Patologia raka nerkowokomórkowego dla opornych - co każdy uro-onkolog wiedzieć powinien Marcin Ligaj Zakład Patologii Centrum Onkologii w Warszawie emleeguy@gmail.com
Klasyfikacja nowotworów nerek (WHO 2004) Renal cell tumors (90-95%) Metanephric tumors Nephroblastic tumors Mesenchymal tumors Mixed epithelial and mesenchymal tumors Neuroendocrine tumors Haematopoietic and lymphoid tumors Germ cell tumors Metastatic tumors
Renal cell tumors Renal cell carcinoma clear cell (70% przypadków raka) multilocular cystic papillary (15%) chromophobe (5%) collecting duct (<1%) medullary mucinous tubular and spindle cell associated with Xp11.2 translocation /TFE3 gene fusion unclassified (< 2%) Renal cortical adenoma Renal oncocytoma (5% przypadków guzów nerki)
d. granular cell tumor conventional ( clear cell)carcinoma chromophobe carcinoma papillary carcinoma oncocytoma d. sarcomatoid carcinoma conventional (clear cell) carcinoma papillary carcinoma chromophobe carcinoma collecting duct carcinoma urothelial carcinoma
Baldewijns MM, van Vlodrop IJH, Schouten LJ, Soetekouw PM, de Bruïne AP, van Engeland M: Genetics and epigenetics of renal cell cancer. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Reviews on Cancer 2008; 1785 (2); 133 155
E U R O P E A N U R O L O G Y 6 0 (2 0 1 1 ) 6 2 2 6 3 3 a v a ila b le a t w w w.s c ie n ce d ire c t.co m jo u r n a l h o m e p a g e : w w w.e u ro p e a n u r o lo g y.c o m Sp e cia l E d itio n E A U IC U D R e v ie w K id n e y C a n ce r B a sic R esea r ch in K id n ey C a n cer E g b e r t O o s t e r w i j k a,*, W. K i m r y n R a t h m e l l b, K e r s t i n J u n k e r c, A. R o s e B r a n n o n F r e d e r i c P o u l i o t d, D a v i d S. F i n l e y e, P e t e r F.A. M u l d e r s a, Z i y a K i r k a l i g, H i r o t s u g o U e m u r a f, A r i e B e l l d e g r u n e a D ep a r tm e n t o f U r o lo g y, U n iv er sity M e d ic a l C e n tr e N ij m e g en, N ijm eg e n, T h e N e t h er la n d s; N o r th C a r o lin a a t C h a p e l H ill, C h a p e l H ill, N C, U S A ; d c f, L in e b er g er C o m p r eh e n siv e C a n c e r C e n tr e, U n iv er sity o f D e p a r tm e n t o f U r o lo g y, U n iv e r sity H o sp it a ls, F r ie d r ic h - S c h iller U n iv e r sity Je n a, Je n a, G er m a n y ; D e p a r tm en t o f Su r g e r y, U r o lo g y D iv isio n, L a v a l U n iv e r sity, Q u eb e c, C a n a d a ; L o s A n g e le s, C A, U S A ; b b e I n st it u t e o f U r o lo g ic O n c o lo g y a t U C L A, U n iv e r sit y o f C a lifo r n ia, L o s A n g eles, D e p a r tm en t o f U r o lo g y, K in k i U n iv er sit y S c h o o l o f M ed icin e, O sa k a - Sa y a m a, O sa k a, Ja p a n ; g D o k u z E y lu l U n iv e r sity S c h o o l o f M ed icin e, Iz m ir, T u r k e y A r tic le in fo A b stract A r ticle h isto r y : A cce p te d Ju n e 2 4, 2 0 1 1 Published online ahead of print on July 5, 2011 C o n tex t: A d v a n c e s in b a s ic