PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU ROLNIK 613[01]

PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU ROLNIK 613[01] Dopuszczony do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji i Nauki Numer dopuszczenia: 613[01]/ZSZ, SP/MEiN/REA/2006.03.14

Autorzy Koordynator: mgr inż. Ewa Marciniak-Kulka mgr inż. Andrzej Kulka mgr Małgorzata Pawlonka mgr inż. Zbigniew Pawlonka mgr Irena Budzińska mgr Anna Mironiuk mgr Renata Kacperska Recenzenci prof. dr hab. Franciszek Bórowczak dr inż. Ludwika Maria Felińska

Projekt okładki: 69 Studio Reklamy, Olsztyn Redakcja: Małgorzata Janus Redaktor prowadzący: Dorota Mazur-Dulęba Właścicielem praw wydawniczych niniejszego programu jest Wydawnictwo REA s.j., 05-510 Konstancin-Jeziorna, ul. Kościuszki 21 Wydawnictwo REA s.j. ISBN 83-7141-382-3 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax (0-22) 631-94-23, 632-21-15 http://www.rea-sj.pl e-mail: handlowy@rea-sj.pl Skład: HAPPY Studio DTP

Spis treści: I. Wstęp... 7 II. Plany nauczania przedmiotów zawodowych... 11 III. Programy nauczania przedmiotów zawodowych III. 1. Produkcja roślinna... 15 III. 2. Produkcja zwierzęca... 43 III. 3. Technika w rolnictwie... 64 III. 4. Przepisy ruchu drogowego... 82 III. 5. Ekonomika w rolnictwie... 91 III. 6. Zajęcia praktyczne... 110 III. 7. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym... 131 III. 8. Nauka pracy maszynami rolniczymi... 134 III. 9. Praktyka zawodowa... 135

I. Wstęp Rolnictwo jako dział gospodarki narodowej charakteryzuje się dużą odmiennością warunków produkcji w porównaniu z innymi branżami. Praca odbywa się w układzie dynamicznym, zmieniającym się podczas procesu produkcji zależnie od licznych uwarunkowań. Ta właśnie specyfika decyduje o konieczności wielopłaszczyznowego traktowania kwalifikacji zawodowych rolnika. Zgodnie z podstawą programową, absolwent szkoły kształcącej w zawodzie rolnik powinien być przygotowany do wykonywania zadań zawodowych związanych z wytwarzaniem i sprzedażą produktów rolniczych, a zwłaszcza do: 1) planowania i organizowania procesów produkcji i pracy; 2) wykonywania zabiegów składających się na technologie produkcji rolniczej; 3) prowadzenia uproszczonej rachunkowości, obliczania opłacalności produkcji rolniczej oraz stosowania zasad marketingu. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie rolnik może podejmować pracę w rolniczych przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych. Może także prowadzić indywidualne gospodarstwo rolne. Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawartych w podstawie programowej, zawiera trzy bloki programowe: 1) produkcja rolnicza, 2) techniczny, 3) ekonomiczny. W prezentowanym programie nauczania na podstawie bloków programowych wyodrębniono następujące przedmioty nauczania: Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca Technika w rolnictwie Przepisy ruchu drogowego Ekonomika w rolnictwie Zajęcia praktyczne Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym Nauka pracy maszynami rolniczymi Praktyka zawodowa 7

8 W zawodzie rolnik istnieje możliwość wstępnej specjalizacji pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa specjalizację, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć: rynku rolnego, rolnictwa ekologicznego, podstaw agrobiznesu, obsługi ruchu turystycznego na wsi, organizacji przetwórstwa spożywczego w gospodarstwie rolnym, podstaw ogrodnictwa, usług technicznych na wsi, marketingu produktów rolniczych, spółdzielczości wiejskiej, owczarstwa, pszczelarstwa, rybactwa stawowego, chowu strusi, chowu zwierząt futerkowych. Przedmioty specjalizacyjne mogą być również kierunkowym rozszerzeniem wybranych technologii realizowanych w zakresie podstaw w programie podstawowym dla zawodu. Przykładem może być: produkcja mleka na użytkach zielonych, chów krów mamek, ekstensywna produkcja jaj, chów i użytkowanie koni, grupa producencka, produkcja materiału hodowlanego trzody chlewnej, uprawa różnych roślin na nasiona itp. Podział organizacyjny kształcenia na przedmioty nauczania jest rozwiązaniem dobrze znanym nauczycielom i dyrektorom szkół. W związku z tym nauczyciele mają możliwość swobodnego planowania wynikowego. Ważne jest jednak uwzględnienie koniecznych korelacji zarówno wewnątrzprzedmiotowych, jak i międzyprzedmiotowych. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku kształtowania umiejętności zawodowych, które są właściwe dla zawodu, a nie tylko dla przedmiotu. W takich przypadkach nieco trudniejsze, ale możliwe jest tworzenie sytuacji dydaktycznych pozwalających na korelacje odnoszące się do czasu realizacji, treści kształcenia i metod kształcenia. Wskazane jest również stosowanie zintegrowanych metod sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów/słuchaczy. Program o takiej konstrukcji wymaga od nauczyciela elastyczności, pozwalającej na wybór tempa pracy i dostosowanie go do możliwości intelektualnych uczniów. Pewne grupy celów kształcenia mogą być osiągane równolegle, zależnie od przyjętego modelu planowania i realizacji zajęć zawodowych. Nie byłoby to możliwe w sytuacji zaprojektowania wielu przedmiotów. Zastosowane kryteria podziałowe pozwalają wyodrębnić grupy celów kształcenia wyraźnie różniące się specyfiką, ale wiodących dla zawodu produkcja roślinna i produkcja zwierzęca oraz porządkujących i utrwalających wiedzę i umiejętności zawodowe technika w rolnictwie, ekonomika i praktyczna nauka zawodu (zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe). Umieszczenie w programie praktyki zawodowej jest w tym zawodzie konieczne ze względu na jego specyfikę. Osoba zdobywająca wykształcenie rolnika powinna zapoznać się z realizacją zadań zawodowych w środowisku pracy o różnych porach roku i utrwalić zasadę, że prace w rolnictwie różnią się znacznie w poszczególnych porach roku (okresu wegetacyjnego). Podczas praktyki zawodowej uczniowie/słuchacze mogą także zaobserwować, że prace w gospodarstwie rolniczym nie są rozłożone równomiernie. W pewnych okresach występuje ich spiętrzenie, a w innych jest ich mniej. Planowanie tych prac musi odbywać się na

bieżąco i być modyfikowane w zależności od warunków atmosferycznych. Ważne jest również to, że zasadnicza grupa prac w rolnictwie przypada na okres wakacji szkolnych i w tym przypadku praktyki są jedyną formą edukacji w zawodzie rolnik, podczas której można poznać te prace. W programie umieszczono wymagania, które są szczegółową informacją dla przyszłych uczniów i ich rodziców. Z doświadczeń autorów wynika bowiem, że kandydaci do szkół ponadgimnazjalnych oraz ich rodzice chcą wiedzieć, jak będzie wyglądała edukacja zawodowa w szkole, którą wybierają i jakie wymagania będą im stawiane. Zamieszczone wymagania programowe pomogą też dyrektorom szkół opracowywać materiały promocyjne i dostosowywać bazę kształcenia do realizacji konkretnych zadań. Dla nauczyciela wymagania są kierunkową wskazówką do konstruowania zestawu wymagań programowych w celu przedstawienia ich uczniom i rodzicom. Usprawniają także konstruowanie narzędzi pomiaru dydaktycznego i sprawdzanie umiejętności uczniów. Mają szczególne znaczenie w przypadku nauczycieli rozpoczynających pracę w szkole i nie mających doświadczenia w planowaniu pracy bieżącej. 9

