wrzesień (155) 2014 ISSN 1505-781X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Marketig Marka regioala. iteretowy walory regiou czyikiem rozwoju przedsiębiorczości Program LIFE Niezamówioa iformacja Perspektywy hadlowa. regulacje prawe polskiego eksportu Polityka klastrowa a Uii Wschód Europejskiej
Zachodiopomorskie Stowarzyszeie Rozwoju Gospodarczego Szczecińskie Cetrum Przedsiębiorczości ul. Kolumba 86 70-035 Szczeci tel. 91 433 02 20 www.zsrg.szczeci.pl Stowarzyszeie Cetrum Trasferu Techologii CTT ul. Gruwaldzka 529 80-320 Gdańsk tel. 58 552 14 98 www.cttifo.pl Uiwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyie, Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii ul. Prawocheńskiego 4 10-719 Olszty tel. 89 523 39 00 www.uwm.edu.pl/ee Regioale Cetrum Iowacji Stowarzyszeie Warmińsko-Mazurska Agecja Podlaska Fudacja i Trasferu Techologii, Zachodiopomorski Uiwersytet Techologiczy ul. Jaosika 8 71-424 Szczeci tel. 91 449 43 54 www.iowacje.zut.edu.pl Wola Przedsiębiorczość al. Niepodległości 797b 81-810 Sopot tel. 58 785 39 56-58 www.ee.sopot.pl Rozwoju Regioalego SA w Olsztyie plac ge. Józefa Bema 3 pok. 8 10-516 Olszty tel. 89 521 12 50 www.wmarr.olszty.pl Rozwoju Regioalego ul. Starobojarska 15 15-073 Białystok tel. 85 740 86 83 www.pfrr.pl Toruńska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Włocławska 167 87-100 Toruń tel. 56 657 14 51 do 53 www.ee.tarr.org.pl Cetrum Przedsiębiorczości i Trasferu Techologii Uiwersytetu Zieloogórskiego ul. Syrkiewicza 6 66-002 Nowy Kisieli tel. 48 504 070 243 www.cptt.uz.zgora.pl Wrocławskie Cetrum Trasferu Techologii Politechika Wrocławska ul. Smoluchowskiego 48 50-372 Wrocław tel. 71 320 33 18 www.wctt.pl Dolośląska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Szczawieńska 2 58-310 Szczawo-Zdrój tel. 74 64 80 400 www.darr.pl Stowarzyszeie Promocja Przedsiębiorczości w Opolu ul. Damrota 4 45-064 Opole tel. 77 456 56 00 www.spp.opole.pl Górośląska Agecja Promocji Przedsiębiorczości SA ul. Astrów 10 40-045 Katowice tel. 32 730 48 90 www.gapp.pl Górośląska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Powstańców 17 40-039 Katowice tel. 32 72 85 800 www.garr.pl Eterprise Europe Network Agecja Rozwoju Regioalego SA w Koiie ul. Zakładowa 4 62-510 Koi tel. 63 245 30 95 www.arrkoi.org.pl Fudacja Uiwersytetu im. Adama Mickiewicza, Pozański Park Naukowo-Techologiczy Biuro Eterprise Europe Network w Pozaiu ul. Rubież 46 61-612 Pozań tel. 61 827 97 46 www.ppt.poza.pl Fudacja Kaliski Ikubator Przedsiębiorczości ul. Częstochowska 25 62-800 Kalisz tel. 62 765 60 58 www.kip.kalisz.pl Politechika Krakowska Cetrum Trasferu Techologii ul. Warszawska 24 31-155 Kraków tel. 12 628 25 27, 628 25 42 www.trasfer.edu.pl Izba Przemysłowo-Hadlowa w Krakowie ul. Floriańska 3 31-019 Kraków tel. 12 428 92 50 www.euroifo.krakow.pl Fudacja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Piotrkowska 86 90-103 Łódź tel. 42 630 36 67 www.frp.lodz.pl Staropolska Izba Przemysłowo-Hadlowa ul. Siekiewicza 53 25-002 Kielce tel. 41 368 02 78 www.siph.com.pl Świętokrzyskie Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii al. Solidarości 34 25-323 Kielce tel. 41 343 29 10 www.it.kielce.pl Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83 00-834 Warszawa tel. 22 432 71 02 www.ee.org.pl Istytut Mechaizacji Budowictwa i Górictwa Skalego ul. Racjoalizacji 6/8 02-673 Warszawa tel. 22 847 53 68 www.ee-cetralpolad.eu Uiwersytet Warszawski, Uiwersytecki Ośrodek Trasferu Techologii ul. Żwirki i Wigury 93 02-089 Warszawa tel. 22 554 07 25 www.uott.uw.edu.pl Lubelska Fudacja Rozwoju ul. Ryek 7 20-111 Lubli tel. 81 528 53 00 www.lfr.lubli.pl Politechika Lubelska Lubelskie Cetrum Trasferu Techologii ul. Nadbystrzycka 36 pok. 730 20-618 Lubli tel. 81 538 42 70 www.ee.pollub.pl Wyższa Szkoła Iformatyki i Zarządzaia ul. Sucharskiego 2 35-225 Rzeszów tel. 17 860 57 52 www.ee.wsiz.rzeszow.pl Rzeszowska Agecja Rozwoju Regioalego S.A. ul. Szopea 51 35-959 Rzeszów tel. 17 85 20 600 www.rarr.rzeszow.pl Stowarzyszeie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Loticzego Dolia Loticza ul. Szopea 51 35-959 Rzeszów tel. 17 850 19 37 www.dolialoticza.pl
Spis treści 4 Marka regioala, cz. I Walory regiou czyikiem rozwoju przedsiębiorczości 7 Polityka klastrowa Uii Europejskiej, cz. II Kieruki wsparcia rozwoju klastrów w Polsce Od redakcji Drodzy Czytelicy, w ostatich dziesięcioleciach światowy ryek towarów i usług został zdomioway przez dwie bardzo sile tedecje: globalizację i regioalizację. Obydwa kieruki pozorie są ze sobą sprzecze, jedakże w rzeczywistości wzajemie się uzupełiają. Codziea obserwacja pokazuje bowiem, że z jedej stroy swoją pozycję zdobywają i umaciają marki światowe, ale z drugiej jedocześie rosą w siłę te lokale. Na przestrzei ostatich kilku lat dzięki wielu projektom fiasowaym ze środków Uii Europejskiej powstały marki o zasięgu regioalym. Więcej iformacji o tych iicjatywach zapewi Państwu lektura artykułu pt. Marka regioala. Walory regiou czyikiem rozwoju przedsiębiorczości. Z kolei tekst pt. Niezamówioa iformacja hadlowa. Regulacje prawe przybliży kwestie związae z wysyłaiem ofert do potecjalych kotrahetów. 10 E-faktura w zamówieiach publiczych Korzyści z owych rozwiązań 13 Iowacyje zamówieia publicze i zamówieia przedkomercyje Narzędzia pobudzaia iowacji przez sektor publiczy 16 Niezamówioa iformacja hadlowa Regulacje prawe 19 Iwestycje dla przedsiębiorców z sektora przetwórstwa rybego Wsparcie uije 21 Ryek spożywczy w Malezji, cz. II Eksport polskich produktów 25 Aktualości 28 Oferty współpracy gospodarczej Przedsiębiorcom zaiteresowaym zalezieiem zagraiczych parterów prezetujemy owe oferty współpracy międzyarodowej. Z wyrazami szacuku Zespół Redakcyjy Biuletyu Euro Ifo Komisja Europejska lub osoby występujące w jej imieiu ie są odpowiedziale za iformacje przedstawioe w Biuletyie Euro Ifo. Poglądy wyrażoe w tym czasopiśmie są poglądami autorów i ie muszą się pokrywać z działaiami Komisji Europejskiej. Redaktor aczely: Paweł Sikorski Zespół: dr Michał Polański, Ewa Forowicz Korekta: Agieszka Maliowska Adres redakcji: Eterprise Europe Network przy PARP ul. Pańska 81/83, 00-834 Warszawa tel.: 22 432 89 86, faks: 22 432 86 20 Biulety Euro Ifo, który jest wydaway przez ośrodek Eterprise Europe Network działający przy Polskiej Agecji Rozwoju Przedsiębiorczości, jest fiasoway ze środków Komisji Europejskiej oraz ze środków budżetu państwa przekazywaych przez Miisterstwo Gospodarki. Skład, druk i dystrybucja: Agecja Reklamowo-Wydawicza Arkadiusz Grzegorczyk www.grzeg.com.pl akład: 1400 egz. Redakcja ie zwraca materiałów iezamówioych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiay i redagowaia. Uwagi i kometarze prosimy kierować a adres: biulety_ei@parp.gov.pl Wszystkie teksty zawarte w Biuletyie Euro Ifo mogą być przedrukowae wyłączie po uzyskaiu zgody redakcji. Zaiteresowaych preumeratą prosimy o kotakt z ajbliższym puktem Eterprise Europe Network. Publikacja została wydaa a papierze przyjazym dla środowiska aturalego (wyprodukoway w 100% z makulatury, wybieloy w procesie PCF Processed Chlorie Free). Okładka: Bartosz Bartosiński
Marka lokala Marka regioala cz. I Walory regiou czyikiem rozwoju przedsiębiorczości Witold Kajszczak Na początek warto określić, czym jest marka. Termi te ozacza możliwe do zidetyfikowaia: produkt, usługę, osobę i miejsce, uzupełioe o trwałe wartości, uzawae przez abywcę lub użytkowika, które w ajwyższym stopiu zaspokajają jego potrzeby. Przeosząc defiicję marki 1 a określoy regio, powstaje spója, łatwo rozpozawala i oferująca określoe wartości kocepcja miejsca, której zadaiem jest idetyfikacja produktów i usług, iicjatyw społeczych i gospodarczych, wreszcie podmiotów działających a tym obszarze, zaagażowaych w rozwój gospodarczy. Marka regioala itegruje działaia a rzecz rozwoju społeczego i przedsiębiorczości obszaru (regiou), scala jego potecjał i prezetuje go a ryku. W zależości od obszaru może to być marka lokala (gmia, powiat) lub regioala (grupa powiatów, województwo, regio geograficzo-historyczy). Zawsze jedak będzie odosić się do szeroko rozumiaego miejsca o ściśle określoych walorach gospodarczych, geograficzo-przyrodiczych, historyczo-etograficzych albo fukcjoalych. Od pomysłu do marki regioalej Marka regioala ie jest zjawiskiem owym, chociaż stosukowo od iedawa defiiowaym, opisywaym i wykorzystywaym jako arzędzie promocji i rozwoju gospodarczego wielu regioów. Każdy słyszał o charakterystyczych produktach regioalych śliwowicy łąckiej, koiakowskich korokach, serach korycińskich, wiach z lubuskiego i wielu iych wyrobach. W ostatim czasie przebojem a ryek polski wszedł cydr, który dla okolic Grójca, zwaych zagłębiem sadowiczym Polski, może być produktem wyzaczającym kieruek rozwoju marki regioalej. Świetym przykładem a zaiicjowaie tworzeia marki regioalej była rewolucja kuliara Magdy Gessler w restauracji Zajazd pod Kłobukiem. Polegała oa a uruchomieiu wyjątkowego butiku pre- zetującego lokale smakołyki. Aby móc je zaoferować, awiązao współpracę z sąsiadami okoliczymi hodowcami i producetami lokalych, zdrowych, pyszych regioalych wyrobów wytwarzaych według tradycyjych warmińskich receptur. Restauratorzy i mieszkańcy okolic Kłobuku połączyli swoje siły w walce o klieta i razem stworzyli lokale kosorcjum, które moża określić miaem klastra. Marka regioala itegruje działaia a rzecz rozwoju społeczego i przedsiębiorczości obszaru (regiou), scala jego potecjał i prezetuje go a ryku. W przeszłości, od połowy XVIII wieku do połowy XIX wieku, słye stały się meble kolbuszowskie. Były oe rozpozawale ze względu a formę, materiał, z którego je wykoywao oraz specyficzą orametykę. Meble kolbuszowskie, obok rówie charakterystyczych mebli gdańskich, były ajpowszechiejsze w polskich domach, a regio Kolbuszowej bez wahaia utożsamiao z meblarstwem polskim, jego jakością, wzorictwem i kusztem rzemieślików, czyli wartościami determiującymi markę. Warto zazaczyć, że dzisiaj, w ramach ratowaia giących zawodów i rzemiosł, tradycje meblarstwa kolbuszowskiego są odbudowywae. Kluczem do zdefiiowaia i rozwoju marki regioalej jest miejsce i jego walory produkt, usługa lub braża charakterystycze dla tego miejsca oraz pomysł a takie wykorzystaie powyższych wartości, aby stały się czyikiem rozwoju całego regiou, zaagażowaia społeczości, podmiotów gospodarczych i istytucji działających a tym obszarze. Na świecie powstało wiele markowych produktów turystyczych. Wally Ollis, brytyjski guru od markowych produktów, wskazuje przede wszystkim a Bilbao jako jede z flagowych przykładów produktu, który zaispirował do budowaia marki. Jest im zajdujące się w tym mieście Muzeum Guggeheima. Zaim je otwarto w 1997 r., Bilbao było zae wyłączie jako ajwiększe miasto i stolica Kraju Basków, a odwiedzali je tylko maryarze przybijających tam statków hadlowych. Przez pierwszych 10 lat działalości muzeum przyciągęło poad 5 milioów gości, a już po trzech latach zarówo placówka, jak i rozwijay wokół iej bizes, zarobiły ok. 500 ml USD i odprowadziły podatki w wysokości poad 100 ml USD. Marka regioala a środki uije Na przestrzei ostatich kilku lat wiele projektów fiasowaych ze środków Uii Europejskiej stworzyło podstawy do przekształceia ich rezultatów w markę o zasięgu regioalym, ale też trasgraiczym. Co łączy zrealizowae projekty? Przede wszystkim to, że wykorzystują potecjał społeczy mieszkańców, agażują istytucje samorządowe, przedsiębiorców, orgaizacje działające a rzecz rozwoju przedsiębiorczości; stwarzają możliwości zaagażowaia potecjału istytucjoalego a wielu płaszczyzach, opierają się a szeroko rozumiaym dziedzictwie regioów staowiących o ich bogactwie. W efekcie wypracowae rozwiązaia mogą mieć zaczący wpływ a rozwój społeczy i gospodarczy regiou objętego budowaą marką. Wszystkie wymieioe czyiki moża określić miaem iowacji społeczych. Nie ależy zapomiać, że budowaie marki regioalej jest oparte a ścisłej, wielopłaszczyzowej parterskiej współpracy pomiędzy podmiotami publiczymi (jedostki samorządu terytorialego) i prywatymi (przedsiębiorcy, istytucje działające a rzecz rozwoju przedsiębiorczości, osoby fizycze). A to są czyiki 4 Biulety euro ifo (08)