re se a rch w ill e n h a n c e p r o g n o sis, d ia g n o sis, a n d tr ea tm e n t o f re n a l ca n ce r p a tie n ts. O b jectiv e: T o d iscu ss a d v a n ce s in o u r u n d e r sta n d in g o f th e m o le cu la r b a sis o f re n al ca n ce r, ta rg e te d th e ra p ie s, r e n a l c a n ce r a n d im m u n ity, a n d g e n e tic fa cto rs a n d re n a l ce ll ca rc in o m a (R C C ). E v id en ce a cq u isitio n : D a ta o n r e ce n tly p u b lish e d (2 0 0 5 2 0 1 1 ) b a sic scie n ce p ap e rs w e re r e v ie w e d. E v id en ce sy n th esis: A d v a n c e s in b a sic r es e a rch h a v e sh o w n th a t re n a l ca n ce r s ca n b e su b d iv id e d b as ed o n sp e cifi c g e n etic p r o fi les. N o w th a t th is m o le cu la r b a sis h a s b e en e sta b lish e d, it is b e co m in g cle a r th a t a d d itio n a l e v e n ts p lay a m a jo r ro le in th e d e v e lo p m e n t o f r e n a l ca n ce r. F o r e x a m p le, a b e rr a n t c h ro m a tin r e m o d e llin g a p p ea rs to b e a m a in d r iv in g fo r c e b e h in d tu m o u r p r o g r e s sio n in c le a r c e ll R C C. A la r g e n u m b e r o f p o te n tia l b io m ar k e rs h av e e m e rg ed u s in g v a r io u s h ig h - th ro u g h p u t p la tfo r m s, b u t a d eq u a te b io m ark e rs fo r R C C a r e still la ck in g. T o b rin g th e p o te n tia l b io m a rk e rs a n d b io m a r k e r p ro fi le s to th e clin ic a l a re n a is a m a jo r ch a lle n g e fo r th e fi e ld. T h e in tr o d u ctio n o f ty r o sin e k in a se in h ib ito rs (T K Is) fo r th er ap y h a s sh ifte d th e in ter est a w a y fro m im m u n o lo g ic a p p r o a ch e s. N e v e rth e le ss, a w e a lth o f ev id e n ce s u p p o r ts im m u n o th er ap y fo r R C C. In te re stin g ly, s tu d ie s ar e n o w a p p e a r in g th a t su g g est a co m b in a tio n o f T K I a n d im m u n o th er a p y m ay b e b e n efi cia l. T h u s fa r, little a tte n tio n h a s b e e n p a id to p a tie n t- sp e c ifi c d iffe r e n c e s. W ith h ig h th r o u g h p u t m e th o d s b ec o m in g ch ea p e r a n d w ith th e a d v a n ce s in se q u e n cin g p o s sib ilitie s, th is s itu a tio n is e x p ecte d to c h a n g e ra p id ly. C o n clu sio n s: G re a t s tr id e s h a v e b e e n m a d e in th e u n d e rsta n d in g o f m o le cu la r m e ch a n ism s o f R C C. T h is h a s le d th is fi e ld to th e e n v ia b le p o sitio n o f h a v in g a ra n g e o f m o le cu la r ly ta rg e te d th e ra p ie s. L a rg e se q u e n cin g e ffo rts a re n o w r ev e alin g m o re a n d m o r e g e n e s r e sp o n s ib l e fo r t u m o u r d e v e lo p m e n t a n d p r o g r e s sio n, o ffe r i n g n e w ta r g e ts fo r th e r a p y. It is fo r e s e e n t h a t t h r o u g h in t e g r a t io n o f h ig h - t h r o u g h p u t p la t fo r m s, p e rso n a lised ca n ce r tre a tm e n t fo r R C C p a tie n ts w ill b e co m e p o