Prawo zobowiązań czę ć szczegółowa

Tom 7 Prawo zobowiązań czę ć szczegółowa Pod redakcją Jerzego Rajskiego 3. wydanie

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO Prawo zobowi za cz ć szczegółowa Tom 7 3. wydanie

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO Prawo zobowi za cz ć szczegółowa Tom 7 3. wydanie REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA PRYWATNEGO ZBIGNIEW RADWA SKI

Prawo zobowi za cz ć szczegółowa Tom 7 3. wydanie Redaktor Prof. dr hab. Jerzy Rajski Uniwersytet Warszawski Autorzy dr hab. Adam Brzozowski profesor Uniwersytetu Warszawskiego; prof. dr hab. Józef Fr ckowiak Uniwersytet Wrocławski; prof. dr hab. Wojciech J. Katner Uniwersytet Łódzki; dr hab. Małgorzata Korzycka-Iwanow profesor Uniwersytetu Warszawskiego; prof. dr hab. Jacek Napierała Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; prof. dr hab. Mirosław Nesterowicz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; dr hab. Leszek Ogiegło profesor Uniwersytetu l skiego; dr hab. Adam Olejniczak profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; dr hab. Jerzy Pisuli ski profesor Uniwersytetu Jagiello skiego; dr hab. Ewa Rott- -Pietrzyk profesor Uniwersytetu l skiego; prof. dr hab. Mirosław Stec Uniwersytet Jagiello ski, Uniwersytet w Białymstoku; prof. dr hab. Leopold Stecki Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; prof. dr hab. Andrzej Stelmachowski Uniwersytet Warszawski; prof. dr hab. Janusz Strz pka Uniwersytet l ski WYDAWNICTWO C. H. BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2011

Wydano we współpracy: z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne cz ci opracowali: Adam Brzozowski rozdz. VII Józef Fr ckowiak rozdz. XII Wojciech J. Katner rozdz. I 1 13, rozdz. II Małgorzata Korzycka-Iwanow rozdz. V 40 Jacek Napierała rozdz. XIII, rozdz. XIV Mirosław Nesterowicz rozdz. XVII, rozdz. XVIII Leszek Ogiegło rozdz. IX, rozdz. XVI Adam Olejniczak rozdz. III, rozdz. IV Jerzy Pisuli ski rozdz. I 14 Ewa Rott-Pietrzyk rozdz. XI Mirosław Stec rozdz. XV Leopold Stecki rozdz. VI, rozdz. X Andrzej Stelmachowski rozdz. V 32 39 Janusz Strz pka rozdz. VIII Redakcja serii: dr Agnieszka Mikos-Sitek Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Perfekt S.A., Warszawa ISBN 978-83-255-2548-4 ISBN e-book 978-83-255-2549-1

Przedmowa Podstawowe instytucje cz ci szczegółowej prawa zobowi za, wyst puj ce zarówno w obrocie powszechnym, konsumenckim, jak i profesjonalnym, z uwagi na szeroki zakres materiału wymagały uj cia w dwóch tomach Systemu Prawa Prywatnego (Tom 7 i 8). Niniejszym tomem obj te zostały umowy reguluj ce przeniesienie praw oraz umowy odnosz ce si do wiadczenia usług. Przy omawianiu ka dej z nich szeroko uwzgl dniono stanowisko doktryny wyra one we wcze niejszych publikacjach oraz orzecznictwo. Wywody zawarte w poprzednim wydaniu uzupełniono o nowy rozdział autorstwa A. Olejniczaka (rozdz. IV) po wi cony umowie offsetowej. Omówienie transakcji kompensacyjnych przez A. Olejniczaka przeniesiono do Tomu 9 Systemu Prawa Prywatnego po wi conego umowom nienazwanym. Zawart w rozdziale V analiz umowy kontraktacji opracowan przez A. Stelmachowskiego uzupełniła M. Korzycka-Iwanow. Prezentowane opracowanie jest dziełem zbiorowym czternastu autorów, przy czym ka dy z nich odpowiada wył cznie za wyra one przez siebie pogl dy. Nie naruszaj c stanowiska poszczególnych autorów oraz ich indywidualnego sposobu uj cia i przedstawienia zagadnie, cało ci wywodu starano si nadać mo liwie jednolity charakter. Publikacja uwzgl dnia stan prawny na dzie 30 czerwca 2011 r. Warszawa, 1 lipca 2011 r. Prof. dr hab. Jerzy Rajski V