II. Plany nauczania przedmiotów zawodowych PLAN NAUCZANIA Zawód: rolnik 613[01] Podbudowa programowa: gimnazjum Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Przedmioty nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Klasy I-III Forma stacjonarna Semestry I-VI Forma zaoczna 1. Produkcja roślinna 5,5 6 150 2. Produkcja zwierzęca 5 5 130 3. Technika w rolnictwie 4 5,5 140 4. Przepisy ruchu drogowego 1 5. Ekonomika 3,5 2,5 45 6. Przedmiot specjalizacyjny 2 2 30 7. Zajęcia praktyczne 30 18 207 Razem 51 39 702 Praktyka zawodowa: łącznie 6 tygodni! Uwaga Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym 20 godzin na ucznia Nauka pracy maszynami rolniczymi (zajęcia indywidualne) 6 godzin na ucznia 11

PLAN NAUCZANIA Zawód: rolnik 613[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Sem. I Sem. II Forma stacjonarna Forma zaoczna 1. Produkcja roślinna 7 7 5,5 80 2. Produkcja zwierzęca 5 5 4,5 65 3. Technika w rolnictwie 6 3 3 50 4. 5. Ekonomika w rolnictwie Przedmiot specjalizacyjny 2 3 2 20 2 1 37 6. Zajęcia praktyczne 5 5 2 70 Razem 25 25 18 332 Praktyka zawodowa: łącznie 6 tygodni! Uwaga Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym 20 godzin na ucznia Nauka pracy maszynami rolniczymi (zajęcia indywidualne) 6 godzin na ucznia 12

Programy nauczania przedmiotów zawodowych

III. 1. Produkcja roślinna Proponowany podział materiału nauczania w zasadniczej szkole zawodowej Lp. Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1. Meteorologia rolnicza 10 2. Gleboznawstwo 9 3. Melioracje 4 4. Uprawa roli 14 5. Nawożenie 14 6. Ochrona Roślin 20 7. Podstawy zmianowania 7 Wybrane technologie produkcji roślinnej 78 1. Rośliny zbożowe (23) 8. 2. Rośliny okopowe (23) 3. Rośliny przemysłowe (9) 4. Rośliny pastewne w uprawie polowej (23) 9. Użytki zielone 9 10. Produkcja roślinna w rolnictwie ekologicznym 13 11. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności 5 Do dyspozycji nauczyciela 9 Razem w cyklu nauczania 192 15

Cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. Wymienić czynniki klimatyczne siedliska i przedstawiać ich wpływ na wysokość i jakość plonu Przewidzieć przebieg pogody na podstawie pomiarów czynników klimatycznych, obserwacji zjawisk meteorologicznych oraz prognoz i map 1. METEOROLOGIA ROLNICZA Czynniki klimatyczne i ich znaczenie rolnicze Pogoda, jej zmienność i przewidywanie definiuje pojęcie siedliska roślin wymienia naturalne i sztuczne czynniki siedliska i przedstawia ich wpływ na kształtowanie się plonu i jego jakość charakteryzuje podstawowe czynniki klimatyczne przedstawia wpływ światła na wzrost i rozwój roślin omawia wpływ temperatury powietrza i gleby na plonowanie roślin wykonuje pomiar temperatury powietrza i gleby charakteryzuje ciśnienie atmosferyczne jako czynnik siedliska wymienia przyrządy do pomiaru ciśnienia i wykonuje pomiar przedstawia pozytywne i negatywne oddziaływanie wiatru na rośliny i glebę dokonuje pomiaru kierunku i prędkości wiatru omawia znaczenie wilgotności w siedlisku życia roślin podaje pojęcie i rodzaje przymrozków omawia sposoby ochrony roślin przed przymrozkami wyjaśnia, na czym polega proces powstawania chmur wymienia rodzaje chmur i scharakteryzować ich budowę wymienia rodzaje osadów atmosferycznych i omawia ich znaczenie w życiu roślin wyjaśnia zastosowanie przyrządów meteorologicznych i omawia zasadę ich działania analizuje wpływ pogody na agrotechnikę korzysta z prognoz pogody w celu projektowania organizacji prac w gospodarstwie prognozuje pogodę na podstawie zjawisk występujących w przyrodzie 16

2. GLEBOZNAWSTWO Usystematyzować i określić wartość gleb pod kątem ich przydatności do produkcji roślinnej Części składowe gleby Typy gleb Klasyfikacja użytkowa gleb w Polsce wymienia części składowe gleby (faza stała, ciekła i gazowa) przedstawia podział gleb w zależności od składu mechanicznego wykazuje wpływ składu mechanicznego (granulometrycznego) na właściwości gleb dokonuje oceny organoleptycznej składu granulometrycznego gleby przedstawia genezę powstawania, właściwości i przydatność rolniczą ważniejszych typów gleb występujących w rejonie szkoły rozpoznaje profile ważniejszych typów gleb podaje zasady bonitacji gleb w Polsce i sposoby jej wykorzystania omawia klasyfikację użytkową gruntów ornych i użytków zielonych podaje podział gleb na kompleksy przydatności rolniczej charakteryzuje poszczególne kompleksy czyta i interpretuje mapy glebowo-rolnicze, mapy zasobności gleb, mapy glebowo-bonitacyjne i mapy wilgotnościowo-glebowe użytków zielonych ocenia przydatność rolniczą gleb dobiera rośliny do uprawy na danej glebie 3. MELIORACJE Zdefiniować pojęcie melioracji wodnych. Uzasadniać konieczność zarówno zabiegów odwadniających, jak i nawadniających Melioracje wodne przedstawia zadania i rodzaje melioracji wodnych podaje sposoby odwadniania użytków rolnych omawia sposoby nawadniania użytków rolnych przedstawia zasady eksploatacji i konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych 4. UPRAWA ROLI Podać podstawowe zabiegi uprawowe, wyjaśnić ich znaczenie dla plonowania roślin oraz omówić sposoby ich wykonania Podstawowe zabiegi uprawowe ich znaczenie i sposoby prawidłowego wykonania wyjaśnia cele i zadania uprawy roli wymienia i charakteryzuje rodzaje orek przedstawia sposoby wykonania orek omawia zadania i sposoby wykonania uprawek spulchniających, wyrównujących, rozkruszających i ugniatających rolę 17

