UWAGI ANALITYCZNE Udzia dochodów z dzia alno ci rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z u ytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. W maju 2002 r. spisano 76,4 tys. gospodarstw domowych z u ytkownikiem gospodarstwa indywidualnego, w tym z u ytkownikiem gospodarstwa o powierzchni powy ej 1 ha u ytków rolnych 53,6 tys. Ze zbioru gospodarstw powy ej 1 ha u ytków rolnych wyodr bniono wed ug g ównego ród a utrzymania (stanowi cego 50% dochodów ogó em) nast puj ce grupy: - 19,6 tys. gospodarstw, dla których g ównym ród em by a dzia alno rolnicza, - 11,7 tys. gospodarstw, dla których praca najemna by a g ównym ród em dochodu, - 8,0 tys. gospodarstw, dla których emerytura i renta stanowi y g ówne ród o dochodu, - 4,9 tys. gospodarstw, dla których pozarolnicza dzia alno gospodarcza by a g ównym ród em dochodu, - 4,1 tys. gospodarstw, w których dochody z niezarobkowych róde (innych ni emerytura i renta) przewa y w cznych dochodach gospodarstwa domowego. Ponadto odnotowano 5,3 tys. gospodarstw (12,0%) o mieszanych ród ach dochodów bez zdecydowanej przewagi któregokolwiek z nich, w tym dla 30,0% gospodarstw (1,6 tys.) czne dochody tylko z dzia alno ci rolniczej i pracy stanowi y ponad 50% dochodów gospodarstwa domowego ogó em. Tabl. 1. Gospodarstwa domowe z u ytkownikiem gospodarstwa indywidualnego WYSZCZEGÓLNIENIE Ogó em W tym powy ej 1 ha u ytków rolnych Ogó em w tys.... 76,4 53,6 w tym gospodarstwa uzyskuj ce dochody z dzia alno ci rolniczej w tys.... 54,1 40,8 w odsetkach wed ug dochodów z dzia- alno ci rolniczej w dochodach ogó em: poni ej 30%... 49,8 36,8 30-50... 8,0 10,0 50-100... 42,2 53,2 w tym 90-100%... 26,4 32,8 Ponad 54 tys. gospodarstw domowych z u ytkownikiem gospodarstwa indywidualnego udzielaj c odpowiedzi na pytania dotycz ce ród a dochodów gospodarstwa domowego w sezonie 2001/2002, okre li o jak cz dochodu dostarczy o gospodarstwo rolne. Z danych wynika, e dla 42,2% gospodarstw z u ytkownikiem gospodarstwa indywidualnego dochody z dzia alno ci rolniczej stanowi y 50% i wi cej dochodu ogó em. Natomiast blisko 50% gospodarstw uzyska o dochody z rolnictwa mniejsze ni 30% dochodu ogó- em gospodarstwa domowego. W zbiorze gospodarstw domowych z u ytkownikiem gospodarstwa indywidualnego powy ej 1 ha ytków rolnych wyst pi a korzystniejsza sytuacja ni szy by udzia dochodów spoza rolnictwa, aczkolwiek równie znacz cy.
