Zofia Kowalska ZARZĄDZANIE W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

Zofia Kowalska ZARZĄDZANIE W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Specyfika współczesnych zagrożeń powoduje, że społeczeństwo staje przed problemami nie tylko klęsk naturalnych, ale także zagrożeń technologicznych oraz aktów terroru. Ta sytuacja wymogła tworzenie kompleksowych i zintegrowanych narzędzi zarządzania kryzysowego. W tworzeniu systemu zarządzania kryzysowego istotną rolę spełniają organy zarządzające wdrażając metody, które umożliwiają obniżenie stopnia oddziaływania zagrożeń na funkcjonowanie organizacji, a także planowanie i podejmowanie czynności zapobiegawczych umożliwiających minimalizację wpływu i występujących zagrożeń. Ponieważ cele ochrony ludności realizowane są przez ogromną liczbę podmiotów, dlatego też aby sprostać wyzwaniom początku XXI wieku istnieje potrzeba posiadania odpowiedniej wiedzy, która pozwoli nabyć umiejętności korzystania z najnowszych narzędzi i nowoczesnych metod zarządzania kryzysowego. Tematyka wykładów obejmuje zagadnienia nowoczesnych systemów zarządzania kryzysowego na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej Wykład 1. Istota kryzysu i sytuacji kryzysowej pojęcia, definicje, rodzaje kryzysów, analiza sytuacji kryzysowej. Pierwszym istotnym krokiem w ustanowieniu struktury zarządzania kryzysowego jest rozważenie definicji zarówno pojęcia kryzysu, jak i sytuacji kryzysowej. Termin "kryzys" oznacza okres przełomu, punkt zwrotny, moment w którym rozstrzygany jest dalszy stan rzeczy, czyli trwanie lub nie danego podmiotu. Kryzys jest definiowany również jako: przesilenie stanu rzeczy, decydujący zwrot ku dobremu lub złemu; stan niebezpieczny, a także "moment", okres przełomu, przesilenie, okres załamania gospodarczego. Którąkolwiek z tych definicji byśmy użyli, istotną cechą jest fakt przełomu i zwrotu (ku dobremu lub złemu) w funkcjonowaniu obiektu naszego zainteresowania. Cechy te pozwalają stwierdzić, że aby zjawisko było postrzegane jako kryzys musi zaistnieć nagłe, realne i nieakceptowane przez dany podmiot zagrożenie jego interesów i celów. Jeśli kryzys jest zerwaniem istniejącego stanu, które prowadzi do zmiany jego struktury, to zjawisko tego zerwania, trwające w czasie, rozpoczynające się od stanu równowagi poprzez niestabilność do stabilności w nowej sytuacji określić można jako "sytuację kryzysową". Zgodnie z nowelizacją ustawy o zarządzaniu kryzysowym przez sytuację kryzysową należy rozumieć "sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczenstwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków". Sytuacje kryzysowe,tak jak i kryzysy, mogą mieć charakter konfliktowy, politycznomilitarny oraz niekonfliktowy zwany cywilnym. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku wymagają podjęcia w bardzo krótkim okresie czasu, kroków zaradczych z wprowadzeniem stanów nadzwyczajnych włącznie. Ponieważ wymuszają podejmowanie systemowych, wieloetapowych działań, dużego znaczenia nabiera fakt posiadania wcześniej przyjętych

procedur reagowania, w tym zarządzania oraz dostosowanie planowanych reguł działania w danej sytuacji. Efekty kształcenia: zrozumienie istoty zdarzeń nadzwyczajnych wywołujących kryzysy i sytuacje kryzysowe Wykład 2. Podstawy prawne dotyczące zarządzania kryzysowego oraz ich rola i znaczenie dla sprawnej organizacji i prowadzenie działań antykryzysowych w państwie. Omówienie podstaw prawnych funkcjonowania systemu bezpieczeństwa powszechnego oraz - stanowiącego jego komponent - systemu reagowania kryzysowego, a także organów administracji właściwych w tym zakresie, należy rozpocząć od przywołania art. 126 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, iż Prezydent RP stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa Państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Art.146 stanowi z kolei, że do Rady Ministrów należy zapewnienie bezpieczenstwa wewnętrznego i zewnętrznego państwa oraz porządku publicznego. Wreszcie art. 228 i następne regulują zasady wprowadzania stanów nadzwyczajnych: stanu wojennego, wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej. Zgodnie z Konstytucją można je wprowadzić w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Szczegółowe regulacje dotyczące ww. stanów zawarte są w: ustawie z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 