Kompozycja w fotografii
Wstęp można wyróżnić dwa rodzaje kompozycji na obu z nich widać wszystkie części niestety nie zawsze te części znajdują się w tych miejscach co trzeba - mówimy, że na zdjęciu jest bałagan dopiero po długim namyśle jesteśmy w stanie stwierdzić na jaką całość te części się składają natomiast gdy wszystko jest na swoim miejscu - bez żadnych wątpliwości widzimy co to jest
Wstęp intuicyjnie wiemy do jakiej kompozycji powinniśmy dążyć, niestety często nie jest to łatwe wymaga świadomej odpowiedzi na bardzo wiele pytań i świadomego podjęcia wielu decyzji punkt widzenia, perspektywa, ogniskowa, tło, głębia ostrości, przesłona, czas, światło, filtry, miejsce, statyw, lampa, itp. podstawowe problemy z jakimi trzeba się zmierzyć to prawidłowe wypełnienie kadru, poprawne kadrowanie oraz świadome komponowanie kadru
Wypełnienie kadru najprostszym sposobem jest zbliżenie się do tematu - bądź bezpośrednio, bądź za pomocą zmiany ogniskowej - tak aby obiekt wypełnił całość kadru niestety nasz mózg nie ułatwia nam tego zadania często po zrobieniu zdjęcia okazuje się, że tak na prawdę nie zbliżyliśmy się dostatecznie blisko mózg zniekształca proporcje rzeczy, dokonuje selektywnej hierarchizacji, podświadomie odfiltrowuje wizualny bałagan jest to naturalna cecha naszego umysłu
Kadrowanie w aparacie wszystko, naprawdę wszystko, co widzi obiektyw zostanie zarejestrowane dokładnie tak, jak kadrujemy niezależnie, czy leży w płaszczyźnie ostrości, czy poza nią często okazuje się, że to co my widzieliśmy w wizjerze bardzo mocno różni się od tego, co widział obiektyw przed naciśnięciem migawki skontrolujmy obraz w wizjerze - całą jego powierzchnię, sprawdźmy też głębię ostrości w przeciwnym wypadku...
Komponowanie kadru sposób w jaki odbieramy zdjęcia nie jest dziełem przypadku również nasze cechy osobowe wpływają nań w niewielkim stopniu za percepcję zdjęć odpowiada mechanizm rządzący się bardzo prostymi prawami przez wieki rozwój wrażliwości estetycznej człowieka przebiegał głównie przez podpatrywanie i obserwację natury natura okazuje się być bardzo konsekwentna
Komponowanie kadru już w starożytności podjęto udane próby opisu przepisu natury na piękno za pomocą matematyki i geometrii stworzone wówczas reguły odnaleźć można również w udanych kompozycjach fotograficznych
Mocne punkty i linie kadru wykonując zdjęcie zazwyczaj umieszczamy obiekt w centrum kadru - odruchowo wygodniej, autofocus, pomiar światła tymczasem centrum kadru nie jest ani jedynym, ani najwłaściwszym punktem zdjęcia jeśli chcemy zwrócić uwagę odbiorcy na konkretny element obrazu należy umieścić go w miejscu, na które wzrok oglądającego pada w pierwszej kolejności - mocny punkt obiekt umieszczony w mocnym punkcie będzie wywierał najsilniejszy wpływ na oglądającego
Mocne punkty i linie kadru odpowiednie wykorzystanie dwóch lub więcej mocnych punktów pozwala uzyskać wyraziste zdjęcie o harmonijnej kompozycji ignorując ich istnienie oraz nie dbając o równowagę w rozmieszczeniu obiektów tworzymy bałagan kompozycyjny równie ważną rzeczą są mocne linie kadru na większości zdjęć można znaleźć ważne dla obrazu linie (fasada budynku, linia horyzontu, ale też linia wzroku, linie łączące osoby) ważne aby te linie pokrywały się z przebiegiem mocnych linii kadru
Mocne punkty i linie kadru mocne linie kadru - są to linie przechodzące przez mocne punkty obrazu jest ich wiele i mogą być wyznaczane zgodnie z rozmaitymi regułami pewne układy mają charakter bardziej dynamiczny, inne uspokajają obraz, jeszcze inne powodują, że kadr zapętla się i hipnotycznie przykuwa naszą uwagę nie każdy układ jest odpowiedni do skomponowania zdjęcia, o którym aktualnie myślimy położenie mocnych punktów i linii wyznaczają prawa sformuowane przez obserwację piękna i harmonii natury
