Jak Polacy korzystają z Internetu i jak mogliby to robić mądrzej?

1 S t r o n a Gimnazjum nr 4 w Miejskim Zespole Szkół nr 2 ul. Czarnieckiego 40 06-400 Ciechanów Konkurs Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej Jak Polacy korzystają z Internetu i jak mogliby to robić mądrzej? Autor: Adrianna Morawska Opiekun: p. Iga Prusaczyk SPIS TREŚCI Wstęp.3 MoŜliwości Internetu.....5 ZagroŜenia w cyberświecie przedstawienie problemu...8

2 S t r o n a Wyniki ankiety...28 Jak przeciwdziałać zagroŝeniom?.. 32 Zakończenie.36 Bibliografia..37 WSTĘP Pojawienie się Internetu w domach niewątpliwie zrewolucjonizowało Ŝycie Polaków, ale równieŝ ludzi z całego świata. W dzisiejszych czasach Internet

3 S t r o n a staje się coraz bardziej poŝądany. KaŜdy kto posiada komputer, bardzo często zastanawia się nad moŝliwością połączenia się z siecią. Zdaniem Johna Lenardona Internet stanowi niezmierzone źródło wiedzy i pomysłów pochodzących z niemal kaŝdego kraju na Ziemi. Zawiera przekrój informacji poświęconych zagadnieniom z dziedzin od religii i nauki do historii i matematyki. Internet dostarcza niesamowitej rozrywki i ciekawych doświadczeń[..]. Stanowi on doskonałe narzędzie, dzięki któremu dzieci mogą powiększać swoją wiedzę o świecie, utrzymywać kontakty z przyjaciółmi oraz rozszerzać swój krąg znajomych. 1 Kafejka internetowa, dom, szkoła, praca Z Internetem stykamy się coraz częściej. Obecnie liczba osób korzystająca z tej usługi jest ogromna. UŜywany jest nie tylko przez młodzieŝ, ale równieŝ przez starsze osoby. Dzięki niemu świat staje się otworem, a granice zacierają się. Historia Internetu sięga początku lat sześćdziesiątych, kiedy to Departament Obrony rządu USA rozpoczął badania nad moŝliwością stworzenia sieci komunikacyjnej dla celów wojskowych. PoniewaŜ projekt ten był realizowany przez agencję ARPA (ang. Advanced Research Projects Agency), sieć początkowo nosiła nazwę Arpanet. Szybko objęła ona swym zasięgiem ośrodki akademickie w USA. Pierwsze połączenie poprzez Arpanet nawiązano w roku 1969r. między dwoma komputerami znajdującymi się w Massachusetts i Santa Monica. W 1973 roku powstały pierwsze połączenia międzynarodowe do Wielkiej Brytanii i Norwegii. Na początku lat osiemdziesiątych nastąpił podział sieci na cywilną (Internet) i wojskową (Milnet). Dynamiczny rozwój techniki komputerowej oraz łatwiejszy dostęp do Internetu spowodowały, Ŝe liczba osób korzystających z sieci szybko się zwiększała. Oprócz ośrodków uniwersyteckich i instytucji rządowych pojawiły się w niej firmy oraz odbiorcy indywidualni. W roku 1989r. w Internecie znajdowało się około 100000 komputerów. Ich liczba znacznie wzrosła w latach dziewięćdziesiątych wraz z uzyskaniem przez uŝytkowników masowego dostępu do sieci. Pod koniec 1991 roku Internetem połączonych było milion komputerów, a na początku 1999 roku juŝ ponad 30 milionów. 2 Tim Berners-Lee, pracujący w szwajcarskim laboratorium fizyki cząstek, na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia rozwinął kod, pozwalający 1 J. Lenardon Zagrożenia w Internecie. Chroń swoje dziecko, Wyd. Helion, Gliwice 2007,s.11 2 Źródło: podręcznik do klasy pierwszej gimnazjum Informatyka 2000, Wyd. Czarny Kruk, Bydgoszcz 2007, s.239

4 S t r o n a wprowadzać tekst do sieci i wyprowadzać go z niej. Podał równieŝ specyfikację języka komputerowego, dzięki któremu moŝna budować strony WWW. W 1991r. praca ta została nazwana przez autora jako WWW- World Wide Web ( pajęczyna o światowym zasięgu ). Swój wybór uzasadnił następująco: Szukając odpowiedniej nazwy dla światowego systemu hipertekstowego, chciałem połoŝyć nacisk na zasadniczy jego element zdecentralizowaną formę, dzięki której kaŝdy element moŝe łączyć się z innym. Taka struktura jest znana w matematyce pod nazwą grafu, którego drogi mogą tworzyć kształt pajęczyny. 3 Ludzie nie zawsze dobrze wykorzystują osiągnięcia cywilizacji. Historia jest najlepszym tego dowodem. A jak my - Polacy korzystamy z Internetu? W swojej pracy postaram się odpowiedzieć na to pytanie, przedstawić zalety Internetu i takŝe zagroŝenia jakie za sobą niesie oraz podać sposoby, dzięki którym moglibyśmy mądrzej korzystać z tego niezwykłego miejsca. Zanim przejdę do przedstawienia zagroŝeń w Internecie będących głównym tematem mojej pracy, zacznę od przedstawienia zalet, bo przecieŝ nie naleŝy zapominać, Ŝe sieć internetowa ma swoje dobre strony. Rozdział 1. MOŻLIWOŚCI INTERNETU A. NajwaŜniejsze zalety Internetu : 3 Na podstawie książki J. Lenardona Zagrożenia w Internecie. Chroń swoje dziecko, tłum. J. Szajkowska wyd. Helion, Gliwice 2007,s.15

