Andrzej Radzisław Opłacanie składek od umów cywilnoprawnych oraz wynagrodzeń członków rad nadzorczych i członków zarządu. 1
Zasady ogólne Aktem prawnym regulujacym zasady opłacania składek jest ustawa z 13 X 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. Z 2015 r. poz.121, ze zm.). W art.6 ustawy wymienione są wszystkie tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego I rentowych. Wśród wymienionych tam tytułów nie ma członka zarządu. Oznacza to, że członek zarządu wykonujący swoje obowiązki wyłącznie na podstawie powołania (wyboru) nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu I rentowym. 2
Członek zarządu pracownik Składki na ubezpieczenia społeczne za pracownika są naliczane od wypłacanego mu przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyłączenim wynagrodzenia za czas choroby zasiłków oraz przychodów wymienionych w rozporządzeniu Ministra Pracy I Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr.149, poz.982, ze zm.) 3
Umowa zlecenia Zatrudniając zleceniobiorcę musimy ustalić czy umowa zlecenia jest dla niej jedynym tytułem do ubezpieczeń czy też oprócz umowy zlecenia ma inne tytuły do ubezpieczeń. Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, o ile jest to jej jedyny tytuł do ubezpieczeń. Ubezpieczenie chorobowe jest natomiast dobrowolne 4
Umowa zlecenia Obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, o ile zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy-zlecenia. W pozostałych sytuacjach objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. 5
Umowa zlecenia Uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat, wykonujący pracę na podstawie umowy-zlecenia, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu. Osoby te do ukończenia 26 roku życia nie są obejmowane ubezpieczeniami z tytułu umowy-zlecenia ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. 6
Umowa zlecenia Osoba która ma ustalone prawo do emerytury lub renty i wykonuje umowę zlecenia ze zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu I rentowym 7
Umowa zlecenia a inne tytuły do ubezpieczeń Nie zawsze ubezpieczenia emerytalne i rentowe ze zlecenia są obowiązkowe. Zleceniobiorca który przykładowo jest w innej firmie pracownikiem i jego wynagrodzenie jest równe co najmniej minimalnemu ze zlecenia obowiązkowo podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zawierając umowę zlecenia płatnik musi więc ustalić jakim ubezpieczeniom będzie podlegała osoba z którą zawiera umowę. W odróżnieniu bowiem od umowy o pracę umowa zlecenia nie zawsze rodzi obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zbieg tytułów do ubezpieczeń ma miejsce, gdy w tym samym, w przypadku jednego ubezpieczonego, pojawiają się co najmniej dwa tytuły rodzące obowiązek ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 6 ustawy o sus. 8
Umowa zlecenia a inne tytuły do Art.9 ust.1-1a ustawy o sus. ubezpieczeń Pracownik, którego wynagrodzenie ze stosunku pracy jest równe co najmniej minimalnemu, podlega z tytułu prowadzonej równocześnie działalności gospodarczej, czy też umowy zlecenia dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Gdy przystąpi do tych ubezpieczeń, podlega również ubezpieczeniu wypadkowemu 9
Umowa zlecenia a inne tytuły do ubezpieczeń Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń znaczenie ma wynagrodzenie jakie pracownik ma otrzymywać ze stosunku pracy. Osoba zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy zawsze musi otrzymywać co najmniej minimalne wynagrodzenie, co oznacza, że p ra c o w n i k zatrudniony na pełny etat, który ma inne tytuły do ubezpieczeń (działalność, umowa zlecenia) będzie z tych innych tytułów podlegał obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Gdy wynagrodzenie określone w umowie o pracę jest niższe od minimalnego, z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe są obowiązkowe. Wówczas konieczne jest również opłacanie składki na ubezpieczenie wypadkowe. Obowiązkowe jest też ubezpieczenie zdrowotne. Dobrowolne jest natomiast ubezpieczenie chorobowe. 10 10