Marka lokala budowaia kapitału społeczego, który jest podstawą rozwijaia dialogu a rzecz rozwoju społeczo-gospodarczego. Iowacje społecze i kapitał społeczy to dwa istote filary owej uijej perspektywy fiasowej w okresie 2014 2020, zwłaszcza a poziomie regioalych programów operacyjych. Warto zapozać się z kilkoma przykładami przedsięwzięć, które spełiają wszystkie waruki, aby stać się marką regioalą, chociaż prezetują róże podejście do jej idetyfikacji i rozwijaia. Marka Tatrzańska to lokaly certyfikat jakości oraz idetyfikacji regioalych produktów i usług, iicjatyw, podmiotów gospodarczych, twórców ludowych, osób i istytucji działających w obszarze kultury regioalej z tereu powiatu tatrzańskiego. Ustaowioy w 2008 r. przez Starostwo Powiatowe w Zakopaem, ma przyczyiać się do gwaratowaia ajwyższej jakości produktów i usług oferowaych abywcom, obroić ich przed podróbkami, a także, co jest rówież waże, podosić prestiż i wizeruek posługujących się im podmiotów. Dla tych ostatich jest to rówież wartość komercyja. Logo marki jest przyzawae artykułom spożywczym, wyrobom i produktom rękodzieliczym, bazie hadlowej, gastroomiczej, oclegowej oraz usługowej, twórcom i działaczom kultury, przedsięwzięciom i imprezom kulturalym, a także iicjatywom o zaczeiu społeczym. Markowe produkty ie ależą do taich, ale ich ceę rekompesuje orygialość i wysoka jakość. Wywiera to pozytywy wpływ a zdrową kokurecję (mobilizacja lokalych wytwórców i ograiczeie dostępu do ryku wyrobów stylizowaych a regioale), promocję regiou oraz podmioty, którym przyzao logo marki. Kurpiowski Park Kulturowy to projekt fiasoway przez Polską Agecję Rozwoju Przedsiębiorczości 2, realizoway z iicjatywy Stowarzyszeia Rozwoju Turystyki i Rekreacji w parterstwie z Lokalą Orgaizacją Turystyczą Półocego Mazowsza i powiatu ostrołęckiego. Kluczem do sukcesu była idetyfikacja walorów Kurpi i Kurpiowszczyzy, czyli tych wartości, które złożyły się a kocepcję marki. Kurpie to plastyka obrzędowa, folklor muzyczy, tkactwo i obróbka lu, garcarstwo, rzeźbiarstwo, bursztyiarstwo, pleciokarstwo, wyciakarstwo, haft i koroka, przetwórstwo drzewe i kuliare produkty regioale. To także dzika przy- roda i terey doskoale adające się do aktywego wypoczyku. Wypracowaie i wdrożeie istrumetów wsparcia lokalej przedsiębiorczości (program doradczoszkoleiowy dla twórców ludowych i rękodzielików, kwaterodawców, wytwórców produktów lokalych; program działań promujących regio i mieszkańców pod marką Kurpiowskiego Parku Kulturowego; uruchomieie regioalego portalu iteretowego oraz katalogu twórców i artystów ludowych www.kurpiowskipark.pl) zitegrowało uczestików projektu. Doceili oi wartość współpracy i wyikające z iej możliwości zaistieia zarówo a ryku krajowym, jak i za graicą (promocja a targach turystyczych w Zurychu, Brukseli, Berliie i w Moskwie) oraz, co ie miej waże, wyikające z tego korzyści ekoomicze. Została awiązaa współpraca pomiędzy lokalymi orgaizacjami działającymi a rzecz promocji i rozwoju Kurpiowszczyzy, co z kolei spowodowało, że wiele lokalych imprez, dotychczas rozproszoych, jest obecie promowaych pod szyldem Kurpiowskiego Parku Kulturowego. W ramach projektu powstał jedyy tego rodzaju serwis ogłoszeiowy poświęcoy wyłączie Kurpiom Zieloym i Białym JARMARK Kurpiowski Park Kulturowy. Fot. Bartosz Bartosiński Biulety euro ifo (08) 5
Marka lokala Swoją ofertę mogą w im prezetować twórcy i artyści ludowi, rzemieślicy, właściciele gospodarstw agroturystyczych, pesjoatów i hoteli oraz osoby i podmioty działające w szeroko rozumiaej braży turystyczej. Przygotowao rówież mobilą aplikację p. Kurpiowski Park Kulturowy, którą moża pobrać a większość smartfoów i tabletów. Jest oa elektroiczym połączeiem Katalogu twórczości i rzemiosła oraz Przewodika po szlakach Kurpiowskiego Parku Kulturowego. W aplikacji jest zamieszczoych poad tysiąc obiektów muzeów, skaseów, rezerwatów, pracowi rękodzieła i iych ciekawych miejsc. Wystarczy klikąć a obiekt, a aplikacja wskaże, jak do iego dojechać. Marka regioala ie jest zjawiskiem owym, chociaż stosukowo od iedawa defiiowaym, opisywaym i wykorzystywaym jako arzędzie promocji i rozwoju gospodarczego wielu regioów. Po zakończeiu realizacji projektu rozpoczęto prace, które mają doprowadzić do przekształceia efektów projektu w produkt turystyczy pod marką regioalą Kurpiowski Park Kulturowy. Obecie jest opracowywaa strategia marki i jej wdrażaia. Obejmie oa m.i. kocepcję, cele i obszary dalszego rozwoju, elemety i fukcjoowaie poszczególych produktów turystyczych tworzących markę regioalą, szczegółowy pla promocji oraz harmoogram wdrażaia. Uruchomioo procedurę zastrzeżeia azwy i zaku towarowego Kurpiowski Park Kulturowy oraz KurpiowskiPark.pl. W opracowaiu są zasady certyfikacji obiektów i podmiotów zaiteresowaych korzystaiem ze zaku promocyjego. Iy pomysł a budowaie marki regioalej powstał w wyiku realizacji projektu Kreo Arte Regioalis. Był o także fiasoway przez Polską Agecję Rozwo- ju Przedsiębiorczości 3, zaś iicjatorem była Agecja Rozwoju Regioalego w Starachowicach w parterstwie z Wyższą Szkołą Admiistracji Publiczej w Kielcach i władzami Województwa Świętokrzyskiego. Markowe produkty ie ależą do taich, ale ich ceę rekompesuje orygialość i wysoka jakość. Projekt realizowao w województwie łódzkim i świętokrzyskim. O ile Łódź od kilku lat buduje swoją strategię rozwoju w oparciu o braże kreatywe i pod tym względem może być marką samą w sobie (www.kreatywa.lodz.pl), o tyle ie jest jeszcze powszechie wiadomo, że województwo świętokrzyskie staje się coraz bardziej rozpozawale jako cetrum projektowaia i desigu. Projekt Kreo Arte Regioalis obejmował działaia a rzecz przemysłów (braż) kreatywych. Chodziło m.i. o: przeprowadzeie diagozy potecjału braż kreatywych w obu województwach, opracowaie i pilotażowe wdrożeie systemu certyfikacji umiejętości artystyczych pozyskaych poza systemem edukacji szkolej, wypracowaie modelu odtworzeia giących zawodów rzemieśliczych i rękodzieliczych a potrzeby przemysłów kreatywych w obydwu województwach, opracowaie mapy artystów i twórców województwa łódzkiego i świętokrzyskiego. Utworzoe w Kielcach Cetrum Desigu (odpowiedziale za ikubowaie przedsiębiorczości, szczególie w sektorach tekstylo-odzieżowych i sektorach od ich zależych), 11 edycji projektu Off Fashio (kokursu dla projektatów i etuzjastów mody) oraz współpraca Kieleckiego Parku Techologiczego z Międzyarodowym Cetrum Desigu w Berliie stają się jedym z determiatów rozwoju regiou, a wzorictwo zostało wskazae jako jeda z dwóch horyzotalych iteligetych specjalizacji w województwie świętokrzyskim. Działaia związae z rozwojem przemysłu włókieiczego w Łódzkiem i wzorictwa przemysłowego w Świętokrzyskiem wymagają jedoczesego wsparcia i rekultywacji giących zawodów rękodzieliczych i rzemieśliczych, w tym krawiectwa artystyczego i historyczego, korokarstwa, hafciarstwa, ceramiki, wikliiarstwa. Moża zatem uzać, że ie tylko turystyka, dziedzictwo kulturowe czy produkty regioale mogą staowić o wartości miejsca. Projekt Kreo Arte Regioalis potwierdził, że wartością determiującą kocepcję miejsca (markę regioalą) mogą być giące zawody, które mają coraz większe zaczeie dla współczesego wzorictwa przemysłowego i desigu. Kluczowe jest rówież to, że w tym przypadku determiata marki ma sile umocowaie w zapisach regioalej strategii iowacji województwa, a działaia projektowe, zwłaszcza diagoza potecjału, mapa artystów i twórców, pilotażowy system certyfikacji, stworzyły arzędzia do dalszego rozwoju marki. Witold Kajszczak Departamet Promocji Gospodarczej Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości 1 l. De Cheratoy, 2003, Marka. Wizja i tworzeie marki, Gdańskie Wydawictwo Psychologicze, Gdańsk. 2 Projekt systemowy Polskiej Agecji Rozwoju Przedsiębiorczości pt. Iicjatywy promujące postawy przedsiębiorcze i wspierające rozwój przedsiębiorczości Fudusz Gratów a Iicjatywy, współfiasoway ze środków Uii Europejskiej w ramach Europejskiego Fuduszu Społeczego, Poddziałaie 2.2.1. Poprawa jakości usług świadczoych przez istytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i iowacyjości w ramach Programu Operacyjego Kapitał Ludzki, 2007 2014. 3 Projekt systemowy Polskiej Agecji Rozwoju Przedsiębiorczości pt. Iicjatywy promujące postawy przedsiębiorcze i wspierające rozwój przedsiębiorczości Fudusz Gratów a Iicjatywy, współfiasoway ze środków Uii Europejskiej w ramach Europejskiego Fuduszu Społeczego, Poddziałaie 2.2.1. Poprawa jakości usług świadczoych przez istytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i iowacyjości, Program Operacyjy Kapitał Ludzki, 2007 2014. 6 Biulety euro ifo (08)
