Zielona Góra, 2.06.2008 rok Subkultury m odzie owe we wspó czesnej Polsce Zarys zagadnienia oraz próba typologii Uniwersytet Zielonogórski Praca zaliczeniowa Krzysztof Krzemi ski nr albumu: 56154
Nie mo na powiedzie, e zagadnienie subkultur, a w szczególno ci subkultur m odzie owych, jest przez naszych rodzimych badaczy zaniedbywane. Wprost przeciwnie literatura dotycz ca owego zagadnienia jest relatywnie bogata, cho pretensje mo na by mie do poziomu analizy, na jakim pozostaj zajmuj cy si t tematyk badacze. Znaczna cz literatury to ró nego rodzaju próby tworzenia typologii i kategoryzacji, które to z racji wielkiego bogactwa i zró nicowania materii badawczej z góry skazane s na niepowodzenie. Kolejnym grzechem opracowa tego typu (za przyk ad we my tu prace Miros awa P czaka i jego Ma y s ownik subkultur m odzie owych ) jest opisywanie konkretnych subkultur w oderwaniu od polskiej rzeczywisto ci, co mo e wprowadza czytelnika w b d. Na dodatek zjawisko subkultur m odzie owych traktuje si bardzo powierzchownie i cz sto w oderwaniu od wa nego parametru jakim jest czas i ogólnie poj ta wspó czesno Subkultury bardzo atwo poddaj si zjawisku mody s niejako jej elementem ywot niektórych subkultur pokazuje ciekawy mechanizm, kiedy ta rodz si one jako radykalna alternatywa dla ju istniej cych porz dków i wzorców, by w krótkim czasie sta si ruchem niezwykle masowym i powszechnym, a pó niej powoli dogorywa kiedy uczestnicy danej subkultury zauwa, i idea y jakie im pierwotnie przy wieca y straci y na aktualno ci. Jednak subkultura nie umiera, przechodzi w stan w którym znów niejako wierna jest swoim idea om, jednak nie jest ju tak masowa i powszechna, a co za tym idzie modna. Najlepszym przyk adem jest subkultura Punków (z ich has em punks not dead ) czy subkultura hipisów. Rozpoczynaj c jakiekolwiek rozwa ania na temat subkultur nale y na pocz tek spróbowa wyja ni co te oznacza ten termin. Nale y te podkre li odmienne znaczenie terminów subkultura i subkultura m odzie owa. Ju sama etymologia terminu mówi nam, i zawiera si w nim przedrostek sub co oznacza pod, a wi c warto ciuje negatywnie dan grup. czy si to z jedna z definicji subkultury, która to tym mianem okre la gangi, grupy przest pcze, sekty, grupy narkoma skie itp. Wed ug innego pogl du subkultura to po prostu zbiór ludzi, który mo na wyznaczy z wi kszej ca ci kieruj c si konkretnymi parametrem. Mamy wi c subkultur prawników i subkultur lekarzy czy subkultur gospody domowych. Czym innym s subkultury odzie owe. Miros aw P czak definiuje subkultur w nast puj cy sposób - Subkultura to wzgl dnie spójna grupa spo eczna, pozostaj ca na marginesie dominuj cych w danym systemie tendencji ycia spo ecznego, wyra aj ca swoj odr bno poprzez zanegowanie lub podwa anie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury". Nale y przeto zaznaczy, i punktem odniesienia dla tej definicji, ow dominuj wi kszo ci, wobec której subkultura stoi w opozycji jest ogó spo ecze stwa. Cz sto zdarza si, i udzia w subkulturze jest nie tyle
przejawem nonkonformizmu, co raczej przejawem kra cowego konformizmu w obr bie w asnej grupy grupy ludzi m odych. Uczestnicz oni w danej subkulturze w nie z powodu owej mody. Spróbujmy przyjrze si kilku najpopularniejszym obecnie grupom odzie owym wyst puj cym w naszym kraju, które mo na okre li mianem subkultur. Nale y te wspomnie, i cz onkowie wielu z nich wcale si z owymi grupami nie identyfikuj (co niektórzy badacze stawiaj jako warunek istnienia subkultury). Subkultura Hip-hop (foto typowy ubiór hip hopowca w cieplejszej cz ci roku) Cz onkowie subkultury hip-hop, bardzo cz sto mylenie nazywani s skejtami. Owszem, nawet w gwarze m odzie owej cz sto tak si ich okre la, jednak zaznaczy nale y, e skejt (subkultura bardzo rzadko spotykana w naszym kraju) to pasjonat deskorolki, który raczej nie nosi szerokich spodni (ci ko by oby w nich uprawia sport) i preferuje inn muzyk ni hip hopowcy. Kultura hip-hop czy si z charakterystycznym gatunkiem muzyki (rapem) który z racji swej prostoty jest cz sto przez cz onków tej subkultury tworzony (wi c nie jest to subkultura odbiorców, a raczej twórców). Dodatkowe elementy to specjalny rodzaj ta ca (breakdance) i zami owanie do graffiti. Subkultura ta niedawno prze ywa a w Polsce szczyt swojej popularno ci i wydaje si, e wietno ma ju za sob i jest obecnie wypierana przez inne. Tak wi c powoli historia zatacza ko o subkultura wraca do podziemia. Pocz tek istnienia subkultury hip-hop w Polsce datuje si na ko cówk poprzedniego wieku, kiedy to pojawi y si pierwsze polskie zespo y graj ce
