Leczenie protetyczne pacjentki z hipodoncją. Opis przypadku

PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 4, 295-299 Leczenie protetyczne pacjentki z hipodoncją. Opis przypadku Prosthetic treatment of the patient with hipodontia. A case report Jacek Kasperski 1, Przemysław Rosak 1, Maria Iwanecka-Zduńczyk 2 1 Z Katedry i Zakładu Protetyki Stomatologicznej ŚAM w Katowicach Kierownik: dr hab. n. med. J. Kasperski 2 Z Katedry i Zakładu Ortodoncji ŚAM w Katowicach Kierownik: dr n. med. B. Liśniewska-Machorowska HASŁA INDEKSOWE: Hipodoncja, oligodoncja, mosty tymczasowe, mosty złożone porcelanowe, zasuwa KEY WORDS: Hipodontia, oligodontia, temporary bridges, complex bridges of porcelain, the bolt Streszczenie Opisano interdyscyplinarne leczenie pacjentki z rozległymi brakami zawiązków zębowych. Aparatem stałym uzyskano optymalne ustawienie siekaczy zamknięto diastemę, odbudowano miejsce dla siekaczy bocznych. W leczeniu protetycznym zastosowano mosty metalowo porcelanowe oraz protezę szkieletową z wykorzystaniem precyzyjnego elementu retencyjnego zasuwy. Na podstawie piśmiennictwa omówiono występowanie hipodoncji zębów stałych. Summary The patient s interdisciplinary treatment was characterised with the comprehensive defect teeth buds. The optimal arrangement of incisors was obtained with the constant set were shut diasthema, the place was restored for side incisors. Complex bridges of porcelain were applied to the prosthetic treatment and skeleton prosthesis with utilizing the precise retentive element bolts. Were discussed on the basis of the writing occurring hipodontia of permanent teeth. Niedoliczbowość zębów jest następstwem wrodzonego braku zawiązków zębowych. Według Ogaard i Krogstad hipodoncję dzielimy na postać łagodną (brak 2 do 5 zębów), średnią (brak 6 do 9 zębów) oraz ciężką (brak 10 lub więcej zębów) (5, 10). U człowieka obecność lub brak tkanek zębowych najczęściej jest uwarunkowana genetycznie. Patologie dotyczące tych tkanek, jak również innych wywodzących się z ektodermy mogą być przekazywane autosomalnie lub w sprzężeniu z płcią (6). Hipodoncja jest dość powszechna w uzębieniu stałym i wynosi 3,3 9,56%. Nieprawidłowość ta występuje częściej u dziewcząt niż u chłopców w stosunku 3:2, częściej stwierdza się ją w szczęce niż w żuchwie (1, 2, 10). Jako najczęściej występujące wymieniane są braki zawiązków zębów mądrości, górnych bocznych stałych siekaczy lub drugich dolnych przedtrzonowców. Najrzadziej obserwuje się braki pierwszych i drugich zębów trzonowych stałych oraz przyśrodkowych górnych stałych siekaczy (3). Leczenie pacjentów z hipodoncją polega na uzupełnieniu brakujących zębów i uzyskaniu w efekcie poprawy estetyki wyglądu oraz funkcji żucia i wymowy. 295

J. Kasperski i inni Opis przypadku Dziewiętnastoletnia pacjentka A. B. zgłosiła się do Katedry i Zakładu Protetyki Stomatologicznej ŚAM celem wymiany użytkowanych dotychczas uzupełnień protetycznych. Od drugiego roku życia była leczona w Poradni Ortodontycznej ŚAM częściowymi protezami górnymi i dolnymi. Dotychczas użytkowała 8 protez ruchomych. Pacjentka była pierwszym dzieckiem w rodzinie, ciąża przebiegała prawidłowo, poród odbył się siłami natury. Stwierdzony konflikt serologiczny (matka Rh -, ojciec Rh+, dziecko Rh+) wymagał podawania immunoglobulin. Twarz pacjentki jest asymetryczna tzn. bródka i warga dolna przesunięte są w lewo, natomiast bruzda wargowo-bródkowa jest pogłębiona. Wewnątrzustnie stwierdzono bardzo słabo rozwinięte wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy, płaskie podniebienie, niskie przyczepy wędzidełek i fałdów ruchomej błony śluzowej. Nieprawidłowości zębowe to przetrwałe zęby mleczne, hipodontia, distopositio siekaczy przyśrodkowych górnych (diastema), obroty odśrodkowe i przechylenie kłów dolnych, zgryz otwarty (kontakt tylko w obrębie zęba 16) (ryc. 1a, 1b, 2a, 2b). Ocena radiologiczna kości na cefalometrycznym zdjęciu bocznym czaszki wskazuje na zbliżone do prawidłowych proporcje pionowe i pomiary długości trzonu szczęki i żuchwy oraz gałęzi żuchwy. Szczęka jest cofnięta o 6 mm, a żuchwa wysunięta o 4 mm. W żuchwie widoczny jest znaczny zanik wyrostka zębodołowego. Ortopantomogram (ryc. 3) potwierdził brak 23 zawiązków zębów stałych (w szczęce 18, 17, 15, 14, 12, 22, 24, 25, 27, 28 i w Ryc. 1. a warunki zwarciowe en-face przed rozpoczęciem leczenia, b warunki zwarciowe z dotychczas użytkowanymi protezami, c łuk częściowy aparatu stałego górnego, d aparat retencyjny (retainer). 296 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 4

Leczenie protetyczne hipodoncji Ryc. 2a, b, c, d. Warunki zwarciowe z profilu (opis jak wyżej). Ryc. 3. Ortopantomogram przedstawia problematykę leczenia wynikającą ze statusu zębowego, warunków zwarciowych i znacznego zaniku części zębodołowej żuchwy. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 4 297

