PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC (POCHP) POChP jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych z wszystkich i najczęstsza przewlekłą chorobą układu oddechowego. Uważa się, że na POChP w Polsce choruje ok. 10% mieszkańców po 30. roku życia, czyli ok. 2 mln osób. Spośród chorych na POChP 90% stanowią palący papierosy obecnie lub w przeszłości, połowa spośród pozostałych 10% - to bierni palacze (np. niepalące żony palących mężów), a ok. 1% chorych ma genetycznie uwarunkowany niedobór alfa 1-antytrypsyny; w tej grupie osób choroba rozwija się wcześniej niż u pozostałych chorych. Około 20 30% spośród palących tytoń (papierosy ale także fajkę i cygara) zachoruje na POChP, spośród pozostałych palących wiele osób na inne choroby. Zmiany w POChP dotyczą oskrzeli i miąższu płuc. U osoby zdrowej w oskrzelach wytwarza się śluz, służy on między innymi do usuwania zanieczyszczeń docierających do oskrzeli wraz z wdychanym powietrzem. Śluz wraz z zanieczyszczeniami jest przesuwany do gardła i wykrztuszany. Przesuwanie śluzu jest możliwe dzięki rzęskom znajdującym się na nabłonku w dużych oskrzelach. Poruszają się one z częstością ok. 800 ruchów na minutę. Zwiększone wydzielanie śluzu w oskrzelach powoduje zatopienie w nim rzęsek, gorsze oczyszczanie oskrzeli, a to sprzyja zakażeniom. Zmiany w oskrzelach w przebiegu POChP polegają na zwiększonym wytwarzaniu śluzu, co doprowadza do zwężenia ich światła i uszkodzenia ścian pęcherzyków płucnych oraz niszczeniu włókien sprężystych, co powoduje zapadanie się oskrzeli. W zdrowych płucach jest ponad 300 milionów pęcherzyków płucnych, które są sprężyste i rozciągliwe, podobnie jak balon. Podobnie jak nadmuchanie balona, napełnienie pęcherzyków płucnych powietrzem wymaga wysiłku, natomiast ich opróżnienie odbywa się tak, jak wypuszczenie powietrza z balonu samoistnie. Płuca uszkodzone w POChP mają mniej tkanki sprężystej, co powoduje gorsze, trudniejsze wydmuchiwanie z nich powietrza i w związku z tym wymaga więcej wysiłku, a równocześnie nie pozwala na wydmuchanie całego powietrza, które powinno być z płuc usunięte. Powoduje to tzw. pułapkę powietrza i nadmierne rozdęcie płuc te zmiany są przyczyną duszności. Gdyby rozłożyć płasko wszystkie pęcherzyki płucne osoby zdrowej, to zajęłyby powierzchnię ok. 100 m 2. Na takiej powierzchni może odbywać się wymiana gazowa w zdrowych płucach.
Zniszczenie przegród międzypęcherzykowych powoduje zmniejszenie powierzchni wymiany gazu w płucach i jest przyczyną niewydolności oddechowej (gorsze usuwanie dwutlenku węgla ze krwi i gorsza dyfuzja tlenu z pęcherzyków do krwi). PRZYCZYNY POCHP: Palenie tytoniu Zanieczyszczenia środowiska (narażenie w miejscu pracy, zanieczyszczenia powietrza w dużych miastach) Zakażenia układu oddechowego w dzieciństwie Nawracające zakażenie układu oddechowego u dorosłych (sprzyja im palenie papierosów) Uwarunkowania genetyczne OBJAWY POCHP Duszność. Początkowo występuje w czasie wysiłku i nasila się w czasie trwania choroby, występując przy coraz mniejszym wysiłku, a w końcu także w czasie spoczynku, często nad ranem Co można zrobić, żeby zmniejszyć duszność? Duszność może być spowodowana przez wiele różnych chorób. Jeśli dotyczy chorego z rozpoznaną POChP to: 1) należy regularnie przyjmować wszystkie zalecone leki (czasami chorzy uważają, że mogą przestać brać leki, jeśli czują się lepiej); 2) należy rozpocząć regularny program ćwiczeń fizycznych i aktywności w celu poprawy wydolności fizycznej; 3) należy nauczyć się prawidłowego oddychania w czasie wysiłku tak, by było ono bardziej wydajne; 4) jeśli chory uważa, że stosowane metody nie pomagają, to powinien o tym poinformować swojego lekarza Kaszel. Występuje przez większość dni w roku, przede wszystkim rano, zwykle jest produktywny, wykrztuszana plwocina jest śluzowa (w kolorze białym lub szarym). Do nasilenia kaszlu dochodzi przy zakażeniach układu oddechowego, chory wykrztusza więcej, a plwocina