Spis tre ci str. Przedmowa..................................................... V Wykaz skrótów.................................................. XVII Cz ć I. Umowy reguluj ce przeniesienie praw Rozdział I. Sprzeda............................................. 3 1. Poj cie i cechy umowy sprzeda y............................. 8 I. Uwagi wprowadzaj ce....................................... 8 II. Okre lenie umowy sprzeda y................................. 9 III. Cechy umowy sprzeda y..................................... 13 2. Funkcje i rodzaje sprzeda y................................. 16 I. Sprzeda w obrocie powszechnym i gospodarczym................ 16 II. Wyró nienie sprzeda y konsumenckiej.......................... 17 III. Cechy charakterystyczne i rodzaje sprzeda y w obrocie gospodarczym (sprzeda handlowa). Obrót towarowy.......................... 18 IV. Szczególne rodzaje sprzeda y według Kodeksu cywilnego.......... 19 V. Szczególne rodzaje sprzeda y poza przepisami Kodeksu cywilnego... 24 3. ródła prawa............................................. 34 I. ródła kodeksowe.......................................... 34 II. ródła pozakodeksowe...................................... 35 III. Zwyczaj, zwyczaj handlowy.................................. 38 4. Strony umowy............................................. 39 I. Sprzedawca i kupuj cy....................................... 39 II. Inne podmioty wyst puj ce w umowie sprzeda y.................. 41 5. Essentialia negotii sprzeda y................................. 41 I. Przedmiot umowy.......................................... 41 II. Cena w umowie sprzeda y.................................... 54 6. Accidentalia i naturalia negotii sprzeda y...................... 65 7. Sposoby i forma zawarcia umowy sprzeda y................... 66 I. Zasady ogólne............................................. 66 II. Poszczególne sposoby zawarcia umowy......................... 67 III. Negocjacje (art. 72 KC)...................................... 80 IV. Forma umowy............................................. 82 V. Zawarcie umowy sprzeda y z wykorzystaniem metod elektronicznych. Podpis elektroniczny........................................ 87 8. Obowi zki sprzedawcy w wyniku zawartej umowy.............. 92 I. Obowi zek przeniesienia własno ci na kupuj cego................ 92 II. Obowi zek wydania rzeczy................................... 94 9. Obowi zki kupuj cego..................................... 111 I. Obowi zek zapłacenia ceny................................... 111 II. Obowi zek odebrania rzeczy.................................. 122 10. Przej cie korzy ci i ci arów zwi zanych z rzecz oraz niebezpiecze stwa przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy... 126 11. R kojmia za wady rzeczy................................... 128 I. Podstawowe poj cia......................................... 128 VII

VIII Spis tre ci II. Uprawnienia z tytułu r kojmi................................. 134 III. Odst pstwa od ustawowego zakresu odpowiedzialno ci z tytułu r kojmi. Terminy dochodzenia roszcze.................. 142 IV. Wpływ aktów staranno ci kupuj cego na zachowanie uprawnie z r kojmi................................................. 144 12. Gwarancja jako ci......................................... 147 I. Charakter prawny, podmioty i powstanie gwarancji................ 147 II. Uprawnienia z gwarancji..................................... 150 13. Odpowiedzialno ć sprzedawcy na zasadach ogólnych. Odpowiedzialno ć producenta............................... 153 I. Znaczenie art. 566 KC. Odpowiedzialno ć ex contractu i ex delicto... 153 II. Odpowiedzialno ć za produkt niebezpieczny..................... 155 14. Sprzeda konsumencka..................................... 162 I. Poj cie................................................... 162 II. Dyrektywa UE o sprzeda y konsumenckiej...................... 163 III. Projekt dyrektywy o prawach konsumenta oraz projekt grupy ekspertów opcjonalnego instrumentu o umowach sprzeda y i zwi zanych z nimi umów o wiadczenie usług.............................. 167 IV. Ustawa o sprzeda y konsumenckiej............................ 172 Rozdział II. Dostawa............................................. 245 15. Poj cie i cechy umowy...................................... 245 I. Geneza umowy i jej regulacja w Kodeksie cywilnym............... 245 II. Cechy umowy............................................. 246 16. Funkcje dostawy........................................... 248 17. ródła prawa............................................. 249 18. Strony umowy............................................. 250 19. Składniki i tre ć umowy.................................... 251 20. Zawarcie umowy. Forma.................................... 252 21. Wykonywanie umowy...................................... 253 22. Odpowiedzialno ć stron. R kojmia za wady rzeczy. Problem gwarancji jako ci.................................. 255 Rozdział III. Zamiana............................................ 259 23. Ogólna charakterystyka zamiany............................. 259 I. Poj cie, ródła i znaczenie zamiany............................. 259 II. Charakter zamiany.......................................... 262 24. Zawarcie umowy zamiany................................... 264 25. Prawa i obowi zki stron umowy.............................. 266 I. Uwagi ogólne.............................................. 266 II. Odpowiednie stosowanie przepisów o sprzeda y.................. 267 III. Odpowiedzialno ć z tytułu r kojmi............................. 271 26. Szczególne problemy kwalifi kacyjne.......................... 273 I. Zamiana z dopłat........................................... 273 II. Pokrycie cz ci ceny przez przeniesienie własno ci rzeczy........... 273 III. Zobowi zanie przemienne lub upowa nienie przemienne............ 274 Rozdział IV. Umowa offsetowa..................................... 277 27. Uwagi wst pne............................................ 277 I. Geneza i znaczenie offsetu.................................... 277 II. Poj cie umowy offsetowej.................................... 279 III. ródła prawne............................................. 279 28. Zawarcie umowy offsetowej................................. 281 I. Strony umowy offsetowej..................................... 281 II. Sposób i forma zawarcia umowy offsetowej...................... 282