156, poz. 1301, ze zm.); ustawie z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz.U. Nr 113, poz. 985 ze zm.); ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. O stanie klęski żywiołowej (Dz.U. Nr 62,poz 558 ze zm) Przepisy odnoszące się do systemu reagowania kryzysowego znajdziemy także w treści wielu ustaw konstytuujących podział administracyjny kraju oraz strukturę i zadania administracji. Należy tu wskazać ustawę z dnia 5 czerwca 1998 r, o administracji rządowej w województwie (Dz.U. 2001, Nr 80, poz 872, ze zm.), która w art.15 stanowi, iż wojewoda - jako przedstawiciel Rady Ministrów zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje działalnością m.in.w zakresie zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków. Z kolei ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U.2001, Nr 142, poz.1590, ze zm.)., z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U.2001, Nr 142, poz 1592, ze zm.) oraz z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U.2001, Nr 142, poz 1591, ze zm.)- nakładają na organy samorządu terytorialnego zadania z zakresu obronności, porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia, zdrowia ludzi oraz ochrony środowiska. Powyższe akty prawne odnoszące się do systemu reagowania kryzysowego należy uzupelnić przede wszystkim o ustawę z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.2002, Nr 147, poz 1229, ze zm.) oraz ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2004,Nr 241, poz 2416, ze zm.), która

określa m.in. zadania Szefa Obrony Cywilnej Kraju oraz szefów obrony cywilnej wojewodztwa, powiatu i gminy. Zgodnie z ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz.U. 2003, Nr 159, poz 1548, ze zm.), naczelnym organem administracji publicznej odpowiedzialnym za obszar bezpieczeństwa cywilnego jest minister właściwy ds. wewnętrznych, który odpowiada m.in. za ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego; obronę cywilną; ochronę przeciwpożarową; przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu. Uchwalenie w 2007 r. ustawy o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U.2007, Nr 89, poz 590 ) oraz wprowadzenie w 2009 r. (Dz.U.2009, Nr 131, poz 1076) i 2010 r. (Dz.U.2010, Nr 240, poz 1600) nowelizacji tej ustawy, nałożyło na władze administracji samorządowej szczebla gminnego i powiatowego oraz administacji rządowej szczebla wojewódzkiego obowiązek organizacji nowoczesnych systemów w zarządzaniu kryzysowym na odpowiednich stopniach funkcjonowania administracji. Efekty kształcenia: znajomość prawa dot. zarządzania kryzysowego oraz miejsca zarządzania kryzysowego w administracji państwowej i samorządowej Wykład 3. Organizacja systemu zarządzania kryzysowego w Polsce. - system zarządzania w sytuacjach kryzysowych (etapy, zasady, struktury) - system kierowania reagowaniem kryzysowym (organy, centra, zespoły, sztaby, grupy) W zarządzaniu kryzysowym wyróżnia się cztery fazy (etapy): zapobieganie, przygotowanie, reagowanie i odbudowę. Zapobieganie oznacza długotrwałe, często ciągłe działania, których celem jest ograniczenie prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia. Przygotowanie wymaga przydzielenia obowiązków i kompetencji w zakresie działań kryzysowych oraz zgromadzenia zasobów niezbędnych do realizacji tych działań. Reagowanie to konieczność podjęcia pilnych działań w przypadku powstania niebezpiecznego zdarzenia, mających na celu ochronę życia i mienia. Odbudowa to działania mające na celu przywrócenie funkcjonowania infrastruktury technicznej oraz życia społecznego i ekonomicznego społeczności do stanu normalnego. System zarządzania kryzysowego opiera się na trzech podstawowych zasadach: Zasada prymatu układu terytorialnego uznaje za podstawę swojej konstrukcji trójstopniowy podział terytorialny kraju (gmina, powiat, województwo) i sprowadzenie do funkcji pomocniczej układu branżowego. Zasada jednoosobowego kierownictwa stanowi przypisanie kompetencji i odpowiedzialności w zakresie zwierzchnictwa i kierowania w sytuacjach kryzysowych, jednoosobowemu kierownictwu działającemu na poszczególnych szczeblach, sprawującemu władzę na administracji ogólnej. Zasada powszechności oznacza, że zarządzanie w sytuacji kryzysowej realizują organy władzy publicznej we współdziałaniu ze specjalistycznymi instytucjami i organizacjami oraz ogółem społeczeństwa. W składzie systemu zarządzania kryzysowego i kierowania jego działalnością niezbędne są odpowiednie instytucje i struktury organizacyjne, które tworzone są na wszystkich poziomach

