Czeskie jednostki wyrażające negatywne stany emocjonalne i ich polskie ekwiwalenty. Analiza na materiale z korpusu paralelnego InterCorp dr Elżbieta Kaczmarska Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Wydział Polonistyki Uniwersytet Warszawski
závidět / žárlit Strzeż się, panie, zazdrości! O, strzeż się Tego potwora zielonookiego, Co pożerając ofiarę z niej szydzi. (William Shakespeare, Otello)
Motywacja Kontakt z językiem obcym Konieczność rozumienia i przekładu Nieoczekiwane trudności podczas konfrontacji języków blisko spokrewnionych Fałszywi przyjaciele tłumacza Nieprzetłumaczalność (również leksyka bezekwiwalentna) Niemożność wyrażenia dokładnie tego samego Szczególnie ryzykowne czasowniki wyrażające stan psychiczny Słowniki klasyczne / słowniki elektroniczne / translatory online
Cel Analiza dwóch fraz czeskich oraz próba ustalenia ich polskich ekwiwalentów Badanie na podstawie korpusu równoległego [porównywalny / subkorpus (?)] Znaczenie słownikowe badanych czasowników Jakie jest znaczenie badanych czeskich jednostek i jak może je rozumieć osoba, dla której językiem ojczystym jest język polski?
Czasowniki wyrażające stany psychiczne... są często wieloznaczne... ile tracimy w przekładzie... jak trudno je przełożyć... co właściwie znaczą (niektóre z nich)
InterCorp źródło danych
KonText (InterCorp, wersja 7)
Słownik Narzędzia: o word-to-word alignment: GIZA++ o tagging: Morfeusz+TakIPI, Hajič+morče Teksty: o korpus InterCorp wersja 6, tylko beletrystyka o bez rozróżnienia na czeskie/polskie/obce oryginały o tylko wiązanie 1:1 o czeskie teksty: 11 885 KW o polskie teksty: 11 860 KW Wyniki: wyekstraktowane pary lematów: 8 651 K wyekstraktowane hasła dwujęzyczne: 528 K Automatyczna ekstrakcja dr inż. Alexandr Rosen (FF UK, Praha)
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 závidět záviděti (komu; komu co, koho, čeho) pociťovat závist k někomu nepřát (komu co, koho): o z. boháčům, šťastným lidem; lidé si navzájem závidí; z. mladé dívce krásu, ženicha; mnozí mu té slávy záviděli (Prav.); tu funkci ti nezávidím nechtěl bych ji; je hoden závidění (Mach.) závisti; záviděná dívka (Pujm.) budící závist; místečko tak krásné a tak lahodné, že až k závidění (Ner.) vzbuzovalo závist;
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 závidět závidět impf, závidívat iter 1 pociťovat závist; nepřát frame: ACT obl 1 ADDR obl 3 PAT obl 4, že, cont -example: záviděl jí její vzdělání / rozhled / že je chytrá; závidí i nos mezi očima; závidí mu, co všechno má -diat: deagent: v naší vesnici se závidí i nos mezi očima -rcp: ACT-ADDR: Jan a Marie si záviděli -class: mental action
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 závidět https://trnka.ff.cuni.cz/~vavrin/ic_slovnik/index.php 188 závidět zazdrościć 26 závidět zazdrość 16 závidět pozazdrościć 7 závidět zazdrosny 4 závidět zawiść 1 závidět darzyć 1 závidět straszliwie 1 závidět współzawodniczyć 1 závidět zwyknąć
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 Tu jejich zjevnou pohodu a bezstarostnost jim upřímně záviděl. Szczerze im zazdrościł pogody ducha i beztroski. [Viewegh-UcastniciZajez] Agnes záviděla Paulovi, že žije, aniž si musí stále uvědomovat, že má tělo. Agnes zazdrościła Paulowi, że może żyć bez ciągłej świadomości własnego ciała. [Kundera-Nesmrtelnost]...a já vůbec nezávidím budoucím badatelům při textologické práci na Dopisech Dubence....a ja wcale nie zazdroszczę przyszłym badaczom pracy tekstologicznej nad Listami do Kwiecieńki. [Hrabal- Ruzovy_kavalir]
ekscerpcja / beletrystyka / cz pl (analiza manualna) závidět 50 zazdrościć 45 pozazdrościć 3 być zazdrosny 1 inne 1
spokojen, že mu nemá co závidět zadowolony, że nie potrzebuje być zazdrosny