jest śluzowo-ropna lub ropna (wtedy ma kolor żółty lub zielony). W zakażeniach dochodzi czasami do wykrztuszania plwociny podbarwionej krwią (krwioplucie), zawsze należy o tym poinformować lekarza. Inne objawy występujące u chorych na POChP są nieswoiste (np..bóle w klatce piersiowej, osłabienie) i mogą być związane z innymi chorobami. Czasami duszność i kaszel powodują zmęczenie, a to z kolei zmniejsza chęć do wysiłku i powoduje unikanie aktywności fizycznej i jest przyczyną gorszej wydolności fizycznej organizmu, a także nasila duszność wysiłkową. Przerwanie takiego błędnego koła może być trudne, ale po pierwsze trzeba się starać do tego nie dopuszczać, a jeśli chory obserwuje u siebie takie objawy, powinien starać się zrobić wszystko, aby ten proces zahamować. LECZENIE Podstawą skutecznego leczenia POChP jest zaprzestanie palenia tytoniu. Chory palący musi dołożyć wszelkich starań, żeby przestać palić. Czasami jest to trudne, ale zawsze jest możliwe. Drugim niezwykle ważnym elementem w leczeniu POChP jest zachowanie aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości chorego. W początkowym okresie choroby, gdy wydolność wysiłkowa jest większa, wysiłek powinien być większy (jazda na rowerze, pływanie, gra w piłkę itd.), u osób o gorszej wydolności powinien to być co najmniej półgodzinny spacer 5 razy w tygodniu. W leczeniu POChP istotne jest też właściwe odżywianie chorych. Należy dążyć do utrzymania właściwej masy ciała. Nadwaga lub otyłość powodują między innymi nasilenie duszności, a nadmierne chudnięcie lub niedobór masy ciała są czynnikami złymi rokowniczo i należy im przeciwdziałać. Kolejnym elementem leczenia są leki, które powinny być stosowane regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza, a leczenie powinno być dostosowane do nasilenia choroby i modyfikowane przez lekarza w czasie zaostrzeń choroby. W okresie niewydolności oddechowej czasami konieczne bywa stosowanie tlenu. Możliwe jest stosowanie stałej tlenoterapii domowej przy zastosowaniu koncentratorów tlenu. Należy pamiętać o stosowaniu zalecanego przepływu tlenu, zbyt mały jest nieskuteczny, a zbyt duży może być szkodliwy.
BADANIA DODATKOWE W POCHP Spirometria. Na początku choroby jest to badanie konieczne do rozpoznania POChP, zawsze w czasie zaostrzeń, raz w roku, jeśli przebieg choroby jest stabilny. Badania radiologiczne. Zdjęcie klatki piersiowej na początku choroby i zawsze w czasie zaostrzeń wymagających leczenia w szpitalu. Czasami konieczne bywa wykonanie tomografii komputerowej klatki piersiowej. To badanie pozwala na dokładniejszą ocenę miąższu płucnego (nasilenie zmian rozedmowych, ocena obecności pęcherzy rozedmowych, ta ocena jest także konieczna do operacji płuc). Badanie EKG. Pozwala na ocenę czynności serca (konieczne jest zwłaszcza, jeśli występują cechy serca płucnego). ECHO serca. Jest konieczne do oceny nasilenia zmian w sercu. Gazometria krwi tętniczej. Jest to pomiar stężenia gazów oddechowych (tlenu i dwutlenku węgla) we krwi tętniczej; pozwala na ocenę skuteczności wymiany gazowej w płucach, zawsze jest konieczne w zaostrzeniach choroby wymagających leczenia szpitalnego, konieczne jest także przy kwalifikacji do stałej tlenoterapii domowej. Badanie wykonuje się przez nakłucie tętnicy (najczęściej na nadgarstku lub w pachwinie), co może być bolesne. Po pobraniu krwi należy przez 5 minut uciskać miejsce nakłucia, żeby nie doszło do powstania krwiaka. Lekarz może zlecić inne badania w zależności od stanu chorego, chorób towarzyszących, stosowanego lub planowanego leczenia itd. CZY MOŻNA WYLECZYĆ POCHP? Określenia choroba przewlekła oznacza, że trwa ona długo, jej objawy czasami mają większe, a czasami mniejsze nasilenie. To zależy od wielu czynników (np. pogody, innych chorób, zakażenia, stanu psychicznego chorego itd.). Objawy mogą się znacznie zmniejszyć u chorych którzy rzucili palenie, są aktywni fizycznie, biorą udział w programach rehabilitacyjnych i szkoleniowych oraz regularnie stosują leki. To wszystko wpływa na poprawę stanu chorych, jednak należy liczyć się z tym, że choroba nigdy nie ustąpi całkowicie.
Ważne! Nie pal i nie przebywaj w towarzystwie palących. Zgłoś się do lekarza, jeśli masz duszność i lub kaszel. Jeśli masz rozpoznaną POChP stosuj się do zaleceń lekarza (regularnie przyjmuj leki, bądź aktywny, odżywiaj się właściwie), - zapytaj lekarza o badanie spirometryczne, jeśli ci go nie wykonano (mimo rozpoznania POChP), - pamiętaj, żeby badanie spirometryczne robić raz do roku, nawet jeżeli dobrze się czujesz.