Klastry Polityka klastrowa Uii Europejskiej, cz. II Kieruki wsparcia rozwoju klastrów w Polsce Ewa Romaowska Podejście klastrowe staowi w wielu krajach istoty elemet polityki ekoomiczej. Wspieraie tego typu powiązań podmiotów gospodarczych ma długie tradycje m.i. w Holadii, Daii, Szwecji bądź Filadii. Tworzeie waruków do rozwoju skupisk jest rówież jedym z ajważiejszych celów polityki Uii Europejskiej. Zarówo w Polsce, jak i w iych państwach człokowskich fukcjoują licze programy oraz istrumety pomocowe wzmaciające tworzeie i ekspasję klastrów, które składają się a politykę regioalą, aukowo-techologiczą oraz przemysłową. W owej perspektywie fiasowej 2014 2020 przewidziao wielowymiarowe wspieraie struktur klastrowych, a co wskazują strategia Europa 2020 i jej iicjatywy flagowe Uia Iowacji, Polityka Przemysłowa w Erze Globalizacji oraz Europejska Ageda Cyfrowa. Polityka wspieraia rozwoju klastrów w UE Polityka wspieraia klastrów ukształtowała się w wyiku korzyści, jakie wiążą się z fukcjoowaiem tego typu iicjatyw. Zalety występowaia skupisk widocze są zarówo w odiesieiu do tworzeia otwartych iowacji i do podoszeia kokurecyjości zaagażowaych w ie podmiotów gospodarczych, jak i wtedy, kiedy patrzymy a rozwój całych gospodarek regioalych i krajowych. Wzrastająca popularość klasterigu zaowocowała wyłoieiem się i wdrożeiem w Uii Europejskiej cluster-based policy 1. Specyfika klastrowych programów pomocowych większości krajów UE wyika ze zróżicowaia modeli polityki wspieraia gro. W praktyce ze względu a horyzotaly charakter zagadieia stosuje się zazwyczaj policy-mix, a którą składają się przeważie astępujące działaia: kreowaie kokurecyjości małych i średich przedsiębiorstw, podoszeie kokurecyjości ajważiejszych sektorów gospodarki bądź kluczowych łańcuchów wartości dodaej 2, pobudzaie rozwoju regioalego, stymulowaie kooperacji sektora przemysłu ze sferą aukowo-badawczą 3. Narzędzia wsparcia są przystosowae do heterogeiczości zjawiska, jakim jest klasterig. Obserwacja i aaliza typów oraz stadiów rozwoju istiejących a daym obszarze skupisk pozwala a sformułowaie opartej a podejściu procesowym optymalej strategii, która powia być elastycza i zmieiać się w czasie. W owej perspektywie fiasowej 2014 2020 przewidziao wielowymiarowe wspieraie struktur klastrowych. Jedym z kluczowym dokumetów uijych w zakresie klasterigu jest opublikoway w 2008 r. Komuikat Komisji Europejskiej w sprawie klastrów o zaczeiu światowym w UE oraz wdrażaia strategii iowacji 4. Podkreśla o wartość struktur klastrowych a światowym poziomie, rolę międzyarodowej współpracy gro oraz zaczeie kreowaia ich iowacyjości. Komuikat ustala rówież ramowe waruki prowadzeia polityki wsparcia iicjatyw klastrowych w Uii Europejskiej. Zapewia tym samym komplemetarość i syergię polityki a poziomie lokalym, regioalym, krajowym oraz europejskim. Rówie istotą iicjatywą uiją jest Europejskie Obserwatorium Klastrów (Europea Cluster Observatory) staowiące optymaly mechaizm porówywaia klastrów i polityki klastrowej poszczególych państw człokowskich, którego dokoaiem jest przygotowaie mapy skupisk 32 krajów europejskich. Jak wspomiao, w owej perspektywie fiasowej 2014 2020 klastry są objęte wsparciem w ramach iicjatyw flagowych strategii Europa 2020. Najważiejszym projektem przewodim w tym kotekście jest Uia Iowacji, której celem jest wspieraie skupisk kokurecyjych w skali światowej. W przypadku kolejej iicjatywy flagowej Polityki Przemysłowej w Erze Globalizacji podkreśla się zaczeie wzmaciaia powiązań pomiędzy iicjatywami klastrowymi a idetyfikacją iteligetych specjalizacji regioalych. Do klasterigu awiązuje rówież projekt Europejska Ageda Cyfrowa, który dostrzega perspektywę budowaia europejskiej przewagi kokurecyjej m.i. w astępstwie rozwoju iowacyjych orgaizacji klastrowych. Na lata 2014 2020 została rówież przyjęta Europejska Strategia Wspieraia Klastrów, opracowaa przez Dyrekcję ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu (ag. DG Eterprise ad Idustry). Główym celem strategii jest zarówo promocja wysokiej jakości zarządzaia groami (ag. cluster maagemet excellece), międzyarodowej współpracy skupisk i kooperacja pomiędzy różymi brażami przemysłowymi, jak i wykorzystywaie kocepcji itegracji w ramach klastrów do rozwijaia w UE sektora małych i średich przedsiębiorstw. Do podiesieia jakości zarządzaia klastrami przewidziao szkoleia dla treerów (ag. Biulety euro ifo (08) 7
Klastry trai-the-traiers) i meedżerów skupisk, orgaizowae przez Europejską Fudację Doskoałości Klastrów (ag. Europea Foudatio for Cluster Excellece) oraz przyzawaie certyfikatów jakości w postaci brązowych i złotych ozaczeń (ag. broze label, gold label), adawaych przez Europejski Sekretariat Aaliz Klastrów (ag. Europea Secretariat for Cluster Aalysis) w oparciu o bechmarkig daej klasy klastrów oraz w odiesieiu do klastrów europejskich i międzyarodowych. Europejska Strategia Wspieraia Klastrów będzie realizowaa za pomocą środków przewidziaych w ramach programu CO- SME. Zasadiczym celem Cluster Excellece Programme jest objęcie jak ajwiększej liczby wyróżiających się klastrów certyfikatem zarządzaia jakością. W ramach programu COSME fukcjoować będą rówież Cluster Iteratioalisatio Programme wspierający Europejskie Strategicze Parterstwa Klastrów oraz wspomiae wcześiej Europea Cluster Observatory. Wsparcie orgaizacji klastrowych będzie się odbywać także w ramach programu HORIZON 2020 w oparciu o filar Excellet Sciece w części Ifrastruktura Badawcza (ag. Research Ifrastructures). Europejska Strategia Wspieraia Klastrów będzie realizowaa za pomocą środków przewidziaych w ramach programu COSME. Przegląd działań polityki klastrowej w Polsce Polityka wspieraia klastrów w Polsce charakteryzuje się stosukowo krótkim okresem fukcjoowaia. Jej zasadiczym dotychczasowym celem było aktywizowaie współpracy pomiędzy sektorem przemysłowym a sferą aukowo-badawczą. Polskie podejście wzmaciaia rozwoju orgaizacji klastrowych postrzegae jest jako kompoet polityki iowacyjej i realizowae poprzez prowadzeie określoych działań w zakresie programów operacyjych. Przed 2007 r. wsparcie dla klastrów ograiczało się do jedostkowych przedsięwzięć. Warte wspomieia są: przeprowadzay przez Polską Agecję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) projekt systemowy Program szkoleń promujących clusterig bądź działaia w ramach Sektorowego Programu Operacyjego Wzrost Kokurecyjości Przedsiębiorstw (lata 2004 2006) oraz Programu Operacyjego Rozwój Zasobów Ludzkich (lata 2004 2006) 5. Itesyfikacja działalości wspierającej struktury klastrowe astąpiła w owym okresie fiasowaia 2007 2013. Koieczość jej prowadzeia została podkreśloa w rządowym dokumecie Kieruki zwiększaia iowacyjości gospodarki a lata 2007 2013. We wskazaym okresie wsparcie klasterigu odbywało się zarówo w obrębie ogóloarodowych, jak i regioalych programów operacyjych przystosowaych do potrzeb poszczególych województw. W omawiaym kotekście kluczowy dla rozwoju klasterigu w Polsce stał się Program Operacyjy Iowacyja Gospodarka (lata 2007 2013), który przewidywał istrumety wspierające powiązaia kooperacyje oraz kosorcja aukowo-przemysłowe, w których defiicje wpisują się iicjatywy klastrowe. Współfiasowaie projektów o zasięgu poadregioalym zapewiało Działaie 5.1. Wspieraie powiązań kooperacyjych o zaczeiu poadregioalym. Dla rozwoju struktur klastrowych duże zaczeie miały rówież Program Operacyjy Kapitał Ludzki, w tym Działaie 2.1. Rozwój kadr owoczesej gospodarki oraz Program Operacyjy Rozwój Polski Wschodiej przewidziay dla astępujących województw: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, świętokrzyskie i podkarpackie, którego Działaie 1.4. Promocja i współpraca zostało skierowae a rozwój iicjatyw klastrowych. Rolę istytucji wdrażającej ww. działaia pełiła Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości. Poza krajowymi programami operacyjymi wsparcie klastrów w perspektywie fiasowej 2007 2013 było realizowae przy udziale władz samorządowych. Największe możliwości aby uzyskać pomoc regioalą miały projekty iicjujące powstawaie klastrów oraz projekty iwestycyje ukierukowae a rozbudowę zaplecza techiczego powiązań kooperacyjych. Łączie dofiasowaie uzyskało 176 projektów klastrowych a ogółem 626,7 ml PLN. Wsparcie w latach 2014 2020 Stosowie do rekomedacji Grupy roboczej ds. polityki klastrowej a lata 2014 2020, zawartej w przygotowaym przez ią raporcie Kieruki i założeia polityki klastrowej w Polsce do 2020 roku, wiodącym celem tejże polityki będzie wspieraie iowacyjości oraz kokurecyjości gospodarki Polski realizowae poprzez wzmaciaie współpracy, wzajemych oddziaływań, przepływ wiedzy i techologii pomiędzy klastrami oraz wspieraie tworzeia i rozwoju krajowych oraz regioalych klastrów kluczowych, ułatwiających wyzaczeie strategiczych specjalizacji gospodarczych. Zasadiczym zadaiem iicjatywy klastrowej i jej koordyatora zaiteresowaych zdobyciem statusu klastra kluczowego jest przygotowaie strategii i programu rozwoju groa. W ramach polityki wspieraia klastrów a lata 2014 2020 plaowae są dwa rodzaje przedsięwzięć: wsparcie fukcjoujących i powstających orgaizacji klastrowych w postaci dofiasowaia koordyatorów skupisk, skocetrowaie dostępej pomocy publiczej wokół ajbardziej kokurecyjych klastrów pełiących kluczową rolę w gospodarce krajowej i regioalej: Krajowe Klastry Kluczowe (pomoc cetrala) oraz Regioale Klastry Kluczowe (pomoc regioala). Klastry kluczowe dla gospodarki krajowej (KKK) będą wyłaiae w oparciu o określoe kryteria, do których ależą m.i.: zgodość z priorytetowymi kierukami rozwoju krajowego, ocea masy krytyczej iicjatywy (m.i. potecjał iowacyjy), strategia i pla działaia groa, dotychczasowe przykłady współpracy, doświadczeie i potecjał koordyatora, umiejętość mobilizacji środków prywatych, plaowae parterstwa. Zasadiczym zadaiem iicjatywy klastrowej i jej koordyatora zaiteresowaych zdobyciem statusu klastra kluczowego jest przygotowaie strategii i programu 8 Biulety euro ifo (08)
