Spis treści 1. Rys historyczny Izabella Doniec-Zawidzka... 13 1.1. Czasy starożytne... 13 1.2. Stara szkoła... 13 1.3. Nowa szkoła... 14 1.4. Nowoczesna szkoła... 15 1.5. Okres płyt aktywnych...... 16 1.6. Ortodoncja czynnościowa.... 16 1.7. Ortodoncja polska... 16 2. Rozwój i wzrost twarzy Hanna Bielawska-Victorini, Izabella Doniec- -Zawidzka, Beata Rucińska-Grygiel, Barbara Wędrychowska-Szulc... 18 2.1. Przedurodzeniowy okres wzrostu i rozwoju Barbara Wędrychowska-Szulc. 18 2.1.1 Wzrost twarzy... 18 2.1.2 Rozwój mięśni... 20 2.1.3 Wzrost szczęki i żuchwy.... 22 2.1.4 Typy kostnienia... 25 2.2. Pourodzeniowy okres wzrostu i rozwoju... 26 2.2.1. Wzrost twarzy... 27 2.2.2. Wzrost szczęki i żuchwy.... 28 2.2.3. Wzrost zębów... 30 2.3. Okresy wyrzynania się zębów... 31 2.3.1. Okresy wyrzynania się zębów mlecznych, cechy uzębienia dziecka 3-letniego... 31 2.3.2. Rozwój uzębienia mlecznego wg Bauma Izabella Doniec-Zawidzka... 33 2.3.3. Okresy wyrzynania się zębów stałych cechy uzębienia stałego Barbara Wędrychowska-Szulc... 35 2.3.4. Zakończenie wzrostu twarzy... 36 2.4. Kierunki wzrostu twarzy Beata Rucińska-Grygiel... 37 2.4.1. Intensywność i potencjał wzrostowy... 38 2.4.2. Ocena kierunku wzrostu..... 38 2.5. Ocena wieku kostnego i zębowego Hanna Bielawska... 42 7
2.5.1. Wiek kostny... 42 2.5.2. Wiek zębowy... 51 3. Etiologia wad zgryzu Barbara Wędrychowska-Szulc... 59 3.1. Czynniki ogólne... 59 3.1.1. Zaburzenia wewnątrzwydzielnicze... 60 3.1.2. Gigantyzm, akromegalia, karłowatość przysadkowa... 60 3.1.3. Obrzęk śluzakowaty...... 61 3.1.4. Choroby ogólnoustrojowe krzywica... 61 3.1.5. Czynniki zewnątrzpochodne działające w życiu płodowym... 61 3.2. Czynniki miejscowe...... 62 3.2.1. Dysfunkcje... 62 3.2.2. Parafunkcje nawyki..... 68 3.2.3. Próchnica... 70 3.2.4. Urazy... 72 4. Klasyfikacja stosunków zębowo-zgryzowo-szkieletowych Irena Karłowska... 74 4.1. Klasyfikacja Angle a...... 74 4.2. Klasyfikacja ustawienia kłów... 75 4.3. Wzajemne ustawienie zębów siecznych (nagryz pionowy i poziomy)... 76 4.4. Klasyfikacja przednio-tylnego położenia części kostnych szczęk (klasy szkieletowe)... 77 5. Diagnostyka wad zgryzu Irena Karłowska... 78 5.1. Wady poprzeczne... 80 5.2. Wady dotylne... 83 5.3. Wady doprzednie... 86 5.4. Zgryzy otwarte... 88 5.5. Zgryzy głębokie... 89 5.6. Wady z rozległymi zmianami w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych... 91 5.7. Protruzja dwuszczękowa.... 92 5.8. Stłoczenia zębów... 92 5.9. Nieprawidłowości zębowe... 93 5.9.1. Zaburzenia budowy zębów... 93 5.9.2. Zaburzenia liczby zębów.... 95 5.9.3. Zaburzenia położenia zębów... 96 5.9.4. Zaburzenia czasu wyrzynania się zębów... 99 6. Badanie kliniczne pacjenta i badania pomocnicze Hanna Bielawska-Victorini, Izabella Doniec-Zawidzka, Irena Karłowska, Beata Rucińska-Grygiel, Barbara Wędrychowska-Szulc, Zygmunt Ziemba 101 6.1. Wywiad Beata Rucińska-Grygiel... 101 6.1.1. Wywiad rodzinny... 101 6.1.2. Wywiad osobniczy... 101 6.2. Badanie zewnątrzustne..... 103 6.2.1. Analiza rysów twarzy..... 103 6.3. Badanie wewnątrzustne.... 116 6.3.1. Przedsionek jamy ustnej.... 116 8