muzyk hip hop. Subkultura Emo (foto cz onkowie subkultury emo) Emo powsta o jako reakcja na agresywny i materialistyczny styl ycia ameryka skich raperów. Dotyczy to g ównie pope niania przest pstw, za ywania rodków odurzaj cych, powierzchowno ci, braku okazywania uczu oraz konsumpcjonizmu. Sprzeciw ten objawia tak e w modzie czyste, schludne, obcis e ubrania, nak adanie makija u oraz zadbane fryzury b ce zaprzeczeniem lu nego, ulicznego wygl du gangsterów. Emo stanowi swoiste po czenie gothic metalu (mroczny wizerunek, g boka duchowo ) i punka (krytyczne podej cie do wiata, poczucie braku sensu jednak bez nihilizmu i anarchizmu), ale znacz co ró ni si od obu tych subkultur. Subkultura ta popularna jest zw aszcza w ród najm odszej m odzie y, szczególnie uczniów gimnazjów. Uwa a si powszechnie i jest ona sterowana przez mi dzynarodowe koncerny, które zarabiaj krocie na specjalnych ubraniach czy gad etach dla Emo. Równie wykonawcy gatunku muzycznego bezpo rednio zwi zanego z ow subkultur nie cierpi na brak propozycji koncertowych i sprzedaj swoje p yty w olbrzymich ilo ciach. Emo staje si powoli najpopularniejsz subkultur w kraju.
Punk (punkowcy) (foto - punkowiec) owo punk oznacza: mie, marno, odpadek i odzwierciedla poczucie asnej warto ci w spo ecze stwie przedstawicieli tej podkultury. To poczucie warto ci znalaz o odbicie w wygl dzie punkuj cej m odzie y. Czarna, wy wiekowana skóra, ozdobiona np. krótkimi namalowanymi has ami (No future - nie ma przysz ci, Anarchy - Anarchia, No rules - nie ma regu ), b nazwami zespo ów, z dodatkami typu cuchy, yletki, agrafki, ci kie, sznurowane wysoko czarne buty zwane "glanami", kolczyki czy agrafki w uszach, b w nosie oraz charakterystyczna fryzura - czub "a la irokez" (nierzadko farbowany na ró ne kolory) to pe ny obraz "rasowego" punka. Swoim wygl dem pankuj cy sprawiaj wra enie brudnych i prymitywnych, co cz sto jest powodem agresji innych subkultur wobec tej formacji. Punkowcy w Polsce w obecnych czasach s niejako w odwrocie. Subkultura ta wietno
swoj prze ywa a w latach 80. Obecnie owszem, jej cz onków mo na spotka do cz sto, jednak nieporównywalnie rzadziej ni np. hip hopowców. Cz onków subkultury punk mo na bardzo cz sto, z racji wyznawanej ideologii, spotka na ró nego rodzaju manifestacjach. Cz sto zasilaj te szeregi alterglobalistów. Hipisi (foto - hippis) Subkultura która bardzo cz sto go ci we wszelkich publikowanych typologiach. W rzeczywisto ci jej znaczenie jest marginalne bardzie niewielka cz m odzie y wiadomie okre la samych siebie jako hipisów. Subkultura hippisów powsta a w latach 60 w USA. Podstawowym kanonem ich egzystencji by a wolno, nieskr powana przez normy spo eczne czy system polityczny. Wyra si ona mia a nie tylko w postawie do otaczaj cego wiata, ale w ubiorze, wygl dzie, a tak e stylu ycia. Jednym ze rodków, który pozwala j osi gn by narkotyk. G ówni liderzy ruchu - Timothy Leary i R. Alper stworzyli mit LSD, przy pomocy którego mo na wyzwoli si spod wzorów "starej" kultury i oddzia ywa spo ecznych, a tak e zacz szuka asnej drogi yciowej. Za ywanie przez hipisów narkotyków powodowa o, e byli uto samiani z narkomanami. Chc c jak najbli ej natury, hipisi opuszczali miasta i zak adali komuny, w których produkowali ywno czyst ekologicznie i starali si by samowystarczalni. Ca e dobro jakie znajdowa o si w komunie, nale o do wszystkich. Hipisi nie znali podzia ów i hierarchii, wszyscy byli równi wobec siebie. Jak ju wspomina em relatywnie niewielkie jest grono polskich hipisów do tej grupy zalicza si najcz ciej fanów muzyki alternatywnej, którzy nosz d ugie w osy i nie anga uj si w ycie innych, bardziej radykalnych subkultur.