5 S t r o n a B. Opis punktów: I. UŁATWIONY KONTAKT NA DUśYCH ODLEGŁOŚCIACH II. UŁATWIONA KOMUNIKACJA 4 Dzięki sieci internetowej moŝna w bardzo szybki (w większości przypadków bezpłatny) sposób skontaktować się z ludźmi z najdalszych zakątków świata, który kurczy się tym samym do wielkości wioski. Teraz moŝemy mieć stały kontakt z zagranicą poprzez: pocztę elektroniczną (e-mail ), Poczta elektroniczna internetowy odpowiednik tradycyjnej poczty, stworzony przez Raya Tomlinsona w 1971r. Wiadomość poczty elektronicznej moŝe zawierać nie tylko tekst, ale równieŝ zdjęcia, filmy czy dokumenty handlowe w prawie kaŝdym formacie. Szacuje się, Ŝe obecnie z tej usługi korzysta około 680 milionów uŝytkowników. 4 Na podstawie książki J. Lenardona Zagrożenia w Internecie. Chroń swoje dziecko, tłum. J.Szajkowska Wyd. Helion, Gliwice 2007,s.16-17

6 S t r o n a komunikatory, Komunikatory jedna z odmian usług sieciowych, dzięki której uŝytkownicy wysyłają sobie wiadomości w czasie rzeczywistym. Wiadomość wpisana w okno komunikatora pojawia się na ekranie odbiorcy, zaraz po jej wysłaniu. Liczni uŝytkownicy mogą jednocześnie wysyłać i odbierać wiadomości. Najpopularniejsze komunikatory w Polsce to : GADU-GADU, SKYPE, TLEN. III. MOśLIWOŚĆ ROZWIJANIA SWOICH ZAINTERESOWAŃ I PASJI Internet to takŝe miejsce, w którym moŝna rozwijać swoje zainteresowania i pasje za pośrednictwem takich stron jak : blogi, Blog - prywatna strona WWW poświęcona wybranemu przez autora tematowi. Przypomina pamiętnik, w którym wpisy uporządkowane są od najnowszych do najstarszych. To co znajduje się na blogu zaleŝy od autora. I tak, współcześnie istnieją blogi z refleksjami, esejami, opowiadaniami, wierszami, poradami, przepisami, a nawet graficznymi obrazkami. Blogi nie tylko sprzyjają realizowaniu pasji, ale dają takŝe moŝliwość przedstawieniu światu swoich umiejętności. Niektóre strony stały się tak popularne, Ŝe ich zawartość jest cytowana w wiadomościach o zasięgu krajowym. fora dyskusyjne, To strony, które zrzeszając osoby o podobnych zainteresowaniach, pozwalają między nimi na swobodną wymianę informacji i poglądów. portale edukacyjne. IV. UŁATWIONY DOSTĘP DO WIEDZY I INFORMACJI Ta zaleta korzystania z Internetu ściśle wiąŝe się z rozwijaniem zainteresowań. W Internecie wiedza jest na wyciągnięcie ręki. Wystarczy wpisać określone hasło w przeglądarkę i mamy to co nas interesuje. Szukając informacji naleŝy jednak pamiętać, by czerpać je ze sprawdzonych, rzetelnych i pewnych źródeł. V. E-LEARNING E-learning ( albo e-nauczanie ) to kształcenie przez Internet, czyli nauka za pomocą technologii informatycznych. Taka forma studiów cieszy się w Polsce coraz większym uznaniem. Podstawą jest posiadanie komputera z dostępem do Internetu. Metody nauk wykorzystywane w e-learning to między innymi: czaty z profesorami, szkolenia on-line, wykłady, dyskusje, wirtualne lekcje, ćwiczenia interaktywne, pokazy multimedialne. 5 5 Źródło: http://interia360.pl/artykul/e-learning-w-polsce,7813