6.3.2. Wędzidełka warg... 117 6.3.3. Język... 117 6.3.4. Przyzębie... 118 6.3.5. Podniebienie... 119 6.3.6. Zęby... 120 6.4. Badania czynnościowe narządu żucia Irena Karłowska... 120 6.4.1. Badanie ruchów żuchwy.... 121 6.4.2. Badanie stawów skroniowo-żuchwowych... 122 6.4.3. Badanie sposobu połykania... 124 6.4.4. Badanie toru oddychania.... 125 6.4.5. Badanie mięśni języka...... 126 6.4.6. Mowa a wady zgryzu...... 126 6.4.7. Badanie warg... 127 6.4.8. Testy czynnościowe... 128 6.5. Analiza modeli diagnostycznych i przyrządy pomiarowe Beata Rucińska-Grygiel... 129 6.5.1. Metryczna analiza kształtu łuku... 131 6.5.2. Analiza symetrii łuku...... 133 6.5.3. Analiza pionowa... 137 6.5.4. Wysokość podniebienia..... 138 6.5.5. Analiza bazy apikalnej (wg Rees)... 138 6.5.6. Wzajemna analiza modeli.... 140 6.5.7. Przyrządy pomiarowe stosowane do analizy modeli... 142 6.6. Wskaźniki Izabella Doniec-Zawidzka... 147 6.6.1. Wskaźnik Moyersa... 147 6.6.2. Wskaźnik Droschla... 148 6.6.3. Wskaźnik Tonna... 148 6.6.4. Wskaźnik Ponta... 151 6.6.5. Wskaźnik Boltona... 154 6.6.6. Analiza segmentowa uzębienia stałego wg Lundströma... 156 6.6.7. Wskaźnik Littla... 157 6.6.8. Wskaźnik Izarda... 157 6.6.9. Wskaźnik nosowo-szczękowy Masztalerza... 158 6.7. Badania radiologiczne Hanna Bielawska... 158 6.7.1. Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe... 159 6.7.2. Zdjęcia dłoni i nadgarstka.... 161 6.7.3. Zdjęcia stawu skroniowo-żuchwowego... 161 6.7.4. Zdjęcia zgryzowe... 162 6.7.5. Zdjęcia pantomograficzne.... 163 6.7.6. Radiografia system cyfrowej wizualizacji radiologicznej... 164 6.7.7. Rezonans magnetyczny (MR)... 164 6.7.8. Zdjęcia tomograficzne (warstwowe)... 165 6.7.9. Tomografia komputerowa (TK)... 165 6.7.10. Spiralna tomografia komputerowa (stk)... 166 6.7.11. Cyfrowa tomografia objętościowa (DVT)... 167 6.7.12. Tomografia spiralna wielowarstwowa... 167 6.8. Analiza cefalometryczna Zygmunt Ziemba... 168 6.8.1. Analiza cefalometryczna wg Schwarza... 168 6.8.2. Analiza cefalometryczna wg Steinera Barbara Wędrychowska-Szulc... 174 6.8.3. Analiza cefalometryczna wg Segnera i Hasunda Beata Rucińska-Grygiel.. 182 6.8.4. Analiza cefalometryczna wg Jarabaka Barbara Wędrychowska-Szulc... 196 6.9. Komputerowe systemy informatyczne Zygmunt Ziemba... 207 9
