Analiza wyników ekonomiczno - finansowych banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. na tle sektora bankowości spółdzielczej wg stanu na 31.12.21 roku Warszawa, luty 211 r.
I. WSTĘP...3 II. ZRZESZENIE BANKU BPS SA NA TLE SEKTORA BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ...3 1. FUNDUSZE WŁASNE...3 2. ROZMIARY DZIAŁALNOŚCI...4 3. WYNIKI...5 III. SYTUACJA EKONOMICZNO FINANSOWA ZRZESZENIA BANKU BPS SA...6 IV. PODSTAWOWE DANE BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH ZRZESZONYCH Z BANKIEM BPS SA..7 1. BILANS ZRZESZONYCH BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH...7 2. SUMA BILANSOWA...7 3. DZIAŁALNOŚĆ KREDYTOWA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH...8 4. DZIAŁALNOŚĆ DEPOZYTOWA...9 5. WYNIK FINANSOWY I EFEKTYWNOŚĆ DZIAŁANIA...1 6. PAPIERY WARTOŚCIOWE...11 7. LOKATY MIĘDZYBANKOWE...11 V. OBSZARY RYZYKA...12 1. RYZYKO KREDYTOWE...12 2. ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA...14 3. PŁYNNOŚĆ PŁATNICZA...15 VI. WNIOSKI...16 2
I. Wstęp W sektorze bankowości spółdzielczej wg stanu na 31.12.21 r. funkcjonowało 576 banków spółdzielczych, z których 575 zrzeszonych było z trzema bankami zrzeszającymi oraz jeden niezrzeszony, współpracujący z Bankiem BPS S.A. Na przestrzeni 12 miesięcy liczba banków spółdzielczych działających w Polsce nie zmieniła się. Liczebność zrzeszeń kształtowała się następująco: BPS - 359 BS, GBW - 15 BS, MR Bank 66 BS. W 21 roku doszło do migracji banków spółdzielczych pomiędzy zrzeszeniami. Proces zapoczątkowany w 28 roku przez Bank Spółdzielczy w Tarczynie, który przeszedł z MR Banku do BPS, został powielony przez 11 banków zrzeszonych z Mazowieckim Bankiem Regionalnym oraz jeden bank ze Spółdzielczej Grupy Bankowej. Gospodarczy Bank Spółdzielczy w Barlinku przystąpił do Grupy BPS z dniem 1 października 29 roku. Od 1 stycznia 21 r. do Zrzeszenia systematycznie dołączyły kolejne banki spółdzielcze ze Zrzeszenia MR Banku: W czwartym kwartale 21 r. zostały podpisane kolejne umowy zrzeszenia pomiędzy Bankiem BPS S.A a dziewięcioma bankami spółdzielczymi funkcjonującymi dotychczas w strukturze Zrzeszenia MR Banku oraz umowa o współpracy z jednym bankiem spółdzielczym zrzeszonym z GBW. Banki spółdzielcze z Grupy BPS wg stanu na 31.12.21 r. zatrudniały 19 11 osób i dysponowały siecią 2 639 placówek. Klienci banków spółdzielczych wg stanu na 31.12.21 r. mogli korzystać z 3 976 bezpłatnych bankomatów, przy czym 1 935 naleŝało do banków zrzeszonych z BPS oraz banku zrzeszającego. Na skutek dołączenia na przestrzeni 21 roku do Grupy BPS 11 banków spółdzielczych z Zrzeszenia MR Banku, Zrzeszenie BPS S.A. stanowiło na koniec 21 r. 62,33% sektora bankowości spółdzielczej, wobec 6,42% rok wcześniej. Udział ten ulegnie dalszemu wzrostowi w 211 roku wraz z przystąpieniem do Grupy BPS kolejnych banków spółdzielczych. Liczba banków spółdzielczych w sektorze SEKTOR BPS GBW MR Bank KBS Udział w sektorze (w %) BPS GBW MR Bank KBS Liczba banków 576 359 15 66 1 62,33 26,4 11,46,17 II. Zrzeszenie Banku BPS SA na tle sektora bankowości spółdzielczej 1. Fundusze własne Cały sektor bankowości spółdzielczej, reprezentowany przez trzy zrzeszenia oraz bank współpracujący (KBS), na koniec 21 roku dysponował funduszami własnymi na poziomie 6 97 mln zł (w tym KBS 142,4 mln zł). 4 5 4 3 5 3 2 5 2 1 5 1 5 Fundusze własne banków spółdzielczych w zrzeszeniach 4 28 353 1 964 653 655 161 BPS GBW MR Bank w tys. zł 3
Średnia wartość funduszy własnych przypadająca na 1 bank w zrzeszeniach: BPS wynosiła 11 722 tys. zł, GBW 13 98 tys. zł, zaś MR Banku 9 927 tys. zł. 2. Rozmiary działalności Rozmiary działalności banków spółdzielczych z poszczególnych zrzeszeń mierzone wartością sumy bilansowej, naleŝnościami od sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych a takŝe zobowiązaniami wobec ww. sektorów wg stanu na 31.12.21 r. w porównaniu ze stanem na 31.12.29 r. zilustrowano poniŝej: 45 4 35 3 25 2 15 1 5 mln zł BPS GBW MR Bank Suma bilansowa 31.12.21 Suma bilansowa 31.12.29 NaleŜności od klientów 31.12.21 NaleŜności od klientów 31.12.29 Zobowiązania wobec klientów 31.12.21 Zobowiązania wobec klientów 31.12.29 Średnia wartość aktywów przypadająca na 1 bank zrzeszony z: Bankiem BPS S.A. wynosiła 117 482 tys. zł, GBW S.A. 135 358 tys. zł, MR Bankiem S.A. 93 619 tys. zł. Udział sumy bilansowej banków spółdzielczych z poszczególnych zrzeszeń w sektorze przedstawia poniŝszy wykres: MR Bank 6 179 8,77% KBS 1 794 2,55% Suma bilansowa (w mln zł) SGB 2 34 28,82% Grupa BPS 42 176 59,86% Wartość sumy bilansowej sektora na koniec 21 roku w porównaniu z końcem 29 roku wzrosła o 14,16%. W zrzeszeniu GBW S.A. wzrost ten wynosił 13,87%, w zrzeszeniu 4