Klastry rozwoju groa. Ułatwi to określeie potecjału gospodarczego daego skupiska opartego a iowacjach zarówo techologiczych, jak i ietechologiczych oraz aukowych, które umożliwią trasfer wiedzy i techologii. Liczba wyłoioych KKK powia być ograiczoa, tak aby kreowaie krajowej przewagi kokurecyjej bazowało a kilku kluczowych specjalizacjach. Regioale Klastry Kluczowe staowią zaś kategorię klastrów istotą dla rozwoju daego województwa, które ależy wyzaczać a poziomie regioalym przy zaczącym udziale władz lokalych. Bezpośredie wsparcie struktur klastrowych przewidują krajowe i regioale programy operacyje, w tym: Program Operacyjy Iteligety Rozwój (PO IR), Program Operacyjy Polska Wschodia (PO PW), 16 Regioalych Programów Operacyjych (RPO). Program Operacyjy Iteligety Rozwój obejmuje środki wspierające klastry o zasadiczym zaczeiu i potecjale dla kokurecyjości gospodarki w skali światowej. W ramach PO IR zakłada się podjęcie astępujących działań: wsparcie iteracjoalizacji Kluczowych Klastrów Krajowych, wsparcie systemowe wyboru Krajowych Klastrów Kluczowych, realizacji ich strategii rozwojowej oraz w zakresie sporządzeia i wdrożeia systemu moitorowaia skupisk w Polsce, preferecyje oceiaie projektów Kluczowych Klastrów Krajowych podczas aplikowaia o wsparcie pochodzące z iych działań Programu Operacyjego Iteligety Rozwój. Wsparcie itegracji klastrowej w ujęciu krajowym uzupełioo działaiami przewidziaymi w Programie Operacyjym Polska Wschodia obejmującym województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie. Do działań tych ależą m.i. wspieraie rozwoju iicjatyw klastrowych o zasięgu poadregioalym w obszarze realizacji iwestycji, tworzeia wspólej marki, prowadzeia działalości B+R+I oraz w zakresie ich iteracjoalizacji, wspieraie realizacji poadregioalych projektów B+R uczestików skupisk, przede wszystkim przedsiębiorstw. Aplikować do działań ww. programów operacyjych mogą koordyatorzy klastrów, kosorcja człoków groa (m.i. przedsiębiorstwa, jedostki aukowe, istytucje otoczeia bizesu) oraz spółki celowe, powoływae do wykoywaia działań iwestycyjych i projektów B+R. Na poziomie regioalym zakłada się wsparcie koordyatorów klastrów w zakresie tworzeia strategii działalości groa oraz stymulacji jego procesów wewętrzych. Zgodie z zaleceiami Grupy roboczej ds. polityki klastrowej każde województwo powio ustalić priorytety regioalej polityki rozwojowej poprzez wytypowaie Regioalych Klastrów Kluczowych, które pozwolą a wyzaczeie iteligetych specjalizacji. Wsparciem powiy być także objęte owo powstające iicjatywy kooperacyje oraz skupiska młode, zajdujące się we wczesej fazie rozwojowej. Polityka i orgaizacje klastrowe odgrywają istotą rolę przy defiiowaiu i rozwijaiu smart specialisatio. Klastry a iteligete specjalizacje Jak wskazuje Przewodik Strategii Badań i Iowacji a rzecz iteligetej specjalizacji (RIS 3), pomiędzy klastrami a iteligetymi specjalizacjami (IS) istieją sile powiązaia. Polityka i orgaizacje klastrowe ogrywają istotą rolę przy defiiowaiu i rozwijaiu smart specialisatio. Ich potecjał gospodarczy i iowacyjy, zasoby kapitał ludzki, wiedza i sieć powiązań staowią zestaw arzędzi ułatwiających wdrażaie specjalizacji a szczeblu regioalym. Z drugiej stroy, zgodie z rekomedacjami RIS 3, strategia iteligetej specjalizacji może powodować zmiay strukturale oraz rozwój kluczowych skupisk pozwalających a osiągaie korzyści aglomeracji i skali oraz regioalych korzyści zewętrzych będących wyikiem procesów wytwarzaia i dystrybucji wiedzy. Iicjatywy klastrowe mogą być użytecze przy projektowaiu strategii IS. W fazie tej pozwalają a idetyfikację mocych stro lokalego przemysłu, ułatwiają określeie strategiczych priorytetów oraz staowią pomoc przy podejmowaiu decyzji odośie do kieruków polityki rozwojowej poszczególych województw. Na etapie wdrażaia smart specialisatio skupiska mogą być pomoce w zakresie realizacji ich celów. Rozwijaie współpracy pomiędzy brażami a poziomie regioalym ułatwia realizację strategii tematyczych staowiących odpowiedź a wyzwaia społecze oraz tworzeie owych przewag kokurecyjych województwa. Poadto RIS 3 Guide wskazuje a możliwość powstawaia owych orgaizacji klastrowych, których celem byłoby rozwijaie smart specialisatio, dodając jedocześie, że ależy wykorzystywać ade wszystko te już utworzoe, pobudzając ich współpracę. Właściwe zastosowaie strategii klastrowej a rzecz rozwoju regioalego opartego a IS wymaga przeprowadzeia bechmarkigu działalości skupisk oraz uwzględieia optymalych waruków ramowych ich fukcjoowaia, p. dostępu do ifrastruktury badawczej i do edukacji, współpracy z lokalą bazą rozwojową oraz skuteczości zarządzaia groem. W praktyce użycie orgaizacji klastrowych do projektowaia i wdrażaia smart specialisatio wymaga zastosowaia polecaej w Przewodiku... metody 3 x 3, składającej się z trzech rodzajów działań, tj.: mapowaia klastrów służącego idetyfikacji regioalych kompetecji zasobów (sektor, lokalizacja, podział przestrzey) oraz kokurecyjości regiou, wspieraia klastrów służących realizacji celów iteligetych specjalizacji, wspieraia współpracy pomiędzy klastrami w ujęciu regioalym i międzyarodowym, szczególie w odiesieiu do wschodzących sektorów gospodarczych 6. Przykłady wykorzystaia klasterigu przy formułowaiu iteligetych specjalizacji możemy wskazać w kotekście polskich województw. Jedym z ich jest podkarpacki klaster Dolia Loticza wpisujący się w założeia regioalej strategii IS. Sukces owoczesego w skali światowej ośrodka współpracy braży loticzej przyczyił się do wyłoieia wiodącej specjalizacji regiou podkarpackiego, jaką jest Lotictwo i Kosmoautyka". Aktywość orgaizacji klastrowych przy projektowaiu IS Biulety euro ifo (08) 9
Klastry dostrzega się rówież w woj. pomorskim, gdzie klaster Logistyczo-Trasportowy Półoc-Połudie postuluje włączeie gospodarki morskiej, braży trasportowej i logistyki w iteligete specjalizacje regiou pomorskiego. Ewa Romaowska Doktoratka Szkoły Główej Hadlowej w Warszawie, autorka kilkudziesięciu publikacji z zakresu zarządzaia, marketigu, bezpieczeństwa produktów, prawa i polityk Uii Europejskiej. 1 Cluster-based policy polityka rozwoju oparta o klastry, która ma a celu podiesieie ko- kurecyjości, produktywości oraz iowacyjości gospodarek UE. 2 Kocepcja łańcucha wartości dodaej autorstwa M. Portera ukazuje fukcjoowaie przedsiębiorstwa jako ciąg zadań oraz działań połączoych ze sobą w logiczą całość, które podejmuje się w trakcie wytwarzaia produktu bądź usługi, prowadzących do uzyskaia wartości dodaej. 3 Boekholt P., Thuriaux B., Public policies to facilitate clusters: backgroud, ratioale ad policy practicies i iteratioal perspective; w: OECD, Boostig Iovatio: The Cluster Approach, OECD, Paryż, 1999. 4 Commuicatio from the Commissio to the Coucil, the Europea Parliamet, the Europea Ecoomic ad Social Committee ad the Committee of the Regios, Towards world-class clusters i the Europea Uio. Implemetig the broad-based iovatio strategy, COM(2008) 652 fial. 5 Działaie 1.1. Wzmocieie istytucji wspierających działalość przedsiębiorstw oraz Działaie 1.4. Wzmocieie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką Sektorowy Program Operacyjy Wzrost Kokurecyjości Przedsiębiorstw; Działaie 2.3. Rozwój kadr owoczesej gospodarki a lata 2004 2006. 6 Na podstawie Przewodika Strategii Badań i Iowacji a rzecz iteligetej specjalizacji (RIS 3), Urząd Publikacji Uii Europejskiej, Luksemburg, 2012. Zamówieia publicze E-faktura w zamówieiach publiczych Korzyści z owych rozwiązań Krystya Biełach Korzyści wyikające z e-fakturowaia wydają się oczywiste i powszechie zae, ale polscy przedsiębiorcy wcale ie są przekoai do jego stosowaia. Zgodie z daymi Krajowej Izby Rozliczeiowej tylko 11% faktur w Polsce ma postać elektroiczą. Dla porówaia w Wielkiej Brytaii wskaźik te sięga aż 89% 1. E-fakturowaie w rozliczeiach pomiędzy bizesem a admiistracją jest jeszcze miej rozwiięte. W Uii Europejskiej e-fakturowaie jest ważym krokiem w kieruku elektroiczej admiistracji publiczej (e-govermet). Kieruek te został wyzaczoy przez Europejską Agedę Cyfrową jede z siedmiu filarów strategii Europa 2020 której główym celem jest stymulowaie wzrostu gospodarczego poprzez lepsze wykorzystaie techologii iformacyjych i komuikacyjych. E-zamówieia a e-faktura Komisja Europejska od dawa prowadzi prace ad usprawieiem zamówień publiczych oraz umożliwieiem ich realizacji wykoawcom z całej Uii m.i. poprzez ujedoliceie przepisów czy tworzeie baz daych. W Uii Europejskiej e-fakturowaie jest ważym krokiem w kieruku elektroiczej admiistracji publiczej (e-govermet). Jedym z kroków zmierzających ku ujedoliceiu i usprawieiu zamówień jest praca ad e-fakturą. Zgodie z Dyrektywą Parla- metu Europejskiego i Rady 2014/55/UE z dia 16 kwietia 2014 r. w sprawie fakturowaia elektroiczego w zamówieiach publiczych Komisja chce opracowaia wspólej ormy europejskiej dotyczącej fakturowaia elektroiczego. Będzie o określać i opisywać podstawowe elemety, które faktura elektroicza musi zawsze zawierać, aby ułatwić wysyłaie i odbiór tych dokumetów pomiędzy systemami wykorzystującymi róże ormy techicze. Na podstawie wspomiaej wcześiej dyrektywy powstaie e-faktura w stadardzie umożliwiającym jej automatycze przetwarzaie; zwykły plik graficzy ie będzie uzaway za fakturę elektroiczą. Cele do osiągięcia Komisja szacuje, że przejście do e-zamówień, a w szczególości do e-fakturowaia, może przyieść zacze oszczędości 10 Biulety euro ifo (08)
Zamówieia publicze Aby zapewić możliwość korzystaia z fakturowaia elektroiczego w zamówieiach publiczych przez małych i średi uproszczeia zarówo w admiistracji, jak i w firmach działających a ryku uijym. Przejście z faktur papierowych do w pełi zautomatyzowaego fakturowaia może obiżyć koszty otrzymaia faktury z 30 50 EUR do 1 EUR 2 i przez to przyczyić się do poprawy ogólej efektywości wydatków publiczych. Peła cyfryzacja zamówień publiczych (z ag. ed-to-ed e-procuremet) przyczyi się rówież do zmiejszeia łączych wydatków a zamówieia publicze oraz będzie sprzyjała iowacyjości zamówień publiczych i udzielaiu zamówień trasgraiczych w ramach ryku wewętrzego. E-faktury mogą rówież ograiczyć czas trwaia rozliczeia zamówień, poprzez zmiejszeie obciążeń admiistracyjych, co z kolei ograiczy możliwość korupcji i oszustw podatkowych, zwiększy bezpieczeństwo i zmiejszy spory pomiędzy stroami. Ustaowieie ormy europejskiej Zgodie z przepisami dyrektywy Komisja Europejska musi zwrócić się do odpowiediej europejskiej orgaizacji ormalizacyjej z wioskiem o sporządzeie ormy europejskiej dotyczącej sematyczego modelu daych do podstawowych elemetów faktury elektroiczej, tak aby orma europejska była zgoda z co ajmiej astępującymi kryteriami: była techologiczie eutrala, była zgoda z odpowiedimi ormami międzyarodowymi dotyczącymi fakturowaia elektroiczego, miała wzgląd a potrzebę ochroy daych osobowych zgodie z dyrektywą 95/46/WE, a podejście polegające a uwzględieiu ochroy daych już w fazie projektowaia oraz a zasady proporcjoalości, miimalizacji daych i celowości, była zgoda ze stosowymi przepisami dyrektywy 2006/112/WE, umożliwiała stworzeie praktyczych, przyjazych użytkowikowi, elastyczych i oszczędych systemów fakturowaia elektroiczego, uwzględiała szczególe potrzeby małych i średich przedsiębiorstw, jak rówież istytucji zamawiających poiżej szczebla cetralego i podmiotów zamawiających, adawała się do użycia w trasakcjach hadlowych między przedsiębiorstwami. Zgodie z dyrektywą orma europejska powia opierać się a istiejących specyfikacjach techiczych opracowaych w ramach prac europejskich orgaizacji ormalizacyjych, takich jak CEN (CWA 16356-MUG oraz CWA 16562-CEN BII); powia rówież uwzględiać ie stosowe specyfikacje techicze