zarządzania, zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U 2007 Nr 89, poz.590 ze zmianami. Poziom krajowy Rada Ministrów z Prezesem Rady Ministrów na czele; Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego organ opiniodawczo-doradczy; Rządowe Centrum Bezpieczeństwa pełniące również funkcję Krajowego Centrum Zarządzania Kryzysowego. Poziom Wojewódzki Wojewoda; Wojewodzki Zespół Zarządzania Kryzysowego organ pomocniczy wojewody; Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Poziom Powiatowy Starosta; Powiatowy Zespół Zarzadzania Kryzysowego organ pomocniczy powołany przez starostę; Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego. Poziom Gminy Wójt, Burmistrz lub Prezydent Miasta; Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego; Gminne (Miejskie) Centrum Zarządzania Kryzysowego tworzone przez Wójta, Burmistrza lub Prezydenta Miasta tylko w przypadku, gdy uzna on to za konieczne. Efekty kształcenia: znajomość zasad organizacji systemu zarządzania kryzysowego w państwie oraz zasad tworzenia struktur organizacyjnych na wszystkich szczeblach administacji. Wykład 4. Współdziałanie w ramach systemu zarządzania kryzysowego Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Straży Granicznej i innych podmiotów oraz Sił Zbrojnych w wykonywaniu ustawowych zadań. Zgodnie z ustawą o zarządzaniu kryzysowym, w posiedzeniach Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego na prawach członka biorą udział m.in. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, Komendant Główny Policji, Komendant Główny Straży Granicznej. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej kieruje służbą, która realizuje najliczniejszą i najważniejszą grupę zadań z zakresu ochrony ludności. Najistotniejsze z nich dotyczą przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym zagrożeniem, a także zapewnienie sił i środków do ich zwalczania, a przede wszystkim prowadzenie dzałań ratowniczych. Jako wiodący podmiot krajowego systemu ratowniczo gaśniczego, PSP realizuje zadania w zakresie walki z pożarami oraz innymi klęskami żywiołowymi, a także ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego. Komendant Główny Policji kieruje formacją przeznaczoną do ochrony bezpieczenstwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego w strefie zagrożenia, co należy do wiodących przedsięwzięć w czasie sytuacji kryzysowych. Ponadto Policja może realizować zadania w zakresie ratownictwa; ewakuacji; zabezpieczenia zniszczonej infrastruktury

organizacji objazdów i kierowania ruchem w strefie zniszczeń; poszukiwania zaginionych; ochrony mienia; pomocy psychologicznej; prawnej;informowania ludności i władz. Komendant Główny Straży Granicznej kieruje służbą, która ochrania granicę państwową oraz kontroluje ruch graniczny. Rozpoznaje, wykrywa i zwalcza przestępstwa i wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu związane z komunikacją lotniczą; przemieszczaniem przez granicę państwową towarów niebezpiecznych. Może również,jak Policja, realizować zadania w zakresie ratownictwa. W zarządzaniu kryzysowym istotną rolę odgrywa system planowania i kierowania użyciem sił i środków. Szczególnie ważna rola przypada wojewodzie. Dotyczy to zagadnień związanych ze współpracą cywilno wojskową na poziomie województwa dlatego, że to właśnie wojewoda ma uprawnienia występowania o użycie pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych RP do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, jeżeli użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może okazać się niewystarczające. W realizacji zadań mogą uczestniczyć oddziały Sił Zbrojnych, stosownie do ich przygotowania specjalistycznego zgodnie z wojewódzkim planem reagowania kryzysowego. W realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowgo organy administacji współdziałają również z systemem ratownictwa medycznego oraz podmiotami innych systemów ratowniczych jak Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa SAR, Stacje Ratownictwa Górniczego a także z organizacjami pozarządowymi (np.gopr,topr,wopr) i organizacjami humanitarnymi (np.pck). Efekty kształcenia: uświadomienie, jak ważną rolę w zarządzaniu