Rastamani (foto polski fan reggae) Równie i ta subkultura bardzo cz sto pojawia si w licznych publikowanych typologiach subkultur. Rastafari (pod t nazw cz sto wyst puje) to ruch spo eczno-religijny czarnych mieszka ców karaibów (który pó niej rozprzestrzeni si na ca y wiat dzieki popularno ci muzyki reggae). Co wi c ma to wspólnego z subkulturami m odzie owymi? Cz m odych ludzi zbyt dos ownie odbiera wybrane fragmenty twórczo ci artystów reggowych (którzy bardzo cz sto obok nawo ywania do mi ci i pokoju zawieraj w swoich piosenkach tre ci rasistowskie czy homofobiczne). Tak wi c niewielka cz m odzie y, któr si z ow subkultur uto samia wzi a sobie do serca liczne nakazy i dogmaty owego ruchu religijnego i odrzuci a mi. spo ywanie mi sa, picie alkoholu itp. Jednak znacznie wi ksza cz populacji owej subkultury to po prostu fani muzyki reggae, ubieraj cy si w charakterystyczny sposób i nosz cy fryzury zwane dredami. Zwyczajowo powinno nazywa si ich subkultur fanów muzyki raggae i nie myli z wyznawcami egzotycznej religii. Tak wi c subkultura fanów muzyki reggae wci zyskuje na popularno ci wraz ze wzrostem zainteresowania nowymi, bardzo tanecznymi odmianami muzyki reggae.
Skinhead (foto - nazi skinhead) Kolejna niezwykle skomplikowana subkultura. Podkultura ta zacz a si ju rozwija w drugiej po owie lat 60-tych, kiedy to ubodzy brytyjscy m odzi ludzie chc c wyrazi cie zademonstrowa sw odr bno od kultury "bur uazyjnych" hipisów, radykalnie skrócili swoje w osy (aczkolwiek w tych czasach nie golili g ów) i zak adaj c, i ich bunt przeciwko wszelkim zastanym normom i ideom spo ecznym wyra si b dzie w walce, przywdziali praktyczny do tego celu strój. Za yli wi c d insy, mundury z demobilu, robocze koszule flanelowe, drelichy, szelki i okute stal, wysoko sznurowane trzewiki Doc Martens - "boots" (wygl dali jak armia, w ka dej chwili gotowa do ataku). Jak wi kszo subkultur, skinhead formowali si wokó okre lonej muzyki - pocz tkowo wokó tanecznych rytmów emigrantów z Jamajki: ska, bluebeat, rocksteady (mieli nawet swój hymn - "Skinhead Moonstomp" zespo u Symarip). Ze wzgl du na podobie stwo muzycznych upodoba, na pocz tku swojej dzia alno ci skini pozostawali w zaskakuj co dobrej komitywie z czarnymi chuliganami "Rude Boys" i cz sto organizowali wspólne akcje przeciw Azjatom, homoseksualistom, czy hipisom. Kie dy jednak w ród murzy skiej m odzie y wraz z muzyk reggae rozpowszechni si rastafarianizm, przymierze Rude Boys ze skinheadami rozpad o si. Jednak wci uczestnicy ruchu skinhead odcinali si od jakiejkolwiek polityki czy ideologii. Byli po prostu ulicznymi rozrabiakami. Taka liczna armia gniewnych i nierzadko agresywnych ludzi sta a si celem dzia populistycznych partii prawicowych g osz cych has a bliskie faszyzmowi. Uda o si im zarazi owymi has ami liczne rzesze skinów (jednak oczywi cie nie wszystkich) i dlatego te owo skin to same jest w naszym j zyku ze s owami takimi jak faszysta, homofob, ksenofob czy rasista. Jednak nie wolno zapomina jakie by y korzenie tego ruchu.