Spo ród 40,8 tys. gospodarstw, które udzieli y informacji o sytuacji ekonomicznej, 36,8% uzyska o do 30% dochodów z rolnictwa, a dla 53,2% gospodarstw dochody z dzia alno ci rolniczej stanowi y 50% i wi cej dochodu ogó em, w tym blisko 1 / 3 gospodarstw posiada a dochody z rolnictwa powy ej 90% dochodu ogó em. Udzia dochodów z dzia alno ci rolniczej jest ci le powi zany z obszarem gospodarstwa, a powierzchnia u ytków rolnych w znacznym stopniu okre la ich mo liwo ci produkcyjne. ród gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych uzyskuj cych dochody z dzia- alno ci rolniczej najliczniejsz grup stanowi y gospodarstwa o powierzchni od 10 do 15 ha u ytków rolnych (17,3%). Oko o 39% tych gospodarstw skupia o si w grupie uzyskuj cej 90-100% dochodów z dzia alno ci rolniczej, a oko o 6% ich liczby uzyska o dochody rolnicze nie przekraczaj ce 10% dochodów ogó em gospodarstwa domowego. Liczn grup stanowi y gospodarstwa o powierzchni 1-2 ha u ytków rolnych (15,6%). Nast pne trzy, niemal równe pod wzgl dem liczebno ci grupy gospodarstw, to gospodarstwa o powierzchni 2-3 ha ytków rolnych oraz 5-7 ha i 20-30 ha, z których ka da stanowi a ok. 8% omawianej populacji. Udzia gospodarstw uzyskuj cych z dzia alno ci rolniczej do 30% dochodów ogólnych wyra nie zmniejsza si w miar powi kszania obszaru gospodarstwa. Udzia grup, które z dzia alno ci rolniczej uzyska y 30-67% dochodów by najwy szy przy wielko ci gospodarstwa 3-15 ha u ytków rolnych, udzia grup o znacznym udziale dochodów z dzia alno ci rolniczej (67-90%) zaznaczy si wyra niej od powierzchni 7 ha u ytków rolnych wzwy, natomiast udzia gospodarstw uzyskuj cych ponad 90% dochodów z rolnictwa by szczególnie wysoki w gospodarstwach powy ej 15 ha u ytków rolnych. W ponad po owie wszystkich gospodarstw o powierzchni przekraczaj cej 20 ha u ytków rolnych dochody z rolnictwa stanowi y 90% i wi cej dochodów gospodarstwa domowego. W populacji gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych dominuj grup stanowi y gospodarstwa sk adaj ce si z 4-5 osób (40,0%). Grupa gospodarstw 2-3-osobowych stanowi a rednio 26%, za gospodarstwa 6-9-osobowe 25%. W omawianych gospodarstwach wyst puje zale no, e im mniejsza liczba osób w gospodarstwie domowym, tym udzia gospodarstw, których dochody z dzia alno ci rolniczej nie przekraczaj 30% dochodów ogólnych jest wi kszy i odwrotnie, w miar wzrostu liczby osób w gospodarstwie domowym wzrasta ilo gospodarstw, których udzia dochodów z dzia alno ci rolniczej w dochodach ogó em mie ci si w granicach 50-90%. ród gospodarstw domowych z u ytkownikiem gospodarstwa rolnego wyró niono gospodarstwa prowadz ce produkcj rolnicz g ównie na potrzeby w asne (tj. wykazuj ce warto towarowej produkcji rolniczej poni ej 3 tys. z ) oraz g ównie na rynek o skali warto ci sprzeda y 3 tys. z i wi cej. ytkownicy pozosta ych gospodarstw (blisko 8%) stwierdzili, e prowadz produkcj rolnicz wy- cznie na potrzeby w asne. ród gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych produkuj cych g ównie na rynek ponad 18% gospodarstw wykaza o sprzeda rz du 25-50 tys. z rocznie, za 8% tych gospodarstw sprzeda o w granicach 100 tys. z i wi cej. Ponad 34% gospodarstw produkowa o na rynek w skali niewielkiej (poni ej 3 tys. z ) nie gwarantuj cej z uzyskanej produkcji rolniczej realizacji inwestycji i mo liwo ci rozwoju gospodarstwa. Oko o 18% gospodarstw rynkowych uzyska o produkcj w granicach 15-25 tys. z. 17
Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach rolnych w roku gospodarczym 2001/02 Produkcja towarowa okre la skal powi zania gospodarstwa rolnego z rynkiem, rozmiary uzyskiwanych przychodów ze sprzeda y produktów rolnych na 1 ha u ytków rolnych i na 1 pe nozatrudnionego. Wyniki spisu pozwalaj okre li powi zanie produkcji towarowej z jako ci u ytków rolnych oraz takimi cechami, jak: obszar gospodarstwa, cel i skala produkcji, wielko stada zwierz t, wiek i p u ytkownika gospodarstwa oraz jego wykszta cenie. W wyniku dokonanych zmian systemowych w Polsce kszta tuje si nowa struktura podmiotowa w rolnictwie. Prawie 73,8% produkcji w województwie pomorskim przypada o na gospodarstwa indywidualne o powierzchni powy ej 1 ha u ytków rolnych. Przeci tne gospodarstwo indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych zrealizowa o produkcj towarow o warto ci 33407 z. Ni sz od redniej wojewódzkiej produkcj towarow na 1 gospodarstwo indywidualne mia y grupy gospodarstw do 20 ha u ytków rolnych. W gospodarstwach o powierzchni 50-100 ha produkcja ta by a 4,4 razy wy sza, za w gospodarstwach 100 ha i wi cej 17 razy wy sza. Produkcja towarowa przypadaj ca na 1 ha u ytków rolnych by a w ró nych grupach obszarowych stosunkowo ma o zró nicowana. Wyró nia si tu jedynie grupa gospodarstw o powierzchni 4-5 ha ytków rolnych, w której wynosi a ona 1659 z, przy redniej dla omawianych gospodarstw 2037 z. W pozosta ych grupach produkcja towarowa mie ci a si w granicach od 1736 z /ha w grupie gospodarstw o powierzchni 7-10 ha u ytków rolnych do 4624 z /ha w grupie 1-2 ha. Wy szy od przeci tnego poziom produkcji towarowej z 1 ha mia y gospodarstwa o powierzchni 1-4 ha, 5-7 ha oraz 30-100 ha ytków rolnych. Produkcja towarowa przypadaj ca na 1 pe nozatrudnionego by a powi zana z wielko ci gospodarstwa. Przy redniej wynosz cej dla ca ej zbiorowo ci 23639 z w przeliczeniu na 1 pe nozatrudnionego, w grupie gospodarstw o powierzchni 4-5 ha u ytków rolnych by a 3,3 razy ni sza od tej redniej. W wy szych klasach obszarowych produkcja na 1 pe nozatrudnionego wzrasta a, osi gaj c w grupie gospodarstw o powierzchni 30-50 ha poziom 1,7 razy wy szy od redniej, a w grupie 50-100 ha 2,8 razy wy szy dochodz c do poziomu 4,3 razy wy szego w grupie gospodarstw 100 ha i wi cej. Tak wi c gospodarstwa o powierzchni 100 ha i wi cej rzutowa y na osi gni ty poziom produkcji towarowej w województwie. Gospodarstwa indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych produkuj ce g ównie na potrzeby w asne sprzedawa y produkty rolne rednio za kwot 806 z na jedno gospodarstwo, za gospodarstwa produkuj ce g ównie na rynek za kwot 44 tys. z. Warto produkcji towarowej w przeliczeniu na 1 ha u ytków rolnych w pierwszej grupie wynosi a 171 z /ha, a w grupie drugiej 2182 z /ha. Wielko produkcji towarowej we wszystkich jej wska nikach jest silnie skorelowana z wielko ci stada. Wraz z wielko ci stada zwierz t zwi kszy y si wska niki produkcji towarowej, przy czym w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych posiadaj cych zwierz ta do 5 sztuk du- ych te ró nice by y niewielkie. Wy sze od przeci tnych wska niki produkcji towarowej w przeliczeniu na 1 ha u ytków rolnych i na 1 pe nozatrudnionego osi gn y dopiero gospodarstwa indywidualne posiadaj ce stada licz ce od 10 sztuk du ych i wi cej. Przy stadach licz cych 50-100 sztuk produkcja na 1 ha by a o 20,5% wy sza od przeci tnej, a produkcja na 1 pe nozatrudnionego 3 razy wy sza. 18