przedstawia zasady doboru narzędzi i organizacji pracy ocenia jakość wykonanej orki i zabiegów doprawiających rolę Wymienić rodzaje uprawek i przedstawić ich zadania Zespoły uprawek rodzaje i zadania wymienia rodzaje zespołów uprawek i omawia ich zadania dobiera uprawki i łączy je w zespoły w zależności od rodzaju gleby i przeznaczenia omawia sposoby uprawy w zależności od rodzaju gleby i zespołu uprawek ocenia wpływ zabiegów uprawowych na właściwości gleby projektuje całokształt uprawy roli pod daną roślinę 5. NAWOŻENIE Przedstawić rolę nawożenia w kształtowaniu jakości i wielkości plonu nawozy organiczne i uzasadniać ich wpływ na właściwości gleby, jakość i wielkość plonów Odżywianie i nawożenie roślin Nawozy organiczne: obornik gnojówka i gnojowica pomiot ptasi komposty nawożenie słomą określa wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost i rozwój roślin wymienia czynniki kształtujące potrzeby nawozowe dokonuje podziału nawozów stosowanych w rolnictwie wymienia nawozy organiczne ocenia wartość nawozową obornika i pozostałych nawozów organicznych charakteryzuje procesy zachodzące w czasie przechowywania obornika omawia technikę stosowania obornika ocenia wartość nawozową gnojówki omawia technikę przechowywania i stosowania gnojówki ocenia wartość nawozową gnojowicy omawia sposób przechowywania gnojowicy przedstawia technikę stosowania gnojowicy na gruntach ornych i użytkach zielonych charakteryzuje odchody ptasie i ich wartość nawozową omawia sposoby sporządzania kompostów przedstawia wartość nawozową kompostów i technikę ich stosowania omawia zasady nawożenia słomą podaje wartość nawozową słomy 18

Przedstawić charakterystykę nawozów mineralnych, zasady ich stosowania i wpływ na jakość i wielkość plonów nawożenie nawozami zielonymi Nawozy mineralne: nawozy azotowe nawozy fosforowe nawozy potasowe nawozy magnezowe nawozy wieloskładnikowe mikronawozy nawozy wapniowe Korzystanie z wyników analiz prób glebowych Przechowywanie i technika stosowania nawozów przedstawia sposoby nawożenia nawozami zielonymi analizuje wpływ sposobu przechowywania i stosowania nawozów organicznych na środowisko przedstawia charakterystykę nawozów azotowych omawia zasady nawożenia azotowego analizuje wpływ nawożenia azotowego na jakość i wielkość plonu przedstawia charakterystykę nawozów fosforowych omawia zasady nawożenia fosforowego opisuje wpływ nawożenia fosforowego na jakość i wielkość plonu przedstawia charakterystykę nawozów potasowych omawia zasady nawożenia potasowego omawia wpływ nawożenia potasowego na jakość i wielkość plonu przedstawia charakterystykę nawozów magnezowych omawia zasady nawożenia magnezem omawia wpływ nawożenia magnezem na jakość i wielkość plonu charakteryzuje nawozy wieloskładnikowe omawia zasady stosowania nawozów wieloskładnikowych charakteryzuje mikronawozy omawia zasady stosowania mikronawozów charakteryzuje nawozy wapniowe omawia zasady stosowania nawozów wapniowych omawia sposób pobierania i przygotowania próbek gleby do analizy analizuje mapy zasobności gleb i zalecenia nawozowe ze Stacji Chemiczno- -Rolniczej określa zasady przechowywania nawozów mineralnych omawia technikę stosowania nawozów mineralnych projektuje kompleksowe stosowanie nawozów organicznych i mineralnych przelicza czysty składnik na masę towarową nawozu 19

Efektywność i opłacalność nawożenia Przepisy prawne i bhp oblicza zapotrzebowanie nawozów pod wybraną roślinę uprawną z wykorzystaniem wyników analizy gleby analizuje wpływ wzrastającego poziomu nawożenia na całokształt produkcji roślinnej analizuje efektywność i opłacalność nawożenia omawia przepisy prawne dotyczące nawożenia w rolnictwie analizuje przepisy bhp przy stosowaniu nawozów organicznych i mineralnych opisuje wpływ nawożenia na środowisko 6. OCHRONA ROŚLIN Przedstawić rodzaje chorób i ich objawy czynniki chorobotwórcze Zdefiniować pojęcie szkodnika, scharakteryzować rodzaje szkodników i objawy ich żerowania Przedstawić pojęcie, podział i szkodliwość chwastów roślin uprawnych Choroby roślin Szkodniki roślin Chwasty roślin uprawnych definiuje pojęcie choroby omawia choroby grzybowe i objawy chorobowe Rozpoznaje najczęściej występujące choroby grzybowe charakteryzuje choroby bakteryjne i wirusowe Definiuje pojęcie szkodnika Przedstawia podział szkodników ze względu na przynależność systematyczną, zasięg żerowania i budowę aparatu gębowego omawia sposoby żerowania i typy uszkodzeń charakteryzuje nicienie i roztocze, przedstawia objawy żerowania omawia sposoby zapobiegania charakteryzuje szkodliwość gryzoni, ptaków i ślimaków omawia szkodliwość i sposoby zapobiegania ich występowaniu charakteryzuje szkodniki roślin z gromady owadów rozpoznaje grupy szkodników na podstawie występujących uszkodzeń definiuje pojęcie chwastów roślin uprawnych określa szkodliwość chwastów dokonuje podziału chwastów ze względu na trwałość i występowanie rozpoznaje chwasty roślin uprawnych 20

Omówić metody ochrony roślin i ich znaczenie Przedstawić podział środków ochrony roślin i ich charakterystykę fungicydy zoocydy herbicydy Metody ochrony roślin uprawnych Środki ochrony roślin Fungicydy Zoocydy Herbicydy przedstawia podział metod ochrony roślin charakteryzuje metody zapobiegawcze (agrotechniczną, hodowlaną i kwarantannę) charakteryzuje metody bezpośredniego zwalczania (biologiczną, chemiczną, fizyczną i mechaniczną) omawia zasady integrowanej ochrony roślin ustala ekonomiczny próg szkodliwości w celu podjęcia decyzji o zastosowaniu chemicznej ochrony roślin definiuje pojęcie pestycydów przedstawia podział pestcydów ze względu na klasę toksyczności dokonuje podziału fungicydów ze względu na sposób działania rozróżnia zoocydy ze względu na sposób działania na szkodniki (żołądkowe, kontaktowe, oddechowe) rozróżnia zoocydy ze względu na mechanizm działania w roślinie (powierzchniowe, wgłębne, systemiczne) rozróżnia zoocydy ze względu na przynależność do grup chemicznych (Pyretroidy, preparaty fosforoorganiczne, karbaminiany, biopreparaty, preparaty acylomocznikowe, chlorowane węglowodory, inne, feromony) rozróżnia zoocydy ze względu rodzaj szkodników, na które działają (rodentocydy, akarycydy, rodentycydy, nematocydy, moluskocydy dobiera środki chemiczne do zwalczania wybranych szkodników rozróżnia herbicydy (dolistne doglebowe, kontaktowe układowe, selektywne nieselektywne) przedstawia charakterystykę herbicydów omawia sposób i termin wykonania skutecznego zabiegu zwalczania chwastów dobiera herbicydy do zwalczania chwastów w zależności od gatunku i fazy rozwojowej chwastów i chronionej rośliny 21