opracowae przez międzyarodowe orgaizacje ormalizacyje, takie jak UN/CEFACT (CII wersja 2.0) oraz ISO (faktura fiasowa oparta a metodologii określoej w ormie ISO 20022). Powia rówież być zgoda z istiejącymi ormami dotyczącymi płatości, aby umożliwić ich automatycze przetwarzaie, oraz z odpowiedimi międzyarodowymi ormami dotyczącymi fakturowaia elektroiczego. ich przedsiębiorców (MSP), opracowaa orma europejska powia umożliwiać ustaawiaie przyjazych użytkowikowi systemów fakturowaia elektroiczego, czyli takich, które łatwo zrozumieć i stosować. W tym względzie ależy wziąć pod uwagę to, że MSP, a także miejsze istytucje i podmioty zamawiające dyspoują ograiczoymi zasobami ludzkimi i fiasowymi. Norma ie może zostać opracowaa w sposób, który sprawi, że będzie oa adawać się do użytku jedyie w dziedziie zamówień publiczych, ale powia być rówież odpowiedia do użytku w trasakcjach hadlowych między przedsiębiorstwami. Opracowaa a podstawie wytyczych zawartych w dyrektywie orma zostaie astępie poddaa testom pod kątem jej praktyczego stosowaia przez użytkowika końcowego oraz kosultacjom Porówaie kosztów tworzeia, przechowywaia i przesyłaia do Odbiorców faktur papierowych i faktur elektroiczych Liczba faktur wysyłaych miesięczie 1000 faktur 2000 faktur Koszt obsługi faktur papierowych* 1690 PLN 3380 PLN Koszt obsługi faktur elektroiczych** 492 PLN 922 PLN * w tym koszt zakupu zaczka, koperty, papieru, wydrukowaia ** w tym koszt zakupu certyfikatu kwalifikowaego, dystrybucja do odbiorcy, archiwizacja w elektroiczym archiwum przez 6 lat Źródło: Krajowa Izba Rozliczeiowa S.A. 3 Fot. Bartosz Bartosiński Biulety euro ifo (08) 11
Zamówieia publicze Defiicje faktura elektroicza ozacza fakturę, która została wystawioa, przesłaa i odebraa w ustrukturyzowaym formacie elektroiczym, umożliwiającym jej automatycze i elektroicze przetwarzaie, podstawowe elemety faktury elektroiczej ozaczają zbiór podstawowych kompoetów iformacji, które faktura elektroicza musi zawierać, aby umożliwić iteroperacyjość trasgraiczą, w tym iformacje iezbęde do zapewieia zgodości z przepisami prawa, sematyczy model daych ozacza uporządkoway i logiczie powiązay zestaw pojęć i ich zaczeń, które określają podstawowe elemety faktury elektroiczej, sytaktyka ozacza język lub dialekt odczytyway maszyowo, stosoway do przedstawieia elemetów daych zawartych w fakturze elektroiczej, powiązaia sytaktycze ozaczają wytycze wskazujące, w jaki sposób sematyczy model daych dotyczący faktury elektroiczej może być przedstawiay w różych sytaktykach, podstawowe elemety faktury elektroiczej idetyfikatory procesu i faktury; okres, którego faktura dotyczy; iformacje dotyczące sprzedawcy; iformacje dotyczące abywcy; iformacje dotyczące odbiorcy płatości; iformacje dotyczące przedstawiciela podatkowego sprzedawcy; odiesieie do umowy; szczegółowe iformacje dotyczące dostawy; istrukcje dotyczące płatości; iformacje dotyczące kwot uzań lub potrąceń; iformacje dotyczące poszczególych pozycji faktury; łącze kwoty faktury; podział a stawki VAT, zamówieia elektroicze (e-zamówieia) wykorzystaie środków elektroiczych przez orgaizacje sektora publiczego podczas zakupu dostaw i usług lub robót publiczych w czasie przetargów, peła cyfryzacja e-zamówień (ed-to-ed e-procuremet) jest to wykorzystaie komuikacji elektroiczej oraz przetwarzaie trasakcji w odiesieiu do zamówień publiczych w całym procesie, od elektroiczej publikacji ogłoszeń do płatości elektroiczych. E-faktura w Polsce Pod patroatem Miisterstwa Gospodarki i Miisterstwa Fiasów rozpoczęło pracę Krajowe Forum Elektroiczego Fakturowaia (KFEF) 4, które w trybie otwartym przyjmuje zgłoszeia dotyczące weryfikacji i publikacji specyfikacji faktur elekz Parlametem Europejskim i rządami krajowymi. Istytucje te będą mogły złożyć formale zastrzeżeia, gdy uzają, że orma europejska i wykaz sytaktyk ie spełiają kryteriów z dyrektywy. Poiformują o tym Komisję, przedstawiając szczegółowe wyjaśieie, a Komisja podejmie decyzję o: a) opublikowaiu lub iepublikowaiu w Dzieiku Urzędowym Uii Europejskiej odiesień do daej ormy europejskiej dotyczącej fakturowaia elektroiczego i daego wykazu sytaktyk, lub ich opublikowaiu z ograiczeiami; b) utrzymaiu lub utrzymaiu z ograiczeiami odiesień do daej ormy europejskiej dotyczącej fakturowaia elektroiczego i daego wykazu sytaktyk w Dzieiku Urzędowym Uii Europejskiej, lub wycofaiu z iego tych odiesień. Ostateczie, jeśli testy i formale kosultacje przebiegą pomyślie, Komisja opublikuje ormę w Dzieiku Urzędowym Uii Europejskiej. Publikacja ta musi astąpić ie późiej iż 27 maja 2017 r. Komisja będzie dbała rówież o to, aby utrzymać i udoskoalać ormę, przede wszystkim ze względu a zmiay techologicze oraz a zapewieie pełej i bieżącej zgodości systemów komputerowych i sprzętu. Komisja będzie pod tym kątem aktualizować lub zmieiać ormę europejską lub wykaz sytaktyk. Państwa człokowskie atomiast, ie późiej iż do 27 listopada 2018 r., powiy zapewić, aby istytucje zamawiające i podmioty zamawiające odbierały i przetwarzały faktury elektroicze spełiające ormę europejską zgodą z dyrektywą. Powiy oe przyjąć, opublikować i stosować przepisy ustawowe, wykoawcze i admiistracyje iezbęde do wykoaia dyrektywy. troiczych stosowaych przez podmioty gospodarcze i publicze a tereie Polski. Celem tego działaia jest rozpowszechiaie i promocja specyfikacji krajowych faktur elektroiczych stosowaych przez dostawców usług elektroiczego fakturowaia oraz producetów oprogramowaia. KFEF dokouje badaia specyfikacji faktury elektroiczej a zgodość z przepisami prawa. Po weryfikacji tworzy raport z przebiegu badaia, zawierający oceę zgodości. Jeśli wyik weryfikacji jest egatywy, raport zawiera wskazaia działań aprawczych. Jeśli atomiast wyik jest pozytywy, raport wraz z adresem iteretowym firmy jest publikoway a stroie iteretowej Forum. W chwili obecej trzy firmy mają opublikowae swoje specyfikacje faktury elektroiczej: Sage Sp. z o.o., Comarch SA i Istytut Logistyki i Magazyowaia (GS1 Polska). Podsumowaie Niektóre państwa Uii Europejskiej już wcześiej podjęły iicjatywę w zakresie e-fakturowaia i mają włase opracowae i fukcjoujące systemy. W większości przypadków działają oe a podstawie stadardów krajowych i są prawie zawsze sprzecze ze sobą. Celem dyrektywy ie będzie zastąpieie tych systemów krajowych. Państwa człokowskie wciąż będą mogły z ich korzystać, pod warukiem że systemy przejdą odpowiedią stadaryzację i będą zgode z opracowaą ormą. Działaia UE w sprawie e-faktur mają a celu koordyowaie różych iicjatyw poprzez usuwaie barier dostępu. Zapewiają w te sposób iteroperacyjość i prawidłowe fukcjoowaie jedolitego ryku. Krystya Biełach Ośrodek Eterprise Europe Network przy Podlaskiej Fudacji Rozwoju Regioalego 1 Agieszka Biiszewska, Jak zatrzymać lawię papieru?; rzeczik prasowy Krajowej Izby Rozliczeiowej S.A.; http://www.kir.com.pl/mai. php?p=3990&s=354042 2 http://europa.eu/rapid/press-release_ip-13-608_e.htm?locale=e 3 Agieszka Biiszewska, Elektroicza faktura EDDM; rzeczik prasowy Krajowej Izby Rozliczeiowej S.A.; http://www.kir.com.pl/mai. php?p=3990&s=332084 4 http://www.mg.gov.pl/ode/20808 12 Biulety euro ifo (08)
Iowacje Iowacyje zamówieia publicze i zamówieia przedkomercyje Narzędzia pobudzaia iowacji przez sektor publiczy Elżbieta Cholewa Zamówieia publicze są arzędziem abywaia towarów, usług i robót przez istytucje zaliczae do sektora fiasów publiczych. Zakres zamówień publiczych obejmuje wszelkie dziedziy życia gospodarczego: wojskowość, trasport i drogi, ochroę zdrowia, edukację i szkolictwo oraz wiele iych. Ryek zamówień publiczych w Uii Europejskiej jest ogromy szacuje się go a kwotę blisko 20% PKB UE1, czyli ok. 2 bilioów EUR. Suma ta powoduje, że priorytety w wydatkowaiu środków publiczych w oczywisty sposób przekładają się a życie społecze i gospodarcze obywateli państw UE. Jeśli zatem publiczy zamawiający położy acisk a koieczość uwzględieia iowacji podczas realizacji zamówieia, może to być zaczący impuls do ich rozwoju. Czym jest iowacja? Iowacyjość polega a wdrożeiu zupełie owych rozwiązań lub wykorzystaiu już istiejących do owych zastosowań. Może to zaleźć odzwierciedleie w zwiększeiu wydajości, eergooszczędości, ulepszeiu przepływu iformacji itp. Iowacyje zamówieia mogą także staowić jede z ajważiejszych elemetów obiżaia kosztów fukcjoowaia admiistracji (p. przez wdrożeie iformatyczych systemów gromadzeia, przechowywaia i archiwizowaia daych, wprowadzeie rozwiązań oszczędzających zużycie eergii itp.). Poadto mają być arzędziem wspomagającym realizację celów Strategii Europa 2020. Chodzi przede wszystkim o cel Badaia i Rozwój, w ramach którego co ajmiej 3% PKB UE ma być wydatkowae a iwestycje w B+R, ale także o pozostałe założeia: zatrudieie (75% osób w wieku 20 64 lat powio mieć pracę); zmiay klimatu i zrówoważoe wykorzystaie eergii (redukcja o 20%, a awet 30%, jeżeli są odpowiedie waruki, emisji gazów cieplariaych w stosuku do poziomu z 1990 r.; 20% eergii pozyskiwaej ze źródeł odawialych; wzrost o 20% efektywości eergetyczej); wykształceie (ograiczeie liczby ucziów przedwcześie kończących edukację do poziomu poiżej 10%, co ajmiej 40% osób w wieku 30 34 lat powio mieć wykształceie wyższe); walka z ubóstwem i wykluczeiem społeczym (zmiejszeie liczby osób zagrożoych ubóstwem i wykluczeiem społeczym o co ajmiej 20 ml). Iowacyje zamówieia publicze to sposób a wypełieie luki pomiędzy ajowszymi techologiami a sektorem publiczym. Brak świadomości, wiedzy i doświadczeia w zakresie iowacyjych zamówień publiczych, a także traktowaie zamówień jako zadań czysto admiistracyjych, iewpisujących się w szerszy aspekt realizacji polityki regioalej i krajowej, powodują, że sektor publiczy ie jest skłoy do podejmowaia realizacji zamówień, które zawierają elemet ryzyka, a oo jest wpisae w iowacyje zamówieia publicze. W celu ułatwieia realizacji zamierzeń w zakresie iowacyjych zamówień pu- bliczych 28 marca 2014 r. zostały opublikowae owe dyrektywy z termiem ich implemetacji do porządków prawych państw człokowskich do 18 kwietia 2016 r. Nowe akty uije to: Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publiczych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE (DzUrz UE L Nr 94, s. 65), Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielaia zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodej, eergetyki, trasportu i usług pocztowych, uchylająca dyrektywę 2004/17/WE (Dz.Urz UE L Nr 94, s. 243), Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady 2014/23/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielaia kocesji (Dz.Urz UE L Nr 94, s. 1). Istotą cechą owych regulacji jest to, że zostały opracowae według podejścia opartego a arzędziach, które polega a udostępieiu istytucjom i podmiotom zamawiającym szerokiej gamy istrumetów pozwalających optymalie zorgaizować proces udzielaia zamówieia. Istotą owych regulacji jest to, że istytucje i podmioty zamawiające będą mogły orgaizować proces udzielaia zamówień w sposób jak ajbardziej dla ich korzysty. Wprowadzoe dyrektywą zmiay pozwalają a uproszczeie i przyspieszeie procesu udzielaia zamówień publiczych, przewidując w szczególości: Biulety euro ifo (08) 13