ssib le. # 2 0 1 1 E u r o p e a n A s s o c i a t i o n o f U r o l o g y. P u b l i s h e d b y E l s e v i e r B.V. A l l r i g h t s r e s e r v e d. K ey w o r d s: R en al can cer B asic research G en etics Im m u n ity T argeted th erap y B io m ark ers P h arm aco gen o m ics * C o rresp o n d in g a u th o r. 2 6 7 E x p e rim e n tal U ro lo g y, D ep a rtm en t o f U r o lo g y, U n iv ersity M e d ica l C en tr e N ijm e g en, 6 5 0 0 H B N ijm eg e n, T h e N e th e rla n d s. E - m a i l a d d r e s s : e.o o s t e r w i j k @ u r o.u m c n.n l ( E. O o s t e r w i j k ). 0 3 0 2-2 8 3 8 / $ s e e b a c k m a t t e r # 2 0 1 1 E u r o p e a n A s s o c i a t i o n o f U r o l o g y. P u b l i s h e d b y E l s e v i e r B.V. A l l r i g h t s r e s e r v e d. d o i : 1 0.1 0 1 6 / j.e u r u r o.2 0 1 1.0 6.0 4 8
Rak nerki. Współczesna diagnostyka i terapia pod red. Szczylik C, Wcisło G Rozdział 5: Immunohistochemia w raku nerki Ligaj M, Olszewski W
Renal cell tumors Renal cell carcinoma clear cell papillary chromophobe collecting duct medullary mucinous tubular and spindle cell associated with Xp11.2 translocation /TFE3 gene fusion unclassified
Clear cell RCC Perlmann S: Uber einen Fall von Lymphangioma cysticum der Niere. Virchows Arch Pathol Ant Physiol Klin Med 1928; 268:524-535.
ZDJĘCIE 4 DZIELNE W TYM CYTOPLAZMATYCZNE GLOBULKI PAS(+)
PYELONEPHRITIS XANTHOGRANULOMATOSA
MULTILOCULAR CYSTIC RENAL CELL CARCINOMA Feldberg MA, van Waes PF: Multilocular cystic renal cell carcinoma. Am J Roentgenol 1982; 138:953-955.
PODTYP WIELOTORBIELOWATY RAKA JASNOKOMÓRKOWEGO - 5% RAKÓW JASNOKOMÓRKOWYCH - RADIOLOGICZNIE: WIELOKOMOROWA TORBIEL - BRAK DONIESIEŃ O NAWROTACH CZY ROZSIEWIE PRZERZUTOWYM Suzigan S, Lopez-Beltran A, Montironi R, et al: Multilocular cystic renal cell carcinoma: a report of 45 cases of a kidney tumor of low malignant potential. Am J Clin Pathol 2006; 125:217-222.
Renal cell tumors Renal cell carcinoma clear cell papillary chromophobe collecting duct medullary mucinous tubular and spindle cell associated with Xp11.2 translocation /TFE3 gene fusion unclassified
Papillary RCC
prcc PODTYP 1 prcc PODTYP 2 Pignot G, Elie C, Conquy S, et al: Survival analysis of 130 patients with papillary renal cell carcinoma:prognostic utility of type 1 and type 2 subclassification. Urology 2007; 69:230-235.
Renal cell tumors Renal cell carcinoma clear cell papillary chromophobe collecting duct medullary mucinous tubular and spindle cell associated with Xp11.2 translocation /TFE3 gene fusion unclassified
Chromophobe RCC
WARIANT KLASYCZNY WARIANT KWASOCHŁONNY
Chromophobe RCC Onkocytoma
Renal cell tumors Renal cell carcinoma clear cell papillary chromophobe collecting duct medullary mucinous tubular and spindle cell associated with Xp11.2 translocation /TFE3 gene fusion unclassified
