyko; analizę wrażliwości w celu zidentyfikowania kosztów dominujących. Struktura podziału kosztu reprezentuje podział kosztów ponoszonych w głównych fazach cyklu życia wyrobu lub w fazach będących przedmiotem zainteresowania. Struktura podziału wyrobu/pracy składa się ze szczegółowego podziału sprzętu, usług i danych identyfikujących główne zadania i zestawy wspomagające pracę. W celu oszacowania całkowitego kosztu cyklu życia niezbędne jest dokonanie podziału całkowitego LCC na elementy składowe kosztu. Element kosztu stanowi powiązanie między kategoriami kosztu a strukturą podziału wyrobu/pracy. Zaleca się aby wybór elementów kosztu był związany ze złożonością wyrobu oraz kategoriami kosztu będących przedmiotem zainteresowania zgodnie z wymaganą strukturą podziału kosztu. Jednym z najczęstszych stosowanych podejść do identyfikowania elementów kosztów jest podział wyrobu na niższe poziomy podziału, kategorie kosztu i fazy cyklu życia. W normie PN-EN 60300-3-3:2006 elementy kosztów zostały przedstawione za pomocą trójwymiarowej macierzy. Macierz ta przedstawia: podział wyrobu na niższe poziomy podziału (struktura podziału wyrobu/pracy); czas w cyklu życia, w którym należy wykonać daną pracę/działanie (tj. fazy cyklu życia); kategorię kosztu zasobów możliwych do zastosowania, takich jak: robocizna, materiały, paliwo/energia, koszty ogólne, transport/podróże (tj. kategorie kosztów). Koszty związane z elementami LCC mogą być powiązane z kosztami powtarzającymi się i nie powtarzającymi się w taki sposób, że suma kosztów powtarzających się i nie powtarzających się jest równa LCC. Koszty LCC mogą być również oszacowane w kategoriach kosztów stałych i zmiennych. 44
Przykładowe metody szacowania parametrów elementu kosztu Inżynierska metoda szacowania kosztu polega na szacowaniu atrybutu kosztów bezpośrednio przez badania wyrobu, komponent po komponencie lub część po części często do tej metody wykorzystywane są standardowo ustalone czynniki kosztów, np. rzeczywiste oszacowania inżynierskie i produkcyjne. Metoda szacowania kosztu przez analogię oparta jest na nabytym doświadczeniu z podobnymi wyrobami lub technologiami. Wykorzystywane są w niej dane historyczne, uaktualnione w celu odzwierciedlenia eskalacji kosztu, efektów postępu technologicznego. Parametryczna metoda szacowania kosztu wykorzystuje parametry i zmienne w celu opracowania zależności kosztu. Zależności te maja zwykle formę równań, w których na przykład osobogodziny są przekształcane w koszty. W celu zidentyfikowania znaczących elementów kosztów zaleca się wykonanie analizy wrażliwości, aby ułatwić jej działanie model LCC powinien być tak opracowany aby zmiana jakiegoś parametru była nanoszona automatycznie we wszystkich miejscach, gdzie był ten element wykorzystywany. Kilka czynników komplikuje proces szacowania kosztów cyklu życia, np. realna wartość pieniądza ulega ciągłej zmianie, co sprawia że może zajść potrzeba wzięcia pod uwagę takich czynników, jak koszty utraconych możliwości, inflacja i opodatkowanie. Proces szacowania kosztu cyklu życia obejmuje identyfikację i ocenę kosztów związanych z nabyciem, posiadaniem i likwidacją wyrobu w ciągu jego cyklu życia. Aby wyniki analizy LCC były pożyteczne i można je było prawidłowo wykorzystać, zaleca się aby każda analiza szacowania kosztu cyklu życia była przeprowadzona w sposób uporządkowany i dobrze udokumentowany. Analiza szacowania kosztu cyklu życia powinna obejmować: plan szacowania kosztu cyklu życia; wybór lub opracowanie modelu LCC; zastosowanie modelu LCC; dokumentację szacowania kosztu cyklu życia; przegląd wyników szacowania LCC; uaktualnianie analizy. Plan szacowania kosztu cyklu życia powinien zaczynać się od opracowania planu obejmującego cel i zakres analizy. Plan powinien zawierać: określenie celów analizy (np. określenie LCC wyrobu w celu wspomagania planowania, zawierania umów, ustalania budżetu lub podobnych potrzeb, ocena wpływu różnych wariantowych sposobów postępowania, identyfikacja tych elementów kosztów, które mają główny wpływ na LCC wyrobu); określenie zakresu analizy w kategoriach wyrobu będącego przedmiotem badania, czasu (faz cyklu życia), który należy rozważyć, środowiska użytkowania wyrobu oraz stosowanych scenariuszy