I ROZPOZNANIE CHORÓB PŁUC I OSKRZELI

spis treści I ROZPOZNANIE CHORÓB PŁUC I OSKRZELI 1. BADANIE PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE................... 17 Barbara Kuźnar-Kamińska 1.1. Wywiad......................................... 17 1.1.1. Badanie podmiotowe (wywiad)........................ 17 1.2. Badanie przedmiotowe................................. 18 1.2.1. Oglądanie klatki piersiowej........................... 21 1.2.2. Badanie dotykiem................................ 26 1.2.3. Opukiwanie klatki piersiowej.......................... 28 1.2.4. Osłuchiwanie klatki piersiowej......................... 30 2. OCENA CZYNNOŚCIOWA UKŁADU ODDECHOWEGO.............. 33 Tomasz Piorunek 2.1. Badanie spirometryczne................................ 33 2.1.1. Definicja, wskazania i przeciwwskazania do wykonania spirometrii..... 33 2.1.2. Ogólne warunki przeprowadzania badań................... 34 2.1.3. Zmienne objętościowe i przepływowe mierzone podczas badania spirometrycznego............................... 35 2.1.4. Typy zaburzeń czynnościowych układu oddechowego............ 38 2.1.5. Próba rozkurczowa............................... 40 2.2. Test nadreaktywności oskrzeli............................. 41 2.3. Pletyzmografia całego ciała (bodypletyzmografia).................. 42 2.4. Pojemność dyfuzyjna płuc............................... 44 2.5. Badanie podatności płuc................................ 45 2.6. Badanie gazometryczne................................ 46 2.7. Testy wysiłkowe.................................... 47 3. ENDOSKOPIA UKŁADU ODDECHOWEGO...................... 49 Krzysztof Świerkocki 3.1. Przygotowanie chorego do bronchofiberoskopii.................. 50 3.2. Przebieg fiberobronchoskopii............................. 50 3.3. Wskazania i przeciwwskazania do FBR i bronchoskopii sztywnej (klasycznej)... 52 3.3.1. Wskazania do FBR................................ 52 3.3.2. Wskazania do bronchoskopii klasycznej.................... 54 3.3.3. Przeciwwskazania do FBR i bronchoskopii klasycznej............ 54 3.3.4. Powikłania badania bronchoskopowego................... 54 3.3.5. Wskazania i przeciwwskazania do płukania oskrzelowo-pęcherzykowego (BAL)...................... 54 3.4. Nowe endoskopowe metody diagnostyki i leczenia................. 55 3.4.1. Bronchoskopia fluorescencyjna........................ 55 3.4.2. Terapia fotodynamiczna............................ 56 3.4.3. Laseroterapia.................................. 56 3.4.4. Protezowanie dróg oddechowych....................... 57 3.4.5. Brachyterapia.................................. 57 3.4.6. Technika EBUS i EUS............................... 58 7

4. WYBRANE ZABIEGI TORAKOCHIRURGICZNE W PRAKTYCE PULMONOLOGICZNEJ................................. 60 Mariusz Kasprzyk, Piotr Gabryel, Wojciech Dyszkiewicz 4.1. Diagnostyka inwazyjna w chorobach śródpiersia, płuc i opłucnej......... 60 4.1.1. Aspiracyjna przezklatkowa biopsja cienkoigłowa i biopsja przezoskrzelowa............................. 60 4.1.2. EBUS/EUS.................................... 61 4.1.3. Medias noskopia................................ 61 4.1.4. Medias notomia przednia........................... 62 4.1.5. Wideotorakoskopia............................... 62 4.1.6. VAMLA i TEMLA................................. 64 4.1.7. Torakotomia diagnostyczna........................... 64 4.2. Nakłucie i drenaż jamy opłucnej........................... 64 4.2.1. Nakłucie jamy opłucnej (pleurocenteza, torakocenteza)........... 64 4.2.2. Drenaż jamy opłucnej.............................. 65 4.2.2.1. Drenaż opłucnej w poszczególnych jednostkach chorobowych... 67 5. PODSTAWY OBRAZOWANIA UKŁADU ODDECHOWEGO............. 70 Halina Batura-Gabryel, Marcin Grabicki 5.1. Zdjęcie radiologiczne płuc............................... 70 5.2. Inne metody obrazowania klatki piersiowej..................... 73 5.2.1. Tomografia komputerowa (TK)......................... 73 5.2.2. Rezonans magnetyczny (RM)......................... 76 5.2.3. Medycyna nuklearna w obrazowaniu płuc.................. 77 5.2.4. Ultrasonografia................................. 80 6. INNE BADANIA DIAGNOSTYCZNE W PULMONOLOGII............. 82 Beata Brajer-Lu man, Małgorzata Rzymkowska 6.1. Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń oddechowych................ 