J. Kasperski i inni żuchwie 38, 37, 36, 35, 34, 32, 31, 41, 42, 44, 45, 47, 48) oraz przetrwałe zęby mleczne 55, 65, które wykorzystano jako zęby filarowe (ząb 63 usunięto ze względu na dużą resorpcję korzenia). Na podstawie badania klinicznego oraz badań dodatkowych u pacjentki podejrzewa się postać dysplazji ektodermalnej. Ze względu na złożony charakter wady (postać ciężka hipodoncji) pacjentka wymagała leczenia interdyscyplinarnego ortodontyczno-protetycznego. Po analizie modeli diagnostycznych zaplanowano leczenie w dwóch etapach. W pierwszym etapie ortodontycznym zastosowano łuk częściowy aparatu stałego górnego (ryc. 1c, 2c). Zlikwidowano diastemę i uzyskano więcej miejsca dla siekaczy bocznych. Po 5 tygodniach po zdjęciu aparatu stałego zastosowano aparat retencyjny (ryc. 1d, 2d), aby uniknąć nawrotu zaburzenia. W drugim etapie przystąpiono do leczenia protetycznego w Katedrze i Zakładzie Protetyki Stomatologicznej w Bytomiu. Wykonano most tymczasowy metodą pośrednio-bezpośrednią. Ryc. 4. Kontrola metalowego mostu górnego (zdjęcie górne) oraz zacementowane gotowe mosty górne z kontrolą metalowego mostu dolnego (zdjęcie dolne). Ryc. 5. Kontrola metalowego mostu dolnego z widoczną patrycą zasuwy. Ryc. 6. Most złożony oraz proteza szkieletowa podparta na zębie 33 (zasuwa i system frezowania), na zębie 34 (system frezowania) i zębie 46 (cierń i system frezowania). 298 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 4

Leczenie protetyczne hipodoncji Ryc. 7. Zdjęcie wewnątrzustne - stan po leczeniu. Oszlifowano zęby 16, 55, 13, 11, 21, 23, 65, 26 pod dwa mosty metalowo porcelanowe, jeden od zęba 16 do 11, drugi od zęba 21 do 26, pobrano wyciski i zacementowano most tymczasowy. Gotowe mosty zacementowano tymczasowo, by mieć możliwość interwencji w przypadku ewentualnych objawów bólowych ze strony oszlifowanych zębów (ryc. 4). W żuchwie zaplanowano wykonanie mostu metalowo porcelanowego w odcinku 33-46 (na zębie 46 korona lana) z wykorzystaniem precyzyjnego elementu retencyjnego zasuwy na zębie 33 (ryc. 5). Na zębach filarowych 33, 43, 46 w celu uzyskania dodatkowych elementów utrzymujących wykonano korony frezowane pod protezę szkieletową (ryc. 6). Wykonanie mostów metalowo porcelanowych oraz protezy szkieletowej z wykorzystaniem zaczepu precyzyjnego pozwoliło na osiągnięcie dobrego efektu estetycznego (ryc. 7). Tego rodzaju rozwiązanie protetyczne zostało w pełni zaakceptowane przez pacjentkę i zdecydowanie poprawiło jej ogólne samopoczucie. Piśmiennictwo 1. Dobies K. i wsp.: Rehabilitacja protetyczna w przypadku anodoncji uzębienia stałego. Protet. Stomatol., 1993, XLIII, 2, 95-99. 2. Gawor E., Ciechowicz B., Niesłuchowska M., Zadurska M., Piekarczyk J., Mierzwińska-Nastalska E.: Interdyscyplinarne leczenie pacjenta z hipodoncją oraz współistniejącą progenią i mikrognatią opis przypadku. Protet. Stomatol., 2003, LIII, 5, 285-290. 3. Hobkirk J. A., Brook A. H.: The management of patient with severe hypodontia. J. Oral Rehab., 1980, 7, 289-298. 4. Łabiszewska- Jaruzelska F.: Ortopedia szczękowa. Zasady i praktyka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997. 5. Mankiewicz M., Bruziewicz-Mikłaszewska B.: Anodoncja, hipodoncja i oligodoncja problemem współczesnej protetyki. Protet. Stomatol., 1999, XLVIX, 5, 254-258. 6. Ogaard B., Krogstad O.: Craniofacial structure and soft tissue profile In patients with severe hypodontia. Am J. Orth. Dentofacial Orthop., 1995, 108, 5, 472-477. 7. Rousset-Caron M., Delfosse C., Noule M., Beauventre L., Lafforgue P.: hypodontia, oligodontia, anodontia and syndromes of developmental anomalies, Dent. Med. Probl., 2003, 40, 1, 109-115. 8. Rune B., Sarnas K. V.: Tooth size and tooth formation in children with advanced hypodontia. The angle Orthodontist., 1974, 44, 4, 316-321. 9. Zadurska M.: Rzadka postać anodoncji zębów mlecznych i rozległej hippodoncji zębów stałych u pacjenta z zespołem ektodermalnym. Czas. Stom., 1991, XLIV, 7-8, 562-567. 10. Zadurska M., Siemińska-Piekarczyk B., Pietrzak- Bilińska B., Ratyński P, Salinger M.: Hipodoncja etiologia na podstawie piśmiennictwa. Czas. Stomat., 1999, LII, 2, 130-133. Zaakceptowano do druku: 19.I.2006 r. Adres autora: 41-902 Bytom, Pl. Akademicki 17. Zarząd Główny PTS 2006. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 4 299