Iowacje tworzeie produktów, świadczeie usług lub ukończeie robót budowlaych. W ramach parterstwa iowacyjego ustala się cele pośredie, które mają osiągąć parterzy, oraz przewiduje wypłatę wyagrodzeia w odpowiedich ratach. Fot. Bartosz Bartosiński obowiązkowe przejście a komuikację elektroiczą między wykoawcą i zamawiającym, krótsze iż dotychczas termiy składaia wiosków o dopuszczeie do udziału w postępowaiu oraz krótsze termiy składaia ofert, szersze iż dotychczas regulacje w zakresie wstępych kosultacji rykowych (zae wcześiej jako tzw. dialog techiczy), wprowadzeie katalogów elektroiczych. Ułatwiają rówież skorzystaie z procedury dialogu kokurecyjego i procedury kokurecyjej z egocjacjami (obece egocjacje z ogłoszeiem). Nowe przepisy mają ułatwić oferetom ubiegaie się o zamówieia główie poprzez zmiejszeie wymagań w zakresie dokumetacji oraz ograiczeie maksymalego poziomu wymagań w odiesieiu do zdolości ekoomiczej i fiasowej wykoawców. Jedocześie a istytucje zamawiające ałożoo większy zakres obowiązków w procesie weryfikacji sytuacji podmiotowej wykoawców. Na podstawie orzeczictwa Trybuału Sprawiedliwości UE uregulowao także szereg zagadień, które dotychczas astręczały trudości iterpretacyjych zamawiającym (p. wykluczeie wykoawcy wiego iewykoaia lub ieależytego wykoaia umowy czy ograiczeie możliwości powoływaia się a zdolość podmiotów trzecich w przypadku kluczowych elemetów zamówieia). Nowe przepisy precyzują także zasady powierzaia zadań i zawieraia umów w ramach współpracy publiczo-publiczej, w tym zamówień udzielaych podmiotom zależym (powiązaym) tzw. zamówieia typu i-house. Jeda z przełomowych zmia dotyczy zerwaia z dotychczasową praktyką wyboru opartego o kryterium ajiższej cey, określając kryterium oferty ajkorzystiejszej ekoomiczie z puktu widzeia zamawiającego, co może obejmować zarówo ceę abycia, jak i koszt (z wykorzystaiem podejścia opartego a efektywości kosztowej, takiego jak koszt cyklu życia) oraz kryteria jakościowe, ekologicze lub społecze związae z przedmiotem zamówieia. W praktyce będzie to ozaczać, że cea adal będzie mogła być jedyym kryterium ocey oferty, ale położoo większy acisk a to, aby zamawiający miał możliwość wyboru ofert ze względu a jakość towarów lub usług i koszty pooszoe w trakcie całego cyklu korzystaia z przedmiotu zamówieia. Przepisy dyrektyw promują poadto rozwiązaia iowacyje, wprowadzając m.i. szczególy rodzaj współpracy zamawiającego z wykoawcami p. parterstwo iowacyje. Jak staowi Dyrektywa 2014/24/UE celem parterstwa iowacyjego jest opracowaie iowacyjego produktu, usługi lub robót budowlaych oraz późiejszy zakup dostaw, usług lub robót budowlaych będących wyikiem tych prac, pod warukiem że odpowiadają oe poziomom wydajości i maksymalym kosztom uzgodioym między istytucjami zamawiającymi a uczestikami procesu. Orgaizacja parterstwa iowacyjego obejmuje koleje etapy zgodie z kolejością kroków w procesie badawczo-iowacyjym, które mogą obejmować wy- Nie wiadomo, jaki ostateczie kształt przyjmą przepisy regulujące parterstwo iowacyje, ale jest to rozwiązaie, które może być bardzo atrakcyje podczas realizacji iowacyjych projektów. Warto dodać, że Polska miała swój udział w tworzeiu dyrektyw. Zalazły się w ich rozwiązaia, obecie fukcjoujące w polskim systemie zamówień publiczych, oraz takie, których wprowadzeie było postulowae przez Polskę w toku egocjacji. Dla przykładu ależy wskazać: wprowadzeie wymogu, aby podmiot, a którego doświadczeie i wiedzę powołuje się wykoawca, brał udział w wykoaiu zamówieia, wprowadzeie procedury dialogu kokurecyjego, wprowadzeie możliwości dokoywaia płatości bezpośredio a rzecz podwykoawców. Zamówieia przedkomercyje Ważym elemetem wdrażającym iowacje w sektorze publiczym są zamówieia przedkomercyje (z ag. pre-commercial procuremet PCP). Odoszą się oe do zakupu usług badawczo-rozwojowych przez sektor publiczy. Podstawą do wszczęcia procedury przez publiczego zamawiającego jest zdiagozowaie istotego problemu społeczo-ekoomiczego lub wyzwaia, których rozwiązaie ie jest możliwe za pomocą produktów już istiejących a ryku. Zamówieia przedkomercyje ie dotyczą więc zamówień a produkty obece a ryku, ale a opracowaie kocepcji prototypów lub wąskiej partii produktów i usług będących rezultatem wcześiej podjętych prac badawczo-rozwojowych. Iowacyje zamówieia publicze oraz zamówieia przedkomercyje mają potecjał do tego, aby stać się źródłem możliwych do wdrożeia i zastosowaia a ryku rzeczywistych iowacji, które w wyraźy sposób przełożą się a kokrete rezultaty w życiu społeczym i gospodarczym. 14 Biulety euro ifo (08)
Iowacje Podręczik zamówień przedkomercyjych stworzoy w ramach projektu ProgrEast 2 wskazuje kilka istotych korzyści ze stosowaia podejścia PCP w porówaiu z tradycyjym zamówieiem publiczym: PCP jest wspólym procesem uczeia się zamawiających, dostawców i użytkowików końcowych, w rezultacie którego każdy z uczestików otrzyma iformację zwrotą dotyczącą potrzeb fukcjoalych po stroie popytu oraz ograiczeń i możliwości owych techologii po stroie podaży w kotekście określoego wyzwaia zamawiającego. Wzajeme uczeie się dostępych możliwości i rozumieie, jak te szase mogą przełożyć się a dostępe fukcjoalości, jest podstawą tworzeia iowacyjych rozwiązań. PCP pozwala tworzyć i rozwijać produkty, które lepiej odpowiadają a potrzeby publiczych zamawiających. Poprzez czye uczestictwo w procesie testowaia prototypów i ewaluacji krótkiej serii produktów zamawiający zabezpieczają się przed ryzykiem często towarzyszącym zakupowi gotowych produktów (docelowe rozwiązaia ie do końca spełiają wszystkie oczekiwaia odbiorcy). Zamówieia przedkomercyje mogą przyspieszyć proces pojawiaia się a ryku owych produktów. Zaagażowaie fiasowe zamawiającego we wstępe fazy tworzeia owego rozwiązaia u dostawcy pozwala temu drugiemu wcześiej uzyskać ową techologię i wcześiej rozpocząć komercjalizację rezultatów prac badawczych. Agażowaie kilku kokurujących ze sobą dostawców a każdym etapie procesu realizacji zamówieia powoduje, że każdy z ich, dążąc do przejścia do kolejego etapu, będzie starał się wypracować kocepcję efektywą kosztowo. Alteratywie współpraca z jedyym dostawcą może powodować u wybraego wykoawcy chęć podwyższaia kosztów i obiżaia jakości usługi po wygraiu kotraktu. Dodatkowo agażowaie dostawców z różych braż pozwala zamawiającemu uzyskać iformację o możliwych kosztach podejścia do tematu z wielu różych perspektyw. Rozbieżości między propoowaymi kosztami rozwiązaia mogą być zaczie większe iż w przypadku dostawców z jedej braży, co daje zamawiającemu większe pole maewru. Dzieleie się ryzykiem i korzyściami z dostawcami ozacza, że zamawiający otrzymuje ofertę tańszą (i miej ryzykową) w porówaiu z kotraktami a wyłączość, w których całkowity koszt jest po stroie zamawiającego w zamia za wszystkie prawa do rozwiązaia i pełe ryzyko, że ostateczy produkt ie będzie spełiał oczekiwań. Z zastosowaia iowacyjych zamówień publiczych moża uzyskać wiele korzyści: Po stroie zamawiającego istytucji publiczej: kokrete rozwiązaia dokładie zidetyfikowaych potrzeb i problemów; oszczędość kosztów w krótkim, średim lub długim okresie; wyższy poziom satysfakcji pracowików istytucji publiczych i użytkowików; rozwój wiedzy, umiejętości i techik, które mogą być użyte w dalszych zastosowaiach; szase a dostęp do lokalych, krajowych lub uijych fuduszy związaych z iowacjami; przyczyieie się do realizacji celów polityk, zwłaszcza ochroy środowiska i społeczej; poprawa wizeruku; ewetuale korzyści hadlowe z licecji lub joit veture; Po stroie dostawców: dostęp do owych i wiarygodych klietów z sektora publiczego; możliwość zastosowaia badań i komercjalizacji pomysłów; zrozumieie wyzwań i priorytetów sektora publiczego; rozwój wiedzy i umiejętości praktyczych; szase a dostęp do lokalych, krajowych lub uijych fuduszy związaych z iowacjami; pozytywa promocja, poprawa wizeruku i wiarygodości; zwiększeie szas a koleje zamówieia; otwarcie się a owe ryki, w tym międzyarodowe; korzyści hadlowe z licecji lub joit veture; Po stroie społeczeństwa: poprawa świadczeia usług publiczych; stworzeie waruków do powstawaia owych zawodów i kwalifikacji; rozwiązaie problemów środowiskowych i społeczych; lepsze i bardziej iteligete wykorzystaie pieiędzy podatików; wsparcie dla małych i średich przedsiębiorstw; możliwość rozwoju owych gałęzi przemysłu; poprawa jakości życia. Máire Geoghega-Qui, komisarz ds. badań, iowacji i auki w Komisji Europejskiej:,,Myślę, że doświadczeie kryzysu auczyło as, że choć potrzebujemy gospodarki rozwijającej się, która zapewia miejsca pracy oraz jest zgoda z celami ochroy środowiska, potrzebujemy także gospodarki elastyczej. Gospodarki, która ma solide fudamety, a ie zbudowae a piasku. Gospodarki, która geeruje zrówoważoy wzrost, a ie jest apędzaa przez wzrost zadłużeia, spekulacji i chciwości... co uderza mie wciąż i wciąż to, jak bardzo iowacyjość jest kluczowa do osiągięcia tego wszystkiego. Badaia opublikowae przez Istytut Badań Iowacji w Machesterze wykazały, że gdy firmy zdobywają zamówieia publicze, które wymagają od ich iowacji, prawie 80% pozyskuje ie kotrakty w sektorze publiczym, 55% zwiększa sprzedaż do sektora prywatego, a około 30% rozpoczya lub zwiększa sprzedaż zagraiczą 3. Artykuł opracowao a podstawie: Giudace for public procuremet authorities o Public Procuremet of Iovatio, www.iovatio-procuremet.org Iowacyje i przedkomercyje zamówieia publicze, publikacja Polskiej Agecji Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2012. Elżbieta Cholewa Świętokrzyskie Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii, koordyator kosorcjum BSN South Polad w ramach Eterprise Europe Network 1 Europea Commissio (2011) Public procuremet idicators 2010, s. 1. 2 PCP Hadbook, Deliverable 2.1. Progreast Project.; http://www.progreast.eu/ 3 Edler, J., Georghiou, L., Uyarra, E., Yeow, J. (2011) Procuremet ad Iovatio: Uderpiig the debate. Biulety euro ifo (08) 15