MR Bank S.A. odnotowano spadek na poziomie 19,12%, zaś w zrzeszeniu Banku BPS S.A. wzrost był najwyŝszy i wynosił 21,72%. Suma bilansowa zwiększała się dzięki rosnącej bazie depozytowej oraz dołączeniu do Grupy na przestrzeni ostatniego roku jedenastu banków spółdzielczych. Niemniej jednak odnotowana dynamika tej pozycji świadczy o większej efektywności banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem BPS S.A. w pozyskiwaniu źródeł finansowania, co pozwala na dalszy rozwój działalności bankowej, w tym w szczególności kredytowej, jako najbardziej dochodowej. 3. Wyniki Zestawienie podstawowych danych wg stanu na 31.12.21 r. ilustrujących pozycję zrzeszenia Banku BPS SA. w sektorze bankowości spółdzielczej zawiera poniŝsza tabela: (w tys. zł) Wyszczególnienie SEKTOR BPS GBW MR Bank KBS Suma bilansowa 7 453 27 42 176 159 2 33 723 6 178 851 1 794 294 Fundusze własne 6 97 67 4 28 353 1 964 653 655 161 142 44 NaleŜności brutto od klientów i sektora instytucji rządowych i samorządowych 43 247 524 24 938 28 13 231 272 4 44 118 1 33 926 Zobowiązania wobec klientów i sektora instytucji rządowych i samorządowych 59 992 448 35 843 56 17 357 889 5 284 283 1 57 22 Przychody z odsetek 4 313 749 2 555 986 1 27 27 382 639 14 854 Koszty działania banku 2 436 347 1 448 172 714 758 22 792 52 625 Wynik działalności bankowej 3 746 625 2 219 928 1 19 295 339 74 78 328 Wynik finansowy brutto 965 227 569 671 293 476 9 65 12 15 Wynik finansowy netto 751 347 443 18 229 927 71 59 7 181 Liczba BS 576 359 15 66 1 Wyniki finansowe osiągnięte przez sektor bankowości spółdzielczej na koniec 21 roku były wyŝsze w porównaniu z 29 rokiem. Wynik finansowy brutto zwiększył się o 9,5%, zaś netto o 7,65%. W 21 roku banki spółdzielcze zrzeszenia BPS odnotowały wzrost zysku brutto o 13,8%, GBW o 13,44%, zaś wynik zrzeszenia MR Banku spadł o 15,56%, między innymi na skutek wystąpienia ze zrzeszenia 11 banków. Wzrost zysku netto w ww. okresie w poszczególnych zrzeszeniach kształtował się następująco: w BPS o 11,19% oraz w GBW o 12,31%, natomiast w MR Banku spadek o 16,88%. Na koniec 21 roku w porównaniu z 31.12.29 r. pogorszyła się jakość kredytów, co było, jak się wydaje w dalszym ciągu pochodną spowolnienia gospodarczego oraz braku stabilizacji niektórych podmiotów, skutkującego utratą zdolności do regulowania zobowiązań przez klientów banków w wyniku obniŝenia ich dochodów, utraty pracy itp. W efekcie wzrosły koszty związane z tworzeniem rezerw na naleŝności zagroŝone. WyŜsze wyniki finansowe są efektem rozwoju akcji kredytowej, utrzymywania stóp procentowych na niezmienionym poziomie oraz spadku oprocentowania depozytów klientów. Jednocześnie naleŝy mieć na uwadze fakt, iŝ wzrost wyniku finansowego ma związek z niską bazą odniesienia, gdyŝ wygenerowany przez Banki w 29 r. zysk był znacznie niŝszy od osiągniętego w 28 r. 1 2 Wynik finansow y brutto banków spółdzielczych 1 1 1 9 8 7 6 5 12.25 12.26 12.27 12.28 12.29 12.21 5
ObciąŜenie wyniku działalności bankowej kosztami działania w sektorze bankowości spółdzielczej kształtowało się na poziomie 65,3%, przy czym w zrzeszeniu: BPS wynosiło 65,24%, GBW 64,43%, a MR Banku 65,12%. Analizowany wskaźnik zmniejszył się w relacji do stanu z 31.12.29 roku o 2,46 p.p. ze względu na niŝszą dynamikę kosztów działania (wzrost 5,9%), niŝ wyniku działalności bankowej (wzrost o 9,9%). Udział banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem BPS S.A. w wyniku finansowym netto sektora jest nieznacznie niŝszy niŝ udział jego liczby banków (o 3,35 p.p.). Podobnie ukształtował się udział sumy bilansowej, który równieŝ jest niŝszy (o 2,47 p.p.) w stosunku do udziału liczbowego w strukturze