Spis tre ci 29. Obowi zki stron umowy offsetowej........................... 283 I. Uwagi ogólne o tre ci umowy offsetowej........................ 283 II. Zobowi zanie offsetowe..................................... 284 30. Wykonanie i skutki niewykonania obowi zków umownych....... 286 I. Wykonanie obowi zków umownych............................ 286 II. Odpowiedzialno ć zagranicznego dostawcy...................... 288 31. Charakter prawny umowy offsetowej......................... 289 I. Umowa offsetowa jako umowa nazwana......................... 289 II. Inne cechy umowy offsetowej................................. 290 Rozdział V. Kontraktacja......................................... 295 32. Funkcja kontraktacji....................................... 295 33. Charakter prawny kontraktacji.............................. 304 34. Forma umowy kontraktacji................................. 308 35. Prawa i obowi zki stron.................................... 309 36. Rozkład ryzyka mi dzy stronami............................. 317 37. Skuteczno ć umów kontraktacji w stosunku do osób trzecich (przejemców gospodarstw rolnych)........................... 321 38. Zabezpieczenie wykonania umowy............................ 323 39. Przedawnienie roszcze..................................... 323 40. Addendum................................................ 324 I. Uwagi wprowadzaj ce....................................... 324 II. Uwagi dotycz ce ustalania ceny w umowie kontraktacyjnej.......... 325 III. Umowa kontraktacyjna w zakresie prawa do uzyskania płatno ci niezwi zanej ze rodków Unii Europejskiej...................... 326 IV. Oddziaływanie organizacji rynku cukru na umowy kontraktacyjne..... 327 Rozdział VI. Darowizna.......................................... 331 41. Prawna istota darowizny.................................... 333 I. Charakterystyka ogólna...................................... 333 II. Darowizna poł czona z poleceniem............................. 336 III. Negotium mixtum cum donatione............................... 337 IV. Inne postacie darowizny...................................... 338 V. Darowizna na wypadek mierci................................ 338 VI. Stosunki prawne wył czone spod zasad darowizny................ 339 42. Zawarcie umowy darowizny................................. 340 I. Zasady ogólne............................................. 340 II. Forma umowy darowizny.................................... 340 III. Prawny charakter umowy darowizny............................ 340 IV. Ochrona wierzycieli darczy cy................................ 341 43. Wykonanie darowizny...................................... 342 44. Wypełnienie polecenia...................................... 344 I. Podmioty uprawnione do dania wypełnienia polecenia............ 344 II. Przesłanki powstania prawa do dania wypełnienia polecenia....... 344 III. Odmowa wypełnienia polecenia............................... 344 IV. Wyga ni cie obowi zku wypełnienia polecenia................... 345 45. Niedostatek darczy cy po wykonaniu darowizny................ 345 I. Powstanie quasi-alimentacyjnego obowi zku obdarowanego......... 345 II. Charakter obowi zku obdarowanego............................ 346 III. Tre ć i zakres obowi zku obdarowanego......................... 347 IV. Ustanie quasi-alimentacyjnego obowi zku obdarowanego........... 348 46. Odpowiedzialno ć stron..................................... 348 I. Odpowiedzialno ć darczy cy................................. 348 II. Odpowiedzialno ć obdarowanego.............................. 350 IX

Spis tre ci 47. Odwołanie darowizny...................................... 352 I. Odwołanie niewykonanej darowizny............................ 352 II. Odwołanie darowizny wykonanej.............................. 354 III. Charakter prawny odwołania darowizny......................... 360 IV. Wył czenie odwołania darowizny.............................. 360 48. Rozwi zanie umowy darowizny.............................. 362 I. Rozwi zanie umowy darowizny przez strony lub s d............... 362 II. Podmioty uprawnione do dania rozwi zania umowy darowizny przez s d.................................................. 362 III. Przesłanki rozwi zania umowy darowizny....................... 363 IV. Termin i forma rozwi zania umowy darowizny................... 364 V. Skutki rozwi zania umowy darowizny.......................... 364 Cz ć II. Umowy odnosz ce si do wiadczenia usług Rozdział VII. Umowa o dzieło..................................... 367 49. Istota i zakres umowy o dzieło. Poj cie dzieła................... 368 I. Istota umowy o dzieło....................................... 368 II. Miejsce umowy o dzieło w systemie umów...................... 369 III. Przedmiot umowy o dzieło................................... 384 50. Podstawowe prawa i obowi zki stron umowy o dzieło............ 392 I. Obowi zki i prawa przyjmuj cego zamówienie................... 392 II. Obowi zki i prawa zamawiaj cego............................. 398 51. Własno ć i posiadanie. Ryzyko przypadkowej utraty i uszkodzenia dzieła........................................ 405 I. Własno ć i posiadanie dzieła.................................. 405 II. Ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła............... 411 52. Odpowiedzialno ć przyjmuj cego zamówienie za wady przed wydaniem i po wydaniu dzieła.......................... 414 I. Odpowiedzialno ć przyjmuj cego zamówienie za wady przed wydaniem dzieła........................................... 414 II. Odpowiedzialno ć przyjmuj cego zamówienie za wady przy wydaniu i odbiorze dzieła................................ 417 53. R kojmia za wady dzieła.................................... 419 I. Istota r kojmi za wady dzieła................................. 419 II. Charakter i zakres r kojmi za wady dzieła....................... 420 III. Przesłanki odpowiedzialno ci................................. 421 IV. Uprawnienia z tytułu r kojmi za wady dzieła..................... 430 V. Odszkodowanie............................................ 437 VI. Utrata uprawnie z tytułu r kojmi za wady dzieła wskutek wyga ni cia............................................... 439 54. Gwarancja przy umowie o dzieło............................. 440 55. Przedawnienie roszcze..................................... 446 Rozdział VIII. Umowa o roboty budowlane.......................... 449 56. Zagadnienia ogólne........................................ 452 I. ródła prawa.............................................. 452 II. Funkcje gospodarcze i zastosowanie............................ 455 57. Poj cie umowy i jej rodzaje.................................. 458 I. Poj cie umowy i jej charakter prawny........................... 458 II. System organizacji stosunków umownych uczestników procesu budowlanego.............................................. 464 III. System umów o roboty budowlane............................. 466 X