pozostałe środki ochrony roślin Omówić zasady bhp podczas stosowania pestycydów Omówić organizację służby zdrowia i przepisy prawne dotyczące ochrony roślin Pozostałe środki ochrony Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas stosowaniu pestycydów Organizacja ochrony roślin omawia zastosowanie regulatorów wzrostu i rozwoju wyjaśnia sposób działania i zastosowanie repelentów i atraktantów przedstawia zadanie i zastosowanie środków zwiększających zwilżalność i przylepność chemicznych środków ochrony roślin omawia przepisy bhp podczas transportu, przechowywania i stosowania środków chemicznych ochrony roślin wyjaśnia prawidłowy sposób postępowanie z opakowaniami opisuje objawy zatruć i sposób udzielania pierwszej pomocy wymienia terenowe służby ochrony roślin, omawia ich zadania opisuje zadania i rolę instytutu ochrony roślin wyszukuje przepisy prawne dotyczące ochrony roślin korzysta z zaleceń ochrony roślin w celu zaprojektowania kompleksowej ochrony roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami 7. PODSTAWY ZMIANOWANIA Zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania Zanalizować czynniki zmianowania Zaprojektować przykładowe zmianowania Podstawy zmianowania definiuje i wyjaśnia podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania (rotacja, płodozmian, plon główny, przedplon, roślina następcza, międzyplonowa wymienia grupy czynników zmianowania i podaje ich znaczenie omawia zasady układania zmianowań wymienia typy płodozmianów charakteryzuje różne typy płodozmianów układa przykładowe zmianowania układa przykładowe płodozmiany dokonuje oceny zmianowań planuje organizację produkcji roślinnej w gospodarstwie 8. WYBRANE TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ Przedstawić podstawowe zasady przygotowywania materiału siewnego i siewu roślin uprawnych Siew roślin uprawnych ocenia i przygotowuje materiał siewny roślin uprawnych charakteryzuje i przygotowuje do pracy maszyny i sprzęt do siewu i sadzenia 22

wykonuje prace siewne, z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Określić cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin Ogólna charakterystyka roślin zbożowych omawia znaczenie gospodarcze roślin zbożowych przedstawia charakterystykę botaniczno-rolniczą zbóż wymienia i charakteryzuje czynniki plonotwórcze rozpoznaje rośliny zbożowe w poszczególnych fazach rozwojowych rozpoznaje ziarniaki poszczególnych gatunków zbóż Technologie produkcji roślin zbożowych (ozimych i jarych) Zaprojektować i zanalizować przykładowe technologie produkcji roślin zbożowych Wymagania klimatycznoglebowe Uprawa roli i nawożenie Zasady siewu roślin zbożowych Zabiegi pielęgnacyjne w roślinach zbożowych i ich znaczenie plonotwórcze charakteryzuje wymagania klimatyczno-glebowe roślin zbożowych dobiera przedplon i ocenia jego wartość charakteryzuje i dobiera zrejonizowane odmiany roślin zbożowych projektuje uprawę roli i nawożenie przykładowej rośliny zbożowej wg przyjętych założeń technologicznych projektuje zespół uprawek pożniwnych i przedsiewnych na podstawie zaleceń stacji chemiczno- -rolniczej ustala dawki NPK, Ca Mg ustala termin stosowania, rodzaj nawozu i sposób nawożenia dobiera maszyny i narzędzia do uprawy roli i nawożenia planuje termin siewu, ilość wysiewu, głębokość i rozstawę rzędów oblicza normę wysiewu w kg/ha dobiera zaprawę nasienną i sposób zaprawiania planuje ścieżki przejazdowe i uzasadnić potrzebę ich wykonania uzasadnia celowość i planuje terminy bronowania pielęgnacyjnego dobiera odpowiednie herbicydy i terminy ich stosowania w zwalczaniu chwastów jedno- i dwuliściennych umiejscawia pogłówne nawożenie azotem w określonej fazie rozwojowej rozpoznaje choroby i szkodniki roślin zbożowych dobiera metody i środki ich zwalczania 23

Określić cechy roślin okopowych Zbiór i sposoby przechowywania roślin zbożowych Obliczanie dochodu bezpośredniego produkcji wybranej rośliny zbożowej w określonych warunkach Charakterystyka roślin okopowych rozróżnia fazy dojrzałości ziarna analizuje zasady i sposoby zbioru ziarna oraz postępowania ze słomą po zbiorze dobiera sprzęt techniczny do planowanego sposobu zbioru wybiera metodę dosuszania i przechowywania ziarna analizuje różnice w technologiach produkcji różnych gatunków zbóż oblicza koszty bezpośrednie i nadwyżkę bezpośrednią analizuje i ocenia otrzymany wynik weryfikuje strukturę kosztów w celu ich obniżenia wykorzystuje informacje płynące z rynku w celu poprawienia opłacalności produkcji przygotowuje produkty rolnicze do sprzedaży, zgodnie z obowiązującymi normami oraz prowadzi ich sprzedaż charakteryzuje rośliny okopowe określa znaczenie gospodarcze roślin okopowych podaje cechy charakterystyczne roślin okopowych Technologia produkcji ziemniaków jadalnych, przemysłowych i sadzeniaków Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji ziemniaków Właściwości biologiczne i wymagania siedliskowe ziemniaka Uprawa roli i nawożenie Dobór sadzeniaków i technika sadzenia Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie ziemniaków określa właściwości biologiczne ziemniaka: części nadziemne, podziemne i skład chemiczny bulw charakteryzuje cechy morfologiczne ziemniaka przedstawia wymagania glebowe ziemniaka przedstawia rejonizację upraw z uwzględnieniem stref degradacji dobiera odmiany do kierunku użytkowania i warunków przyrodniczych rejonu wymienia dobre i złe przedplony dla ziemniaków dobiera zabiegi uprawowe w zależności od rodzaju gleby, przedplonu, nawożenia, zachwaszczenia planuje nawożenie organiczne i mineralne ziemniaków w zależności od kierunku użytkowania i stanowiska (oblicza dawki, dobiera nawozy, planuje termin stosowania) 24