Dwie umowy zlecenia 2015 Obowiązek ubezpieczeń istnieje z jednej umowy, tej która została zawarta wcześniej. Po zawarciu drugiej umowy zlecenia można na bieżąco zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń i drugą umowę zlecenia wybrać jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń. Zleceniobiorca, który wykonuje dwie umowy zlecenia podlega więc obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tylko z jednej wybranej umowy, natomiast z drugiej ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają charakter dobrowolny. Wybór umowy nie jest ograniczony wysokością uzyskiwanego wynagrodzenia. 11 11
Dwie umowy zlecenia 2016 Art. 9 ust. 2c. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (minimalne wynagrodzenie), spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 (zlecenie), lub z innych tytułów osiąga kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a (minimalne wynagrodzenie)., 12 12
Dwie umowy zlecenia 2016 Zleceniobiorca który będzie wykonywał 2 umowy zlecenia u płatnika A wynagrodzenie 1500 zł u płatnika B wynagrodzenie 1700 zł (miesięcznie) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym będzie podlegał z obydwu umów. Jeżeli z 1 umowy wynagrodzenie będzie wynosiło 1850 zł i w takiej wysokości zostanie wypłacone z innych umów obowiązkowe będzie tylko ubezpieczenie zdrowotne Te zasady będą dotyczyły także osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty. 13 13
Działalność umowa zlecenia 2016 r. Art.9 ust.2a. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8. (60 % przeciętnego wynagrodzenia) Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, dla której właściwa jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18a, (30 % minimalnego wynagrodzenia) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, z zastrzeżeniem ust. 2c. 14 14
Działalność umowa zlecenia 2016 r. Osoba prowadząca działalność gospodarczą opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od 30 % minimalnego wynagrodzenia 555 zł z 2016 r. jednocześnie wykonuje umowę zlecenia z wynagrodzeniem w wysokości 1600 zł. Obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlega z obydwu tych tytułów. Jeżeli do podstawy wymiaru składek z działalności zadeklaruje kwotę równą minimalnemu wynagrtodzeniu lub wyższą ze zlecenia będzie podlegała obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. 15 15
Dwie umowy zlecenia 2016 Art.34 ust 6. Zakład (ZUS), na wniosek płatnika składek, bada prawidłowość wykazanych przez tego płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 9 ust. 2c. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek Zakład stwierdzi błędne wykazanie składek, informuje o tym niezwłocznie płatnika składek i ubezpieczonego za pośrednictwem płatnika składek. Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek 16 16
Umowa zlecenia W sytuacji zbiegu obowiązku ubezpieczenia społecznego z umowy zlecenia i działalności gospodarczej (art.9 ust.2 I 2a ustawy o sus) ubezpieczony jest uprawniony do wyboru umowy zlecenia jako podstawy obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, jeżeli tzw. Wartość umowy zlecenia (to jest uzgodnione wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek) nie jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność. Osoba ta nie może ponosić negatywnych konsekwencji działania płatnika składek, który jest zobowiązany do prawidłowego naliczania składek od wynagrodzenia. Wyrok z 2 sierpnia 2012 r. II UK 31/12 17 17
Wzrór oświadczenia (1) Wzór oświadczenia zleceniobiorcy Ja niżej podpisany imię nazwisko, adres zamieszkania, PESEL... oświadczam, że: Miejscowość data jestem, nie jestem* zatrudniony na podstawie umowy o pracę i z tego tytułu osiągam przychód w przeliczeniu na okres miesiąca równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu, przebywam, nie przebywam* na urlopie bezpłatnym, przebywam, nie przebywam* na urlopie wychowawczym, podlegam, nie podlegam* obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innej umowy zlecenia, od 1 stycznia 2016 r. podlegam, nie podlegam* obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innej umowy zlecenia i podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (uzyskane w danym miesiącu wynagrodzenie) jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu. podlegam, nie podlegam* obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, współpracy przy prowadzonej działalności 18 18