7 S t r o n a VI. MOśLIWOŚC ZAŁATWIANIA SPRAW KLIKNIĘCIEM MYSZKI Wystarczy kliknąć i kupujesz ksiąŝkę, płytę, komórkę, telewizor czy inne urządzenia. Wystarczy kliknąć i sprzedajesz podobne rzeczy. Wystarczy kliknąć i sprawdzasz stan konta, przelewasz pieniądze firmie czy osobie, z którą robisz interesy. Wreszcie wystarczy kliknąć i złoŝyć roczne zeznanie podatkowe. To właśnie przyciąga rzesze ludzi do Internetu- moŝliwość załatwiania spraw przez Internet, co niewątpliwe oszczędza, tak cenny współcześnie, czas. VII. ŁATWOŚĆ PODEJMOWANIA PRACY Wiele osób zastanawia się czy moŝna podjąć pracę wykorzystując Internet. Z pewnością tak. Internet ułatwia znalezienie pracy. Na odpowiednich portalach moŝna zamieścić swoje ogłoszenia, a takŝe sprawdzić ogłoszenia potencjalnych pracodawców. VIII. WIDEOKONFERENCJE Za pośrednictwem sieci internetowej moŝliwe są wideokonferencje podczas, których uczestnicy nie tylko słyszą się, ale i widzą nawzajem. Taka konferencja to bardzo dobre rozwiązanie dla lekarzy w czasie internetowego spotkania następują szybkie konsultacje decydujące często o ludzkim Ŝyciu. Wideokonferencje moŝliwe są dzięki kamerom internetowym. IX. VOD ( WIDEO NA śyczenie ) VOD ( z ang. Video On Demand - wideo na Ŝądanie) to usługa, która umoŝliwia oglądanie określonego materiału filmowego w innym czasie niŝ czas emisji w telewizji. W Polsce platformą umoŝliwiającą oglądanie seriali i filmów jest bezpłatna aplikacja IPLA. C.Podsumowanie Internet wywiera na nasze Ŝycie znaczący wpływ. Świadczyć o tym moŝe sugestia niektórych autorów, iŝ wiek XXI, nie zaczął się w roku 2001, lecz 10 lat wcześniej, kiedy Internet został przekazany społeczeństwom. 6 Cyberświat ma swoje dobre strony, ale tylko od nas zaleŝy czy w odpowiedni sposób będziemy korzystali z dobrodziejstw jakie nam daje. 6 T.H. Eriksen Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas w erze informacji, tłum. G. Sokół, Warszawa 2003, s.20

8 S t r o n a Rozdział 2. ZAGROŻENIA W CYBERŚWIECIE PRZEDSTAWIENIE PROBLEMU A. NajwaŜniejsze zagroŝenia w Internecie:

9 S t r o n a B. Opis poszczególnych zagroŝeń: I. NIEWŁAŚCIWE FORMY REKLAMY Istnieją dwa typy reklam : wyskakujące okienka (tzw. pop-ups) i bannery. Te pierwsze widoczne są nad stroną, która jest właśnie otwierana. Właściciele witryn WWW pozwalają kaŝdemu reklamodawcy umieszczać swoje reklamy równieŝ te z treścią dla dorosłych. Okienka utrudniają poruszanie się po stronach, ale moŝna je zamknąć. Natomiast pojawianiu się bannerów nie moŝna zapobiec, poniewaŝ są częścią samej strony. II. HAZARD Strony oferujące hazard są jednymi z najpopularniejszych. Znajdują się pod ochroną właścicieli, by ci mieli pewność czy nie korzysta z nich ktoś nieletni. Niestety nie ma Ŝadnego wiarygodnego sposobu potwierdzenia wieku uŝytkowników Internetu, więc dzieci często mają dostęp do takich stron. JeŜeli w zasięgu dziecka znajduje się portfel rodzica, to moŝe on po prostu skorzystać z danych osobowych i kart kredytowych, by dostać się na witrynę z grami hazardowymi. III. PLAGIATY Wiele osób z mojego otoczenia na róŝne sposoby ucieka się od odrabiania prac domowych, których wykonanie zajęłoby kilkanaście minut. Dziś mogą surfować po setkach stron oferujących gotowe prace. Nie trzeba ich przepisywać - wystarczy tylko ściągnąć, wydrukować i gotowe. Nie czytane przez uczniów, często nie zgadzają się z tematem zadanym przez nauczyciela. IV. FAŁSZYWE INFORMACJE Parry Aftab, amerykańska prawniczka, w swej ksiąŝce Internet a dzieci. UzaleŜnienia i inne niebezpieczeństwa stwierdza, Ŝe Internet to tani i łatwy sposób rozpowszechniania informacji. KaŜdy moŝe publikować, kaŝdy moŝe być ekspertem. 7 Tym samym w sieci znajduje się wiele niesprawdzonych i nieprawdziwych informacji. Przekonałam się o tym pisząc sprawdzian szóstoklasisty w 2007r. Jeden z tekstów źródłowych dotyczył bowiem powołania Komisji Edukacji Narodowej. Zgodnie z tym co napisano, została utworzona 14 października 1773r., ale nie na wniosek Sejmu Czteroletniego (1788-1792) jak dodano. Informacja została zaczerpnięta z Wikipedii, strony którą tworzyć moŝe kaŝdy stąd te nieścisłości. Nieprawdziwa wiadomość nie miała Ŝadnego wpływu na rozwiązanie zadań, ale jak trafnie określiła to 7 P. Aftab, Internet a dzieci. Uzależnienia i inne niebezpieczeństwa, tłum. B. Nicewicz, wyd. Prószyński i S-ka Warszawa 2003, s.92