Spis tre ci 58. Tre ć umowy prawa i obowi zki stron....................... 500 I. Uwagi wst pne............................................. 500 II. Dostarczenie projektu przez inwestora.......................... 501 III. Odbiór obiektu (robót budowlanych)............................ 508 IV. Zapłata umówionego wynagrodzenia i gwarancja zapłaty za roboty budowlane................................................ 518 V. Oddanie przewidzianego w umowie obiektu wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej....................... 522 VI. Przedawnienie roszcze z umowy o roboty budowlane............. 526 59. Nast pstwa niewykonania i nienale ytego wykonania obowi zków umownych................................................ 527 I. Odpowiedzialno ć z tytułu niewykonania lub nienale ytego wykonania umowy o roboty budowlane................................... 527 II. R kojmia za wady fi zyczne obiektu (robót budowlanych)........... 530 60. Współodpowiedzialno ć w procesie budowlanym................ 544 I. Uwagi ogólne o współodpowiedzialno ci w budownictwie.......... 544 II. Odpowiedzialno ć solidarna architekta (jednostki projektowania), wykonawcy budowlanego oraz dostawcy maszyn, urz dze lub materiałów na podstawie przepisu art. 369 KC................. 545 III. Solidarna odpowiedzialno ć uczestników procesu budowlanego za szkod wyrz dzon czynem niedozwolonym (art. 441 1 KC)..... 547 IV. Odpowiedzialno ć in solidum uczestników procesu budowlanego..... 549 V. Problematyka współodpowiedzialno ci w orzecznictwie s dowym.... 554 Rozdział IX. Zlecenie............................................ 555 61. Ogólna charakterystyka zlecenia............................. 556 I. O zleceniu w ogólno ci...................................... 556 II. Prawne unormowanie zlecenia................................. 557 62. Okre lenie, przedmiot i strony umowy zlecenia................. 557 I. Geneza umowy zlecenia..................................... 557 II. Okre lenie, przedmiot i charakter umowy zlecenia................. 558 III. Strony umowy zlecenia...................................... 561 63. Powstanie i wyga ni cie stosunku zobowi zaniowego zlecenia..... 561 I. Tryb i forma zawarcia umowy zlecenia.......................... 561 II. Wyga ni cie zobowi zania zlecenia............................ 564 64. Tre ć stosunku zobowi zaniowego zlecenia..................... 566 I. Uwagi wst pne............................................. 566 II. Uprawnienia zleceniobiorcy.................................. 566 III. Obowi zki zleceniobiorcy.................................... 568 65. Odpowiedzialno ć stron umowy zlecenia....................... 571 I. Podstawy prawne i przesłanki odpowiedzialno ci stron............. 571 II. Dochodzenie i przedawnienie roszcze z umowy zlecenia........... 573 66. Nienazwane umowy o wiadczenie usług z art. 750 KC........... 573 I. Problem stosowania art. 750 KC w ogólno ci..................... 573 II. Skutki zastosowania przepisu art. 750 KC........................ 575 III. Przegl d stanów faktycznych obj tych postanowieniami art. 750 KC.. 580 Rozdział X. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia................. 585 67. Charakterystyka ogólna.................................... 586 I. Uwagi wst pne............................................. 586 II. Poj cie prowadzenia sprawy.................................. 587 III. Podmiot prowadz cy cudz spraw bez zlecenia.................. 588 IV. Osoba zainteresowana....................................... 588 XI