zrzeszenia. III. Sytuacja ekonomiczno finansowa Zrzeszenia Banku BPS SA Wyniki Zrzeszenia Banku BPS S.A., tj. Banku BPS S.A. i zrzeszonych banków spółdzielczych osiągnięte na koniec 21 roku przedstawia poniŝsza tabela: w tys. zł Dynamika Wyszczególnienie Zrzeszenie Banku BPS S.A. 31.12.21/ 31.12.29 31.12.21 31.12.29 1 2 3=2/1 Suma bilansowa 47 122 42 58 73 831 124,63% NaleŜności od sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych netto 25 256 55 29 951 875 119,38% Zobowiązania wobec sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych 3 66 7 37 53 918 121,53% Fundusze własne 3 961 843 4 787 557 12,76% Wynik działalności bankowej 2 191 571 2 55 868 114,33% Koszty działania Banku wraz z amortyzacją 1 474 732 1 757 476 11,44% Wynik finansowy brutto 575 426 669 975 116,43% Wynik finansowy netto 455 712 528 29 115,93% Wg stanu na 31.12.21 r. łączna suma bilansowa Zrzeszenia, tj. Banku BPS S.A. oraz zrzeszonych banków spółdzielczych, wyniosła 58 731 mln zł i w porównaniu z 31.12.29 r. wzrosła o 24,63%. Jednocześnie dynamiczniej wzrastała suma bilansowa Banku BPS S.A. niŝ zrzeszonych banków spółdzielczych. Dynamiczniejszy wzrost zarówno naleŝności od sektora niefinansowego, instytucji rządowych i samorządowych jak i zobowiązań wobec ww. sektorów oraz funduszy własnych charakteryzował Bank BPS S.A. Wynik finansowy brutto Zrzeszenia Banku BPS S.A. wyniósł blisko 67 mln zł i był wyŝszy o 16,43% od osiągniętego w 29 roku. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. odnotował blisko 4% wzrost zysku brutto, natomiast w Zrzeszonych bankach spółdzielczych był on wyŝszy o 13% od wygenerowanego na koniec 29 roku. Wynik działalności bankowej osiągnięty przez Zrzeszenie Banku BPS S.A. kształtował się na poziomie 2 56 tys. zł. a koszty działania banku wraz z amortyzacją wyniosły 1 757 tys. zł. Wielkości te wzrosły w porównaniu do 31.12.29 r. odpowiednio o 14,3%. i o 1,44%, co pozytywnie świadczy o efektywności działania Grupy BPS. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. odnotował na koniec 21 r. wzrost kosztów działania banku wraz z amortyzacja (o 17,8%) oraz wyniku działalności bankowej (o 13,9%). Zrzeszone banki spółdzielcze równieŝ charakteryzowały się zarówno wzrostem wyniku działalności bankowej (o 14,4%) i kosztów działania banku wraz z amortyzacją (o 19,6%). 6
IV. Podstawowe dane banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem BPS SA 1. Bilans zrzeszonych banków spółdzielczych wg stanu na 31.12.21 r. w tys. zł Aktywa Pasywa Kasa i operacje z bankiem centralnym 884 45 Operacje z bankiem centralnym 33 NaleŜności od sektora finansowego Zobowiązania wobec sektora 13 72 363 finansowego 746 296 NaleŜności od sektora niefinansowego Zobowiązania wobec sektora 22 11 868 niefinansowego 32 262 564 NaleŜności od sektora instytucji rządowych i samorządowych Zobowiązania wobec instytucji 2 46 654 rządowych i samorządowych 3 58 492 Papiery wartościowe Zobowiązania z tyt. emisji własnych papierów 1 358 4 wartościowych 47 44 Aktywa trwałe 1 488 888 Inne pasywa 748 347 Rezerwa celowa na zobowiązania pozabilansowe 2 372 Rezerwa na ryzyko ogólne 95 397 Kapitały (fund.) zobowiąz. podporząd. oraz rezerwa na ryzyko 4 248 532 Wynik (zysk/strata) w trakcie zatwierdzania 1 56 Inne aktywa Wynik (zysk/strata) roku 224 941 bieŝącego 443 18 Suma 42 176 159 Suma 42 176 159 W strukturze aktywów zrzeszonych banków spółdzielczych największy udział stanowiły naleŝności od sektora niefinansowego 52,43% oraz naleŝności od sektora finansowego 32,49%. Kolejnymi pozycjami były naleŝności od sektora instytucji rządowych i samorządowych 5,71%, aktywa trwałe 3,53% i papiery wartościowe 3,22%. Udział pozostałych składników aktywów łącznie wynosił 2,63%. Największy udział w strukturze pasywów stanowiły zobowiązania wobec sektora niefinansowego 76,49%, kapitały - 1,7% oraz zobowiązania wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych 8,49%, zaś pozostałe pasywa tylko 4,82%. W strukturze pasywów wyraźnie odzwierciedla się zwiększone wykorzystanie środków budŝetów przed końcem roku, skutkujące zmniejszeniem udziału zobowiązań sektora instytucji rządowych i samorządowych. 2. Suma bilansowa Suma aktywów zrzeszonych banków łącznie wg stanu na 31.12.21 r. wynosiła 42 176 mln zł. W porównaniu z końcem 29 roku wzrosła o 21,72% (tj. o 7 527 mln. zł). Na zwiększenie dynamiki sumy bilansowej miało wpływ przystąpienie do Grupy BPS w okresie od października 29 r. do czerwca 21 r. dwunastu banków spółdzielczych, których aktywa wg stanu na 31.12.21 r. wynosiły 3 9 mln zł, co stanowiło 7,13% sumy bilansowej zrzeszonych banków spółdzielczych. Suma bilansowa zrzeszonych banków spółdzielczych Liczba banków 14 12 1 8 6 4 2 115 81 46 33 37 36 9 2 >2 1-2 5-1 4-5 3-4 2-3 15-2 1-15 <1 przedziały sumy bilansowej w mln zł 7