Organizacja zbioru i przechowywania ziemniaków dobiera maszyny do nawożenia omawia sposoby przygotowania bulw do sadzenia (sortowanie, pobudzanie, podkiełkowanie) oblicza ilość sadzeniaków na hektar w zależności od kierunku użytkowania przedstawić sposób sadzenia ziemniaków (termin, głębokość, rozstawa rzędów zależna od typu ciągnika i maszyn towarzyszących) wymienia rodzaje zabiegów pielęgnacyjnych (mechaniczne, mechaniczno- -chemiczne, chemiczno-mechaniczne, uproszczone) rozpoznaje choroby i szkodniki ziemniaków dobiera metody i środki do ich zwalczania omawia sposoby przygotowania plantacji do zbioru poprzez niszczenie łęcin (mechaniczne, chemiczne) wymienia czynniki decydujące o terminie zbioru planuje organizację i przebieg zbioru analizuje warunki przechowywania ziemniaków i sposoby konserwowania porównuje technologię produkcji ziemniaków ogólnoużytkowych i reprodukcyjnych oblicza opłacalność produkcji ziemniaków Technologia produkcji buraków cukrowych i pastewnych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji buraków cukrowych i pastewnych Wymagania klimatyczne i glebowe buraka Uprawa roli i nawożenie omawia znaczenie gospodarcze buraków opisuje wymagania klimatyczne buraka (długość okresu wegetacji, wymagania wodne, świetlne i termiczne) analizuje zależność pomiędzy zawartością cukru w korzeniach a pogodą podczas wegetacji opisuje wymagania glebowe buraka dobiera rośliny przedplonowe i uzasadnia słuszność wyboru projektuje całokształt uprawy roli pod buraki planuje nawożenie obornikiem (wielkość dawki, termin nawożenia) dobiera dawki nawożenia mineralnego zgodnie z zaleceniami stacji chemiczno-rolniczej 25

Określić cechy roślin przemysłowych Siew buraków Zabiegi pielęgnacyjne Zbiór buraków Charakterystyka roślin przemysłowych planuje terminy i sposoby stosowania, dzielenie dawek azotu analizuje możliwość łącznego stosowana agrochemikaliów wybiera nawozy i przeliczyć czysty składnik na masę towarową nawozu charakteryzuje i dobiera odmiany zrejonizowane w Polsce ustala prawidłowy termin siewu zależnie od rejonu kraju, temperatury gleby, wskaźników fenologicznych dobiera gęstość i głębokość siewu zależnie od stanowiska i doświadczenia rolnika dobiera rodzaj siewnika i przygotowuje do pracy (wykonuje próbę kręconą) rozpoznaje choroby i szkodniki buraka cukrowego dobiera metody zapobiegania i bezpośredniego zwalczania wybranych chorób i szkodników po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości przedstawia zadania zabiegów pielęgnacyjnych (niszczenie zaskorupienia gleby, ustalenie obsady roślin, odchwaszczanie) projektuje zabiegi pielęgnacyjne na plantacji buraków dobiera narzędzia i termin wykonania dobiera herbicydy i planuje sposób ich stosowania zgodnie z zaleceniami IOR planuje kompleksową ochronę plantacji przed chorobami i szkodnikami po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości omawia możliwe metody zbioru planuje metodę zbioru w przykładowym gospodarstwie wykonuje kalkulację dochodu bezpośredniego wymienia rośliny przemysłowe uprawiane w Polsce przedstawia znaczenie gospodarcze i agrotechniczne roślin przemysłowych opisuje budowę morfologiczną roślin przemysłowych Technologia produkcji rzepaku ozimego Zaprojektować i przeanalizować przykładowe Wymagania klimatyczno-glebowe Analizuje wymagania klimatyczno-glebowe rzepaku ozimego 26

technologie produkcji roślin przemysłowych Określić cechy roślin pastewnych w uprawie polowej Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie Siew Pielęgnacja Zbiór Charakterystyka roślin pastewnych w uprawie polowej przedstawia wymagania rzepaku w stosunku do stanowiska w zmianowaniu planuje całokształt uprawy roli pod rzepak po różnych przedplonach ocenia celowość i potrzebę nawożenia obornikiem planuje nawożenie mineralne rzepaku ozimego wymienia odmiany rzepaku ozimego i dokonuje krótkiej charakterystyki projektuje termin, ilość i sposób wysiewu planuje zabiegi pielęgnacyjne w okresie jesiennym (przerzedzanie wschodów, zwalczanie chwastów, wykonanie przegonów ) planuje zabiegi pielęgnacyjne w okresie wiosennym (zwalczanie chwastów, ochrona przed szkodnikami i chorobami) ocenia stan plantacji jesienią i po przezimowaniu planuje termin i sposób zbioru przedstawia różnice technologiczne w technologii produkcji rzepaku jarego i ozimego projektuje technologię produkcji pozostałych roślin przemysłowych uprawianych w rejonie szkoły rozpoznaje najczęściej występujące choroby i szkodniki roślin przemysłowych przedstawia różnorodność gatunków roślin pastewnych podaje podział roślin pastewnych przedstawia charakterystykę botaniczną i morfologiczną grup roślin pastewnych omawia kierunki użytkowania roślin pastewnych omawia znaczenie roślin pastewnych w zwiększaniu żyzności gleby Technologia produkcji roślin strączkowych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji roślin pastewnych Wymagania siedliskowe rozpoznaje rośliny strączkowe i ich nasiona omawia wymagania siedliskowe roślin strączkowych przedstawia charakterystykę biologiczną i użytkową zrejonizowanych odmian roślin strączkowych (łubinów, grochu, peluszki, bobiku, wyki oraz soi) 27

Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie roślin strączkowych Siew roślin strączkowych Pielęgnacja roślin strączkowych Zbiór i przechowywanie Opłacalność produkcji Różnice technologiczne podaje dobre i złe stanowiska w uprawie roślin strączkowych omawia uprawę roli w zależności od przedplonu i gatunku rośliny omawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin strączkowych dobiera nawozy i planuje ich stosowanie przygotowuje materiał siewny (zaprawianie, szczepienie nasion) planuje sposób wysiewu nasion roślin strączkowych (termin siewu, ilość, rozstawę rzędów, głębokość) wykonuje próbę kręconą i przygotowuje siewnik do siewu planuje prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin pastewnych rozpoznaje choroby i szkodniki roślin strączkowych określa zasady, terminy i sposoby zbioru oraz przechowywania roślin pastewnych w zależności od kierunku użytkowania oblicza opłacalność produkcji roślin strączkowych analizuje różnice w technologii produkcji roślin strączkowych Technologia produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji roślin motylkowych Wymagania siedliskowe Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie roślin Siew roślin rozpoznaje rodzaje roślin motylkowych drobnonasiennych i ich nasiona omawia wymagania siedliskowe roślin motylkowych drobnonasiennych przedstawia charakterystykę biologiczną i użytkową zrejonizowanych odmian roślin motylkowych drobnonasiennych podaje dobre i złe stanowiska w uprawie roślin motylkowych drobnonasiennych omawia uprawę roli w zależności od przedplonu i gatunku rośliny omawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin motylkowych drobnonasiennych dobiera nawozy i planuje ich stosowanie przygotowuje materiał siewny (zaprawianie, szczepienie nasion) 28