Spis tre ci V. Poj cie cudzej sprawy....................................... 589 VI. Charakter prawny prowadzenia cudzej sprawy bez zlecenia......... 590 68. Obowi zki i prawa stron................................... 591 I. Obowi zki prowadz cego cudz spraw bez zlecenia.............. 591 II. Prawa prowadz cego cudz spraw bez zlecenia.................. 597 III. Prawa i obowi zki osoby zainteresowanej....................... 599 69. Dokonanie zmian w mieniu osoby zainteresowanej.............. 599 70. Prowadzenie cudzej sprawy wbrew woli osoby zainteresowanej... 601 71. Nieprawidłowe (niewła ciwe) prowadzenie cudzej sprawy bez zlecenia.............................................. 602 72. Potwierdzenie prowadzenia cudzej sprawy bez zlecenia.......... 603 73. Przedsi wzi cie czynno ci zmierzaj cych do odwrócenia niebezpiecze stwa gro cego innej osobie...................... 604 74. Odpowiedzialno ć stron.................................... 605 I. Odpowiedzialno ć prowadz cego cudz spraw................... 605 II. Odpowiedzialno ć osoby zainteresowanej........................ 607 75. Ustanie stosunku prawnego i przedawnienie roszcze........... 608 I. Ustanie stosunku prawnego................................... 608 II. Przedawnienie roszcze...................................... 608 Rozdział XI. Umowa agencyjna................................... 611 76. Uwagi wst pne............................................ 614 I. Geneza i znaczenie umowy agencyjnej.......................... 614 II. Umowa agencyjna w uj ciu porównawczym...................... 615 III. Unifi kacja i harmonizacja prawa dotycz cego umowy agencyjnej..... 617 IV. ródła prawa.............................................. 621 V. Nowelizacja przepisów o umowie agencyjnej..................... 622 77. Charakterystyka umowy agencyjnej.......................... 625 I. Poj cie, cechy i charakter prawny umowy agencyjnej.............. 625 II. Przedmiot umowy agencyjnej................................. 626 III. Umowa agencyjna a umowy zbli one.......................... 629 78. Strony umowy agencyjnej................................... 633 I. Podmioty wyst puj ce jako strony umowy agencyjnej.............. 633 II. Wymóg podmiotowej kwalifi kacji.............................. 634 III. Skutki braku podmiotowej kwalifi kacji.......................... 636 IV. Wykonywanie zobowi zania przez osoby trzecie.................. 637 79. Postacie umowy agencyjnej.................................. 639 I. Uwagi ogólne.............................................. 639 II. Agencja po rednicza........................................ 639 III. Agencja przedstawicielska.................................... 642 80. Zawarcie umowy agencyjnej................................. 654 I. Sposób zawarcia umowy agencyjnej w ogólno ci.................. 654 II. Forma umowy agencyjnej.................................... 655 III. Pisemne potwierdzenie tre ci umowy........................... 656 81. Tre ć umowy agencyjnej.................................... 661 I. Uwagi ogólne.............................................. 661 II. Obowi zek obu stron do zachowania lojalno ci.................... 662 III. Obowi zki agenta........................................... 664 IV. Obowi zki daj cego zlecenie.................................. 666 82. Wynagrodzenie agenta...................................... 671 I. Uwagi ogólne o wynagrodzeniu............................... 671 II. Wynagrodzenie prowizyjne................................... 672 III. Nabycie prawa do prowizji w czasie trwania umowy agencyjnej...... 677 XII

Spis tre ci IV. Nabycie prawa do prowizji od umowy zawartej po rozwi zaniu umowy agencyjnej.......................................... 680 V. Utrata prawa do prowizji..................................... 681 83. Zako czenie umowy agencyjnej.............................. 684 I. Uwagi ogólne.............................................. 684 II. Wykonywanie umowy po terminie............................. 684 III. Wypowiedzenie umowy z zachowaniem terminów wypowiedzenia.... 685 IV. Wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym............ 687 V. Inne sposoby zako czenia umowy agencyjnej.................... 691 84. wiadczenie wyrównawcze.................................. 693 I. Uwagi ogólne.............................................. 693 II. Przesłanki powstania prawa do wiadczenia wyrównawczego........ 695 III. Wysoko ć wiadczenia wyrównawczego......................... 698 IV. Roszczenie wyrównawcze a roszczenie odszkodowawcze............ 700 V. Osoby uprawnione do wiadczenia wyrównawczego................ 700 VI. Obowi zek dokonania aktów staranno ci przez osoby uprawnione..... 701 VII. Okoliczno ci wył czaj ce wiadczenie wyrównawcze............... 702 85. Ograniczenie działalno ci konkurencyjnej po wyga ni ciu umowy. 702 I. Uwagi ogólne.............................................. 702 II. Wymagania w zakresie formy................................. 704 III. Zaw enie swobody stron przy ograniczaniu działalno ci konkurencyjnej............................................ 705 IV. Naruszenie zakazu działalno ci konkurencyjnej przez agenta........ 705 V. wiadczenie rekompensuj ce ograniczenie działalno ci konkurencyjnej.. 706 VI. Odwołanie ograniczenia działalno ci konkurencyjnej............... 708 VII. Zwolnienie z obowi zku przestrzegania ograniczenia działalno ci konkurencyjnej............................................. 708 86. Przedawnienie i zabezpieczenie roszcze z umowy agencyjnej..... 709 Rozdział XII. Umowa komisu...................................... 711 87. Poj cie i konstrukcja komisu................................ 712 I. Kształtowanie si regulacji prawnej komisu...................... 712 II. Podstawowe cechy komisu jako stosunku zobowi zaniowego na tle Kodeksu cywilnego.................................... 721 III. Umowa komisu a umowy pokrewne............................ 726 88. Powstanie stosunku prawnego komisu......................... 729 I. Strony stosunku komisu...................................... 729 II. Umowa jako ródło stosunku komisu........................... 732 89. Obowi zki stron umowy komisu............................. 736 I. Wprowadzenie.............................................. 736 II. Obowi zki komisanta........................................ 737 III. Obowi zki komitenta........................................ 742 90. Stosunki własno ciowe przy komisie.......................... 746 I. Własno ć przedmiotu komisu przy komisie sprzeda y.............. 746 II. Własno ć przedmiotu komisu przy komisie zakupu................ 749 91. R kojmia w stosunkach mi dzy stronami transakcji komisowej... 753 I. R kojmia przy komisie zakupu................................ 753 II. R kojmia przy komisie sprzeda y.............................. 754 III. Odpowiedzialno ć komisanta za niezgodno ć towaru z umow....... 758 92. Zako czenie stosunku komisu. Przedawnienie roszcze.......... 759 I. Przyczyny wyga ni cia komisu................................ 759 II. Przedawnienie roszcze wynikaj cych z umowy komisu............ 761 XIII