Najliczniejszą grupą pozostaje grupa banków o aktywach w przedziale 5-1 mln zł. Utrzymuje się ponadto tendencja do wzrostu liczebności banków o aktywach powyŝej 1 mln zł oraz zmniejszania liczby banków o sumie bilansowej w przedziale 2-4 mln zł. 3. Działalność kredytowa banków spółdzielczych Banki spółdzielcze zrzeszone z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. zwiększyły akcję kredytową w 21 roku o 3 557 mln zł (o 16,64%) do poziomu 24 938 mln zł. Kredyty sektora niefinansowego wg stanu na 31.12.21 roku wyniosły 22 488 mln zł. W strukturze podmiotowej największy udział w portfelu stanowiły kredyty rolników indywidualnych 27,52% (wzrost o 6,71% rok do roku), przedsiębiorstw 27,16% (wzrost o 25,4% r/r), osób prywatnych 26,5% (wzrost o 17,27% r/r), przedsiębiorców indywidualnych 17,69% (wzrost o 2,44% r/r). Udział kredytów instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych wyniósł 1,13%. Struktura kredytów sektora niefinansowego 27,5% 1,1% 27,2% 26,5% 17,7% Przedsiębiorstw a Przedsiębiorcy indyw idualni Osoby pryw atne Rolnicy indyw idualni Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domow ych Na koniec 21 roku znacząco zwiększyła się wartość kredytów w porównaniu z 31.12.29 r., lecz, analogicznie do sytuacji jaka wystąpiła w trzech poprzednich latach, równieŝ w grudniu 21 r. suma kredytów w sektorze niefinansowym uległa spadkowi, co wiąŝe się z większym dopływem środków i jednoczesnym spłacaniem zaciągniętych kredytów. Największy spadek nastąpił w grupie rolników indywidualnych. W czwartym kwartale 21 r. utrzymywała się obserwowana od lutego 21 r. zmiana dotyczącą wolumenu kredytów dla przedsiębiorstw, który przewyŝszał wolumen kredytów dla osób prywatnych. 7 Kredyty sektora niefinansowego 6 5 6 5 5 5 4 5 4 3 5 3 2 5 2 1 5 1 5 26.12 27.3 27.6 27.9 27.12 28.3 28.6 28.9 28.12 29.3 29.6 29.9 29.12 21.3 Przedsiębiorstw a Przedsiębiorcy indyw idualni Osoby pryw atne Rolnicy indyw idualni Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domow ych 21.6 21.9 21.12 8
4. Działalność depozytowa Depozyty zgromadzone w bankach spółdzielczych zrzeszenia wg stanu na 31.12.21 r. wyniosły 35 843 mln zł i wzrosły w porównaniu z końcem poprzedniego roku o 6 496 mln zł (o 25,21%). Na bazę depozytową składały się depozyty sektora niefinansowego 32 263 mln zł oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych 3 581 mln zł. Struktura depozytów sektora niefinansow ego 1,76% 3,24% 1,9% 6,96% 68,94% Depozyty przedsiębiorstw Depozyty przedsiębiorców indywidualnych Depozyty osób prywatnych Depozyty rolników indywidualnych Depozyty instytucji niekomercyjnych dział na rzecz gospodarstw domowych Struktura depozytów podmiotów sektora niefinansowego wskazuje osoby prywatne jako główne źródło finansowania akcji kredytowej. Ich udział w bazie depozytowej wyniósł 68,94% i wzrósł o 27,86% r/r do poziomu 22 243 mln zł. Kolejne grupy wg wielkości udziału to: rolnicy indywidualni 1,76% (wzrost o 13,1% r/r do poziomu 3 473 mln zł), przedsiębiorstwa 1,9% (wzrost o 29,78% r/r do poziomu 3 256 mln zł), przedsiębiorcy indywidualni 6,96% (wzrost o 17,39% r/r do poziomu 2 244 mln zł) oraz instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych 3,24% (wzrost o 19,46% do poziomu 1 46 mln zł). 4 3 6 3 2 2 8 2 4 2 1 6 1 2 8 4 s ie-8 s ie-9 s ie-1 lu t-8 lu t-9 lu t-1 gru-7 c ze-8 k wi-8 gru-8 paź-8 c ze-9 k wi-9 gru-9 paź-9 c ze-1 k wi-1 gru-1 paź-1 Depozyty przedsiębiorstw Depozyty przedsiębiorców indywidualnych Depozyty rolników indywidualnych Depozyty instytucji niekomercyjnych dział na rzecz gospodarstw domowych 9