W Polsce egzystuj obok siebie zarówno od amy czysto faszystowskie tego ruchu, zrzeszone nierzadko w legalnie dzia aj cych organizacjach, takich jak NOP czy ONR, a po cz ci równie w M odzie y Wszechpolskiej czy LPR. Pojawiaj si oni na licznych demonstracjach czy te kontrdemonstracjach i w niewybredny sposób wyra aj swoje pogl dy. Z drugiej strony w ograniczonym stopniu istniej tak zwani true skins prawdziwi skini którzy odwo uj si do korzeniu ruchu, pozostaj zdecydowanie jak najdalej od jakiejkolwiek g bokiej ideologii i polityki. Piwo, futbol i kobiety - takim mottem nierzadko pos uguj si wspó cze ni skinheadzi. Osobliwa moda na ow subkultur panuje na sku, szczególnie w rejonie zag bia. Metalowcy (foto - metalowcy) Mimo i bardzo cz sto opinii publicznej metal kojarzy si z satanizmem, nie mo na mówi o w miar jednolitej ideologii metalowców, g ównie ze wzgl du na ró norodno tematyki utworów (od satanizmu o wieconego po tematyk fantasy i braterstwa metalu). Np. ideologia nacjonalizmu i nienawi ci do chrze cija stwa rozprzestrzeniona przez zespó z Burzum. Zupe nie odstaje od braterstwa metalu g oszonego przez Manowar. Istniej tak e zespo y osz ce chrze cijanizm, nale ce do gatunku tzw. uniblack metalu. Tak wi c religia i pogl dy na ycie zale zarówno od osobowo ci s uchacza, jak i od preferowanego gatunku muzyki. Tym co czy metalowców jest zami owanie do konkretnych gatunków tej muzyki oraz ubieranie si przewa nie na czarno.
Nie ma sensu wchodzi w szczegó y, gdy bogactwo wzorców, od amów i frakcji w tej subkulturze jest bogate jak w adnej innej. Chyba jedyna rzecz która czy wszystkich jej cz onków jest li tylko mi do ostrej muzyki. Pozosta e subkultury (foto - yuppie) Oczywi cie powy sza typologia nie wyczerpuje tematu istnieje ca e morze mniej popularnych subkultur takich jak np. depeszowcy - fanatyczni fani zespo u Depeche Mode, którzy prze cigaj si w imitowaniu swoim wygl dem cz onków tej kapeli. Równie fani najrozmaitszych rodzajów muzyki rockowej najcz ciej tworz odr bne subkultury (np. fani muzyki zwanej grunge). Pomin em owe subkultury z racji ich marginalnego znaczenia. Z drugiej strony ci ko mówi o subkulturach, kiedy analizujemy fanów takich gatunków muzycznych jak np. techno, których nie czy w zasadzie nic prócz mi ci do danego gatunku muzyki. Z drugiej strony nie mo na myli poj cia subkultury z poj ciem wzorów czy te schematów zachowa. Cz sto myli si owej poj cia i próbuje wprowadza takie subkultury jak np. yuppie. Bior c pod uwag wszelkie trudno ci w badaniu owej materii, oraz omno stworzonego przeze mnie na potrzeby tej pracy zestawienia, które przede wszystkim grzeszy powierzchowno ci uwa am, e nale y pog bi i kontynuowa badania naukowe nad t materi. W mojej pracy skupi si chcia em przede wszystkim na stanie obecnym oraz wspó czesnej popularno ci konkretnych subkultur, zak adaj c jednocze nie, i czytelnik ma jako takie poj cie o omawianym temacie. ywi nadzieje, e uda o mi si ów cel osi gn.
BIBLIOGRAFIA 1. M. P czak. Ma y s ownik subkultur m odzie owych. 2. F. U asiuk. Subkultury m odzie owe i ich mutacje w Polsce. 3. Wikipedia.pl 4. akson.sgh.waw.pl 5. zdj cia u yte w artykule zosta y znalezione na ogólnie dost pnych stronach internetowych