Prawo Niezamówioa iformacja hadlowa Regulacje Prawe Przemysław Zegarek Zdecydowaą większość z as drażią dziesiątki e-maili z ofertami hadlowymi, które musimy codzieie usuwać z aszych skrzyek pocztowych. Przedsiębiorcy realizujący e-mailigi rówież ie czują się komfortowo w istiejącym staie prawym. Ze względu a iezbyt precyzyje przepisy ie zawsze wiedzą, a jak wiele mogą sobie pozwolić przy pozyskiwaiu owych klietów drogą elektroiczą. Poiższy artykuł dostarcza praktyczych iformacji a temat iezamówioej iformacji hadlowej. Spam iekomercyjy i komercyjy Etymologia słowa spam jest dosyć iteresująca. Spam to azwa koserwowej mieloki wieprzowej produkowaej ieprzerwaie od lat 30. XX wieku przez jedą z amerykańskich firm spożywczych. Prawdopodobie sam termi te igdy ie trafiłby do masowej świadomości, gdyby ie pewie skecz Moty Pythoa. W trakcie wizyty w restauracji okazuje się, że ie moża zjeść iczego, co ie zawierałoby w sobie mieloki właśie tytułowego spamu. Kto po raz pierwszy odiósł te termi do iechciaych wiadomości elektroiczych, zapewe pozostaie już a zawsze tajemicą. Wiadomo atomiast, że określeie spam weszło do powszechego użycia a całym świecie i ic ie wskazuje a to, żeby w ajbliższym czasie astąpił zaik jego stosowaia. Termi obejmuje dwa rodzaje iechciaych iformacji: 1) iekomercyje, 2) komercyje. Pod pojęciem e-maili iekomercyjych kryją się ajróżiejsze łańcuszki szczęścia, życiowe mądrości, zabawe historie etc. Tego typu spam ie jest iteresujący z puktu widzeia treści iiejszego artykułu. Warto atomiast przyjrzeć się uważiej e-mailom o charakterze komercyjym, czyli ajróżiejszym ofertom, których codzieie zajdujemy całą masę a aszych skrzykach e-mailowych. A także, a może przede wszystkim, tym e-mailom, które sami albo już wysyłamy, albo zdecydowaliśmy się zlecić ich wysyłkę firmom zewętrzym. Pod pojęciem e-maili iekomercyjych kryją się ajróżiejsze łańcuszki szczęścia, życiowe mądrości, zabawe historie etc. Regulacje uije Codziee usuwaie iezamówioych iformacji ie zajmuje oczywiście wiele czasu. Jeśli jedak zsumujemy liczbę miut czy godzi, którą wszyscy mieszkańcy Europejskiego Obszaru Gospodarczego poświęcają codzieie a tę czyość, problem staje się zaczie poważiejszy. Remedium a tę sytuację miała być Dyrektywa 2002/58/WE Parlametu Europejskiego i Rady z dia 12 lipca 2002 r. w sprawie przetwarzaia daych osobowych oraz ochroy prywatości w sektorze komuikacji elektroiczej (Dyrektywa o ochroie prywatości i komuikacji elektroiczej). Zobowiązuje oa wszystkie państwa człokowskie do uregulowaia prawego kwestii wysyłaia iezamówioych ofert hadlowych. Zgodie z przepisami dyrektywy iformacje hadlowe będące częścią usługi społeczeństwa iformacyjego podlegają dodatkowym, bardziej rygorystyczym zasadom iż iformacje przekazywae iymi metodami. Iformacje hadlowe: 1. powiy być wyraźie rozpozawale jako iformacje hadlowe ie mogą więc mieć formy sugerującej pochodzeie od osoby prywatej, 2. podmiot, w imieiu którego udziela się iformacji hadlowej, powiie być wyraźie rozpozawaly, 3. oferty promocyje oraz różego rodzaju promocyje kokursy lub gry, jeżeli są dozwoloe w państwie człokowskim, w którym usługodawca ma siedzibę, powiy być wyraźie rozpozawale jako takie, a waruki, które muszą być spełioe, żeby je uzać za dozwoloe, powiy być łatwo dostępe i przedstawiae w sposób jasy i jedozaczy. Co jedak ajistotiejsze, ustawodawca uijy dał krajom człokowskim pewą możliwość wyboru w kwestii określeia legalości wysyłaia iezamówioych ofert. Ograiczeia rozsyłaia iformacji hadlowej dzielą się a tzw. opt-out oraz opt-i. Model opt-out W modelu opt-out rozsyłaie iezamówioych iformacji hadlowych jest dozwoloe, chyba że ich adresat odmówi zgody a jej otrzymywaie. Rozsyłający powiie utrzymywać rejestry osób, które odmówiły zgody a otrzymywaie iformacji hadlowych, i stosować się do ich woli. Model opt-i Drugie rozwiązaie polega a tym, że legale przesłaie iformacji hadlowej jest możliwe wyłączie za uprzedią zgodą jej odbiorcy. Zaim wysyłający przekaże 16 Biulety euro ifo (08)
Prawo ofertę komercyją potecjalemu odbiorcy, musi wcześiej zwrócić się do iego o udzieleie zgody a przekazaie iformacji hadlowej. Moża tego dokoać poprzez zachęceie potecjalego klieta do wpisaia się a listę e-mailigową. Iy sposób to udzieleie przez klieta zgody a wysyłaie iformacji hadlowych przy okazji zawieraia z im umowy. Nie moża jedak uzależiać zawarcia umowy od wyrażeia takiej zgody. Udzieloe zezwoleie moża w każdej chwili cofąć. W przypadku stosowaia bardziej rygorystyczego modelu opt-i uzyskaie zgody a przesłaie iformacji hadlowej może być dokoae rówież a podstawie wcześiej wysłaego e-maila z prośbą o udzieleie zgody a przesłaie iformacji. Taki komuikat musi jedak spełiać pewe waruki. Nie może o przede wszystkim być uzay za iformację hadlową samą w sobie. Nie może więc zawierać żadej treści, która mogłaby zostać ziterpretowaa jako promująca usługę lub wizeruek. Nie będzie więc iformacją hadlową komuikat, w którym przedsiębiorca umieszcza prośbę o zgodę a przesłaie iformacji hadlowej, ogóly opis usługodawcy, (jego azwę, siedzibę, wskazaie braży w której działa) oraz opis charakteru iformacji hadlowej, którą pragie przesłać (ogóly rodzaj produktów, które wysyłający chce promować), a także sposób, w jaki moża udzielić wysyłającemu zgody a przesłaie iformacji. Jeżeli jedak w tym samym komuikacie zostaie wskazay kokrety produkt, szczególe cechy przedsiębiorcy, które wyróżiają go spośród kokurecji, lub elemety oferty, komuikat taki zostaie uzay za iezamówioą iformację hadlową. Rozwiązaia przyjęte w Polsce Dyrektywa 2002/58/WE Parlametu Europejskiego i Rady została implemetowaa między iymi w postaci Ustawy z dia 18 lipca 2002 r. o świadczeiu usług drogą elektroiczą (DzU 2002 r 144 poz. 1204). Jeśli chodzi o fukcjoowaie przepisów atyspamowych w Polsce, możemy wyróżić astępujące cezury czasowe. 1) Wejście w życie ustawy (18 lipca 2002 r., półrocze vacatio legis) Pierwote brzmieie przepisów zabraiało wysyłaia iezamówioej iformacji hadlowej. Jedakże tak kategorycze rozwiązaie budziło pewe obawy. Przedsiębiorcy obawiali się między iymi tego, że przepisy mogą sparaliżować ich kotakt z klietami. 2) Iterpretacja UOKiK-u (2006 r.) W związku z tym Urząd Ochroy Kokurecji i Kosumeta (UOKiK) wydał iterpretację obowiązujących przepisów. Stwierdzoo, że iezamówioe oferty hadlowe mogą być wysyłae za uprzedim wyrażeiem zgody przez odbiorcę. Ta iterpretacja wywołała prawdziwą lawię zapytań o zgodę a przesyłaie oferty hadlowej. Co więcej, w wielu przypadkach samo zapytaie staowiło już swojego rodzaju ofertę hadlową, prowadząc tym samym do obchodzeia przepisów prawa. Po jakimś czasie UOKiK wycofał się z iterpretacji zezwalającej jedozaczie a wysyłaie zapytań. Stwierdzoo, że wysyłaie do potecjalego klieta wiadomości e-mailowej z prośbą o wyrażeie ( ) zgody [a przesłaie oferty hadlowej] może być traktowae przez iego jako spam. Warto pamiętać, że celem Ustawy o świadczeiu usług drogą elektroiczą w tym zakresie jest ochroa prywatości potecjalych odbiorców iformacji, a więc ochroa przed spamem. Z tego też względu ie zaleca się takiego sposobu pozyskiwaia zgody od klietów. Niestety, sformułowaie ie zaleca się okazało się w praktyce zbyt delikate, aby powstrzymać praktykę wysyłaia zapytań o ofertę. 3) Nowelizacja ustawy o świadczeiu usług drogą elektroiczą (2013 r.) Nowelizacja wprowadziła koleją modyfikację. Całkowicie zabroioo wysyłki iezamówioej iformacji hadlowej do osób fizyczych (w tym rówież zapytań o zgodę a wysyłkę oferty hadlowej). Natomiast w odiesieiu do przedsiębiorców zgoda przestała być w ogóle potrzeba. Tym samym zdecydowao się a wybór modelu opt-out. Kosekwecje W wyiku owelizacji zacząco została wzmocioa ochroa prawa osób fizyczych korzystających z poczty elektroiczej. W ostatim czasie moża zaobserwować ich coraz większą aktywość skierowaą przeciwko wysyłającym iechciae i iezamówioe oferty hadlowe. Bez wątpieia ma a to wpływ powszechy Fot. Bartosz Bartosiński Biulety euro ifo (08) 17
Prawo dostęp do orzeczictwa oraz fachowych stro brażowych, a co za tym idzie, łatwiejsze dochodzeie swoich racji przeciwko ękającym reklamodawcom. Przedsiębiorcy zlecający e-mailigi powii zatem pamiętać o jedym. To oi w pierwszej kolejości poiosą odpowiedzialość prawą za wysyłaie iezamówioej iformacji hadlowej! Nawet jeśli za pozyskaie kotaktu e-mailowego bez zgody dyspoeta jest odpowiedziala firma marketigowa realizująca e-mailig. Warto więc zadbać o odpowiedie zapisy umowe, które zagwaratują bezpieczeństwo prawe zlecającemu taką działalość. W iych krajach UE obowiązują ieco bardziej restrykcyje przepisy atyspamowe. W wyiku owelizacji zacząco została wzmocioa ochroa prawa osób fizyczych korzystających z poczty elektroiczej. Spam w Austrii Kwestię spamu w Austrii reguluje Telekommuikatiosgesetz (TKG 2003), które obowiązuje od 1 marca 2006 r. Paragraf 107 tej ustawy został poświęcoy właśie iechciaej iformacji. TKG staowi, że przesyłaie wiadomości (rówież przez telefo czy za pośredictwem faksu) bez uzyskaia uprzediej zgody uczestików jest iedozwoloe, jeżeli służy to bezpośredio celom reklamowym lub jeśli wiadomość zostaie wysłaa do więcej iż 50 odbiorców. Wyrażoa zgoda może w każdym czasie zostać cofięta. Cofięcie jej ie wywiera skutku w sferze stosuków umowych z adresatem zgody. Wcześiejsze uzyskaie zgody ie jest jedak koiecze, gdy: wysyłający uzyskał dae kotaktowe do wiadomości, w związku ze sprzedażą lub świadczeiem usług swoim klietom, wysyłaie wiadomości służy bezpośredio reklamie swoich i podobych produktów lub usług, odbiorca otrzymał jasą i wyraźą wiadomość, że w sposób woly od opłat i ieproblematyczy może odmówić prawa wykorzystywaia daych kotaktowych, a także odbiorca ie odmówił wcześiej swojej zgody, w szczególości poprzez wpisaie się a specjalą listę. TKG staowi rówież, że przesyłaie poczty elektroiczej w celu bezpośrediego marketigu jest w każdym przypadku iedozwoloe, jeżeli idetyfikacja wysyłającego, a rzecz którego wiadomość została wysłaa, zostaie zafałszowaa lub ukryta, lub w której ie zostaje poday żade autetyczy adres, a który odbiorca może skierować wezwaie do zaiechaia. Jeżeli przepisy wymieioe w paragrafie 107 TKG zostały aruszoe poza terytorium Austrii, przyjmuje się, że zostały oe aruszoe w miejscu, w którym iechciae iformacje doszły do urządzeia końcowego uczestika. Spam w Wielkiej Brytaii Kwestię spamu w Wielkiej Brytaii reguluje The Privacy ad Electroic Commuicatios, 2003 No. 2426. Ustawa ta, podobie jak Telekommuikatiosgesetz, dokoała implemetacji Dyrektywy UE 2002/58/WE. W swojej treści jest ieco podoba do swojego amerykańskiego odpowiedika US Natioal Do Not Call Registry jedakże obejmuje oa wszelkie formy komuikacji elektroiczej, takie jak wiadomości e-mail, czy wiadomości SMS. Ustawa ta staowi, że przesyłaie wiadomości