Złoty podział pierwsza i najważniejsza reguła kompozycyjna sformuowana w starożytnej Grecji przez Pitagorasa, matematycznie została opracowana przez Euklidesa długość całości odcinka podzielonego na dwie nierówne części pozostaje w stosunku do części dłuższej w takich samych proporcjach, jak część dłuższa do krótszej wynosi w przybliżeniu 1,618
Złoty podział dzieląc czterema liniami prostokąt wyznaczający kadr zdjęcia, otrzymamy tzw. siatkę złotego podziału na przecięciach powstaną cztery mocne punkty kadru znajdują się one dość blisko centrum zdjęcia, jednak są też od niego wyraźnie odsunięte umieszczenie tam obiektów pozwala silnie zaakcentować związek między nimi gdy zadbamy, aby obiekty te wzajemnie się uzupełniały otrzymamy harmonijne i spójne ujęcie
Złoty podział
Złoty podział poziome linie złotego podziału kadru to również dobra lokalizacja dla umiejscowienia linii horyzontu otrzymamy zdjęcie przypominające do złudzenia klatkę z filmu najlepsze efekty daje jednak wykorzystanie złotego podziału w kadrach o proporcjach boków wyznaczonych przez tę samą regułę czyli zbliżonych do najczęściej spotykanego w cyfrowych lustrzankach standardu 3:2
Złoty podział
Trójpodział przybliżenie złotego podziału łatwe do zastosowania praktycznie w każdych warunkach polega on na prostym podzieleniu kadru na trzy równe części pionowe i trzy poziome otrzymujemy układ dzielący kadr na dziewięć części cztery mocne linie i cztery mocne punkty choć ich położenie odbiega od tego, co wynika z zasady złotego podziału, to reguła ta sprawdza się znakomicie praktycznie w każdym rodzaju fotografii
Trójpodział
Trójpodział najczęściej stosowana technika kompozycyjna zwłaszcza przez początkujących fotografów wiele aparatów cyfrowych umożliwia wyświetlenie pomocniczej siatki geometrycznej na wyświetlaczu LCD jeszcze podczas wykonywania zdjęcia najczęściej jest to właśnie siatka trójpodziału do lustrzanek cyfrowych dostępne są wymienne matówki z naniesionymi liniami wyznaczającymi tego typu mocne punkty kadru
Trójpodział zbyt dokładne trzymanie się tej reguły może spowodować, że nasze kadry będą wydawały się nieco sztuczne jest to bowiem forma organizacji kadru oparta o elementy o identycznych rozmiarach czasami taki idealnie równy podział może nie wyglądać zbyt dobrze doskonale nadaje się on natomiast (co ciekawe, również za sprawą swojej regularności) do komponowania kadrów kwadratowych lub prawie kwadratowych opanowanie tej zasady powinno być punktem wyjścia do bardziej zaawansowanej edukacji fotograficznej
Trójpodział
Kompozycje ukośne zdjęcia zbudowane na bazie złotego podziału i trójpodziału są harmonijne i eleganckie czasem jednak chcielibyśmy uczynić je nieco bardziej dynamicznymi prostą metodą na nadanie zdjęciu dynamiki jest umieszczenie w kadrze linii ukośnych w praktyce fotograficznej wykorzystywane są najczęściej dwa typy ukośnego podziału kadru jeden oparty na trójkątach (czasem błędnie nazywanych złotymi) drugi oparty na kwadratach
Kompozycje ukośne zdjęcia zbudowane na bazie złotego podziału i trójpodziału są harmonijne i eleganckie czasem jednak chcielibyśmy uczynić je nieco bardziej dynamicznymi prostą metodą na nadanie zdjęciu dynamiki jest umieszczenie w kadrze linii ukośnych w praktyce fotograficznej wykorzystywane są najczęściej dwa typy ukośnego podziału kadru jeden oparty na trójkątach (czasem błędnie nazywanych złotymi) drugi oparty na kwadratach