wspomagania obsługiwania, które należy zastosować; zidentyfikowanie wszystkich występujących warunków, założeń, ograniczeń i wymagań, które mogą ograniczać zakres akceptowalnych opcji, które należy ocenić; zidentyfikowanie wariantowych sposobów postępowania, które należy ocenić; dostarczenie oszacowań wymaganych zasobów i przedstawienie harmonogramu analizy, w celu zapewnienia, że wyniki analizy będą dostępne na czas przy wspomaganiu procesów podejmowania decyzji, dla których są one wymagane. Plan analizy LCC powinien być udokumentowany na początku procesu analizy aby reszta pracy była skoncentrowana wokół tego planu oraz należy dokonywać jego przeglądu przez potencjalnych użytkowników zarówno od strony klienta, jak i dostawcy w celu zapewnienia, że ich potrzeby zostały prawidłowo zinterpretowane i wyraźnie uwzględnione. Wybrany model LCC musi być tak dobrany o szczegółowości wystarczającej do spełnienia celów analizy, biorąc pod uwagę dostępność danych i poniższe czynniki: stopień selektywności wymagany do odróżnienia opcji: stopień wrażliwości wymagany do zapewnienia niezbędnej dokładności danych wyjściowych; czas dostępny do wykonania i raportowania analizy szacowania kosztów cyklu życia. Szacownie kosztów cyklu życia powinno być realizowane w następujących krokach: 1) uzyskać dane dotyczące wszystkich podstawowych elementów kosztu w modelu LCC dla wszystkich opcji wyrobu, podsystemów i kombinacji opcji wspomagania; 2) wykonać analizę LCC scenariuszy użytkowania wyrobu określonych w planie analizy; 3) przedstawić raport z analiz, mając na uwadze zidentyfikowanie optymalnych scenariuszy wspomagania; 4) zbadać dane wejściowe i wyjściowe modelu LCC w celu określania elementów kosztów mających najbardziej znaczący wpływ na analizy; 5) obliczyć wszystkie różnice między rozpatrywanymi opcjami, chyba że te różnice mają bezpośrednie odzwierciedlenie w danych wyjściowych modelu LCC; 6) sklasyfikować i podsumować dane wyjściowe modelu LCC zgodnie z pewnymi logistycznymi zasadami grupowania, np. koszty: stałe, zmienne, powtarzające się, nie powtarzające się, nabycia, posiadania, likwidacji, bezpośrednie, pośrednie itp.; 7) przeprowadzić analizy wrażliwości w celu zbadania wpływu założeń i niepewności dotyczących elementów kosztu na wyniki uzyskane za pomocą modelu LCC; 8) dokonać przeglądu danych wyjściowych LCC z punktu widzenia celów określonych w planie analizy, aby zapewnić osiągniecie wszystkich celów i dostarczenie wystarczających informacji ułatwiających podjęcie wymaganej decyzji. Wyniki szacowania kosztu cyklu życia powinny być udokumentowane w sprawozdaniu, które pozwoli użytkownikom jasno zrozumieć zarówno dane wyjściowe, jak i implikacje analizy. Sprawozdanie powinno zawierać: 1) streszczenie, które powinno zawierać krótkie zestawienie celów, wyników i zaleceń wynikających z analizy; 2) cel i zakres powinien obejmować cel analizy, łącznie z określeniem środowiska, w którym zamierza się wyrób użytkować oraz scenariusze użytkowania wyrobu i wspomagania itp.; 3) opis modelu LCC, czyli podsumowanie analizy LCC, łącznie z odpowiednimi założeniami, opisem struktury podziału LCC, wyjaśnieniem elementów kosztu i sposobu ich szacowania oraz opisem sposobu integrowania elementów kosztu; 4) zastosowanie modelu LCC zawiera przedstawienie wyników uzyskanych z modelu LCC, łącznie z identyfikacją głównych elementów kosztu itp.; 45
5) omówienie wyników analizy i ich interpretacji, włączając w to wszelkie niepewności związane z wynikami, oraz omówienie innych zagadnień, które będą pomocne osobom podejmującym decyzje oraz użytkownikom w zrozumieniu i wykorzystaniu wyników; 6) wnioski i zalecenia związane z celami analizy dotyczących decyzji, które powinny być oparte na wynikach analizy oraz identyfikacja wszelkich potrzeb dotyczących dalszej pracy lub korekty analizy. W celu potwierdzenia prawidłowości wykonanej analizy i spójności wyników może być wymagany formalny (najlepiej niezależny) przegląd analizy, który powinien obejmować przegląd celów i zakresu analizy, przegląd modelu pod kątem jego trafności wyboru, przegląd zastosowania aby upewnić się czy dane wejściowe zostały dokładnie ustalone i czy model został prawidłowo zastosowany oraz przegląd wszystkich założeń dokonanych