10 S t r o n a Centralna Komisja Egzaminacyjna w swoim sprostowaniu nie powinna się w tym tekście znaleźć. 8 Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło w dniach 28 maja - 2 czerwca 2009 r. badanie Aktualne problemy i wydarzenia na grupie liczącej 1038 dorosłych Polaków. Pytania zadawane były internautom i dotyczyły negatywnych aspektów uŝywania sieci. Respondenci mieli określić czy dane sytuacje przytrafiły się im, kiedy byli on-line Wyniki badania dla pytania o nieprawdziwe informacje: Tabela 1 Czy korzystając z Internetu, spotkał(a) się Pan(i) z następującymi sytuacjami? Znalazł(a) Pan(i) w Internecie informacje, które okazały się nieprawdziwe Tak wiele razy Tak kilka Tak, raz razy w procentach Nie Trudno powiedzieć 8 21 1 67 3 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf Jedynie 30 % internautów twierdzi, Ŝe znaleźli nieprawdziwe informacje wiele razy, kilka razy bądź tylko raz. Nieco ponad połowa, bo 67 % spotyka w sieci prawdziwe informacje. Wykres 1 8 Źródło: Arkusz Sprawdzianu w szóstej klasie szkoły podstawowej W SZKOLE (kwiecień 2007), Wyjaśnienie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej

11 S t r o n a Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf Względem badań tego centrum z poprzedniego roku procent zmniejszył się o 4. V. PRACA CHAŁUPNICZA Pisałam, Ŝe Internet ułatwia znalezienie pracy. To prawda, ale trzeba tylko uwaŝać. MoŜna bowiem znaleźć strony, które oferują pracę chałupniczą. Nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, Ŝe zawsze trzeba wpłacać na konto firmy pewną zaliczkę, która wynosi nawet do 90 zł! Po wpłacie pieniędzy kończy się przygoda z chałupnictwem firma okazuje się nieistniejącą, a naszych pieniędzy nikt nie zwraca. Współcześnie znalezienie uczciwej firmy oferującej składanie długopisów czy sklejanie kopert graniczy z cudem. VI. CYBERPORNOGRAFIA Prostytucja czy pornografia stały się współcześnie przedsięwzięciami bardzo dochodowymi. W Internecie moŝna natknąć się na wiele stron z materiałami przeznaczonymi dla dorosłych. Istnieje ryzyko, Ŝe materiały te dostaną się w ręce dzieci. Na wielu stronach znajdują się odnośniki w postaci reklam, do witryn z treścią erotyczną. Dochodowe jest równieŝ wykorzystywanie seksualne nieletnich. O tym kto jest dzieckiem, a kto nie decyduje prawo. W Polsce osoba poniŝej 15. roku Ŝycia, niezaleŝnie od rozwoju biologicznego, jest zawsze dzieckiem, dlatego: Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem nieletnich poniŝej 15 roku Ŝycia zagroŝony jest karą pozbawienia wolności od 2 do lat 12 ( art. 200 2 k.k.) Kto prezentuje treści o charakterze pornograficznym, podlega karze grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do 2 lat ( art. 202 2 k.k.) Kto produkuje i rozpowszechnia materiały pornograficzne z udziałem osób poniŝej 15 lat, podlega karze pozbawienia wolności od 6miesięcy do 8 lat( art. 202 3 k.k.) Zjawisko pornografii dziecięcej moŝna podzielić na dwa podstawowe typy: a) dziecko staje się odbiorcą treści przeznaczonych dla dorosłych, b) dziecko staje się przedmiotem filmów, zdjęć pornograficznych umieszczanych w Internecie Z badań przeprowadzonych przez CBOS wynika, Ŝe w 2009r. 6 % internautów natrafiło na strony z treścią, dla nich, obraźliwą. To równieŝ mniej niŝ w 2008.

12 S t r o n a Tabela 2 Czy korzystając z Internetu, spotkał(a) się Pan(i) z następującymi sytuacjami? Przez przypadek, nieświadomie lub czyjś podstęp trafił(a) Pan(i) na treści, strony, które dla Pana(i) były obraźliwe Tak wiele razy Tak kilka Tak, raz razy w procentach Nie Trudno powiedzieć 0 4 2 93 1 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf Wykres 2 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf Nie zmienia to jednak faktu, Ŝe tego typu strony istnieją, a dzieci mają bardzo często do nich dostęp. VII. PEDOFILIA W INTERNECIE Według dr. n. Wiesława Czernikiewicza około 30 % dorosłych dopuszczających się czynów pedofilnych preferuje dzieci jako partnerów seksualnych wówczas mamy doczynienia z pedofilią. 9 9 Źródło: www.pedofilia.republika.pl