XIV Spis tre ci Rozdział XIII. Przechowanie...................................... 763 93. Uwaga wst pna............................................ 764 94. Zawarcie umowy przechowania.............................. 764 I. Wprowadzenie.............................................. 764 II. Konsens stron.............................................. 765 III. Oddanie rzeczy............................................. 768 95. ródła obowi zku pieczy nad rzecz.......................... 770 I. Uwaga ogólna............................................. 770 II. Umowa jako ródło stosunku przechowania...................... 771 III. Czynno ci organów procesowych.............................. 774 IV. Przechowanie rzeczy z mocy prawa............................ 776 96. Tre ć stosunku zobowi zaniowego przechowania............... 777 I. ródła tre ci stosunku przechowania............................ 777 II. Charakter prawny stosunku przechowania....................... 777 III. Obowi zki przechowawcy.................................... 780 IV. Obowi zki składaj cego..................................... 782 97. Odpowiedzialno ć przechowawcy............................ 783 I. Uwaga ogólna............................................. 783 II. Okoliczno ci uwalniaj ce przechowawc od odpowiedzialno ci...... 784 Rozdział XIV. Umowa składu..................................... 791 98. Podstawa prawna.......................................... 792 99. Kwalifi kacja umowy składu................................. 793 100. Obowi zki stron umowy składu.............................. 796 I. ródła obowi zków i czas trwania umowy....................... 796 II. Obowi zek pieczy nad rzecz................................. 797 III. Obowi zek konserwacji...................................... 799 IV. Obowi zek udost pnienia składaj cemu pomieszcze składowych.... 801 V. Obowi zki ochrony interesu składaj cego........................ 802 VI. Obowi zek zwrotu składowanej rzeczy.......................... 803 VII. Obowi zek wydania pokwitowania............................. 804 VIII. Obowi zek wydania dowodu składowego........................ 804 IX. Obowi zek zapłaty wynagrodzenia............................. 812 101. Odpowiedzialno ć przedsi biorcy składowego.................. 813 102. Wyga ni cie, zabezpieczenie i przedawnienie roszcze........... 815 Rozdział XV. Umowa przewozu................................... 817 103. Zagadnienia wst pne....................................... 818 I. Geneza i ewolucja umowy przewozu............................ 818 II. ródła prawa.............................................. 822 104. Charakterystyka ogólna umowy przewozu.................... 825 I. Poj cie i charakter prawny.................................... 825 II. Tre ć umowy.............................................. 830 III. Strony umowy poj cie przewo nika........................... 832 IV. Zawarcie umowy........................................... 834 V. Obowi zek kontraktowania................................... 835 VI. Prawa i obowi zki stron...................................... 838 VII. Odpowiedzialno ć przewo nika............................... 838 105. Umowa przewozu osób..................................... 838 I. ródła prawa.............................................. 838 II. Tre ć umowy.............................................. 839 III. Strony umowy podró ny, organizator przewozu................. 840 IV. Zawarcie umowy........................................... 841 V. Dokumenty przewozowe..................................... 843