82 6.1.1. Materiały służące do identyfikacji czynnika chorobotwórczego....... 82 6.1.2. Metody identyfikacji czynnika chorobotwórczego.............. 84 6.1.3. Diagnostyka immunologiczna......................... 85 6.1.4. Diagnostyka molekularna............................ 86 6.2. Diagnostyka alergologiczna w chorobach układu oddechowego.......... 86 6.2.1. Badanie podmiotowe wywiad w kierunku chorób alergicznych...... 87 6.2.2. Badania dodatkowe............................... 89 6.2.2.1. Testy skórne typu prick........................ 89 6.2.2.2. Testy prowokacyjne donosowe, dospojówkowe i dooskrzelowe z alergenami.............................. 90 6.2.2.3. Stężenie IgE całkowitego i IgE specyficznego we krwi dla poszczególnych alergenów...................... 91 II CHOROBY DOLNYCH DRÓG ODDECHOWYCH 7. GŁÓWNE OBJAWY CHORÓB OSKRZELI...................... 95 7.1. Kaszel......................................... 95 7.1.1. Definicja.................................... 95 7.1.2. Podział i przyczyny kaszlu........................... 96 7.1.3. Strategia diagnostyczna............................ 97 7.1.4. Leczenie.................................... 99 8

Małgorzata Rzymkowska 7.2. Duszność........................................ 100 7.2.1. Definicja.................................... 100 7.2.2. Podział duszności............................... 100 7.2.3. Diagnostyka duszności............................ 102 7.2.4. Różnicowanie duszności........................... 104 Halina Batura-Gabryel 7.3. Krwioplucie...................................... 104 7.3.1. Definicja i e ologia.............................. 104 7.3.2. Rozpoznanie i różnicowanie......................... 105 8. AEROZOLOTERAPIA W LECZENIU CHORÓB UKŁADU ODDECHOWEGO. 109 Marcin Grabicki, Halina Batura-Gabryel 8.1. Definicja i założenia terapii.............................. 109 8.2. Metody generacji aerozoli.............................. 112 8.2.1. Inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem (pmdi)............... 112 8.2.2. Komory inhalacyjne.............................. 114 8.2.3. Inhalatory suchego proszku (DPI)...................... 115 8.2.4. Podawanie aerozoli leczniczych drogą nebulizacji............. 118 9. PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC (POChP)........... 123 Halina Batura-Gabryel, Małgorzata Wengerek-Kołaczkowska 9.1. Definicja, epidemiologia, czynniki ryzyka...................... 123 9.2. Patogeneza...................................... 126 9.3. Rozpoznanie POChP................................. 127 9.4. Różnicowanie POChP................................. 133 9.5. Leczenie POChP.................................... 134 10. ASTMA......................................... 148 Joanna Goździk-Spychalska 10.1. Definicja....................................... 149 10.2. Epidemiologia.................................... 149 10.3. E opatogeneza astmy................................ 149 10.3.1. Czynniki ryzyka................................ 149 10.3.2. Patofizjologia................................. 150 10.4. Naturalna historia choroby............................. 152 10.5. Klasyfikacja astmy.................................. 152 10.6. Diagnostyka astmy................................. 154 10.6.1. Objawy podmiotowe............................ 154 10.6.2. Badanie przedmiotowe........................... 155 10.6.3. Badania pomocnicze służące do rozpoznawania i monitorowania astmy..................................... 155 10.6.4. Inne badania................................. 156 10.6.5. Kryteria rozpoznania astmy......................... 157 10.6.6. Rozpoznanie różnicowe astmy....................... 157 10.7. Leczenie przewlekłej astmy............................. 157 10.8. Leczenie zaostrzenia................................ 160 11. SYTUACJE SZCZEGÓLNE I FENOTYPY ASTMY................. 162 Małgorzata Rzymkowska 11.1. Astma wysiłkowa.................................. 162 9