13 S t r o n a Cyberświat umoŝliwia środowiskom pedofilskim: utrzymywanie stałego kontaktu z osobami, które są zainteresowane wykorzystywaniem dzieci, dostęp do danych potencjalnych ofiar, a takŝe do samych dzieci, moŝliwość wymiany informacji na temat pozyskiwania nieletnich, 10 A jak działa sam pedofil? Oto przykładowa, fikcyjna rozmowa między pedofilem, a nieletnim: Dziecko: Nie nawidzę moich rodziców! Na nic mi nie pozwalają! Zabraniają mi spotykać się z kolegami, bo twierdzą, Ŝe chłopaki mają na mnie zły wpływ. Pedofil: Rozumiem Cię. Moi mówią tak samo. DuŜo pracują i często zostawiają mnie u mojego wujka, który jest naprawdę w porządku. Pozwala mi długo oglądać telewizję i grac w gry komputerowe. Dziecko: Zazdroszczę Ci. TeŜ bym chciał mieć takiego wujka. Mama nie pracuje i cały czas mnie pilnuje! Pedofil: Mam pomysł! Zapytam się wujka, czy będziesz mógł do nas przyjść. Pobawimy się, pogramy w gry. Zobaczysz, będzie fajnie!! Dziecko: Byłoby super. Pedofil: Poczekaj, spytam się wujka. Po kilku minutach Pedofil: Nie uwierzysz! Zgodził się. Dziecko: Ekstra, ale wiesz moi rodzice Oni się nie zgodzą. Pedofil: Nie muszą nawet wiedzieć. Dziecko: Jak to? Pedofil: Kiedy mama odprowadzi Cię do szkoły, udasz, Ŝe grzecznie idziesz do klasy, ale potem się urwiesz. Przed szkołą będę na Ciebie czekał. Mój wujek teŝ. Ma na imię Wojtek. Dziecko: No nie wiem A jak się wyda? Pedofil: Na pewno nie! Dziecko: No dobra! Pedofil: Super! Gdzie mieszkasz? Dziecko: W Nowym Mieście. Pedofil: Ja teŝ!! Dziecko: Chodzę do szkoły przy centrum handlowym xyz Pedofil: Wiem, gdzie to jest! Będziemy na ciebie czekali. Co powiesz na poniedziałek? Dziecko: MoŜe być. Mam wtedy na 9, więc juŝ po 8 będę w szkole. Wyślę ci moje zdjęcie, Ŝebyś mnie mógł rozpoznać. Pedofil: Dobrze. Do zobaczenia! 10 Na podstawie książki Cyberświat-możliwości i zagrożenia pod redakcją naukową J. Bednarek, A. Andrzejewska, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2009, s.312

14 S t r o n a W poniedziałek dziecko idzie do szkoły. Po poŝegnaniu z mamą, czeka przed budynkiem na nowego kolegę. Zaczepia go jednak dorosły. Przedstawia się jako wujek Wojtek. Tłumaczy, Ŝe jego bratanek czeka na nich w domu. Dziecko jest nieco zaniepokojone, ale męŝczyzna kupuje mu grę, w którą chłopcy mieli później pograć. Dziecko wsiada do samochodu, którym ma dojechać do kolegi. Ciąg dalszy moŝna usłyszeć w telewizji. To tylko fikcyjna historia, ale wydaje się całkiem realistyczna. 11 Zazwyczaj pedofile zaczynają od nawiązania rozmowy, by zapracować sobie na zaufanie ofiary. Udają nastolatka lub dziecko o przeciwnej płci. Następnie zaczynają się telefony. Po jakimś czasie ofiarowują prezenty : aparaty, filmy, gry itp. Po przełamaniu bariery nieufności wprowadzają temat seksu. Często wykorzystują do tego celu pornografię dziecięcą, by przekonać, Ŝe inne dzieci oddają się zajęciom przedstawionym na zdjęciach czy filmach regularnie. Tego typu działania prowadzą do wymiany jawnie seksualnych zdjęć dziecka. W końcu pedofil dąŝy do spotkania na Ŝywo. Wówczas ujawnił swój właściwy wiek lub podał zbliŝony do rzeczywistego. 12 VIII. ŁAMANIE PRAW ZA POŚREDNICTWEM SIECI W sieci mogą dokonywać się przestępstwa przeciwko ochronie informacji, łamania praw autorskich, PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO OCHRONIE INFORMACJI H a c k i n g k o m p u t e r o w y Zgodnie z art. 267 1 : kto bez uprawnienia informację dla niego nieprzeznaczoną, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do przewodu słuŝącego do przekazywania informacji lub przełamując elektroniczne, magnetyczne albo inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 Hacking komputerowy to włamanie się do systemu komputerowego i pozyskiwanie informacji przez osobę nieuprawnioną. 13 W ramach hackingu moŝna wyróŝnić takŝe wirusy komputerowe, czyli programy wpływające szkodliwie na system. Po jego wprowadzeniu następuje całkowicie uniemoŝliwiona lub ograniczona praca z komputerem. 14 11 Na podstawie P. Aftab Internet a dzieci. Uzależnienia i inne niebezpieczeństwa., tłum. B. Nicewicz, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, s.147 12 Por. P. Aftab Internet a dzieci. Uzależnienia i inne niebezpieczeństwa, tłum. B. Nicewicz, wyd. Prószyński i S- ka, Warszawa 2003, s.149 13 Źródło: Cyberświat możliwości i zagrożenia, pod redakcją J. Bednarka i A.Andrzejewskiej, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2009, s.357 14 Na podstawie Cyberświat możliwości i zagrożenia, pod redakcją J. Bednarka i A.Andrzejewskiej, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2009, s.357