23 22 21 2 19 18 17 16 15 14 13 12 gru-7 lut-8 kwi-8 cze-8 sie-8 paź-8 gru-8 lut-9 kwi-9 cze-9 sie-9 paź-9 gru-9 lut-1 kwi-1 cze-1 sie-1 paź-1 gru-1 Depozyty osób prywatnych Zgodnie z wcześniejszymi prognozami sformułowanymi w miesięcznych analizach depozytów banków spółdzielczych wzrosła wartość depozytów rolników indywidualnych, co m. in. wynikało ze wsparcia gospodarstw rolnych środkami unijnymi. W 21 r. nastąpił oczekiwany wzrost depozytów od przedsiębiorstw. Dynamiczniejszy przyrost depozytów powyŝszych grup oraz przedsiębiorców indywidualnych moŝe być teŝ oznaką nieznacznego oŝywienia w sektorze małych oraz średnich przedsiębiorstw. Depozyty sektora instytucji rządowych i samorządowych na koniec grudnia 21 r. w porównaniu z 31.12.29 r. uległy wzrostowi o ok. 2%. 5. Wynik finansowy i efektywność działania Wynik finansowy netto wygenerowany przez zrzeszone banki spółdzielcze wg stanu na 31.12.21 r. osiągnął wartość 443 18 tys. zł. Średni wynik finansowy przypadający na 1 bank zrzeszony wyniósł 1 234 tys. zł. Wskaźnik 31.12.29 r. 31.12.21 r. Udział wyniku z tytułu odsetek w wyniku działalności bankowej 7,55% 72,% Udział wyniku z tytułu prowizji w wyniku działalności bankowej 27,76% 26,58% ObciąŜenie wyniku działalności bankowej kosztami działania 67,45% 65,24% Wynik finansowy generowany przez zrzeszone banki spółdzielcze w minionych latach wykazywał zmienne tendencje. Do końca 28 roku, podobnie jak w całym sektorze bankowym następowała poprawa wyników finansowych. W 29 roku na skutek spowolnienia gospodarczego cały sektor bankowy odnotował niŝsze wyniki. Od początku roku 21 obserwować moŝna korzystne tendencje w zakresie kształtowania się wyników finansowych. Na koniec 21 roku wynik finansowy netto był wyŝszy o 11,19% od osiągniętego w 29 roku. W ujęciu dwunastomiesięcznym wynik działalności bankowej zwiększył się o 14,39%, przychody z tytułu odsetek wzrosły o 17,11%, natomiast koszty działania banku jedynie o 1,64%. Koszty wynagrodzeń z tytułu umów o pracę stanowiły 6,37% kosztów działania Banku. Koszty ogólnego zarządu składały się z: kosztów marketingu stanowiących 5,99%, kosztów informatycznych 18,33% oraz czynszów - 1,1%. Saldo rezerw celowych kształtowało się na poziomie 4,8% wyniku działalności bankowej oraz 2,45% wyniku finansowego netto. 1
6. Papiery wartościowe Wg stanu na koniec 21 roku kwota papierów wartościowych posiadanych przez zrzeszone banki spółdzielcze wynosiła 1 358 4 tys. zł i w porównaniu ze stanem z końca 29 roku zmniejszyła się o 9,59%, tj. o 144 55 tys. zł. Obserwowany spadek inwestycji w papiery wartościowe związany był z rozwojem akcji kredytowej oraz wysokim oprocentowaniem lokat złoŝonych w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Środki ulokowane w jednostkach uczestnictwa funduszy inwestycyjnych i certyfikatach inwestycyjnych posiadało 16 banków na łączną kwotę 35 171 tys. zł. Ponadto 4 banki zakupiły akcje kwotowane na aktywnym rynku na łączną kwotę 45 836 tys. zł. RóŜnica pomiędzy wartością jednostek TFI i certyfikatów inwestycyjnych w cenie nabycia a wartością bieŝącą tych papierów wartościowych wg stanu na 31.12.21 r. wyniosła 1 43 tys. zł. W przypadku banków posiadających akcje na aktywnym rynku niezrealizowany zysk na akcjach wyniósł 24 174 tys. zł. Oznacza to, iŝ większość inwestycji banków spółdzielczych w jednostki funduszy inwestycyjnych na koniec 21 r. nie przynosiła oczekiwanych zwrotów. Jedynie 6 banków posiadających jednostki TFI posiadało dodatnią stopę zwrotu z inwestycji. Inwestycje w akcje kwotowane na aktywnym rynku przynoszą zyski jednemu z czterech banków spółdzielczych, a całkowita obecna wartość akcji była wyŝsza niŝ cena nabycia. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ inwestowanie w akcje moŝe mieć charakter strategiczny, nie inwestycyjny. Z uwagi na to, iŝ powyŝsze instrumenty rynku kapitałowego charakteryzują się wysoką zmiennością cen, banki posiadające te aktywa zostały objęte indywidualnym monitoringiem. Banki te zobowiązane są przestrzegać maksymalnego limitu, wynikającego z ustawy Prawo bankowe, dla zaangaŝowania banku wobec kaŝdego podmiotu wynoszącego nie więcej niŝ 25% funduszy własnych. 