Spis tre ci VI. Prawa i obowi zki stron...................................... 843 VII. Odpowiedzialno ć przewo nika............................... 850 106. Umowa przewozu towarów.................................. 858 I. Tre ć umowy.............................................. 858 II. Strony umowy wysyłaj cy (nadawca)......................... 860 III. Zawarcie umowy........................................... 860 IV. Dokumenty przewozowe..................................... 861 V. Prawa i obowi zki stron...................................... 865 VI. Odpowiedzialno ć stron umowy............................... 874 107. Przedawnienie roszcze..................................... 887 108. Dochodzenie roszcze post powanie reklamacyjne............. 890 Rozdział XVI. Umowa spedycji.................................... 897 109. Ogólna charakterystyka spedycji............................. 898 I. Poj cie i klasyfi kacja spedycji................................. 898 II. Powstanie i rozwój spedycji................................... 901 III. Współczesny charakter i organizacja spedycji..................... 903 IV. Prawne unormowanie spedycji................................ 904 110. Okre lenie, przedmiot i strony umowy spedycji................. 907 I. Geneza umowy spedycji..................................... 907 II. Okre lenie i przedmiot umowy spedycji......................... 908 III. Strony umowy spedycji...................................... 910 111. Powstanie i wyga ni cie stosunku zobowi zaniowego spedycji..... 912 I. Tryb i forma zawarcia umowy spedycji.......................... 912 II. Wyga ni cie zobowi zania spedycji............................ 913 112. Tre ć stosunku zobowi zaniowego spedycji.................... 913 I. Uwagi wst pne............................................. 913 II. Uprawnienia spedytora...................................... 914 III. Obowi zki spedytora........................................ 925 113. Odpowiedzialno ć spedytora................................. 927 I. Podstawy prawne odpowiedzialno ci spedytora................... 927 II. Granice obowi zku odszkodowawczego spedytora................. 929 III. Dochodzenie i przedawnienie roszcze z umowy spedycji........... 929 Rozdział XVII. Umowa o podró.................................. 931 114. Usługi turystyczne......................................... 932 I. Uwagi wst pne............................................. 932 II. Umowa o pojedyncze wiadczenie............................. 934 III. Umowa o podró........................................... 935 115. Odpowiedzialno ć organizatora podró y....................... 944 I. Zagadnienia ogólne......................................... 944 II. Zagadnienia szczegółowe.................................... 958 116. Wnioski ko cowe.......................................... 984 Rozdział XVIII. Odpowiedzialno ć, prawo zastawu i przedawnienie roszcze utrzymuj cych hotele i podobne zakłady............... 987 117. Uwagi wst pne............................................ 988 118. Podstawa odpowiedzialno ci hotelu lub podobnego zakładu....... 989 I. Umowa hotelowa........................................... 989 II. Ustawowa odpowiedzialno ć.................................. 992 119. Poj cie hotelu i podobnego zakładu........................... 993 120. Go ć hotelowy............................................. 996 121. Kryterium zarobkowo ci.................................... 997 122. Odpowiedzialno ć cywilna hotelu lub podobnego zakładu........ 999 I. Zasada odpowiedzialno ci.................................... 999 XV

Spis tre ci II. Rzecz wniesiona............................................ 1000 III. Klauzule nieodpowiedzialno ci................................ 1003 IV. Obowi zek zawiadomienia o szkodzie.......................... 1004 V. Przedawnienie roszcze go cia hotelowego...................... 1005 123. Ograniczenie odpowiedzialno ci hotelu lub podobnego zakładu... 1007 I. Kwotowe ograniczenie odpowiedzialno ci....................... 1007 II. Wył czenie ograniczenia odpowiedzialno ci zasada pełnego odszkodowania............................................ 1008 124. Odszkodowanie............................................ 1012 125. Wył czenie odpowiedzialno ci hotelu lub podobnego zakładu..... 1014 I. Uwaga wst pna............................................ 1014 II. Wła ciwo ć rzeczy wniesionej................................. 1014 III. Siła wy sza................................................ 1014 IV. Wina poszkodowanego...................................... 1016 126. Odpowiedzialno ć hotelu lub podobnego zakładu za pojazdy mechaniczne, rzeczy w nich pozostawione oraz ywe zwierz ta.... 1018 127. Ustawowe prawo zastawu hotelu lub podobnego zakładu......... 1019 128. Przedawnienie roszcze przedsi biorstw hotelowych............. 1020 129. Odpowiedzialno ć i ustawowe prawo zastawu zakładów k pielowych.............................................. 1020 Indeks rzeczowy................................................ 1021 XVI

Wykaz skrótów 1. ródła prawa CenyU............. ustawa z 5.7.2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.) DCFR............. Projekt Wspólnego Systemu Odniesienia (Draft of Common Frame of Reference) DepSR............. rozporz dzenie Ministra Sprawiedliwo ci z 24.9.1965 r. o zasadach i trybie post powania w sprawach o zło enie przedmiotu wiadczenia do depozytu s dowego (Dz.U. Nr 42, poz. 261) DSkłU............. ustawa z 16.11.2000 r. o domach składowych oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Kodeksu post powania cywilnego i innych ustaw (Dz.U. Nr 114, poz. 1191 ze zm.) dyrektywa 86/653/EWG dyrektywa Rady 86/653/EWG z 18.12.1986 r. w sprawie koordynacji ustawodawstw Pa stw Członkowskich odnosz cych si do przedstawicieli handlowych działaj cych na własny rachunek (Dz.Urz. UE L 1986.382.17) dyrektywa 90/314/EWG dyrektywa Rady 90/314/EWG z 13.6.1990 r. w sprawie zorganizowanych podró y, wakacji i wycieczek (Dz.Urz. UE L 1990.158.59) EgzAdmU.......... ustawa z 17.6.1996 r. o post powaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) GospNierRolnU..... ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomo ciami rolnymi Skarbu Pa stwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.) GospNierU......... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomo ciami (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) GospU............. ustawa z 23.12.1988 r. o działalno ci gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.) KC................ ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KC austr........... Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. KC franc............ Kodeks cywilny francuski z 21.3.1804 r. (Cciv Code civil) KC hol............. Kodeks cywilny holenderski z 1992 r. KC niem............ Kodeks cywilny niemiecki z 18.8.1896 r. (BGB Bürgerliches Gesetzbuch) KC szwajc.......... Kodeks cywilny szwajcarski z 1912 r. KC włos........... Kodeks cywilny włoski z 1942 r. KH................ rozporz dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) KH niem........... Kodeks handlowy niemiecki z 1897 r. (HGB Handelsgesetzbuch) KM............... ustawa z 18.9.2001 r. Kodeks morski (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 ze zm.) Konstytucja RP...... ustawa z 2.4.1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) Konwencja ate ska... Konwencja ate ska z 13.12.1974 r. w sprawie przewozu morzem pasa- erów i ich baga u (Dz.U. z 1987 r. Nr 18, poz. 108 ze zm.) Konwencja montrealska......... Konwencja z 28.5.1999 r. o ujednoliceniu niektórych prawideł dotycz cych mi dzynarodowego przewozu lotniczego (Dz.U. z 2007 r. Nr 37, poz. 235) XVII