Pielęgnacja roślin Zbiór i przechowywanie Opłacalność produkcji Różnice technologiczne Mieszanki roślin motylkowych drobnonasiennych planuje sposób wysiewu nasion roślin motylkowych drobnonasiennych (termin siewu, ilość, rozstawę rzędów, głębokość) wykonuje próbę kręconą i przygotować siewnik do siewu planuje prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin motylkowych drobnonasiennych rozpoznaje choroby i szkodniki roślin motylkowych drobnonasiennych określa zasady, terminy i sposoby zbioru oraz przechowywania roślin motylkowych drobnonasiennych w zależności od kierunku użytkowania oblicza opłacalność produkcji roślin analizuje różnice w technologii produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych omawia zalety uprawy motylkowych w mieszankach przedstawia technologię produkcji mieszanek roślin motylkowych Technologia produkcji pozostałych roślin pastewnych niemotylkowych (słonecznika, kukurydzy, kapusty pastewnej, traw w produkcji polowej): Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji pozostałych roślin pastewnych niemotylkowych Wymagania siedliskowe Uprawa roli Siew roślin Zbiór omawia znaczenie gospodarcze roślin pastewnych niemotylkowych przedstawia opis botaniczny rośliny opisuje wymagania klimatyczno-glebowe przedstawia stanowisko w zmianowaniu planuje całokształt uprawy roli planuje nawożenie charakteryzuje zrejonizowane odmiany podaje sposób przygotowania nasion do siewu planuje termin, ilość i sposób siewu omawia sposób pielęgnacji plantacji ustala termin i sposób zbioru rozpoznaje rośliny pastewne motylkowe i niemotylkowe oraz ich nasiona Technologia produkcji poplonów Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji poplonów Uprawa poplonów omawia znaczenie gospodarcze i agrotechniczne poplonów podaje rodzaje poplonów (wsiewki poplonowe, poplony ścierniskowe, poplony ozime i plony wtóre) 29

dobiera rośliny do uprawy w poplonach w zależności od rodzaju poplonu projektuje całokształt uprawy poszczególnych poplonów i plonów wtórnych 9. PRODUKCJA ROŚLINNA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM Przedstawić systemy rolnictwa Przedstawić regulacje prawne w produkcji roślinnej w rolnictwie ekologicznym Przedstawić zasady gospodarowania w produkcji roślinnej w rolnictwie ekologicznym Przedstawić zasady rolnictwa biodynamicznego Systemy rolnictwa Podstawy prawne rolnictwa ekologicznego Kontrola gospodarstw ekologicznych Przestawianie gospodarstwa na metody produkcji ekologicznej: materiał siewny uprawa roli płodozmian nawożenie ochrona roślin wymienia systemy rolnictwa określa różnice w zasadach gospodarowania w systemach rolnictwa wymienia rozporządzenia UE i Ustawę Sejmu RP o rolnictwie ekologicznym określa zasady zgłaszania podjęcia produkcji ekologicznej wymienia jednostki certyfikujące określa częstotliwość kontroli określa zakres kontroli podaje zasady płatności za kontrolę i dotacji do kosztów kontroli określa okresy przestawiania określa zasady równoległego prowadzenia produkcji ekologicznej i konwencjonalnej określa wymagania w stosunku do materiałów rozmnożeniowych w rolnictwie ekologicznym podaje warunki użycia innych materiałów siewnych niż ekologiczne przedstawia zalety i wady orki przedstawia zasady uprawy roli w rolnictwie ekologicznym wymienia narzędzia przydatne do uprawy roli w gospodarstwach ekologicznych przedstawia cele płodozmianu w rolnictwie ekologicznym określa przydatność grup i gatunków roślin do uprawy w gospodarstwie ekologicznym układa płodozmian wskazuje sposoby zachowania i podwyższania żyzności gleby w gospodarstwie ekologicznym wymienia nawozy dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym określa produkcję azotu w nawozach naturalnych omawia zasady sporządzania kompostu wyjaśnia znaczenie profilaktyki w ochronie roślin 30

Rolnictwo biodynamiczne Oznakowanie produktów ekologicznych Płatności za pakiet: Rolnictwo ekologiczne omawia metody ochrony roślin przed chwastami, szkodnikami i chorobami wymienia środki ochrony roślin dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym omawia zasady rolnictwa biodynamicznego omawia wykorzystanie kalendarza biodynamicznego przedstawia wykorzystanie preparatów biodynamicznych definiuje pojęcie produktu ekologicznego wymienia informacje zawarte na etykiecie produktu ekologicznego podaje warunki uzyskania płatności podaje wielkości płatności wylicza płatność dla gospodarstwa 10. PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ, OCHRONY ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Przedstawić i zastosować w praktyce przepisy BHP Przedstawić i zastosować w praktyce zasady ochrony przeciwpożarowej Przestrzegać wytycznych KDPR Bezpieczeństwo i higiena pracy Ochrona przeciwpożarowa Polski Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej omawia znaczenie przestrzegania przepisów BHP charakteryzuje działanie organizmu ludzkiego podczas pracy wymienia ważniejsze czynniki powodujące zmęczenie fizyczne i psychiczne omawia zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w rolnictwie omawia przyczyny pożarów na wsi przedstawia podstawowe zasady profilaktyki przeciwpożarowej charakteryzuje urządzenia przeciwpożarowe wymienia przepisy przeciwpożarowe omawia przyczyny opracowania i wdrażania Polskiego Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej charakteryzuje zagrożenia dla środowiska przyrodniczego związanie z prowadzeniem produkcji roślinnej przedstawia zasady prowadzenia produkcji roślinnej nie zagrażającej środowisku wymienia podstawowe akty prawne regulujące prowadzenia produkcji roślinnej omawia cele i sposoby kształtowania krajobrazu rolniczego 31

Określić sposoby zapewnienia jakości zdrowotnej produktów Jakość zdrowotna produktów roślinnych określa wpływ środowiska naturalnego, zabiegów chemicznych i fizycznych oraz pasz i produktów żywienia człowieka na jakość i bezpieczeństwo ich stosowania dobiera warunki produkcji w gospodarstwie w zależności od przyjętych technologii rozpoznaje wadliwe cechy produktów żywnościowych na podstawie materiałów źródłowych i ćwiczeń laboratoryjnych interpretuje podstawowe zasady bhp w stosowaniu środków ochrony roślin i nawozów określa zasady bezpiecznego przechowywania produktów omawia normy jakościowe dotyczące produkcji i przechowywania produktów roślinnych Wskazówki dotyczące realizacji materiału nauczania Program nauczania został zaprojektowany z uwzględnieniem: znajomości pojęć, terminologii naukowej, projektowania rozwiązań o dynamicznym charakterze, przewidywania przebiegu zjawisk na podstawie znanych i poznawanych praw przyrody; podejmowania zadań związanych z wykonywaniem prac w produkcji, stosowania pojęć i posiadanej wiedzy do rozwiązywania problemów doświadczalnych i przetwarzania informacji z wykorzystaniem ich w stosowanych procesach technologicznych; zależności istniejących w środowisku przyrodniczym z jednoczesnym kształtowaniem u uczniów umiejętności ponadprzedmiotowych oraz etycznych postaw zawodowych; zapewnienia warunków pracy i praktycznego, bezpiecznego stosowania zasad prowadzenia obserwacji i działań doświadczalnych. Program zawiera treści zgodne z podstawą programową oraz dodatkowe, spójne z wymienionymi w niej celami edukacyjnymi. Założone cele należy osiągnąć poprzez wykonywanie ćwiczeń praktycznych, obliczeń, obserwacji, zbieranie i porządkowanie informacji, analizę dokumen- 32