7. Lokaty międzybankowe Stan środków ulokowanych w innych bankach na 31.12.21 r. wynosił 12 437 154 tys. zł i w porównaniu ze stanem na 31.12.29 r. zwiększył się o 3 396 516 tys. zł, tj. o 37,57%. Wg stanu na koniec 21 r. lokaty zrzeszonych banków spółdzielczych złoŝone poza Bankiem BPS SA stanowiły 1,47% ogółu środków ulokowanych na rynku międzybankowym, tj. o,11 pp. mniej niŝ na koniec 29 r. 13 12 11 Stan lokat na przestrzeni 15 miesięcy 1 9 8 Lokaty ogółem w tys zł. 7 6 5 4 3 2 1 Lokaty w banku zrzeszającym Lokaty poza bankiem zrzeszającym 6.9r. 7.9r. 8.9r. 9.9r. 1.9r. 11.9r. 12.9r. 1.1r. 2.1r. 3.1r. 4.1r. 5.1r. 6.1r. 7.1r. 8.1r. 9.1r. 1.1r. 11.1r. 12.1r. 11
Lokaty a vista i do 1 miesiąca stanowiły 57,38% lokat złoŝonych przez zrzeszone banki spółdzielcze wg stanu na 31.12.21 r. Jest to efekt m.in. obowiązku utrzymywania nadzorczych miar płynności, mierzonych między innymi relacją aktywów płynnych do sumy bilansowej. V. Obszary ryzyka 1. Ryzyko kredytowe Najistotniejszym ryzykiem występującym w działalności banków spółdzielczych jest ryzyko kredytowe. Portfel kredytowy banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. jest dobrej jakości. Udział kredytów zagroŝonych w portfelu kredytowym wyniósł 4,17%. JednakŜe na przestrzeni 21 roku nastąpiło obniŝenie jakości aktywów skutkujące zwiększeniem wskaźnika kredytów zagroŝonych o,82 p.p. Poziom ten, mimo pogorszenia na koniec grudnia 21 roku jest znacznie niŝszy od średniego w sektorze bankowym. Kredyty zagroŝone, liczone wraz z odsetkami i pomniejszone o ESP, zostały zabezpieczone rezerwami celowymi w 33,4%. NaleŜności zagroŝone wzrosły o 7,54% na koniec 21 r. w porównaniu z 31.12.29 r., natomiast rezerwy celowe o 4,25%. Większość zrzeszonych banków spółdzielczych charakteryzuje się dobrą jakością portfela kredytowego, aczkolwiek zmniejszeniu uległa liczba banków, w których wskaźnik udziału kredytów zagroŝonych w portfelu kredytowym kształtował się na poziomie maksymalnie 5%. Niemniej jednak dla blisko 8% banków wskaźnik ten był nie wyŝszy niŝ 5%. 1 4 Relacja kredytów zagroŝonych i rezerw celowych w tys. zł 1 2 1 8 6 4 2 29 grudzień 21 marzec 21 czerw iec 21 w rzesień 21 grudzień Kredyty zagroŝone brutto Rezerwa celowa Na przestrzeni 21 roku, podobnie jak w całym 29 roku, jakość portfela kredytowego zrzeszonych banków spółdzielczych systematycznie pogarszała się. Osiągnięty na koniec 21 r. wskaźnik udziału kredytów zagroŝonych w portfelu kredytowym kształtował się na umiarkowanym poziomie, przy uwzględnieniu wartości historycznych oraz w relacji do wyników sektora bankowego. JednakŜe utrzymuje się wyraźna tendencja wzrostowa; wskaźnik udziału kredytów zagroŝonych w portfelu kredytowym nie odnotował tak wysokiej wartości od czwartego kwartału 26 roku. Problem moŝe stanowić zmniejszające się zabezpieczenie kredytów zagroŝonych rezerwami celowymi. Słabsze wyniki banków komercyjnych w 29 roku były spowodowane m.in. wysokim poziomem tworzenia rezerw, co nie miało miejsca w sektorze bankowości spółdzielczej. 12
12 16 Liczebność banków wg jakości portfela kredytowego 1 8 87 92 6 55 4 2 1 9 <1% (1-2,5%> (2,5-5%> (5-1%> (1-15%> >15% W związku ze zmianami w sprawozdawczości obowiązkowej jakość portfela kredytowego zrzeszonych banków spółdzielczych prezentowana jest dwoma wskaźnikami udziału kredytów zagroŝonych w portfelu kredytowym. Pierwszy dotychczas stosowany w tego typu opracowaniach Banku BPS S.A. to udział kredytów zagroŝonych w wartości nominalnej w portfelu kredytowym (niebieska linia na wykresie poniŝej), drugi z kolei stanowi relację kredytów i innych naleŝności z rozpoznaną utratą wartości (kredyty i inne naleŝności zagroŝone wraz z odsetkami, pomniejszone o efektywną stopę procentową) do portfela naleŝności (czerwona linia na wykresie). Wg stanu na 31.12.21 r. pierwszy wskaźnik kształtował się na poziomie 4,17%, natomiast drugi wynosił 5,6%. Wg stanu na 31.12.21 r. portfel kredytów zagroŝonych wyniósł 1 39 mln zł, natomiast naleŝności z rozpoznaną utratą wartości brutto kształtowały się na poziomie 1 259 mln zł. 3 5,25% 5,% 25 2 15 1 4,75% 4,5% 4,25% 4,% 3,75% 3,5% 3,25% 3,% 2,75% 5 2,5% 26.12 27.3 27.6 27.9 27.12 28.3 28.6 28.9 28.12 29.3 29.6 29.9 29.12 21.3 21.6 21.9 21.12 Portfel kredytowy w tys. zł Serie3 Jakość portfela w % Udział kredytów z rozpoznaną utratą wartości w portfelu kredytowym 13