Wzór oświadczenia(2) mam, nie mam* ustalonego prawa do emerytury lub renty, jestem, nie jestem** uczniem lub studentem i nie ukończyłem 26 lat wnoszę, nie wnoszę* o objęcie mnie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wnoszę, nie wnoszę* o objęcie mnie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym O wszelkich zmianach dotyczących informacji podanych w pkt.1-8 w oświadczeniu zobowiązuję się powiadomić płatnika na piśmie w terminie 5 dni od dnia wystąpienia tych zmian. W przypadku podania błędnych informacji, a także w razie nie przekazania informacji o zmianie danych które mają wpływ na opłacanie składek zobowiązuję się zwrócić płatnikowi opłacone przez niego do ZUS-u składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe) finansowane ze środków ubezpieczonego oraz odsetki od całego powstałego zadłużenia. podpis * niewłaściwe skreślić ** status ucznia ma osoba do 31 sierpnia roku w którym kończy szkołę. Statusu studenta nie ma osoba która kończy studia I stopnia licencjackie (inżynierskie), a od 1 października rozpoczyna studia uzupełniające. Status studenta osoba ta uzyskuje z dniem rozpoczęcia studiów II stopnia. 19 19
Członek zarządu 20 20
Członek Rady Nadzorczej Od 1 stycznia 2015 r. weszły zmiany dotyczące opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za członków rad nadzorczych. Osoba która pełni obowiązki członka rady nadzorczej z tego tytułu obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o ile z tytułu pełnienia tej funkcji otrzymuje wynagrodzenie. Obowiązek ubezpieczeń dotyczy zarówno członków Rady Nadzorczej pełniących swoje obowiązki w spółkach prawa handlowego ( np. spółka z o.o., spółka akcyjna) jak i spółdzielniach czy też przedsiębiorstwach państwowych. 21 21
Członek Rady Nadzorczej kod 22 40 xx członek RN który w związku z nieodpłatnym pełnieniem funkcji członka RN podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, kod 22 41 xx - członek RN otrzymujący wynagrodzenie z tytułu pełnionej funkcji podlega ubezpieczeniom E R i Zdr. kod 22 42 członek RN otrzymujący wynagrodzenie z tytułu pełnionej funkcji który w związku z zamieszkaniem poza terenem Rzeczypospolitej Polskiej podlega ubezpieczeniom E i R i nie podlega ubezpieczeniu ZDr 22 22
Członek Rady Nadzorczej Członkowie RN nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu i chorobowemu. Członkowie RN spełniający warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlegają ubezpieczeniom również z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej Członek RN emeryt lub rencista obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym 23 23
Kontrakt menadżerski w ramach działalności Zgodnie ze stanowiskiem ZUS, dla menedżera, który ma wpis do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie zarządzania i jednocześnie ma zawartą umowę kontraktu menedżerskiego na zarządzanie, przychód uzyskiwany z tej umowy na potrzeby opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście. Tym samym umowa kontraktu menedżerskiego jest traktowana jako tytuł do ubezpieczeń społecznych, a nie jako umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej. Menedżer podlega wówczas ubezpieczeniom z tytułu wykonywania kontraktu menedżerskiego. Obowiązkowe są dla niego ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe, a ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Natomiast w sytuacji, gdy w ramach posiadanego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej dana osoba osiąga przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej (w rozumieniu przepisów podatkowych) i równocześnie osiąga przychody na podstawie kontraktu menedżerskiego (przychody z działalności wykonywanej osobiście), następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych 24 24
Kontrakt menadżerski w ramach działalności Sąd Najwyższy w dniu 17.06.2015 r. III UZP 2/15 w składzie 7 sędziów podjął uchwałę następującej treści: Tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym przez członka zarządu spółki akcyjnej, który zawarł z tą spółką umowę o świadczenie usług w zakresie zarządzania w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej, jest umowa o świadczenie usług (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r. poz. 121). 25 25
Dziękuję za uwagę 26 26