Układ trójkątów polega on na wyznaczeniu przekątnej kadru, a następnie poprowadzeniu dwóch prostopadłych do niej linii wychodzących z przeciwległych wierzchołków otrzymamy zdjęcie podzielone na cztery trójkątne obszary pozostające ze sobą we wzajemnej harmonii jeżeli na zdjęciu obszary te będą się nawzajem uzupełniały, otrzymamy mocno zdynamizowaną, lecz jednocześnie elegancką kompozycję
Układ trójkątów
Układ trójkątów linie układu opartego na trójkątach doskonale nadają się też do komponowania zdjęć portretowych w przypadku fotografii studyjnej możemy (i powinniśmy) wykorzystać okazję do ustawienia fotografowanej osoby tak, aby jej sylwetka układała się zgodnie z mocnymi liniami tego rodzaju kadru otrzymujemy niebanalne, często intrygujące ujęcia
Układ trójkątów
Układ diagonalny uzyskujemy go wyprowadzając z narożników kadru cztery linie ustawione do jego krawędzi pod kątem 45 stopni w przypadku kadru prostokątnego otrzymamy siatkę czterech mocnych linii w przypadku kadru kwadratowego otrzymamy siatkę dwóch mocnych linii oraz jednego (kadr kwadratowy), dwóch (panorama) lub czterech mocnych punktów
Układ diagonalny
Układ diagonalny znakomity sposób zaakcentowania przeciwieństw, antagonizmów, opozycji obiekty umieszczone w mocnych punktach takiego kadru w naturalny sposób dążą do starcia, jednocześnie będąc swoim wzajemnym uzupełnieniem nadaje się także do uwieczniania abstrakcyjnych geometrycznych wzorów
Układy spiralne wszelkiego rodzaju układy okręgów, łuków oraz spirale mają w sobie coś hipnotyzującego kierują one uwagę oglądającego w sposób dla niego niezauważalny od krawędzi do wnętrza najczęściej spotykany w naturze model spirali jest nazywany złotą spiralą opiera się (a jakże!) na zasadzie złotego podziału jest to wyjątkowo wdzięczny schemat komponowania kadru fotograficznego
Układy spiralne
Układy spiralne wszelkiego rodzaju układy okręgów, łuków oraz spirale mają w sobie coś hipnotyzującego kierują one uwagę oglądającego w sposób dla niego niezauważalny od krawędzi do wnętrza najczęściej spotykany w naturze model spirali jest nazywany złotą spiralą opiera się (a jakże!) na zasadzie złotego podziału układy takie są trudne do dostrzeżenia i poprawnego skadrowania, jednak trud poniesiony w ich odnalezienie i uwiecznienie z pewnością wart jest osiąganych rezultatów
Układy spiralne
Układy spiralne
Pustka oprócz konkretnych obiektów, takich jak ludzka twarz, samochód, drzewo, góra, rolę mocnego punktu kadru może pełnić również... przestrzeń puste niebo, chmury, lita skała czy zwyczajna ziemia to wszystko może stanowić równoważnię dla innego elementu, znajdującego się np. w przeciwległym rogu zdjęcia zazwyczaj pustka nigdy nie jest jednolita należy dostrzec jej inne cechy - kształt, barwę, jasność, czy fakturę na tej podstawie wkomponować ją w kadr
Pustka
Pustka sama przestrzeń także może być głównym bohaterem zdjęcia dodanie małego obiektu (np. człowieka) nada tej przestrzeni głębi będzie on stanowił swoistą skalę porównawczą
Nie tylko na jeden sposób wiele zdjęć można wykadrować na kilka różnych wariantów - zależy z jaką regułą komponujemy ostateczną fotografię nawet jeżeli są do siebie podobne zazwyczaj w nieco inny sposób oddziaływają na oglądającego czasem w ujęciach o dużej sile oddziaływania odnaleźć można ślady kilku różnych typów kompozycji malowali tak dawni mistrzowie malarscy - np. Leonardo da Vinci w jego arcydziełach krytycy doszukują się licznych i niekiedy bardzo skomplikowanych reguł
Łamanie zasad na początku każdy fotoamator, kurczowo, wręcz pedantyczne trzyma się zasad prędzej czy później powinna jednak nadejść pora eksperymentowania co stanie się, jeżeli reguły te naruszymy? jest to ważny moment, w którym każdy z nas zaczyna odkrywać swoją indywidualną wrażliwość fotograficzną - nie należy się więc tego bać umiejętne łamanie zasad jest bowiem równie ważne, co ich bardzo dobre opanowanie