6.9.1. Internet a ortodoncja...... 208 7. Aparaty profilaktyczne i lecznicze Hanna Bielawska-Victorini, Izabella Doniec-Zawidzka, Irena Karłowska, Beata Rucińska-Grygiel, Zygmunt Ziemba... 210 7.1. Aparaty stosowane w uzębieniu mlecznym i mieszanym Irena Karłowska 210 7.1.1. Płytka przedsionkowa..... 210 7.1.2. Płytka przedsionkowa indywidualna i akrylowa... 210 7.1.3. Płytka przedsionkowa standardowa poliamidowa... 211 7.1.4. Płytka podniebienna z wałem prostym... 212 7.1.5. Płytka podniebienna z wałem skośnym... 213 7.1.6. Równia pochyła... 213 7.1.7. Równia nakładkowa...... 213 7.1.8. Równia skrzydełkowa..... 214 7.1.9. Równia prosta... 214 7.1.10. Czepiec z procą bródkową... 216 7.2. Aparaty czynnościowe..... 217 7.2.1. Aktywator Andresena..... 217 7.2.2. Otwarte aktywatory Klammta... 221 7.2.3. Bionatory Baltersa... 223 7.2.4. Aparat Wunderera... 225 7.2.5. Aparat Metzeldera... 226 7.2.6. Aparat Ostrowskiego...... 226 7.2.7. Aparat Lehmana... 227 7.2.8. Regulatory funkcji Fränkla... 228 7.3. Aparaty sprężynowe (elastyczne)... 230 7.3.1. Aparaty Bimlera... 231 7.3.2. Kinektor Stockfischa...... 233 7.3.3. Aparaty Karłowskiej...... 234 7.4. Aparaty mechaniczne..... 237 7.4.1. Płyta aktywna Schwarza.... 237 7.4.2. Krótka płyta aktywna dolna... 241 7.4.3. Płyta aktywna górna z łukiem zstępującym... 242 7.4.4. Aparat Crozata... 242 7.4.5. Podwójne płyty do wysuwania żuchwy wg Schwarza, Müllera, Sandera Hanna Bielawska-Victorini... 243 7.4.6. Śruby ortodontyczne Izabella Doniec-Zawidzka... 245 7.5. Aparaty stałe czynnościowe... 248 7.5.1. Aparat Herbsta Hanna Bielawska-Victorini... 248 7.5.2. Stała płaszczyzna nagryzowa Irena Karłowska... 251 7.5.3. Korona z dolewaną płaszczyzną kierunkową... 252 7.6. Biomechanika ruchu zębów Zygmunt Ziemba... 253 7.7. Aparaty stałe grubołukowe Hanna Bielawska-Victorini... 260 7.7.1. W-Feder i Quad-Helix..... 261 7.7.2. Łuk podniebienny Goshgariana... 262 7.7.3. Modyfikacja łuku podniebiennego do leczenia zgryzu przewieszonego.. 263 7.7.4. Łuk językowy... 264 7.7.5. Aparat Nance... 265 7.7.6. Aparat Jones-Jig... 265 7.7.7. Aparat Lip-bumper... 265 7.7.8. Łuk EK... 267 7.7.9. Stałe utrzymywacze przestrzeni... 267 10
7.7.10. Aparaty służące do rozszerzania szwu podniebiennego... 268 7.8. Aparaty stałe cienkołukowe Izabella Doniec-Zawidzka... 270 7.8.1. Stosowane materiały... 274 7.8.2. Technika Edgewise... 278 7.8.3. Technika łuku prostego (straight-wire)... 280 7.8.4. Technika bioprogresywna (technika Ricketsa)... 281 7.8.5. Leczenie... 282 7.9. Technika językowych aparatów stałych Beata Rucińska-Grygiel... 287 7.10. Inne aparaty Hanna Bielawska-Victorini... 292 7.10.1. Headgear wyciąg zewnątrzustny... 292 7.10.2. Maska Delaire a Zygmunt Ziemba... 295 7.11. Miniimplanty ortodontyczne Zygmunt Ziemba... 296 7.12. Technika niskiego tarcia systemy zamków bezligaturowych... 301 7.13. Retencja Beata Rucińska-Grygiel... 303 7.13.1. Aparaty retencyjne... 305 7.14. Płytki termoformowalne Irena Karłowska... 308 7.15. Kleszcze ortodontyczne Izabella Doniec-Zawidzka... 310 8. Profilaktyka i oświata zdrowotna Irena Karłowska... 