Gospodarstwa indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych, których u ytkownikami s m czy ni, dostarcza y 90,5% produkcji towarowej. Gospodarstwa prowadzone przez m czyzn charakteryzowa y si zdecydowanie wy szymi parametrami produkcji towarowej, zarówno w przeliczeniu na 1 gospodarstwo (m czy ni 35329 z, kobiety 16781 z ), jak i na 1 ha u ytków rolnych (m czy ni 2075 z, kobiety 1595 z ) oraz na 1 pe nozatrudnionego (m czy ni 24236 z, kobiety 14811 z ). W obydwu grupach p ci najwy sze wska niki mia y gospodarstwa prowadzone przez osob w wieku 35-44 lat, a najs absze w wieku 65 lat i wi cej. Jedna czwarta cz produkcji towarowej uzyskiwana by a przez gospodarstwa indywidualne powy- ej 1 ha u ytków rolnych prowadzone przez u ytkowników maj cych wykszta cenie zasadnicze zawodowe, a blisko 30% przez tych, którzy uko czyli szko y rednie. Osoby, które deklarowa y, e posiadaj wykszta cenie wy sze i policealne dostarczy y 11,0% produkcji towarowej. Tabl. 2. Towarowa produkcja rolnicza wed ug poziomu wykszta cenia u ytkowników gospodarstwa indywidualnego a) WYSZCZEGÓLNIENIE Na 1 pe nozatrudnionego Na 1 ha u ytków rolnych w z Na 1 gospodarstwo Ogó em... 22852 2018 31965 Wy sze... 53678 2067 70381 Policealne... 43599 2860 43202 rednie... 37709 2412 48502 Zasadnicze zawodowe... 20717 2009 29898 Podstawowe i bez wykszta cenia... 12750 1538 18292 a) Powy ej 1 ha u ytków rolnych. W gospodarstwach, których u ytkownicy mieli wykszta cenie wy sze i policealne by a zdecydowanie wy sza produkcja towarowa we wszystkich trzech wska nikach. Dotyczy to zw aszcza osób posiadaj cych wykszta cenie rolnicze. Wyró nia si te pozytywnie grupa gospodarstw u ytkowanych przez osoby posiadaj ce wykszta cenie zawodowe rednie i zasadnicze. Wa niejsze wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne i produkcyjne w roku gospodarczym 2001/2002 Wydatki poniesione przez badane gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne i na bie produkcj roln wynios y cznie 1086,8 mln z, w tym w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych 894 mln z. rednio na jedno gospodarstwo indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych rolne wydatki te wynios y 23,7 tys. z., a w przeliczeniu na 1ha u ytków rolnych 1490 z. Poziom wydatków na 1 ha w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych by wyra nie wy szy w gospodarstwach o stosunkowo ma ej powierzchni (1-2 ha u ytków rolnych 5426 z i 2-3 ha 3559 z ), za w gospodarstwach o powierzchni u ytków rolnych od 4 ha wzwy kszta towa si na zbli onym poziomie w granicach 1225-1888 z. 19
Tabl. 3. Wydatki poniesione przez gospodarstwa indywidualne a) na cele inwestycyjne i bie produkcj rolnicz WYSZCZEGÓLNIENIE Na 1 ha u ytków rolnych w z Na 1 gospodarstwo W % towarowej produkcji rolniczej Ogó em... 1490 23727 74,2 Nak ady inwestycyjne... 770 15702 34,8 Wybrane wydatki na bie produkcj rolnicz... 983 15751 48,9 a) Powy ej 1 ha u ytków rolnych. W roku gospodarczym 2001/2002 w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych oko o 34,3% wydatków kierowano na inwestycje i 65,7% na bie produkcj rolnicz. Nak ady inwestycyjne na 1 ha u ytków rolnych wynios y rednio 770 z, natomiast wydatki produkcyjne osi gn y poziom 983 z. W gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na 1 ha u ytków rolnych wyra nie zmniejsza y si w miar wzrostu obszaru gospodarstwa od ponad 6 tys. z w gospodarstwach o najmniejszej powierzchni do 0,7 tys. z w gospodarstwach o powierzchni 10-15 ha u ytków rolnych i poni ej 0,5 tys. z w gospodarstwach o powierzchni 300 ha i wi cej. Natomiast poziom wydatków na bie produkcj rolnicz w przeliczeniu na 1 ha u ytków rolnych wykazuje mniejsze zró nicowanie i z wyj tkiem gospodarstw o powierzchni 1-4 ha u ytków rolnych, w których waha si 2-3 tys. z, w pozosta ych gospodarstwach niezale nie od obszaru wynosi od 0,8-1,0 tys. z. Najwy szym poziomem wydatków (inwestycyjnych i produkcyjnych) na 1 ha u ytków rolnych (powy ej 1,5 tys. z ) charakteryzowa y si gospodarstwa indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych realizuj ce w skali roku sprzeda produktów rolnych powy ej 50 tys. z, za o po ow ni szym gospodarstwa o skali sprzeda y 5-25 tys. z. Spis wykaza, e w roku gospodarczym 2001/2002 