GEN FUZYJNY TRANSLOKACJA TYP NOWOTWORU CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA ASPL-TFE3 t(x;17)(p11.2;q25) RCC rzadko ASPL-TFE3 der(17)t(x;17)(p11.2;q25) ASPS nd PRCC-TFE3 t(x;1)(p11.2q21) RCC 78% PSF-TFE3 t(x;1)(p11.2q34) RCC 20% NonO-TFE3 inv(x)(p11;q12) RCC rzadko CLTC-TFE3 t(x;17)(p11.2;q23) RCC rzadko Alpha-TFEB t(6;11)(p21;q12) RCC rzadko Nieznany-TFE3 t(x;10)(p11.2;q23) RCC rzadko Nieznany-TFE3 t(x;3)(p11.2;q23) RCC rzadko Nieznany-TFE3 t(x;19)(p11.2;q13.1) RCC rzadko Argani P, Ladanyi M. The evolving story of renal translocation carcinomas. Am J Clin Pathol 2006; 126: 332 334 Liu Y, Xu B, Chen F: Recent Advances in Renal Cell Carcinoma Associated with Xp11.2 Translocations/TFE Gene Fusions. N A J Med Sci. 2012;5(1):43-47
Armah et al. Complete karyotype of Xp11 translocation RCC with novel breakpoints, t(x;19)(p11.2;q13.1). Diagnostic Pathology 2009 4:15
RCC Z TRANSLOKACJĄ IMMUNOHISTOCHEMIA CK (+) ~ 50% PRZYPADKÓW, R-CJA SŁABA, OGNISKOWA CD10 (+) TFE3 (+) CLTC-TFE3, PSF-TFE3: Alpha-TFEB: CK(+), HMB-45 (+) MELAN-A (+) CK(-), HMB45(+), Melan A(+) Liu Y, Xu B, Chen F: Recent Advances in Renal Cell Carcinoma Associated with Xp11.2 Translocations/TFE Gene Fusions. N A J Med Sci. 2012;5(1):43-47
GEN FUZYJNY TRANSLOKACJA TYP NOWOTWORU CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA ASPL-TFE3 t(x;17)(p11.2;q25) RCC rzadko ASPL-TFE3 der(17)t(x;17)(p11.2;q25) ASPS nd PRCC-TFE3 t(x;1)(p11.2q21) RCC 78% PSF-TFE3 t(x;1)(p11.2q34) RCC 20% NonO-TFE3 inv(x)(p11;q12) RCC rzadko CLTC-TFE3 t(x;17)(p11.2;q23) RCC rzadko Alpha-TFEB t(6;11)(p21;q12) RCC rzadko Nieznany-TFE3 t(x;10)(p11.2;q23) RCC rzadko Nieznany-TFE3 t(x;3)(p11.2;q23) RCC rzadko Nieznany-TFE3 t(x;19)(p11.2;q13.1) RCC rzadko Argani P, Ladanyi M. The evolving story of renal translocation carcinomas. Am J Clin Pathol 2006; 126: 332 334 Liu Y, Xu B, Chen F: Recent Advances in Renal Cell Carcinoma Associated with Xp11.2 Translocations/TFE Gene Fusions. N A J Med Sci. 2012;5(1):43-47
RAKI Z TRANSLOKACJĄ Xp11.2/ GENEM FUZYJNYM ZAW. TFE3 - DZIECI I MŁODZI DOROŚLI (WIĘKSZOŚĆ <18 R.Ż) - RÓŻNORODNA MORFOLOGIA (MAKRO- I MIKROSKOPOWO) - IHC: TFE3(+), SŁABA, OGNISKOWA REAKCJA NA MARKERY NABŁONKOWE - ROKOWANIE RÓŻNE ZALEŻNE OD TRANSLOKACJI
Renal cell tumors Renal cell carcinoma clear cell papillary chromophobe collecting duct medullary mucinous tubular and spindle cell associated with Xp11.2 translocation /TFE3 gene fusion unclassified
Tubulocystic carcinoma
RCC związany z nabytą torbielowatością nerek (APKD/ESKD-associated RCC)
Thyroid follicular carcinoma-like RCC
RCC patomorfologiczne czynniki rokowicze stopień zaawansowania stopień histologicznej złośliwości średnica guza wzrost naciekający martwica guza typ histologiczny inwazja drobnych naczyń marginesy chirurgiczne