kryzysowym pełnią służby podległe Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administacji; Ministowi Obrony Narodowej, a także innych podmiotów, organizacji pozarządowych i organizacji humanitarnych. Wykład 5. Obrona cywilna i Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy jako element ochrony ludności w sytuacjachj kryzysowych Stosownie do obowiązujących unormowań prawnych, obrona cywilna RP jest elementem systemu obronnego państw i stanowi kompleks wewnętrznie skoordynowanych interdyscyplinarnych przedsięwzięć o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, inwestycyjnym, logistycznym i zaopatrzeniowym. Przedsięwzięcia te są realizowane przez organy władzy i administracji rządowej oraz inne organy i instytucje panstwowe, organy samorządu terytorialnego, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne, a także poszczególnych obywateli. Celem obrony cywilnej jest ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska. Powyższy cel osiąga się poprzez realizację zadań wynikających z Protokołu Dodatkowego I do Konwencji Genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r., który Rzeczypospolita Polska przyjęła 19 września 1991 r.(dz.u.1992 Nr41, poz.175). Krajowe regulacje prawne dotyczące obrony cywilnej, tj. ustawa o powszechnym obowiązku obrony oraz akty wykonawcze do niej, nie są spójne i nie wyczerpują wszystkich obszarów zadaniowych obrony cywilnej wymienionych przez Protokół. Przepisy nie określają jednoznacznie zadań ochrony ludności realizowanych w czasie pokoju, ograniczając się do zadań

obejmujących działalność planistyczną, organizacyjną, szkoleniową i upowszechniającą wiedzę na temat problematyki obrony cywilnej. Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy będący jednym z elementów bezpieczeństwa państwa, zgodnie z właściwością terytorialną, tworzą oraz koordynują jego funkcjonowanie następujące organy władzy: wójt (burmistrz lub prezydent miasta) w zakresie zadań ustalonych przez wojewodę; starosta, który określa zadania i kontroluje wykonywanie zadań na obszarze powiatu, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza systemem przy pomocy powiatowego zespołu zarządzania kryzysowego; wojewoda, który określa zadania i kontroluje ich wykonanie na obszarze województwa, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza systemem przy pomocy wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego. System ten jest zorganizowany w sposób zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie na poszczególnych poziomach tj.: powiatowym jako poziomie wykonawczym, wojewódzkim jako poziomie wspomagania i koordynacji działań na obszarze województwa i centralnym jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze kraju. Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy funkcjonuje w dwóch stanach: stałym czuwaniu i doraźnym reagowaniu, polegającym na podejmowaniu działań ratowniczych przez własne siły i środki powiatu i gmin; wykonywaniu działań ratowniczych wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, wtedy uruchamiany jest poziom wspomagania i koordynacji ze szczebla wojewódzkiego, a przy dużych lub złożonych działaniach ratowniczych, ze szczebla centralnego. Szczegółowe zasady uruchamiania sił i środków Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego na wszystkich poziomach precyzują powiatowe i wojewódzkie plany ratownicze, zatwierdzone odpowiednio przez starostów lub wojewodów. Plany te podlegają obligatoryjnej weryfikacji w drodze ćwiczeń i okresowych analiz zagrożeń.w planie dla powiatu określone są zadania, zasady i sposób alarmowania dla podmiotów wchodzących w skład systemu ratowniczo-gaśniczego oraz podmiotów współpracujących. W planie wojewódzkim zawarte są procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-gaśniczego na poziomie województwa, w odniesieniu do poszczególnych typów zagrożeń. Poziom centralny (kraju) pełni rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach wymagających użycia sił spoza województwa. System wspomagają na zasadzie zawartych porozumień służby, inspekcje i straże, a także organizacje pozarządowe. Rozwiązania strukturalno organizacyjne KSRG pozwalają na efektywne wykorzystanie potencjałów różnych podmiotów ratowniczych i współdziałających. Efekty kształcenia: zapoznanie z zadaniami obrony cywilnej i Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego w systemie ochrony ludności Wykład 6. Organizacja i zadania systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania o zagrożeniach. System wykrywania, ostrzegania i alarmowania przygotowuje się w czasie pokoju, a rozwija w razie wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń ludzi i środowiska w czasie pokoju lub