15 S t r o n a Tabela 3 Czy korzystając z Internetu, spotkał(a) się Pan(i) z następującymi sytuacjami? Przez przypadek, nieświadomie lub czyjś podstęp pobrał(a) Pan(i) wirusa, niebezpieczny program lub plik Tak wiele razy Tak kilka Tak, raz razy w procentach Nie Trudno powiedzieć 4 21 10 64 1 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf Według badań CBOS z 2009r. 35 % respondentów zetknęło się z wirusami lub niebezpiecznymi programami. To całkiem sporo w porównaniu z wynikami pytania dotyczącego obraźliwych stron. W 2008 r. procent zwiększony był o 5 : Wykres 3 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf ŁAMANIE PRAW AUTORSKICH Prawem autorskim objęte są m.in. dzieła naukowe, kartograficzne, publicystyczne, programy naukowe, dzieła literackie, plastyczne, utwory muzyczne, sceniczno-muzyczne, architektoniczne, audiowizualne. 15 KaŜdy rodzaj pliku, jaki tylko moŝna sobie wymarzyć, jest dostępny w Internecie. Pobieranie nielegalnych kopii utworów muzycznych czy filmów jest karalne. Zgodnie z obowiązującym prawem za takie działanie przewiduje się karę od grzywny do 10 lat pozbawienia wolności. 15 DzU Nr 24, poz. 83, Prawo autorskie, art. 1 i 2

16 S t r o n a Tabela 4 Przestępstwa przeciwko prawom autorskim Rok W dziedzinie fonografii Postępowania przygoto -wawcze wszczęte Liczba zabezpieczonych plików W dziedzinie kinematografii Postępowania przygotowawcze wszczęte Liczba zabezpieczonych plików W dziedzinie programów komputerowych Postępowania Liczba zabezpieczonych plików przygotowawcze wszczęte 2008 705 117668 338 134709 1436 98282 2007 763 116153 599 197167 1483 143995 2006 882 b.d. 413 b.d. 1500 b.d. Źródło: http://www.policja.pl/portal/pol/4/324/ PowyŜsza tabela przedstawia ilość wszczętych przez policję postępowań przygotowawczych przeciwko naruszaniu praw autorskich w dziedzinach: kinematografii, fonografii i programów komputerowych w latach 2006-2008, a takŝe ilość zabezpieczonych nośników plików. Z analizy tabeli wynika, Ŝe w poprzednich latach najwięcej postępowań wszczęto w sprawach dotyczących kradzieŝy programów komputerowych. Najwięcej plików zabezpieczono jednak z dziedziny kinematografii ( biorąc pod uwagę lata 2007 i 2008). Za pośrednictwem strony www.kalkulatorkar.pl moŝna obliczyć ile kosztowałoby posiadanie nielegalnych plików. Dla przykładu za : 100 plików audio,100 filmów,50 gier oraz programy typu : Adobe Photoshop, Microsoft Office, Microsoft Windows, Symantec Norton AntiVirus moŝna byłoby zapłacić nawet: 58782zł Zastanówmy się, więc czy warto pobierać z Internetu pliki, mając świadomość, Ŝe nielegalne posiadanie filmów, piosenek czy gier moŝe kosztować aŝ tyle. IX. AGRESJA I PRZEMOC ŚWIAT WIRTUALNY KREATOREM OPINII PUBLICZNEJ Zdaniem pana Piotra T. Nowakowskiego, doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki oraz wykładowcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, cyberprzemoc ( cyberbullying) to róŝne formy nękania za pomocą Internetu i takich narzędzi elektronicznych jak e-mail, czaty, gry online, fora dyskusyjne.