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 žárlit žárliti 1. (na koho, co; ~; s kým) pociťovat nelibost, bolest, zlost vůči někomu milovanému, protože má rád někoho jiného; pociťovat nelibost, bolest, zlost vůči někomu, koho má ráda milovaná osoba: o ž. na svou ženu; ž. bez příčiny; ž. jako Othello; milovník s milenkou žárlí (Klác.); žárlila na všechny ženy v jeho blízkosti; Evička s Mařičkou nežárlila (Svět.); přen. nežárlila na jeho lásku k vědě 2. (na koho) pociťovat řevnivost, nevraživost na někoho pro jeho úspěchy; nevražit, řevnit 1; (nač) nepřát, závidět (komu co): o nežárlím na šťastnější soudruhy (Herrm.); ž. jeden na druhého; ž. na něčí úspěchy, krásu, slávu předp. roz- se, za-;
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 žárlit závidět impf, závidívat iter 1 pociťovat nelibost / bolest / vztek / zlost k něčemu / na někoho; závidět frame: ACT 1 obl PAT obl na+4, že, cont -example: Davídek žárlil na svou mladší sestřičku; žárlil na jeho úspěchy; nežárlím na jeho novou přítelkyni; strašně žárlil, že nevyhrál místo tebe; žárlil, jak mu to jde -diat: -rcp: -class: deagent: Nesnáším, když se žárlí očima ACT-PAT: žárlili na sebe mental action
Elżbieta Kaczmarska 26.03.2015 žárlit https://trnka.ff.cuni.cz/~vavrin/ic_slovnik/index.php?order=freqdesc 141 žárlit zazdrosny 25 žárlit zazdrość 14 žárlit zazdrościć 2 žárlit być 1 žárlit osiłek 1 žárlit owszem 1 žárlit odprawić 1 žárlit rywalka 1 žárlit wrzeć 1 žárlit zawiść 1 žárlit chwycić 1 žárlit bądź 1 žárlit pewno
Elżbieta Kaczmarska 26.03.2015 Zdálo se mi, že na pani učitelku žárlí a přišlo mi jí líto. Wydawało mi się, że jest o panią nauczycielkę zazdrosna, i było mi jej trochę żal. [Douskova-Hrdy_Budzes] že nemusím na jejího muže žárlit że nie muszę być zazdrosny o jej męża [kundera-zert] Navíc jsem žárlil na Alici, že mě nechala jen tak rozbaleného, že si mě přestala všímat, nemazlila se se mnou, nýbrž s Edvínem Ponadto byłem zazdrosny o Alicję, bo zostawiła mnie odwiniętego z pieluszek, bo przestała zwracać na mnie uwagę, pieściła się już nie ze mną, tylko z Edwinem [Grusa-Dotaznik] Povídám, jako vždycky, von na mě žárlí, že jsem mladší než von. Powiadam, jak zawsze, on mi zazdrości, że jestem młodszy niż on [Hrabal- Prilis_hl_samot] Právě proto, že už nechce žárlit, bere vážně a bez podezření jeho tvrzení! Właśnie dlatego, że nie chce już zazdrościć, przyjmuje jego słowa poważnie i bez podejrzeń! [Kundera-Valcik_na_rozl]
ekscerpcja / beletrystyka / cz pl (analiza manualna) žárlit 59 być zazdrosny 46 zazdrościć 7 zazdrość 3 poczuć zazdrość 1 zawiść 1 błąd 1
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 Jestem zazdrosna 8.03.2002 Panie Profesorze, Serdecznie dziękuję za odpowiedź na moje poprzednie pytanie. Czas na kolejne. Moj dylemat dotyczy wyrażania zazdrości... Jestem mężatką. Wyobraźmy sobie, ze wokół mojego męża "kręci" się jakaś atrakcyjna kobieta. Mój mąż zwraca na nią uwagę, podchodzi, rozmawia... Ja, będąc oczywiście bardzo wściekłą, mówię: "Nie rób tego nigdy więcej, bo jestem..." No właśnie, jak się mówi: "Jestem o ciebie zazdrosna" czy "Jestem o nią zazdrosna"? Te dwa wyrażenia słyszy się często. Problem w tym, że odnoszą się one do tej samej sytuacji, takiej jak na przykład ta przeze mnie Panu przedstawiona. Proszę o wyjaśnienie. Istotnie, jest tu pewna językowa nielogiczność, ponieważ w tych dwóch użyciach przymiotnik zazdrosny może być stosowany. Trochę podobnie jest z pożyczaniem: "Pożyczyłem książkę" może dotyczyć zarówno pożyczenia jej przeze mnie komuś, jak i od kogoś - tyle tylko, że te dodatkowe rozszerzenia mogą precyzować. W praktyce, gdy mówię, że jestem zazdrosny o żonę, odnoszę to do sytuacji "w ogóle", gdy zaś mówię (np. do żony), że jestem zazdrosny o jej kolegę, odnoszę to do jej relacji z konkretnym człowiekiem. Zazwyczaj wiemy, o co chodzi - ale rzeczywiście, tu nasz język nie sprawdza się za dobrze.
Elżbieta Kaczmarska 30.03.2015 Algorytm VERB Valence analysis Case Grammar Pattern Grammar Cognitive Grammar Equivalent equivalent (trápit, nenávidět) equivalent (toužit inf) equivalent equivalent (být líto) equivalent equivalent (milovat (toužit) / mít rád (?))