RCC stopień zaawansowania patologicznego AJCC TNM 2010, wyd.7. pt guz pierwotny TX nie można ocenić guza T0 nie stwierdza się obecności guza T1 guz średnicy nie większej niż 7 cm, ograniczony do nerki T1a - guz średnicy nie większej niż 4 cm, ograniczony do nerki T1b - guz średnicy 4 7 cm, ograniczony do nerki T2 guz średnicy powyżej 7 cm, ograniczony do nerki T2a guz średnicy powyżej 7cm, nie większy niż 10cm T2b guz średnicy powyżej 10cm T3 guz zajmujący naczynia nerkowe lub naciekający tkanki okołonerkowe z wyłączeniem nacieku nadnercza po stronie zajętej nerki i nie przekraczający powięzi Geroty, T3a makroskopowe zajęcie światła żyły nerkowej (lub jej odgałęzień segmentalnych zawierających w ścianie mięśniówkę) lub naciekanie tkanki tłuszczowej: okołonerkowej albo zatoki nerki T3b makroskopowe zajęcie światła żyły głównej dolnej, poniżej poziomu przepony T3c makroskopowe zajęcie światła żyły głównej dolnej powyżej poziomu przepony lub naciekanie ściany żyły głównej dolnej T4 guz szerzący się poza powięź Geroty lub naciekający przez ciągłość nadnercze po stronie zajętej nerki
RCC stopień zaawansowania patologicznego AJCC TNM 2010, wyd.7. pn okoliczne węzły chłonne (przywnękowe, okołoaortalne i otoczenia żyły wrotnej) pnx nie można ocenić węzłów chłonnych pn0 nie stwierdza się przerzutów do węzłów chłonnych pn1 - pojedynczy przerzut do węzła chłonnego pn2 przerzuty w więcej niż 1 węźle chłonnym pm przerzuty odległe pmx nie można ocenić przerzutów odległych pm0 nie stwierdza się przerzutów odległych pm1 przerzuty odległe ( IV ) ( IV )
RCC patomorfologiczne czynniki rokowicze stopień zaawansowania stopień histologicznej złośliwości średnica guza wzrost naciekający martwica guza typ histologiczny inwazja drobnych naczyń marginesy chirurgiczne
RCC - STOPIEŃ ZŁOŚLIWOŚCI A PRZEŻYCIE Wg Fuhrman et al. 1982
WARIANT RZEKOMOMIĘSAKOWY SARCOMATOID CARCINOMA - 1-6,5% RCC - ZWIĄZANY Z RÓŻNYMI TYPAMI HISTOLOGICZNYMI - NAJCZĘŚCIEJ PRZYPOMINA MFH - IhCH I ME: RÓŻNICOWANIE NABŁONKOWE - POGARSZA ROKOWANIE
RCC patomorfologiczne czynniki rokowicze stopień zaawansowania stopień histologicznej złośliwości średnica guza wzrost naciekający martwica guza typ histologiczny inwazja drobnych naczyń marginesy chirurgiczne
5-letnie przeżycie zależne od nowotworu (cancer specific survival) Typ jasnokomórkowy (ccrcc) 72% Typ brodawkowaty (prcc) 91% Typ chromofobny (crcc) 88% Lohse CM, Cheville JC: A review of prognostic pathologic features and algorithms for patients treated surgically for renal cell carcinoma. Clin Lab Med 2005; 25:433-464.
Typ histologiczny Clear cell carcinoma średnie przeżycie 5-letnie 55 60% Lepiej rokują Multilocular cystic renal cell carcinoma Chromophobe RCC Papillary RCC Mucinous tubular and spindle cell carcinoma Gorzej rokują: Collecting duct carcinoma medullary carcinoma
ZDJ 4-DZILNE MUCINOUS TUBULAR AND SPINDLE CELL AFIP 2-109-2-112
Mucinous tubular and spindle cell carcinoma Ok.100 opublikowanych przypadków MacLennan GT, Farrow GM, Bostwick DG: Low-grade collecting duct carcinoma of the kidney: report of 13 cases of low-grade mucinous tubulocystic renal carcinoma of possible collecting duct origin. Urology 1997; 50:679-684. K:M 4:1 Pojedyncze przypadki z przerzutami Nie opisano zgonów spowodowanych nowotworem.