17 S t r o n a Pan Piotr klasyfikuje przypadki cyberprzemocy w następujący sposób: Rozsyłanie i zamieszczanie w sieci kompromitujących materiałów (zdjęć, filmików) z ofiarą, Podszywanie się pod kogoś ( w celu włamania się do konta pocztowego lub konta komunikatora, by rozsyłać kompromitujące wiadomości w imieniu właściciela), Rozsyłanie otrzymanych wiadomości od ofiary albo umieszenie ich na takiej stronie, by kaŝdy mógł je przeczytać, Tworzenie stron mających na celu kompromitowanie innych Bezpośrednie nękanie ofiary poprzez wysyłanie wiadomości drogą e- mailową lub poprzez komunikatory Umieszczane filmiki z ofiarami są oglądane przez tysiące osób ( chociaŝby na takich stronach jak Youtube). Odwiedzający takie strony, przekonani o swojej anonimowości i bezkarności, często pozwalają sobie na upokarzające uczestników filmów komentarze. Prześledźmy informacje medialne dotyczące pewnego zdarzenia, które moŝna zinterpretować jako cyberbullying: 21-letni Michał ze Strzegomia popełnił samobójstwo, po tym jak na Youtube umieszczono filmik opowiadający o nim. Znajoma chłopaka mówiła w nim o wspólnych przygodach w parku. Materiał wideo został udostępniony w połowie stycznia. Mieszkańcy Strzegomia szybko zidentyfikowali dziewczynę z materiału, a takŝe męŝczyznę, o którym mowa. Wytykany palcami Michał nie wytrzymał i popełnił samobójstwo. 16-letnia Paulina, która występuje w tym filmiku, zniknęła( prawdopodobnie wyjechała z miasta). Zeznając stwierdziła, Ŝe Ŝadnego spotkania w parku nie było. Autorka materiału twierdzi zaś, iŝ zgubiła aparat, a wideo znalazło się w Internecie, poniewaŝ umieścił je znalazca. Temu kto udostępnił filmik, groŝą dwa lata więzienia. Pan Andrzej Biernacki, autor artykułu dotyczącego tego wydarzenia, jest przekonany, Ŝe gdyby nie reakcja mieszkańców Strzegomia, którzy komentowali, śmiali się z Marcina i wytykali go palcami, do tragedii by nie doszło. 16 W Internecie popularne stały się teŝ serwisy plotkarskie, zajmujące się informowaniem o znanych ludziach pojawiających się w środkach masowego przekazu. W większości przypadków są to wiadomości sensacyjne i niepotwierdzone, a ich źródło stanowią donosy dziennikarzy czy paparazzich. 16 Źródło: http://vbeta.pl/2010/02/01/21-latek-zabil-sie-przez-klip-umieszczony-w-sieci-kto-jest-winny/

18 S t r o n a Publikowane materiały dotyczą Ŝycia prywatnego, a ich umieszczenie nie jest konsultowane z bohaterami tychŝe opowiadań. Oprócz fałszywych informacji znajdują się teŝ tam upokarzające i wulgarne komentarze. Ludzie przekonani o swojej anonimowości, ukryci pod pseudonimami próbują się odstresować i obraŝają ludzi, których tak naprawdę nie znają. Mimo, Ŝe wiadomości zawarte na takich stronach nie są prawdziwe, ludzie i tak w nie święcie wierzą. W wielu wywiadach artyści czy osoby medialne mówią, Ŝe potrafią mieć do tego dystans, ale ich rodziny juŝ nie zawsze. O tym twórcy i czytający tego typu strony zazwyczaj nie pamiętają. Według badań CBOS niewielu badanych (13%) deklaruje, Ŝe zostało obraŝonych przez kogoś. Przedstawia to poniŝsza tabela : Tabela 5 Czy korzystając z Internetu, spotkał(a) się Pan(i) z następującymi sytuacjami? Został(a) Pan(i) przez kogoś obraŝony (a) Tak wiele razy Tak kilka Tak, raz razy w procentach Nie Trudno powiedzieć 3 8 2 87 0 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf PoniŜszy wykres przedstawia ile procent ankietowanych zostało obraŝonych przez kogoś w 2008 i 2009 roku. Podobnie jak w innych przypadkach liczba tak zmniejszyła się w stosunku do roku 2008. Wykres 4 Źródło: Centrum Badania Opinii Społecznej http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2009/k_106_09.pdf