tacji, analizę podstaw technologicznych i formalnych produkcji poszczególnych grup roślin z uwzględnieniem ich przeznaczenia, roli w płodozmianie oraz funkcji, jaką będzie pełniła w żywieniu zwierząt i ludzi. Stosowane metody, formy, techniki i środki nauczania należy dobierać zgodnie z zasadą i prawidłowościami niezbędnymi w procesie kształcenia systematycznie, poglądowo, z uwzględnieniem samodzielności uczniów w rozwiązywaniu problemów, rozwijaniu umiejętności obserwacji i wnioskowaniu. Ciągłe doskonalenie umiejętności i wspieranie czynników ułatwiających uzyskanie kwalifikacji oraz kształtowanie postaw zawodowych należy prowadzić z uwzględnieniem zasady indywidualizacji, motywacji, współpracy w grupie oraz rozbudzania zainteresowań zawodowych i wszechstronnych. Wykład upoglądowiony oraz pokazy i prezentacje powinny jedynie pełnić rolę wspomagającą. Konieczne będzie zastosowanie różnych form dyskusji, symulacji, metaplanu, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku i innych metod aktywizujących pracę na zajęciach. Można również wykorzystywać teksty przewodnie, projekty edukacyjne itp. Ważne jest, aby uwzględnić różnorodność uwarunkowań w gospodarstwach i regionach. Sytuacje dydaktyczne mają pomóc w zrozumieniu złożoności i różnorodności czynników wpływających na decyzje organizacyjne i technologiczne. Metody pracy mają nie tylko aktywizować, ale także pobudzać do poszukiwań optymalnych dla gospodarstwa rozwiązań. Aby program mógł być zrealizowany, wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej i niezbędnego wyposażenia stanowisk do wykonywania określonych zadań i ćwiczeń oraz zastosowania przyrządów i materiałów. Wskazówką do wyposażenia pracowni mogą być standardy wyposażenia stanowisk do wykonania zadań egzaminacyjnych z zakresu produkcji roślinnej. Realizacja programu powinna przebiegać zgodnie z uwzględnionym porządkiem w odniesieniu do działów programowych. W przypadku konieczności skorelowania treści z innymi zajęciami, możliwe jest przestawianie ich kolejności, ale wyłącznie wtedy, gdy nie wpłynie to ujemnie na realizację założonych celów. Zajęcia lekcyjne związane np. z rozpoznawaniem: materiału siewnego, próbek glebowych, stanów wzrostu i rozwoju roślin, stopnia zagrożenia plantacji szkodnikami, skuteczności zwalczania chwastów i szkodników itd. będą o wiele efektywniejsze, jeżeli zostaną przeprowadzone w autentycznych warunkach środowiskowych. Wymaga to jednak racjonalnego planowania, korelowania zajęć i zapewnienia uczniom pracy w niewielkich zespołach (podziału klasy na grupy ćwiczeniowe). Należy położyć nacisk na te treści, które będą praktycznie wykorzystywane w przyszłej pracy zawodowej. Więcej czasu warto przeznaczyć na doskonalenie i nabywanie przez uczniów umiejętności ponadzawodowych i koniecznych dla zawodu, przyporządkowanych do określonych obszarów wymagań standardów egzaminacyjnych. 33

Wskazówki dotyczące realizacji poszczególnych działów Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. METEOROLOGIA ROLNICZA ćwiczenia praktyczne uwzględniające obserwację map praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, wykresem pokazy zjawisk meteorologicznych oraz prognoz pogody korzystanie z wielu źródeł informacji pokazy oceny organoleptyczne ćwiczenia na dobieranie labirynt podejmowania decyzji metody analityczne próby przewidywania przebiegu pogody opanowanie poprawnych nazw i określanie zjawisk przyrodniczych oraz ich charakteryzowanie określenie zależności pomiędzy warunkami klimatycznymi a procesem wegetacji roślin GLEBOZNAWSTWO poznanie składu i wartości użytkowej gleb dokonywanie oceny użytkowej gruntów ornych rozpoznawanie i charakteryzowanie użytków zielonych próby oceny przydatności rolniczej gleb ocena gleb znajdujących się w regionie i w obrębie szkoły wykorzystywanie wiedzy w praktyce wyjaśnianie i porządkowanie danych czytanie ze zrozumieniem rozwiązywanie zadań z uwzględnieniem analogii wykorzystanie wiedzy przyrodniczej czytanie i interpretowanie map posługiwanie się mapami klimatycznymi obserwacja i interpretowanie zjawisk doskonalenie umiejętności obserwacji ocena na podstawie samodzielnie przeprowadzonych doświadczeń wykorzystanie wiedzy hydrologicznej, geograficznej i biologicznej, Inne szczególnie ważne Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętności prezentowania i charakteryzowania gleb pod kątem ich przydatności rolniczej. Ważna jest umiejętność charakteryzowania kompleksów, rozpoznawania profilu i określania właściwości gleb oraz ich zmian zależnie od form użytkowania. 34

MELIORACJE różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a specyfiką prowadzenia zabiegów nawadniających i odwadniających ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych pokaz, ocena i interpretacja pogadanka i prezentacje uczniowskie określenie wpływu melioracji i małej retencji na środowisko naturalne i warunki upraw polowych badanie, analizowanie i proponowanie/ projektowanie, wstępne symulacje/ procesów w optymalnych warunkach określanie sposobów i zasad konserwacji urządzeń melioracyjnych korelacje z biologią w odniesieniu do cech i warunków glebowych prowadzenie badań zgodnie z metodyką doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowanie opisów - próby symulacji zjawisk Inne szczególnie ważne Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ melioracji na środowisko naturalne oraz wpływ jakości wykonania zabiegów melioracyjnych na przydatność użytkową gleb. Stanowi to ważny element kształtowania postaw zawodowych. Konieczne jest wskazanie zmian w środowisku spowodowanych różnorodnymi zabiegami. W tym dziale potrzebne jest użycie materiału ilustracyjnego. UPRAWA ROLI pokazy test przewodni w celu opracowania uprawek ćwiczenia wspierające samodzielność ucznia w projektowaniu zabiegów uprawowych prezentacja znanych rozwiązań ćwiczenia w wypełnianiu kart dla poszczególnych uprawek ćwiczenia na dobieranie Inne szczególnie ważne planowanie sposobów wykonania uprawek spulchniających, wyrównujących rozkruszających i ugniatających glebę projektowanie warunków utrzymania i poprawy urodzajności gleb modelowanie i dobieranie zespołów uprawek projektowanie kompleksowej uprawy roli pod określoną roślinę podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowania praca w grupach rozwiązywanie problemów w twórczy sposób zastosowanie wybranych i sprawdzonych rozwiązań w praktyce Wskazane jest wykorzystanie komputerowych programów z przykładowymi możliwościami projektowania, porównywania i symulowania określonych upraw, zespołów uprawek w gospodarstwie. Warto też opracować karty pracy dla uczniów do ćwiczeń określających czynniki i warunki wpływające na prawidłową organizację przebiegu zabiegów uprawowych w zakresie wskazanej operacji. 35