2. Adekwatność kapitałowa Zabezpieczenie ryzyka występującego w działalności banków funduszami własnymi pozostaje na wysokim poziomie. Współczynnik wypłacalności wyliczony dla grupy zrzeszonych banków kształtował się znacznie powyŝej wymaganego ustawowo, minimalnego poziomu 8% i wg stanu na 31.12.21 r. wyniósł 13,98%. Współczynnik powyŝej 2% posiadało 1 banków spółdzielczych, w przedziale 2%-12%: 196 banków, 1% - 12% 51 banków, a poniŝej 1% - 12 banków. Wartość współczynnika wypłacalności zrzeszonych banków spółdzielczych zawierała się w przedziale 9,5% - 77,58%. Strukturę wymogów kapitałowych przedstawia graf poniŝej: Wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka kredytowego,1% 13,38%,16% z tytułu ryzyka papierów wartościowych, cen towarów i instrumentów dłuŝnych, walutowego z tytułu ryzyka operacyjnego z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangaŝowań i limitu duŝych zaangaŝowań i inne ryzyka 86,41% Na fundusze własne zrzeszonych BS łącznie składały się fundusze podstawowe w kwocie 3 912 329 tys. zł oraz fundusze uzupełniające wynoszące 296 24 tys. zł. Fundusze własne zwiększyły się o 714 82 tys. zł, do poziomu 4 28 353 tys. zł. (wzrost o 2,46%). Istotny wpływ na zwiększenie funduszy miało przystąpienie do Zrzeszenia BPS od października 29 roku 12 banków spółdzielczych. Ich kapitały stanowią obecnie 6,28% funduszy własnych wszystkich zrzeszonych banków spółdzielczych. Przyrost kapitałów obrazuje poniŝszy wykres. Wpływ nowych banków na bazę kapitałową Zrzeszenia BPS 4 4 6,19% 6,18% 6,22% 6,23% 6,18% 6,3% 6,28% 4 2 4 3 8 2,68% 2,64% 2,65% 2,93% 3,22% 3 6 1,27% 1,26% 1,22% 3 4,% 3 2 29.9 29.1 29.11 29.12 21.1 21.2 21.3 21.421.5 21.6 21.7 21.8 21.9 21.1 21.11 21.12 Udział kapitałów przystępujących banków w bazie kapitałowej Zrzeszenia Fundusze własne banków przystępujących do Zrzeszenia BPS Fundusze własne banków zrzeszonych z BPS przed 3.9.29 Bezpieczeństwo działania banków w Grupie BPS, poza odpowiednim wyposaŝeniem kapitałowym, zapewniają moŝliwości udzielania wsparcia z wykorzystaniem potencjału banku zrzeszającego oraz funduszy pomocowych tworzonych przez wszystkich członków Grupy. W 29 roku wystąpiło ryzyko walutowe wpływające bezpośrednio na fundusze własne banków spółdzielczych. Szczyt negatywnego zjawiska przypadł na koniec lutego 29 roku, kiedy 85 14
banków spółdzielczych nie spełniało minimalnego poziomu kapitałów. Bank Polskiej Spółdzielczości podjął od chwili wystąpienia tego zjawiska odpowiednie kroki w postaci wykupywania udziałów członkowskich w zagroŝonych bankach oraz zwiększenia oprocentowania lokat międzybankowych, co istotnie zwiększyło przychody odsetkowe banków spółdzielczych. W ramach Zrzeszenia banki o zbyt małych kapitałach zaciągały poŝyczki podporządkowane zwiększające ich fundusze uzupełniające. W trzecim kwartale 21 roku dzięki pomocy Zrzeszenia ograniczono w całości negatywne skutki niestabilności polskiej waluty. RównieŜ w czwartym kwartale 21 r. wysokość kursu walutowego nie spowodowała obniŝenia wysokości kapitałów Ŝadnego z banków do wysokości poniŝej minimalnego poziomu kapitałów. 8 4,8 7 4,6 6 4,4 5 4,2 4 4, 3 6 63 3,8 2 3,6 1 16 5 1 1 1 3,4 3,2 3.9.28 31.12.29 3.9.21 31.12.28 31.3.29 3.6.29 3.9.29 31.3.21 3.6.21 31.12.21 Liczba banków o kapitałach poniŝej 1 mln euro Kurs euro 3. Płynność płatnicza W bankach spółdzielczych Grupy BPS na koniec 21 r. nadwyŝka zgromadzonych depozytów nad udzielonymi kredytami wynosiła 1 767 mln zł, tj. była wyŝsza o 2 499 mln zł niŝ rok wcześniej. Relacja depozytów do kredytów podmiotów sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych wyniosła 143,18% i zwiększyła się w ciągu 12 miesięcy o 3,85 p.p., co świadczy o duŝej moŝliwości dalszego rozwoju akcji kredytowej. Jedynie 6 spośród 359 banków spółdzielczych Grupy posiada niŝsze zobowiązania od naleŝności tych podmiotów; o 5 mniej niŝ na koniec 31.12.21 roku. ZauwaŜalny jest trend wzrostu liczby banków, w których kredyty przewyŝszały depozyty. Świadczy to zmniejszaniu się płynności w Grupie BPS. Rozmiar Zrzeszenia, wachlarz