Wykaz skrótów KP................ ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC.............. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks post powania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KredKonsU z 2001 r.. ustawa z 20.7.2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 100, poz. 1081 ze zm.) KredKonsU z 2011 r.. ustawa z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715) KRO.............. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opieku czy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KrRejSU........... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze S dowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) KSH............... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KWU.............. ustawa z 6.7.1982 r. o ksi gach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) KZ................ rozporz dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. Kodeks zobowi za (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) NierCudzU......... ustawa z 24.3.1920 r. o nabywaniu nieruchomo ci przez cudzoziemców (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 167, poz. 1758 ze zm.) ObligU............. ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.) ObrIFinU........... ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami fi nansowymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.) OchrKonkurU....... ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) OchrKonsU......... ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialno ci za szkod wyrz dzon przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) OchrLokU......... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 26 ze zm.) OffsetU............ ustawa z 10.9.1999 r. o niektórych umowach kompensacyjnych zawieranych w zwi zku z umowami dostaw na potrzeby obronno ci i bezpiecze stwa pa stwa (Dz.U. Nr 80, poz. 903 ze zm.) OR............... Prawo obligacyjne szwajcarskie z 1911 r. (Obligationenrecht) PECL............. Zasady Europejskiego Prawa Umów (Principles of European Contract Law) Po rubezpu........ ustawa z 22.5.2003 r. o po rednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. Nr 124, poz. 1154 ze zm.) PPU.............. ustawa z 25.9.1981 r. o przedsi biorstwach pa stwowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PrBank............ ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrBud............. ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) PrCel.............. ustawa z 19.3.2004 r. Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 ze zm.) PrGosp............ ustawa z 19.11.1999 r. Prawo działalno ci gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) PrLot.............. ustawa z 3.7.2002 r. Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 130, poz. 1112 ze zm.) PrPapW............ ustawa z 21.8.1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami warto ciowymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 ze zm.) PrPoczt............ ustawa z 12.6.2003 r. Prawo pocztowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159 ze zm.) XVIII

Wykaz skrótów PrPrywM........... ustawa z 4.2.2011 r. Prawo prywatne mi dzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PrPrywM z 1965 r.... ustawa z 12.11.1965 r. Prawo prywatne mi dzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) PrPrzew............ ustawa z 15.11.1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) PrSpółdz........... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrUp.............. rozporz dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo upadło ciowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) PrUpNapr.......... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadło ciowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) PrWeksl............ ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) PrWłPrzem......... ustawa z 30.6.2000 r. Prawo własno ci przemysłowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.) PWKC............ ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) SpMieszkU......... ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) SprzedKonsU....... ustawa z 27.7.2002 r. o szczególnych warunkach sprzeda y konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176 ze zm.) SwobGospU........ ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalno ci gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) UbezpU............ ustawa z 22.5.2003 r. o działalno ci ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) UsłTurU........... ustawa z 29.8.1997 r. o usługach turystycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268 ze zm.) UstrRolnU.......... ustawa z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64, poz. 592 ze zm.) WłLokU........... ustawa z 24.6.1994 r. o własno ci lokali (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) ZagospPrzestrzU..... ustawa z 17.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 380, poz. 717 ze zm.) ZakłZdrowU........ ustawa z 30.8.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 89 ze zm.) ZamPublU.......... ustawa z 29.1.2004 r. Prawo zamówie publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) ZastRejU.......... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) ZNKU............. ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) 2. Organy orzekaj ce BGH.............. niemiecki Federalny S d Najwy szy (Bundesgerichtshof) GKA.............. Główna Komisja Arbitra owa NSA............... Naczelny S d Administracyjny SA................ S d Apelacyjny SN................ S d Najwy szy SN (PS)............ S d Najwy szy w pełnym składzie SN (PSIAPiUS)...... S d Najwy szy w pełnym składzie Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze Społecznych (od 1990 r.: Izby Pracy i Ubezpiecze Społecznych) SN (PSIC).......... S d Najwy szy w pełnym składzie Izby Cywilnej (w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej) SN (7)............. S d Najwy szy w składzie siedmiu s dziów XIX