NAWOŻENIE metody prowadzące do podejmowania decyzji nawozowych metody analityczne ćwiczenia w obliczaniu efektywności stosowania określonych dawek i technik oraz metod nawożenia formy debaty i dyskusji ćwiczenia na proste planowanie dawek i terminów stosowania metoda metaplanu i gry decyzyjne projektowanie i ustalanie norm i dawek nawozowych znajomość wartości odżywczych i technik stosowania poszczególnych nawozów projektowanie w oparciu o analizy wprowadzanych zmian w metodach i sposobach nawożenia ocena wpływu nawożenia na jakość i wielkość plonu korzystanie z zaleceń nawozowych opisywanie wpływu określonego nawożenia na środowisko naturalne podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych analizowanie metod stosowanych w agrotechnice korzystanie z różnych źródeł informacji korelacje z chemią i matematyką Inne szczególnie ważne Konieczne są zajęcia umożliwiające praktyczne stosowanie nawożenia i dobieranie dawek zgodnie z potrzebami pokarmowymi uprawianych roślin. Bardzo ważne są ćwiczenia na opłacalność i efektywność nawożenia w korelacji z matematyką. Szczególną uwagę zwracamy na przepisy bhp, ochronę zdrowia i środowiska ćwiczenia praktyczne dotyczące rozpoznawania chorób i szkodników oraz badania i oceny warunków ich powstawania i rozwoju metody analityczne ćwiczenia w ocenie plantacji roślin metody prowadzące do oceny wartości plantacji i stopnia uszkodzenia na podstawie cech charakterystycznych ćwiczenia kalkulacji kosztów OCHRONA ROŚLIN planowanie sposobów ochrony roślin zależne od przyczyny organizowanie i dobór metod ochrony dobieranie form pielęgnacji ocena efektów wprowadzanych zmian i postępowania w określonych warunkach korzystanie z zaleceń ochrony roślin i ich stosowanie planowanie sposobów wykonania zabiegów ochronnych doskonalenie spostrzegawczości określanie związków przyczynowo-skutkowych porządkowanie i analizowanie danych podejmowanie decyzji współpraca w grupach myślenie systemowe kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji i jej jakość korelacja z chemią i zajęciami praktycznymi 36

symulacje zmian wraz z oceną czynników zapobiegających chorobom i szkodnikom ćwiczenia w obliczaniu efektywności planowanych zabiegów Inne szczególnie ważne projektowanie warunków utrzymania czystości plantacji wyliczanie efektywności stosowania środków ochrony i regulatorów wzrostu roślin Szczególną uwagę zwracamy na przepisy bhp, ochronę zdrowia i środowiska z uwrażliwieniem na okresy karencji i biodegradację składników. Ważne jest rozpoznawanie i szacowanie oraz rozróżnianie uwarunkowań poprzedzających stosowanie środków chemicznych, biologicznych i technicznych. Uczniowie powinni rozpoznawać nie tylko objawy, ale przewidywać skutki działalności szkodników, chorób roślin i odpowiednio planować ochronę. Ważne jest zwrócenie uwagi na przepisy prawne w zakresie ochrony roślin i środowiska naturalnego. Uczniowie powinni mieć dostęp do zaleceń kompleksowej ochrony roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami. metody prowadzące do podejmowania decyzji formy debaty i dyskusji pokazy gry decyzyjne burza mózgów PODSTAWY ZMIANOWANIA charakteryzowanie i rozpoznawanie grup i gatunków roślin uprawnych projektowanie form użytkowania pól i zmianowania roślin w płodozmianie ogólne kalkulacje efektów wprowadzonych zmian w uprawie. komunikowanie się prezentowanie własnej pracy i obrona swojego zdania oraz doskonalenie umiejętności dyskutowania i prezentowania poglądów projektowanie produkcji, terminów oraz preliminarza prac zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych WYBRANE TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ metody indukcyjne prowadzące do uogólnień na podstawie obserwacji jednostkowych zjawisk metody problemowe (metoda przypadków, burza mózgów, itp.) dostosowywanie jakościowe i ilościowe produkcji roślinnej do decyzji i zmian produkcyjnych, siedliskowych i organizacyjnych korzystanie z różnych źródeł informacji podejmowanie decyzji radzenie sobie w sytuacjach nowych i nietypowych kształtowanie postaw zawodowych 37

debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a metodami produkcji roślinnej ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych pokaz i pogadanka prezentacje uczniowskie projektowanie wybranych technologii produkcji roślin zbożowych, okopowych, przemysłowych, i pastewnych wskazywanie podobieństw i różnic w wybranych technologiach określanie i wdrażanie zmian organizacyjnych w gospodarstwie projektowanie dawek nawozowych i siewnych wskazywanie technologii i technik wykonywania zabiegów związanych z siewem, ochroną, i przechowywaniem roślin określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki produkcyjne podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji znajomość praw przyrody umiejętność selektywnego doboru informacji i interpretacja zastosowanych technik układanie planu i wykonywanie procedury w celu rozwiązywania sformułowanego problemu przeprowadzanie eksperymentu wykonywanie pomiarów oraz zapis wyników łączenie zdarzeń w ciągi przemian w środowisku naturalnym korelacje wieloprzedmiotowe. Inne szczególnie ważne Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na połączenia zmian organizacyjnych z przyjętymi technologiami, które wzajemnie się uzupełniają. Można w sposób efektywny wykorzystać ten rozdział do nauczania problemowego, ponieważ występują tu zarówno problemy o charakterze praktycznym, jak i teoretycznym. Są to problemy: poznawcze, decyzyjne, i wykonawcze, które powinny pobudzać uczniów do ich rozwiązywania. PRODUKCJA ROŚLINNA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne cechy ekologicznych metod uprawowych wykład upoglądowiony metody decyzyjne dotyczące wyboru metod produkcji pokaz i pogadanka ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych projektowanie i wykorzystywanie warunków mikroklimatycznych w doborze upraw i stosowanych technologii badanie, analizowanie oraz ocena efektów zdrowotnych i ekonomicznych stosowanych technologii i technik produkcyjnych uzasadnienie trafności wyboru metod i technik poprawność omawiania i ocena efektywności działań doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowanie opisów, doskonalenie spostrzegawczości analizowanie danych podejmowanie decyzji współpraca w grupach myślenie systemowe 38