podczas analizy. Analizy LCC w wielu przypadkach powinny być stale aktualizowane w całym cyklu życia wyrobu. Utrzymywanie i uaktualnianie modelu LCC może obejmować również struktury podziału LCC oraz zmianę metod oszacowania kosztów, zwłaszcza gdy są dostępne nowe źródła informacji. Wyniki szacowania kosztu cyklu życia mogą zawierać w sobie pewną niepewność i ryzyko, które zależy od dostępności i wykorzystania odpowiednich informacji i założeń oraz danych wejściowych wykorzystywanych w analizie LCC. Niepewność i ryzyko co do wyników analizy LCC zwiększa brak informacji na początku przedsięwzięcia, wprowadzenie nowej technologii lub nowego wyrobu, stosowanie nieosiągalnych harmonogramów, długoterminowe przedsięwzięcia badawcze i rozwojowe z niedającymi się przewidzieć wynikami. W długim przedziale czasu elementy szacowane, takie jak: stopy inflacji, koszty robocizny, materiałów i koszty ogólne mogą wpłynąć na poprawność wyników metody LCC. W firmie jest wiele innych czynników bardzo ważnych oraz istotnych przy podejmowaniu decyzji, które trudno wyrazić w formie kosztów. Ocenę wartości tych czynników dokonuje się na podstawie doświadczenia, które mają charakter jakościowy. W sytuacji, gdy metoda jest wykorzystywana do wspomagania decyzji, analiza może być jeszcze weryfikowana przez nieza- leżny i doświadczony personel. Podejmujący decyzję powinien w swoich rozważaniach uwzględnić towarzyszące ryzyko i niepewność. Projektowanie i wytwarzanie wyrobu ma wpływ na jego koszty nabycia, posiadania i likwidacji, ale poza wpływem projektantów na wyrób jest wiele dodatkowych czynników, które wywołują konsekwencje ekonomiczne, np.: zależności między właścicielem a innymi organizacjami; sytuacją ekonomiczną organizacji, kraju (np. kursy walut); uwarunkowaniami politycznymi; zagadnieniami technologicznymi i technicznymi, takimi jak bezpieczeństwo i wpływ na środowisko; zdarzeniami naturalnymi, zachowaniem człowieka; niegotowością spowodowaną uszkodzeniami systemu; niewykorzystywaniem najnowszych dostępnych danych; nieodpowiednią identyfikalnością danych. Decyzje dotyczące projektowania, wytwarzania i użytkowania wyrobu powinny uwzględniać aspekty środowiskowe, które mogą mieć wpływ na cenę, koszty posiadania i likwidacji. W celu spełnienia przepisów środowiskowych przez wyrób, należy ponieść odpowiednie koszty działań, które jeśli zostaną włączone do badań LCC, będą stanowić ważne dane wejściowe do procesu podejmowania decyzji. Dostawcy i użytkownicy wyrobu powinni zwracać uwagę na konsekwencje środowiskowe, a wybór działań należy starannie rozważyć aby korzyści z wyboru tanich rozwiązań nie wywoływały szkody działań. q Literatura [1] PN-EN 60300-3-3:2006 http://www.pkn.pl/?a=show&m=katalog&id=535710&page=1 Zarządzanie niezawodnością Część 3-3: Przewodnik zastosowań Szacowanie kosztu cyklu życia http://www.pkn.pl/?a=show&m=katalog&id=535710&page=1> [2] www.pkn.pl mgr inż. Paulina Wełnic Specjalista ds. koordynowania projektów Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz Spółka Akcyjna Holding Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Rekuperacja 09 Odzysk energii podczas hamowania elektrodynamicznego szynowych pojazdów trakcyjnych Organizatorzy Instytut Pojazdów Szynowych Tabor w Poznaniu MPK Sp. z o.o. w Poznaniu Oddział Poznański SEP Współorganizatorzy Politechnika Poznańska Wydział Elektryczny Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Tematyka Konstrukcja urządzeń i projektowanie układów odzyskiwania energii na trakcyjnych pojazdach szynowych Badania związane z odzyskiwaniem energii na pojazdach trakcyjnych Stan obecny i tendencje rozwoju wysokowydajnych zasobników energii jako składników układów odzyskiwania energii Przystosowanie infrastruktury do odbioru energii elektrycznej z pojazdów Badania systemów zasilania w aspekcie odbioru energii z hamujących pojazdów trakcyjnych Projektowanie i badanie współpracy pojazdów z podstacjami zasilającymi Uwarunkowania techniczno-ekonomiczne związane z wykorzystaniem energii elektrycznej zwróconej do sieci. Termin i miejsce Rozpoczęcie 17.09.2009 r. Poznań, Politechnika Poznańska Kontynuacja i zakończenie 17 18.09.2009 r. Rydzyna k. Leszna, Hotel Zamek Szczegółowe informacje na stronie www.tabor.com.pl 46