Typ histologiczny Clear cell carcinoma średnie przeżycie 5-letnie 55 60% Lepiej rokują Multilocular cystic renal cell carcinoma Chromophobe RCC Papillary RCC Mucinous tubular and spindle cell carcinoma Gorzej rokują: Collecting duct carcinoma medullary carcinoma
Typ histologiczny Clear cell carcinoma średnie przeżycie 5-letnie 55 60% Lepiej rokują Multilocular cystic renal cell carcinoma Chromophobe RCC Papillary RCC Mucinous tubular and spindle cell carcinoma Gorzej rokują: Collecting duct carcinoma Medullary carcinoma
drepanocyt
Rak rdzeniasty (Medullary carcinoma) Ok.100 przypadków na świecie Średni wiek pacjenta 19 lat (5-40) 75% przypadków w lewej nerce W 90% u pacjentów czarnoskórych >90% przypadków towarzyszy hemoglobinopatia sierpowatokrwinkowa (HbAs, HbSC lub HbSS)
Rak rdzeniasty (Medullary carcinoma) 95% przypadków rozsiew w momencie rozpoznania Przeżycie 2-68 tygodni (średnio 19 tyg.) Selby DM, Simon C, Foley JP, et al: Renal medullary carcinoma: can early diagnosis lead to long-term survival?. J Urol 2000; 163:1238. Jarzembowski JA, Perry A, Dehner LP: Medullary renal cell carcinoma (MRCC) and malignant rhabdoid tumor (MRT) share loss of INI1 expression and may be related entities. Mod Pathol 2007; 20:280. Pirich LM, Chou P, Walterhouse DO: Prolonged survival of a patient with sickle cell trait and metastatic renal medullary carcinoma. J Pediatr Hematol Oncol 1999; 21:67-69. Stahlschmidt J, Cullinane C, Roberts P, et al: Renal medullary carcinoma: prolonged remission with chemotherapy, immunohistochemical characterisation and evidence of bcr/abl rearrangement. Med Pediatr Oncol 1999; 33:551-557.
RCC patomorfologiczne czynniki rokowicze stopień zaawansowania stopień histologicznej złośliwości średnica guza wzrost naciekający martwica guza typ histologiczny inwazja drobnych naczyń marginesy chirurgiczne
RCC patomorfologiczne czynniki rokowicze stopień zaawansowania stopień histologicznej złośliwości średnica guza wzrost naciekający martwica guza typ histologiczny inwazja drobnych naczyń marginesy chirurgiczne
J Urol. 2011 May;185(5):1604-10. Epub 2011 Mar 21. Simple enucleation is equivalent to traditional partial nephrectomy for renal cell carcinoma: results of a nonrandomized, retrospective, comparative study. Minervini A, Ficarra V, Rocco F, Antonelli A, Bertini R, Carmignani G, Cosciani Cunico S, Fontana D, Longo N, Martorana G, Mirone V, Morgia G, Novara G, Roscigno M, Schiavina R, Serni S, Simeone C, Simonato A, Siracusano S, Volpe A, Zattoni F, Zucchi A, Carini M; 982 pacjentów po NSS i 537 pacjentów po prostej enukleacji guza 16 ośrodków akademickich, 1997-2007 NSS Enukleacja Liczba pacjentów Okres obserwacji 51 ± 37.8 miesięcy 54.4 ± 36 miesięcy 5- i 10-letnie PFS 88.9 / 82% 91.4% / 90.8% 5- i 10-letnie CSS 93.9% / 91.6% 94.3% / 93.2%
+ margines po NSS 1390 pacjentów - NSS 1972-2005 Średni okres obserwacji - 3,4 lat 5% (n=77) pacjentów mikroskopowo + margines chirurgiczny
+ margines po NSS + margines chirurgiczny nie wiązał się ze zwiększonym ryzykiem wznowy miejscowej ani rozsiewu przerzutowego Yossepowitch et al. Yossepowitch et al. Page 9 Page 8 NIH-PA Author Manuscript Local recurrence-free survival. NIH-PA Author Manuscript Figure1. Figure2. Metastatic-progression free survival Yossepowitch, J Urol 2008
Molekularne czynniki prognostyczne?
FIN DZIĘKUJĘ