11.2. Astma ciężka: trudna i chwiejna.......................... 163 11.2.1. Astma trudna................................ 163 11.2.2. Astma chwiejna............................... 163 11.3. Astma aspirynowa.................................. 163 11.4. Astma nocna..................................... 164 11.5. Astma zawodowa.................................. 164 11.6. Astma w ciąży.................................... 165 11.7. Astma okołomiesiączkowa............................. 167 11.8. Astma u osób w wieku podeszłym......................... 167 12. MUKOWISCYDOZA.................................. 168 Joanna Goździk-Spychalska 12.1. Definicja i epidemiologia.............................. 168 12.2. Patogeneza...................................... 169 12.3. Rozpoznanie..................................... 169 12.4. Leczenie....................................... 171 13. ROZSTRZENIE OSKRZELI.............................. 176 Magdalena Kostrzewska 13.1. Definicja, epidemiologia, podział......................... 176 13.1.1. Definicja................................... 176 13.1.2. Epidemiologia................................ 176 13.1.3. Podział.................................... 177 13.2. Patogeneza teoria błędnego koła....................... 177 13.3. E ologia i czynniki ryzyka.............................. 177 13.4. Objawy kliniczne.................................. 178 13.5. Rozpoznanie..................................... 179 13.6 Leczenie....................................... 182 13.6.1 Cele i sposób leczenia............................ 182 13.6.2. Terapia zaostrzeń.............................. 182 14. PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ ODDYCHANIA................ 184 14.1. Definicja....................................... 184 14.2. Podziały....................................... 184 14.3. Rozpoznanie..................................... 185 14.4. Znaczenie badań dodatkowych.......................... 186 14.5. Leczenie....................................... 187 III ZAKAŹNE CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO 15. DIAGNOSTYKA I LECZENIE GRUŹLICY PŁUC................. 193 Agata Nowicka, Małgorzata Wengerek-Kołaczkowska 15.1. Definicja, epidemiologia, e ologia, czynniki ryzyka............... 193 15.1.1. Epidemiologia................................ 193 15.1.2. Czynnik e ologiczny Mycobacterium tuberculosis........... 194 15.1.3. Drogi zakażenia gruźlicą.......................... 194 15.2. Patogeneza i patomorfologia gruźlicy....................... 194 15.2.1. Patologia gruźlicy.............................. 195 15.3. Rozpoznawanie gruźlicy............................... 196 15.4. Rozpoznanie gruźlicy bez potwierdzenia bakteriologicznego.......... 198 10

15.5. Postacie kliniczne gruźlicy............................. 199 15.5.1. Gruźlica pierwotna.............................. 199 15.5.2. Gruźlica popierwotna............................ 200 15.6. Gruźlica pozapłucna................................. 203 15.7. Różnicowanie gruźlicy................................ 204 15.8. Leczenie gruźlicy................................... 204 15.8.1. Leki przeciwprątkowe............................ 205 15.8.2. Zasady leczenia gruźlicy........................... 205 15.8.3. Schemat leczenia gruźlicy.......................... 206 15.8.4. Gruźlica sytuacje szczególne....................... 206 15.8.5. Monitorowanie leczenia i działań niepożądanych leków przeciwprątkowych.. 207 15.8.6. Wskazania do leczenia kortykosteroidami w gruźlicy........... 207 15.8.7. Wskazania do leczenia chirurgicznego gruźlicy.............. 208 15.9. Ocena wyników leczenia.............................. 208 15.10. Zapobieganie gruźlicy............................... 208 15.11. Gruźlica a leczenie biologiczne.......................... 209 15.12. Gruźlica a AIDS................................... 209 15.13. Mikobakterioza................................... 210 16. OSTRE CHOROBY WIRUSOWE GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH.... 212 16.1. Przeziębienie..................................... 212 16.1.1. Epidemiologia................................ 212 16.1.2. Patomechanizm............................... 213 16.1.3. Objawy kliniczne............................... 214 16.1.4. Badanie przedmiotowe........................... 215 16.1.5. Badania dodatkowe (zazwyczaj niekonieczne).............. 215 16.1.6. Powikłania.................................. 215 16.1.7. Leczenie................................... 216 16.1.8. Profilaktyka.................................. 217 Halina Batura-Gabryel 16.2. Ostre zapalenie oskrzeli............................... 217 16.2.1. Definicja, epidemiologia i e ologia..................... 