mającej a celu bezpośredi marketig produktów jest iedozwoloe bez otrzymaia wcześiejszej zgody model opt-i. Wyjątek staowią poprzedie stosuki między stroami podobie jak w przypadku TKG. Firmy ie mogą po prostu tworzyć baz e-mailigowych i wysyłać wiadomości typu opt-out. Przepisy ustawy mogą być egzekwowae zarówo wobec osób fizyczych, jak i prawych w dowolym miejscu Uii Europejskiej. Za egzekwowaie omawiaych regulacji odpowiada Iformatio Commissioer s Office. Najwyższa przewidziaa kara za złamaie powyższych przepisów to 500 000 futów. Podsumowaie Z doświadczeia Kacelarii Lex Atrist wyika, że wysyłaie prymitywego spamu ie jest dobrym pomysłem. Skuteczość e-mailigu okazała się zerowa, a jedyym odzewem były dwie pełe złości wiadomości otrzymae od iedoszłych klietów. Większość przedsiębiorców rówież ie czuje się komfortowo, kiedy otrzymuje iezamawiae oferty hadlowe a ajróżiejsze sprzęty biurowe, szkoleia czy kredyty firmowe. Uzasadioe wydaje się stwierdzeie, że tego rodzaju reklama jest ajtańszą i zarazem ajmiej skuteczą formą dotarcia do potecjalego kotraheta. Jedocześie, co trzeba wyraźie podkreślić, także bardzo ryzykową, bo od razu pokazuje klietowi, że oferet ie szauje jego prawa do prywatości. Coraz więcej odbiorców zdaje sobie sprawę z tego, że wysyłaie do ich spamu jest ielegale. Oczywiście poszczególe rodzaje treści zawartych w iformacji hadlowej ie są sobie rówe i ie ależy rezygować z elektroiczej formy komuikacji z klietem. Zupełie czymś iym są oferty wysyłae w związku ze świadomym uczestictwem w różego rodzaju społeczościach iteretowych, forach dyskusyjych, szkoleiach etc., a czymś iym prymitywy spam, polegający a prostym zebraiu adresów e-mailowych przedsiębiorców (wcześiej także osób fizyczych), a astępie wysłaiu im iformacji o swoim produkcie, który iczym ie różi się od usług kokurecji. To zwyczaje pójście a skróty i prawie stuprocetowa gwaracja braku sukcesu w bizesie, którego ie da się osiągąć bez zaagażowaia się w relację z klietem czy bez pomysłu a całą akcję marketigową. Jak wspomiao, coraz więcej odbiorców zdaje sobie także sprawę z tego, że wysyłaie do ich spamu jest ielegale. Zapewe kwestią czasu jest pojawieie się w Polsce takich osób jak p. Daiel Balsam. Te amerykański prawik ze stau Kaliforia w 2002 r. zaczął akcję oczyszczaia iteretu. Polegała oa a hobbystyczym, jak twierdził, pisaiu pozwów przeciwko firmom wysyłającym spamy a jego skrzykę pocztową. Hobby okazało się całkiem dochodowe; od 2002 r. wygrał przed amerykańskimi sądami ok. 1 ml dolarów! Przemysław Zegarek Kacelaria Lex Atrist 18 Biulety euro ifo (08)
Działalość gospodarcza Iwestycje dla przedsiębiorców z sektora przetwórstwa rybego Wsparcie uije Agieszka Szuszakiewicz-Idziaszek Przetwórstwo rybe w Polsce to jeda z ajlepiej rozwijających się dziedzi gospodarki. W dużej mierze jest to wyikiem współfiasowaia wielu działań z tej dziedziy z fuduszy uijych. Przed polskim sektorem rybackim rysują się możliwości dalszego rozwoju. Aby jedak wykorzystać szase i realizować prorozwojowe iwestycje w tej braży, iezbęde jest pozyskaie środków fiasowych a powyższy cel. Przedsiębiorcy z sektora rybackiego, którzy plaują zmoderizowaie swojej firmy, mogą adal ubiegać się o uije wsparcie z Programu Operacyjego Zrówoważoy rozwój sektora rybołówstwa i adbrzeżych obszarów rybackich 2007 2013 (PO RYBY 2007 2013), który jest realizoway przez Agecję Restrukturyzacji i Moderizacji Rolictwa. Wdraża oa działaia (tzw. środki) ależące do trzech z pięciu osi priorytetowych. Dofiasowaie będzie moża otrzymać w ramach tzw. środka 2.5, tj. Iwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu. Został bowiem ogłoszoy kolejy abór wiosków. PO RYBY 2007 2013 Program Operacyjy RYBY jest fiasoway z Europejskiego Fuduszu Rybackiego. Powstał, aby realizować cele Wspólej Polityki Rybołówstwa Uii Europejskiej. Najważiejsze z ich to: racjoala gospodarka żywymi zasobami wód, podiesieie kokurecyjości polskiego rybołówstwa morskiego, rybactwa śródlądowego i przetwórstwa ryb, polepszeie stadardu życia a obszarach zależych od rybactwa. Program Operacyjy RYBY 2007 2013 wspiera iicjatywy a rzecz uzyskaia trwałej rówowagi między zasobami morskimi a zdolością połowową polskiej floty rybackiej oraz stworzeia kokurecyjego sektora rybackiego w Polsce. Budżet dla aszego kraju w ramach PO RYBY 2007 2013 to około 1 mld EUR. Na dzień 31 lipca 2014 r. wykorzystao 3,8 mld PLN, czyli 93,7% dostępych środków. Program Operacyjy RYBY a lata 2007 2013 składa się z pięciu osi priorytetowych. Są to: Oś 1 Środki a rzecz dostosowaia floty rybackiej. Oś 2 Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury. Oś 3 Środki służące wspólemu iteresowi. Oś 4 Zrówoważoy rozwój obszarów zależych od rybactwa. Oś 5 Pomoc techicza. Program Operacyjy RYBY 2007 2013 wspiera iicjatywy a rzecz uzyskaia trwałej rówowagi między zasobami morskimi a zdolością połowową polskiej floty rybackiej. Iwestycje z zakresu przetwórstwa i obrotu produktami rybymi, które są wspierae w ramach Osi priorytetowej 2, powiy być skocetrowae a budowie, rozbudowie, wyposażeiu i moderizacji przedsiębiorstw rybackich. Uzyskae dofiasowaie ma służyć podiesieiu jakości wytwarzaych produktów, polepszeiu waruków saitarych czy też zmiejszeiu egatywego oddziaływaia a środowisko. W ramach wspomiaej Osi priorytetowej 2 zostały wyodrębioe astępujące działaia (środki): Środek 2.1 Iwestycje w chów i hodowle ryb, Środek 2.2 Działaia wodo-środowiskowe, Środek 2.3 Środki a rzecz zdrowia zwierząt, Środek 2.4 Rybołówstwo śródlądowe, Środek 2.5 Iwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu. Refudacja części wydatków Pomoc w ramach tzw. Środka 2.5 jest przyzawaa a operacje z uwzględieiem podziału a kokrete cele. Pierwszym z takich celów jest osiągięcie wzrostu potecjału przemysłu przetwórczego produktów rybych i obrotu tymi produktami. Wydatki kwalifikowae, a które moża otrzymać refudację, to koszty związae z: zakupem, budową, odbudową, rozbudową, przebudową lub remotem budyków lub budowli bezpośredio związaych z procesami przetwórstwa produktów rybych lub obrotem tymi produktami, budową, rozbudową, przebudową lub remotem ifrastruktury zakładów przetwórstwa produktów rybych lub obrotu tymi produktami, zakupem lub wymiaą urządzeń bezpośredio związaych z procesem przetwórstwa produktów rybych lub obrotem tymi produktami, budową, rozbudową, przebudową lub remotem zaplecza socjalego dla pracowików zakładów przetwórstwa produktów rybych lub obrotu tymi produktami, zakupem środków trasportu wewętrzego w zakładach przetwórstwa produktów rybych i obrotu tymi produktami oraz zakupem środków trasportu zewętrzego, Biulety euro ifo (08) 19
Działalość gospodarcza iformację o załączikach dołączoych do wiosku. Do wiosku o dofiasowaie ależy dołączyć dokumety potwierdzające dae zawarte we wiosku o dofiasowaie. Fot. Bartosz Bartosiński wyposażeiem zakładów przetwórstwa produktów rybych lub obrotu tymi produktami w urządzeia lub techologie przyczyiające się do polepszeia waruków bhp, budową, moderizacją lub iwestycjami w wyposażeie przedsiębiorstw wprowadzających do obrotu produkty rybe. W ramach realizacji kolejego celu zmiejszeia egatywego oddziaływaia zakładów przetwórstwa produktów rybych lub obrotu tymi produktami a środowisko będzie moża otrzymać dofiasowaie p. a budowę i moderizację oczyszczali ścieków. Dzięki celowi służącemu poprawie jakości i kokurecyjości przetwarzaych i wprowadzaych do obrotu produktów rybych moża liczyć a wsparcie zastosowaia owych techologii w przedsiębiorstwie rybackim. Ostati cel to utrzymaie lub wzrost poziomu zatrudieia. Pomoc ie obejmuje: iwestycji dotyczących hadlu detaliczego, działalości margialej, lokalej oraz ograiczoej w rozumieiu przepisów rozporządzeia Miistra Rolictwa i Rozwoju Wsi z dia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych waruków uzaia działalości margialej, lokalej i ograiczoej (Dz U r 113, poz. 753), operacji dotyczących budowy owych zakładów przetwórstwa produktów rybych lub zakładów zajmujących się Program Operacyjy PO RYBY 2007 2013 moża podsumować z optymizmem i czekać a możliwości związae z wdrażaiem fuduszy europejskich w latach 2014 2020. W ramach owego Programu Operacyjego Rybactwo i Morze 2014 2020 jest przewidywae wsparcie projektów dotyczących: iowacyjych iwestycji a statkach, poprawiających jakość produktów rybołówstwa, iwestycji a statkach rybackich, które mają zmiejszyć emisję substacji zaobrotem tymi produktami, z wyjątkiem operacji dotyczących budowy owych zakładów w celu dywersyfikacji prowadzoej dotychczas działalości dotyczącej rybołówstwa morskiego, rybołówstwa śródlądowego, przetwórstwa produktów rybych lub obrotu produktami rybymi. Termi składaia wiosków oraz wysokość pomocy fiasowej Wioski o dofiasowaie ależy złożyć w termiie od 13 do 17 paździerika 2014 r. Wsparcie moża uzyskać a iwestycje, które zostały zrealizowae do dia złożeia wiosku, o ile rozpoczęto je przed 11 wrześia 2009 r. Wiosek o dofiasowaie powiie zawierać w szczególości: dae idetyfikacyje (imię i azwisko, miejsce zamieszkaia i adres albo azwę, siedzibę i adres) wioskodawcy, dae idetyfikacyje osoby upoważioej do reprezetowaia wioskodawcy, umer NIP wioskodawcy (jeśli został aday), iformację o formie prawej wioskodawcy, charakterystykę prowadzoej działalości, opis plaowaej operacji, zestawieie rzeczowo-fiasowe operacji, oświadczeie lub zobowiązaia wioskodawcy związae z pomocą, Pomoc iwestycyja a realizację operacji jest przyzawaa w formie zwrotu kosztów kwalifikowalych. Jej wysokość wyosi: do 60% kosztów w przypadku operacji realizowaej przez przedsiębiorców z sektora mikro-, małych lub średich przedsiębiorstw (MSP), do 30% kosztów w przypadku podmiotów, które zatrudiają miej iż 750 pracowików lub mają obrót miejszy iż 200 ml EUR. Powyższa pomoc jest udzielaa do wyczerpaia środków fiasowych, zgodie z kolejością złożeia prawidłowo wypełioego i udokumetowaego wiosku o dofiasowaie. Wsparcie jest przyzawae do wyczerpaia się limitu dostępych środków fiasowych. Jego wysokość to maksymalie 10 000 000 PLN a jedego beeficjeta. Co w kolejej perspektywie? Dotychczasowe efekty korzystaia ze wsparcia uijego to m.i. zmoderizowaie już istiejących gospodarstw oraz utworzeie owoczesych obiektów chowu i hodowli ryb. Pozyskae środki fiasowe pozwoliły także przedsiębiorcom dokoać zakupu owoczesych urządzeń atleiających wodę w hodowlach, liii do produkcji pasz itp. Moderizacja gospodarstw obejmowała także prace budowlae związae zarówo z obiektami chowu i hodowli ryb, jak rówież z pomieszczeiami gospodarczo-socjalymi zakładów produkcyjych i drogami dojazdowymi do ich. 20 Biulety euro ifo (08)