7,0 tys. gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych ponios o nak ady na rodki trwa e w wysoko ci 146,6 mln z, w tym 1,6 tys. gospodarstw zakupi o ziemi, a oko o 5,4 tys. zakupi o ci gniki i inne rodki transportu oraz maszyny i urz dzenia. Na zakup ziemi gospodarstwa przeznaczy y 32,1% ogólnych wydatków na rodki trwa e (ok. 47 mln z ). Najwy szy udzia wydatków na zakup ziemi (ponad 40%) mia y gospodarstwa o powierzchni 100-200 ha u ytków rolnych, za na zakup ci gników i innych rodków transportowych (ponad 70%) gospodarstwa o powierzchni u ytków rolnych 7-10 ha i 15-20 ha. Wydatki na zakup rodków transportowych, maszyn i urz dze stanowi y ok. 41% nak adów na rodki trwa e, a cznie z ci gnikami udzia ten wzrós do 58,0%. Pozosta e wydatki inwestycyjne (o cznej warto ci 160,4 tys. z ) ponios o 16,8 tys. gospodarstw indywidualnych o powierzchni powy ej 1 ha u ytków rolnych, przy czym wydatki na budow, remont i modernizacj budynków mieszkalnych stanowi y blisko po ow tej kwoty, a na budynki gospodarcze przypada a blisko jedna trzecia wydatków. 20
ród gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych, które ponosi y wydatki inwestycyjne i jednocze nie wykaza y warto sprzedanych produktów, w blisko 52% gospodarstw wydatki te stanowi y poni ej 30% ich produkcji towarowej, w 30% gospodarstw si ga y 30-100% produkcji towarowej, a w pozosta ych 18% gospodarstw by y wy sze od warto ci sprzeda y. Nak ady inwestycyjne ogó em na 1 ha u ytków rolnych kszta towa y si rednio na poziomie 765 z i by y najwy sze w gospodarstwach najmniejszych, a mala y w miar zwi kszania obszaru gospodarstwa. W gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych nak ady te wynios y 770 z. rednio zaledwie 3,1% gospodarstw dokona o zakupu ziemi. Zakupów dokonywa y g ównie gospodarstwa wi ksze o powierzchni powy ej 30 ha u ytków rolnych. Stosunkowo najwi kszy odsetek gospodarstw kupuj cych ziemi mia a grupa gospodarstw o powierzchni 100-200 ha 32,4% i 200- -300 ha 29,2 %. Przeci tnie 69,5% gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych ponios o wydatki na zakup materia ów i us ug na bie produkcj rolnicz. W ród tych gospodarstw rolnych 52,5% podmiotów ponios o wydatki na paliwo, 64,5% na nawozy, wapno i rodki ochrony ro lin, 42% na us ugi. Z dzier awy ziemi korzysta o 11,3% omawianych gospodarstw. Wydatki ponoszone w gospodarstwach rolnych na zakup materia ów i us ug oraz dzier aw ziemi stanowi y rednio 43,2% towarowej produkcji rolniczej, w tym 48,1% w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych. Wydatki na paliwo w gospodarstwach rolnych ogó em stanowi y 9,3% produkcji towarowej, wydatki na nawozy i rodki ochrony ro lin 16,3% i wydatki na us ugi 3,5%. Na dzier aw ziemi gospodarstwa rolne przeznaczy y 1,6% produkcji towarowej. Wybrane wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na bie produkcj rolnicz na 1 ha u ytków rolnych wynios y rednio 1022 z i z wyj tkiem gospodarstw drobnych, gdzie by y stosunkowo wy sze, kszta towa y si na zbli onym poziomie. Wydatki na paliwo wynios y rednio 234 z na 1 ha, za na nawozy, wapno i rodki ochrony ro lin 400 z /ha. Wydatki te wzrasta y wraz ze zwi kszeniem warto ci sprzeda y rynkowej. Sp aty kredytów i po yczek oraz stan zad enia gospodarstw rolnych Liczba gospodarstw korzystaj cych z kredytów i po yczek by a stosunkowo niewielka. W ród gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych stanowi y one 19,5%. Odsetek gospodarstw sp acaj cych kredyty i po yczki wzrasta wraz z powierzchni gospodarstwa; w grupach gospodarstw do 5 ha u ytków rolnych mniej ni 10% gospodarstw ponios o wydatki z tytu u sp at kredytów i po yczek, za w gospodarstwach powy ej 10 ha odsetek ten przekracza 20%, dochodz c do ponad 60% w gospodarstwach powy ej 30 ha. Korzystanie z kredytu by o powi zane z produkcj towarow. cznie jedna trzecia gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych produkuj cych na rynek sp aca a kredyty i po yczki; im wi ksza by a skala sprzeda y, tym wi kszy by odsetek gospodarstw sp acaj cych kredyty. Gospodarstwa korzystaj ce z kredytów stanowi y ponad 60% liczby go- 21