podczas podwyższania gotowości obronnej państwa, a także na czas prowadzenia treningów i ćwiczeń. System organizowany jest w celu uniknięcia lub zmniejszenia strat osobowych i w mieniu, mogących powstać w wyniku dalszego rozwoju zagrożenia lub zdarzenia. Organizację i warunki przygotowania oraz sposób funkcjonowania systemów oraz właściwość organów w tych sprawach określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 r. (Dz.U.Nr 191, poz.1415). Zgodnie z ww rozporządzeniem określenia : wykrywanie, ostrzeganie i alarmowanie oznaczają: wykrywanie działanie realizowane w określonym rejonie i czasie w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności toksycznych środków chemicznych, materiałów promieniotwórczych i zakaźnych czynników biologicznych; ostrzeganie działania, mające na celu przekazanie komunikatów i informacji uprzedzających o prawdopodobnych zagrożeniach i zalecających podjęcie działań zabezpieczających i ochronnych oraz instruujące o sposobach wykonania takich działan; alarmowanie działania, mające na celu natychmiastowe przekazanie sygnału informującego o zagrożeniu skażeniem, skażeniu lub o innym zagrożeniu wymagającym natychmiastowego działania do wsłaściwych terytorialnie władz, służb i ludności na danym terenie, Systemy wczesnego ostrzegania (SWO) stanowią jednostki organizacyjne, służby, inspekcje posiadające całodobową służbę dyżurną lub osoby dyżurne wyposażone w środki łączności, a także służby dyżurne lub osoby dyżurne w zakładach i obiektach stanowiących zagrożenie dla ludności i środowiska w przypadku awarii. Systemy wykrywania i alarmowania (SWA) obejmują systemy funkcjonujące lub uruchamiane w ramach Krajowego Systemu Wykrywania Skażeń i Alarmowania w celu zapobieżenia skutkom katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, mogącym spowodować wystąpienie skażeń chemicznych, biologicznych lub promieniotwórczych, a także w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, stanu klęski żywiołowej. Efekty kształcenia: opanowanie wiedzy o działaniu i organizacji systemów wczesnego ostrzegania o zagrożeniach oraz wykrywania i alarmowania. Wykład 7. Planowanie w zarządzaniu kryzysowym Plan reagowania kryzysowego. Sensowne planowanie jest bardzo ważnym elementem w przygotowaniach każdego rządu do sytuacji kryzysowych wszelkich typów. Wśród różnych celów, jakim służy plan trzy mają zasadnicze znaczenie. Po pierwsze daje jednostkom reagowania podstawy prawne i administracyjne do działania. Po drugie zawiera wytyczne określające prawidłowe metody reagowania. Po trzecie ustanawia system, który pomaga ograniczać awarie, tak by nie rozrosły się do rozmiarów kryzysu. Plan daje więc uprawnienia i wytyczne do zachowania porządku i opanowania sytuacji kryzysowej. Nowelizacja ustawy o zarządzaniu kryzysowym z dnia 17 lipca 2009r,(Dz.U.2009 Nr 131, poz. 1076) w art. 5 pkt 1 nakłada obowiązek tworzenia Planów Zarządzania Kryzysowego również na poziomie: krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Zmienia natomiast dotychczasową strukturę planu. W skład planów zarządzania kryzysowego wchodzą następujące elementy: plan główny, zespół przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowej,

załączniki funkcjonalne planu głównego. Plan główny zawiera: charakterystykę zagrożeń oraz ocenę ryzyka ich wystąpienia, w tym dotyczących infrastruktury krytycznej, oraz mapy ryzyka i mapy zagrożeń; zadania i obowiązki uczestników zarządzania kryzysowego w formie siatki bezpieczeństwa; zestawienie sił i środków planowanych do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych; Zespół przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowych określa: zadania w zakresie monitorowania zagrożeń, tryb uruchamiania niezbędnych sił i środków uczestniczących w realizacji planowanych przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowej, procedury reagowania kryzysowego określające sposób postępowania w sytuacjach kryzysowych, współdziałanie między siłami, o których mowa w lit.b. Załączniki