217 16.2.2. Rozpoznanie................................. 218 16.2.3. Różnicowanie................................. 218 16.2.4. Leczenie OZO................................ 219 Halina Batura-Gabryel, Beata Brajer-Lu man 16.3. Grypa......................................... 219 16.3.1. Definicja, e ologia i epidemiologia.................... 220 16.3.2. Rozpoznanie................................. 221 16.3.3. Diagnostyka laboratoryjna......................... 221 16.3.4. Różnicowanie................................. 222 16.3.5. Powikłania.................................. 223 16.3.6. Leczenie przyczynowe:........................... 225 16.3.7. Leczenie objawowe............................. 226 16.3.8. Profilaktyka................................. 226 17. ZAPALENIE PŁUC.................................. 230 Halina Batura-Gabryel, Agata Nowicka 17.1. Definicja, podział, epidemiologia, e opatogeneza, czynniki ryzyka zapalenia płuc.................................... 230 17.2. Pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP)......................... 232 11

17.2.1. Rozpoznanie................................ 233 17.2.2. Diagnostyka zapalenia płuc......................... 236 17.2.3. Różnicowanie................................ 238 17.2.4. Leczenie zapalenia płuc........................... 238 17.2.5. Profilaktyka zapalenia płuc......................... 241 17.3. Szpitalne zapalenie płuc.............................. 242 17.3.1. Definicja................................... 242 17.3.2. Epidemiologia................................ 242 17.3.3. E ologia................................... 243 17.3.4. Patogeneza................................. 244 17.3.5. Czynniki ryzyka............................... 244 17.3.6. Diagnostyka................................. 244 17.3.7. Leczenie................................... 246 18. CHOROBY OPŁUCNEJ................................ 249 Małgorzata Rzymkowska 18.1. Anatomia, histologia i fizjologia opłucnej..................... 249 18.2. Patofizjologia opłucnej............................... 249 18.3. Diagnostyka chorób opłucnej............................ 249 18.3.1. Badanie podmiotowe............................ 249 18.3.2. Badanie przedmiotowe........................... 250 18.3.3. Badania dodatkowe............................. 250 IV CHOROBY ŚRÓDMIĄŻSZOWE PŁUC 19. ŚRÓDMIĄŻSZOWE CHOROBY PŁUC....................... 261 Krzysztof Świerkocki 19.1. Definicja....................................... 261 19.2. Klasyfikacja chorób śródmiąższowych....................... 262 19.3. Epidemiologia.................................... 263 19.4. Rozpoznanie..................................... 264 19.4.1. Objawy i oznaki chorób śródmiąższowych płuc............. 264 19.4.2. Badania dodatkowe............................ 266 19.4.3. Rozpoznanie patomorfologiczne...................... 269 19.5. Leczenie chorób śródmiąższowych płuc...................... 270 19.6. Rokowanie...................................... 270 20. SARKOIDOZA..................................... 272 Krzysztof Świerkocki, Halina Batura-Gabryel 20.1. Definicja, epidemiologia, e opatogeneza..................... 272 20.1.1. Definicja................................... 272 20.1.2. Epidemiologia................................ 272 20.1.3. E opatogeneza............................... 273 20.2. Rozpoznanie..................................... 273 20.2.1. Objawy................................... 274 20.2.2. Badania dodatkowe............................ 275 20.3. Klasyfikacja sarkoidozy płuc............................ 278 20.4. Sarkoidoza pozapłucna............................... 281 20.5. Ocena aktywności sarkoidozy........................... 282 20.6. Leczenie sarkoidozy................................. 282 20.7. Rokowanie...................................... 284 12