314 9. Różne metody leczenia Hanna Bielawska-Victorini, Izabella Doniec-Zawidzka, Irena Karłowska, Beata Rucińska-Grygiel... 320 9.1. Ćwiczenia mięśniowe Irena Karłowska... 320 9.1.1. Ćwiczenia czynne... 321 9.1.2. Ćwiczenia językowe... 322 9.1.3. Ćwiczenia mięśni warg..... 322 9.1.4. Ćwiczenia stosowane w różnych wadach zgryzu... 323 9.1.5. Ćwiczenia stosowane w mioartropatiach... 324 9.2. Szlifowanie zębów mlecznych... 324 9.3. Szlifowanie zębów stałych Beata Rucińska-Grygiel... 326 9.4. Ekstrakcje zębów w regulacji zgryzu Irena Karłowska... 332 9.4.1. Ekstrakcje zębów mlecznych... 335 9.4.2. Ekstrakcje seryjne... 335 9.4.3. Ekstrakcje asymetryczne.... 336 9.4.4. Ekstrakcje wyrównawcze.... 337 9.5. Leczenie wad zgryzu aparatami czynnościowymi i mechanicznymi.... 337 9.5.1. Leczenie zgryzów krzyżowych... 338 9.5.2. Leczenie zgryzu przewieszonego... 339 9.5.3. Leczenie dotylnych wad zgryzu... 339 9.5.4. Leczenie doprzednich wad zgryzu... 342 9.5.5. Leczenie zgryzów otwartych... 344 9.5.6. Leczenie zgryzów głębokich... 345 9.5.7. Leczenie stłoczeń zębów.... 346 9.5.8. Leczenie protruzji dwuszczękowej... 346 9.6. Leczenie ortodontyczno-protetyczne w uzębieniu mlecznym, mieszanym i wczesnym stałym... 346 9.7. Leczenie nieprawidłowości zębowych... 349 9.8. Higiena jamy ustnej podczas regulacji zgryzu Hanna Bielawska-Victorini. 350 9.8.1. Profilaktyka periodontopatii zapalnych Izabella Doniec-Zawidzka... 352 10. Współpraca interdyscyplinarna Hanna Bielawska-Victorini, Izabella Doniec-Zawidzka, Beata Rucińska-Grygiel... 353 11
10.1. Współpraca z chirurgiem stomatologicznym Izabella Doniec-Zawidzka.. 353 10.2. Współpraca z chirurgiem szczękowym... 354 10.3. Osteogeneza dystrakcyjna Beata Rucińska-Grygiel... 355 10.3.1. Plan postępowania... 356 10.3.2. Budowa i rodzaje dystraktorów... 357 10.3.3. Zastosowanie osteogenezy dystrakcyjnej... 358 10.4. Aspekty periodontologiczne leczenia ortodontycznego Beata Rucińska-Grygiel... 362 10.5. Leczenie ortodontyczne poprzedzające leczenie protetyczne Hanna Bielawska-Victorini... 366 11. Rozszczepy szczęki Irena Karłowska, Zygmunt Ziemba... 370 11.1. Leczenie Zygmunt Ziemba... 373 11.2. Pobieranie wycisków u dzieci z rozszczepem szczęki Irena Karłowska.. 378 12. Wady genetycznie uwarunkowane Zygmunt Ziemba... 380 12.1. Zaburzenia symetryczne.... 382 12.1.1. Zespół obojczykowo-czaszkowy... 383 12.1.2. Dyzostoza żuchwowo-twarzowa... 383 12.1.3. Zespół Crouzona... 384 12.1.4. Zespół Aperta... 386 12.1.5. Zespół Pierre a Robina..... 387 12.2. Zaburzenia asymetryczne... 388 12.2.1. Zespół Goldenhara... 388 12.2.2. Zespół François-Haustrate a... 388 12.2.3. Połowiczy przerost twarzy... 389 12.3. Inne zaburzenia rozwojowe... 389 12.3.1. Dysplazja ektodermalna.... 389 12.3.2. Zespół Downa (mongolizm)... 390 12.3.3. Achondroplazja... 392 Skorowidz... 393 12