funkcjonowania planu głównego określają: procedury realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, w tym związane z ochroną infrastruktury krytycznej, organizację łączności, organizację systemu monitorowania zagrożeń, ostrzegania i alarmowania, zasady informowania ludności o zagrożeniach i sposobach postępowania na wypadek zagrożeń, organizację ewakuacji z obszarów zagrożonych, organizację ratownictwa, opieki medycznej, pomocy społecznej oraz psychologicznej, organizację ochrony przed zagrożeniami charakterystycznymi dla danego obszaru, wykaz zawartych umów i porozunień związanych z realizacją zadań zawartych w Planie Zarządzania Kryzysowego, zasady oraz tryb oceniania i dokumentowania szkód, procedury uruchamiania rezerw państwowych, wykaz infrastruktury krytycznej, znajdującej się odpowiednio na terenie województwa, powiatu lub gminy, priorytety w zakresie ochrony oraz odtwarzania infrastruktury krytycznej. W ustawie podano ogólną strukturę Planu Zarządzania Kryzysowego, natomiast wypełnienie tej struktury treścią jest zadaniem wójta, burmistrza, prezydenta miasta,starosty czy wojewody. Efekty kształcenia: znajomość zasad planowania i opracowania planów i dokumentów z zakresu zarządzania kryzysowego, umiejętność pracy zbiorowej przy opracowywaniu planów. Wykład 8. Procedury reagowania kryzysowego określające sposób postępowania w sytuacjach kryzysowych (praktyczne opracowanie standardowej Procedury Operacyjnej) Standardowa procedura operacyjna dostarcza szczegółowych instrukcji potrzebnych do wykonania zadań przydzielonych danej organizacji w planie zarządzania kryzysowego, czyli opisuje sposób realizacji procesów określonych w planie - jak, kto, czym i kiedy. Standardowe Procedury Operacyjne można podzielić na dwie zasadnicze grupy: procedury administacyjne,

procedury techniczne. Procedura administracyjna dotyczy opisu czynności wykonywanych w określonej sytuacji na określonym stanowisku. Może dotyczyć jednostek administracyjnych, komórek organizacyjnych oraz poszczególnych stanowisk. Posiada odpowiednią strukturę, format, które to elementy muszą być podstawą opracowania procedury. Procedura techniczna to opis obsługi, krok po kroku, konkretnego urządzenia. Standardowe Procedury Operacyjne (SPO) w zarządzaniu kryzysowym opracowuje się dla normalnego i alarmowego trybu pracy. Podstawowa struktura Standardowej Procedury Operacyjnej powinna się składać z nagłówka i opisu procedury (informacja, dla jakiego stanowiska opracowana jest procedura, czego i jakiego czasu dotyczy) oraz zawierać spis treści procedury: zakres odpowiedzialności zakres zadań procedura wyposażenie, kwalifikacje - graf (tabela) Opis zakresu odpowiedzialności; Opis zakresu zadań; Procedura administracyjna (czynności krok po kroku); Wyposażenie stanowiska; Wymagane kwalifikacje; Graf lub tabela procedury. Efekty kształcenia: znajomość pojęć dotyczących standardowych procedur operacyjnych oraz dokumentów, możliwość samodzielnego opracowania wybranej Procedury Operacyjnej. Literatura: Gołębiewski J., Podręcznik menadżera programów kryzysowych, Warszawa 2004 Kitler W., Skrabacz A., Bezpieczeństwo Ludności Cywilnej, Wyd. Towarzystwo Wiedzy Obronnej, Warszawa 2010 Konieczny J., Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach i katastrofach, Wyd. Garmond, Poznanń Warszawa 2001 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r., Dz.U.Nr 78, poz.483 Mitroff J., Person M., tłumaczenie Janiszewski A., Zarządzanie sytuacją kryzysową czyli jak chronić firmę przed najgorszym, Wyd. Busines Press, Warszawa 1998 Protokół Dodatkowy I do Konwencji Genewskich z dnia 12.08.1949 r., Dz.U.1992 Nr 41 poz. 175 Publikacja pod redakcją Janusza Baginskiego, Nowe zarządzanie kryzysowe w praktyce, Wyd. Forum, Poznań 2010 Tyrała P., Zarządzanie kryzysowe. Ryzyko bezpieczeństwo obronność, Wyd. Adam Marszałek, Torun 2001 Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U.1967r., Nr 4, poz. 16 ze zmianami Ustawa o stanie klęski żywiołowej Dz.U.2002 r., Nr 62, poz. 558 ze zmianami

Ustawa o stanie wyjątkowym Dz.U.2002., Nr 113, poz.985 Ustawa o zarządzaniu kryzysowym Dz.U.2001 r., Nr 89, poz.590 ze zmianami Wolanin J., Zarys teorii bezpieczeństwa obywateli. Ochrona ludności na czas pokoju, Wyd. Edura, Warszawa 2005 Wróblewski r.r. Zarys teorii kryzysu.zagadnienia prewencji i zarządzania kryzysami, Wyd. AON Warszawa 1999