19 S t r o n a X. ŹRÓDŁO NIEBEZPIECZNYCH TREŚCI W Internecie moŝna znaleźć informacje o narkotykach, alkoholu, papierosach, broni, truciznach. Są dwa rodzaje witryn, które poświęcone są tym sprawom. Pierwsze z nich zachęcają do uŝywania wymienionych artykułów. Drugie zaś instruują jak zdobyć lub samemu zrobić te produkty. Witryny dotyczące alkoholu, papierosów, broni są zazwyczaj tworzone przez producentów, zaś strony promujące takie uŝywki jak narkotyki czy trucizny przez osoby zachęcające do uŝywania ( głównie w celach samobójczych). Producenci podkreślają, Ŝe tworzone przez nich strony są przeznaczone dla dorosłych, ale trudno przecieŝ zaprzeczać, Ŝe są łatwo dostępne równieŝ dla dzieci. Organizacje broniące praw dziecka twierdzą nawet, Ŝe strony te są wręcz kierowane do nieletnich.. 17 W Internecie stosunkowo łatwo znaleźć jest strony oferujące sprzedaŝ alkoholu. Łatwo moŝna kupić takŝe popularną współcześnie wśród młodzieŝy tabakę. Za jedyne 5,70 zł + koszty wysyłki moŝna zaopatrzyć się w opakowanie tego produktu. Nieco trudniej jest kupić przez Internet truciznę czy narkotyk, ale jest to moŝliwe mając dostęp do pieniędzy czy kart kredytowych dorosłych W sieci znajdują teŝ strony sekt, które werbują do swojej organizacji, a takŝe witryny pomagające popełnić samobójstwo. XI. UZALEśNIENIE OD INTENETU PRZYCZYNĄ ROZPADU RODZIN Internet moŝe być antidotum na problemy naszych czasów. Na naszych oczach dokonuje się rozkład rodzin i wspólnot, natomiast coraz bardziej rozpowszechnione staje się poczucie izolacji, strach i cynizm. Nawigowanie online pozwala nam nawiązać kontakt z nową rodziną, która przynajmniej pozornie jest w stanie dać nam to, czego nie otrzymujemy od naszych prawdziwych krewnych. A wspólnota internetowa, która wita nas z otwartymi ramionami w naszym nowym, wirtualnym domu, jest tysiące razy liczniejsza od istniejącej jeszcze niedawno wspólnoty dzielnicy czy osiedla. Ponadto nasi przyjaciele z cyberprzestrzeni nigdy nie mogą wyrazić nieprzyjemnych komentarzy na temat naszej wykładziny. [ ]Poczucie nieszczęścia wytwarza Ŝyzny teren, na którym mogą zrodzić się wszelakiego rodzaju uzaleŝnienia. Na tym terenie wzrasta takŝe Internet. A poniewaŝ w naszej kulturze i na całym świecie istnieją warunki sprzyjające rozwojowi nałogowych postaw, uzaleŝnienie od Internetu staje się zjawiskiem 17 Na podstawie P.Aftab Internet a dzieci.uzależnienia i inne niebezpieczeństwa., tłum. B. Nicewicz, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, s.99-100

20 S t r o n a przekraczającym granice wieku, płci i warunków społecznych, kulturowych oraz ekonomicznych 18 UzaleŜnienia związane z Internetem i komputerem moŝemy podzielić na : erotomanię internetową ( oglądanie materiałów pornograficznych za pośrednictwem Internetu) uzaleŝnienie od internetowych kontaktów społecznych, uzaleŝnienie od sieci komputerowej(osoby uzaleŝnione muszą być ciągle w sieci cały czas są zalogowane i obserwują co się dzieje) przeciąŝenie informacyjne (przymus pobierania informacji), 19 Fazy uzaleŝnienia od Internetu : 1) FAZA POZNAWCZA internauta loguje się do Sieci. Internet słuŝy zdobywaniu informacji; jest formą rozrywki 2) FAZA UZALEśNIENIA internauta odczuwa potrzebę logowania się do Sieci coraz częściej i przez dłuŝszy czas. Kiedy nie ma dostępu do Internetu jest nieco zaniepokojony; cały czas myśli o wirtualnym świecie 3) FAZA DESTRUKCJI internauta myśli tylko o Internecie, zaniedbuje obowiązki rodzinne, społeczne, zawodowe, 20 Marcin, lat 14.Komputer w jego domu był od zawsze. JuŜ jako 6-latek miał bardzo dobrze opanowaną klawiaturę, interesował się najpierw grami telewizyjnymi odtwarzanymi na konsoli Playstation, później grami komputerowymi i grami w sieci. Obserwując jego zachowanie moŝna przypuszczać, Ŝe jest on uzaleŝniony od komputera. Potrafi całymi dniami przesiadywać przy komputerze, oczywiście kosztem nauki, odrabiania lekcji, spotkań z kolegami czy spacerów. Przez rozrywkę znajdującą się w Internecie, Marcin zatracił się całkowicie w świecie wirtualnym świecie gier komputerowych. Zaczynał od prymitywnych gier, później były gry strategiczne, przygodowe, ostatnio gry w sieci, które wymagają wielogodzinnego przesiadywania przed komputerem oraz wydatkowania ogromnej energii na zdobycie jakiegoś celu. Często koledzy przychodzą do niego i razem grają w przeróŝne gry. Chłopak jest takŝe miłośnikiem internetowego komunikatora gadu-gadu. Jego rozmowa z rówieśnikami polega nas komunikowaniu się w obrębie wirtualnej rzeczywistości. Posługuje się dziwnymi wyrazami typu: nom, spox, siemka. 18 K.Young, Presi nella Rete, Calderini, Bolonia 2000 19 Na podstawie ulotki informacyjnej Mazowieckiego Centrum Profilaktyki Uzależnień Na co powinniśmy uważać w Internecie? 20 Na podstawie http://www.psychologiainternetu.fora.pl/font-color-purple-uzaleznienie-od-internetufont,7/3-fazy-uzaleznienia,144.html