spodarstw realizuj cych sprzeda o warto ci 50-100 tys. z, za odsetek gospodarstw o najwy szej produkcji towarowej (powy ej 100 tys. z ) sp acaj cych kredyty kszta towa si na poziomie 70%. Na ogó gospodarstwa o mniejszej skali sprzeda y korzysta y z mniejszych kwot kredytowych. W wi kszym stopniu z kredytów korzysta y gospodarstwa prowadzone przez m czyzn (22%) ni przez kobiety (11%). Wy sze wska niki od rednich mia y gospodarstwa, w których u ytkownicy byli w wieku do 44 lat. M czy ni w wi kszym stopniu ni kobiety korzystali z kredytów w kwotach powy ej 4 tys. rocznej sp aty. Bior c pod uwag poziom wykszta cenia u ytkownika w najwy szym stopniu z kredytów korzysta y gospodarstwa prowadzone przez osoby z wykszta ceniem zasadniczym zawodowym i rednim. W oko o 0,7 tys. gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych sp aty kredytów i po- yczek stanowi y do 5% warto ci produkcji towarowej, 2,9 tys. gospodarstw sp aca o kredyty stanowi ce 5-15% produkcji towarowej, a 4,5 tys. gospodarstw 15-50% tej produkcji. Dla 1,8 tys. gospodarstw produkcja towarowa by a obci ona w 50% i wi cej. Przeci tne gospodarstwo rolne sp aca o kredyty w wysoko ci 18224 z, przy czym w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych kwota ta wynosi a 13884 z. ród gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych najni sze sp aty kredytów mia- y gospodarstwa z grupy 7-10 ha u ytków rolnych (4889 z na 1 gospodarstwo). W przeliczeniu na hektar u ytków rolnych sp aty kredytów wynios y rednio 452 z. Wszystkie gospodarstwa indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych o powierzchni do 15 ha u ytków rolnych sp aca y kredyty w wysoko ci wi kszej od redniej, za najni sze obci enie kredytem hektara u ytków rolnych mia y gospodarstwa o powierzchni powy ej 1000 ha u ytków rolnych. Gospodarstwa zad one wed ug stanu w dniu 20 maja 2002 r. stanowi y rednio 20,9% gospodarstw indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych. Odsetek gospodarstw zad onych wzrasta ze zwi kszeniem obszaru gospodarstwa z 4-9% w gospodarstwach do 5 ha u ytków rolnych, 12-39% w gospodarstwach 5-20 ha, do 50-79% w gospodarstwach wi kszych. Oko o 28% omawianych gospodarstw rolnych by o zad onych na kwot poni ej 4 tys. z, za 72% na kwot powy ej 4 tys. z. Przeci tne zad enie gospodarstw rolnych powy ej 1 ha u ytków rolnych w przeliczeniu na 1 gospodarstwo wynios o wed ug stanu w dniu 20 maja 2002 r. 32,7 tys. z, w tym z tytu u kredytów inwestycyjnych 41,4 tys. z, a kredytów bie cych 16,6 tys. z. Najwy sze zad enie na 1 gospodarstwo indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych odnotowano w gospodarstwach realizuj cych w skali roku sprzeda powy ej 100 tys. z. W przeliczeniu na 1 ha u ytków rolnych zad enie w gospodarstwach indywidualnych powy ej 1 ha u ytków rolnych wynios o rednio 1118 z, w tym z tytu u kredytów inwestycyjnych 1035 z, a kredytów bie cych 555 z. Najwy szym zad eniem na 1 ha u ytków rolnych charakteryzowa y si gospodarstwa indywidualne powy ej 1 ha u ytków rolnych wykazuj ce warto sprzeda y 3-5 tys. z oraz 100 tys. z i wi cej. Wysoko zad enia mia a powi zanie z poziomem wykszta cenia u ytkownika gospodarstwa. Najwy sze zad enie na 1 gospodarstwo oraz na 1 ha u ytków rolnych odnotowano u u ytkowników posiadaj cych wy sze wykszta cenie. 22