V NOWOTWORY KLATKI PIERSIOWEJ 21. RAK PŁUCA...................................... 287 Halina Batura-Gabryel 21.1. Definicja, epidemiologia i czynniki ryzyka RP................... 287 21.2. Kliniczny podział raka płuca............................. 288 21.3. Objawy raka płuca.................................. 289 21.4. Rozpoznawanie raka płuca............................. 291 21.5. Ocena stopnia zaawansowania raka płuca oraz stopnia sprawności chorego.. 295 21.5.1. Klasyfikacja TNM raka płuca........................ 296 21.6. Leczenie raka płuca................................. 299 21.6.1. Leczenie chorego na raka niedrobnokomórkowego (NDRP)...... 299 21.6.2. Leczenie drobnokomórkowego raka płuca (DRP)............. 302 22. RZADSZE NOWOTWORY KLATKI PIERSIOWEJ................. 306 Beata Brajer-Lu mann 22.1. Międzybłoniak opłucnej.............................. 306 22.2. Grasiczak....................................... 307 22.3. Rakowiak....................................... 308 VI VARIA 23. ZESPÓŁ BEZDECHU ŚRÓDSENNEGO....................... 315 23.1. Definicje....................................... 315 23.2. Podział kliniczny................................... 316 23.3. Patogeneza...................................... 316 23.3.1. Obturacyjny bezdech śródsenny (obś)................... 316 23.3.2. Centralny bezdech śródsenny....................... 316 23.4. Epidemiologia i czynniki ryzyka.......................... 316 23.5. Rozpoznanie..................................... 317 23.5.1. Objawy kliniczne.............................. 318 23.5.2. Badanie przedmiotowe.......................... 319 23.5.3. Następstwa obś............................... 319 23.5.4. Elementy badania polisomnograficznego................ 320 23.6. Leczenie obturacyjnego bezdechu śródsennego (obś).............. 321 24. ZATOROWOŚĆ PŁUCNA.............................. 325 24.1. Definicja....................................... 325 24.2. Czynniki ryzyka.................................... 325 24.3. Patofizjologia..................................... 326 24.4. Objawy kliniczne.................................. 326 24.5. Diagnostyka..................................... 326 24.6. Diagnostyka zakrzepu żylnego powodującego zator............... 327 24.7. Powikłania...................................... 328 24.8. Różnicowanie objawów zatorowości........................ 328 24.9. Leczenie....................................... 329 24.10. Rokowanie..................................... 331 24.11. Profilaktyka..................................... 331 13

25. WYBRANE STANY NAGLĄCE W PULMONOLOGII............... 333 Tomasz Piorunek 25.1. Odma opłucnowa.................................. 333 25.1.1. Definicja i podział odmy opłucnowej................... 333 25.1.2. Rozpoznanie................................. 334 25.1.3. Powikłania odmy.............................. 335 25.1.4. Leczenie................................... 335 25.2. Stan astmatyczny................................... 336 25.2.1. Kryteria rozpoznania............................ 336 25.2.2. Leczenie stanu astmatycznego...................... 337 25.2.3. Różnicowanie................................ 338 25.3. Masywne krwioplucie z dróg oddechowych (krwotok).............. 338 25.3.1. Definicja i przyczyny............................ 338 25.3.2. Rozpoznanie................................ 338 25.3.3. Leczenie................................... 339 25.4. Aspiracja ciała obcego............................... 339 25.4.1. Rozpoznanie................................ 339 25.4.2. Badania dodatkowe............................ 340 25.4.3. Leczenie................................... 341 25.4.4. Powikłania.................................. 341 26. NAŁÓG TYTONIOWY I ZASADY LECZENIA ANTYNIKOTYNOWEGO.... 342 Barbara Kuźnar-Kamińska 26.1. Epidemiologia nałogu tytoniowego........................ 342 26.2. Choroby odtytoniowe................................ 342 26.3. Zwalczanie nałogu tytoniowego.......................... 343 26.4. Leczenie uzależnienia od nikotyny......................... 344 26.4.1. Postępowanie przed podjęciem decyzji co do leczenia......... 344 26.4.2. Leczenie niefarmakologiczne........................ 346 26.4.3. Leczenie farmakologiczne......................... 347 27. PRZESZCZEPIENIE PŁUC.............................. 349 Piotr Gabryel, Cezary Piwkowski, Wojciech Dyszkiewicz 27.1. Wstęp......................................... 349 27.2. Proces kwalifikacji.................................. 349 27.3. Wskazania do przeszczepienia płuca........................ 350 27.4. Przeciwwskazania do transplantacji płuc...................... 351 27.5. Przebieg procedury przeszczepienia płuc..................... 351 27.6. Leczenie pooperacyjne............................... 351 27.7. Wyniki odległe.................................... 352 14