usług i produktów płynnościowych oferowanych przez bank zrzeszający pozwala efektywnie zarządzać płynnością i niwelować efekt braku środków w niektórych bankach spółdzielczych, przy zwiększonym zapotrzebowaniu na kredyty. Średni udział aktywów płynnych w aktywach ogółem w bankach spółdzielczych Grupy BPS wyniósł 28,%. JednakŜe od kilku kwartałów udział aktywów płynnych w aktywach ogółem wykazuje trend spadkowy, co oznacza angaŝowanie się banków w aktywa o dłuŝszych terminach zapadalności, charakteryzujących się wyŝszym ryzykiem lecz takŝe wyŝszą stopą zwrotu. Wskaźnik płynności do 1 miesiąca kształtował się na poziomie 62,51%, co oznacza niskie pasywne ryzyko płynności. 15
VI. Wnioski 1. Intensywny rozwój Grupy Banku BPS S.A. obserwowany w 21 r. związany był zarówno z rozszerzeniem działalności poszczególnych jego członków, jak równieŝ poprzez przystąpienie banków spółdzielczych, funkcjonujących dotychczas w strukturach MR Banku S.A. 2. W grudniu 21 r. kolejne dziewięć banków spółdzielczych podpisało umowy zrzeszenia z Bankiem BPS S.A., z których jedna wejdzie w Ŝycie 1 czerwca 211 r., zaś pozostałe 1 lipca 211 roku. 3. W 21 r. odnotowano pozytywne zmiany dotyczące wzrostu skali działania zrzeszonych banków spółdzielczych, wyraŝającego się istotnym zwiększeniem sumy bilansowej o blisko 22%, funduszy własnych o ponad 2%, udzielonych kredytów o ok. 17%, a takŝe zgromadzonych depozytów o ponad 25%. 4. Utrzymująca się nadwyŝka środków zgromadzonych na rachunkach klientów nad udzielonymi kredytami w kwocie przekraczającej 1 mld zł świadczy o nadpłynności Grupy, a takŝe o niewykorzystanym potencjale zrzeszonych banków. 5. Wzrosła wartość naleŝności zagroŝonych oraz wskaźnik jakości naleŝności, który ukształtował na stosunkowo wysokim poziomie 4,17%, nienotowanym od 26 r. 6. Wynik finansowy netto wygenerowany przez zrzeszone banki w 21 r. był o ponad 11% wyŝszy niŝ rok wcześniej, nastąpiło przełamanie spadku wyniku odnotowane w 29 r. 7. Współczynnik wypłacalności uzyskany przez zrzeszone banki spółdzielcze na dzień 31.12.21 r. wynosił 13,98% i zapewniał bezpieczeństwo ich funkcjonowania. 8. Liczne zmiany legislacyjne mogą mieć wpływ na spowolnienie rozwoju banków spółdzielczych w kolejnych okresach, tj. między innymi wprowadzone ostatnio: Uchylenie z dniem 31.12.21 r. uchwały nr 314/29 KNF z dnia 14 października 29 r. w sprawie innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy podstawowych banku, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy podstawowych banku, która pozwalała na pozyskanie przez banki spółdzielcze kapitałów w formie obligacji długoterminowych i miała obowiązywać przez dwa lata, tj. do 13 października 211 roku, Ustawa z dnia 16 grudnia 21 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych, zakładająca konsolidację obsługi finansowej jednostek samorządu terytorialnego w BGK, co moŝe skutkować utratą znacznej części środków finansowych tych podmiotów, które dotychczas słuŝyły rozwojowi banków spółdzielczych; na koniec 21 r. sektor instytucji samorządowych zgromadził w bankach spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. ponad 3,5 miliarda złotych, Ustawa z dnia 16 grudnia 21 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz niektórych innych ustaw, skutkuje istotnym wzrostem obciąŝeń banków na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w związku z podwyŝszeniem stawki funduszu ochrony środków gwarantowanych do,55% (o,15 p.p.) oraz koniecznością poniesienia kosztów wdroŝenia i utrzymywania prawidłowo funkcjonującego systemu wyliczania środków gwarantowanych, Ustawa z dnia 5 stycznia 211 r. o zmianie ustawy o BGK oraz niektórych innych ustaw uprzywilejowuje ten Bank ponad uzasadnione potrzeby i ponad miarę buduje jego pozycję na rynku bankowym, oraz planowane w najbliŝszym czasie: uchwalenie ustawy o podatku bankowym niekorzystnie wpłynie na wyniki banków szacuje się, Ŝe będą one niŝsze nawet o dwadzieścia procent, co ograniczy źródła rozwoju ich bazy kapitałowej, a w konsekwencji zmniejszy moŝliwości finansowania potrzeb gospodarki. Sporządził/a: Monika Kania Sprawdził/a: GraŜyna Tułowiecka Zatwierdził/a: Helena Banaśkiewicz Warszawa, 7.2.211 r. 16