WYMGNI EUKYJNE Z FIZYKI Kl. I i II POZIOM POSTWOWY
I Wiadomości Zapamiętanie wiadomości B Zrozumienie wiadomości II Umiejętności Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych III Poziomy Konieczny, Podstawowy, Rozszerzony, opełniający, Wykraczający 2
TEZ zapamiętanie wiadomości B rozumienie wiadomości stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych POZIOM WYMIRÓW K P R W ZKRES POSTWOWY Elementy działań na wektorach: B B B - Podaje przykłady wielkości skalarnych i wektorowych, - Wymienia cechy wektora, - Wie, że w przypadku wektorów równoległych do osi wartość wektora z odpowiednim znakiem to współrzędna wektora - Wie, że znak współrzędnej zależy od wyboru odpowiedniej osi, - Podaje przykład wektorów o kierunku zgodnym z osią x; o współrzędnej dodatniej i ujemnej, - Wykonuje dzielenie wektora przez liczbę - Ilustruje przykładem każdą z cech wektora - Potrafi podać dwa wektory o jednakowym kierunku o zwrotach zgodnych lub przeciwnych, - Podaje dwa wektory o różnych kierunkach - Potrafi rozłożyć wektor na składowe w dowolnych kierunkach - Potrafi odjąć od siebie dwa wektory - Potrafi zapisać wzory na iloczyn skalarny i wektorowy dwóch wektorów - Określa zwrot wektora będącego iloczynem wektorowym dwóch wektorów - Potrafi odczytać z wykresu cechy wielkości wektorowej 3
B Funkcja liniowa i wielkości wprost proporcjonalne - potrafi i zinterpretować zapisać ogólną postać funkcji liniowej - potrafi narysować wykres funkcji liniowej dla różnych współczynników a i b - potrafi narysować wykres funkcji liniowej w przypadku gdy symbole x, y, a, b zastąpimy wielkościami fizycznymi (w tym także współrzędnymi wektorów) B B B B B B B B B B I. Ruch, jego powszechność i względność: - efiniuje pojęcie ruchu - Wie, że ruchy dzielimy na postępowe i obrotowe, potrafi objaśnić różnice między nimi - Wymienia przykłady różnych poglądów filozoficznych związanych z pojęciem ruchu - efiniuje czym jest układ odniesienia - efiniuje pojęcia związane z opisem ruchu: tor, przemieszczenie, droga, prędkość(średnią i chwilową) szybkość (średnia i chwilowa) - Podaje definicję ruchu jednostajnego prostoliniowego - Wyjaśnia pojęcia: prędkość kątową i liniowa, częstotliwość, okres, przyśpieszenie dośrodkowe w ruchu po okręgu - Odróżnia pojęcia: przemieszczenie i droga, prędkość i szybkość - Potrafi wyrazić szybkość liniową poprzez okres ruchu i częstotliwość - Potrafi narysować wektor położenia ciała w układzie współrzędnych - Opisuje ilościowo związek pomiędzy prędkością liniową i kątową - Opisuje zależność przemieszczenia od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym - Podaje przykłady układów odniesienia - Wyjaśnia na czym polega względność ruchu - Podaje przykłady z życia codziennego ilustrujące względność ruchu - Wymienia podstawowe cechy przemieszczenia i prędkości jako wielkości wektorowych - Opisuje zależność drogi i prędkości od czasu w ruchu jednostajnie zmiennym - Wyjaśnia co to znaczy, że ciało porusza się ruchem jednostajnie zmiennym (przyśpieszonym lub opóźnionym) po linii prostej - Wyjaśnia zasadę niezależności ruchów - Klasyfikuje ruchy ze względu na kształt toru i prędkość - Potrafi wyznaczyć prędkość w ruchu jednostajnym 4
prostoliniowym - Przedstawia za pomocą wykresu zależność drogi od czasu, prędkości od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym i zinterpretować te wykresy - Wyjaśnia występowanie przyśpieszenia dośrodkowego w ruchu po okręgu - Potrafi zapisać różne wzory na wartość przyśpieszenia dośrodkowego - Potrafi rozwiązywać zadania dotyczące ruchów jednostajnych i jednostajnie zmiennych. B - Ocenia wpływ fizyki na kształtowanie dynamicznego obrazu rzeczywistości - Projektuje i przeprowadza doświadczenia ilustrujące względność ruchu - Oblicza prędkość średnią - Oblicza drogę, prędkość i czas w ruchu jednostajnym prostoliniowym - Przedstawia za pomocą wykresu zależność drogi od czasu, prędkości od czasu, przyśpieszenia do czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnie zmiennym i zinterpretować te wykresy - Oblicza prędkość, przyśpieszenie, czas ruchu ciała w ruchu jednostajnie przyśpieszonym i opóźnionym - Potrafi wyprowadzić i zinterpretować wzory przedstawiające zależność od czasu współrzędnych położenia, prędkości i przyśpieszenia dla ruchów jednostajnie zmiennych po linii prostej - Potrafi rozwiązywać trudniejsze problemy, zadania, dotyczące ruchu po okręgu - Potrafi przeprowadzić dyskusję problemu przyśpieszenia w ruchach zmiennych, krzywoliniowych - Potrafi rozwiązywać zadania dotyczące ruchów jednostajnych i jednostajnie zmiennych o wyższym stopniu trudności. Ruch w różnych układach odniesienia - Wie, że znając położenie i prędkość ciała w jednym układzie odniesienia można obliczyć położenie i prędkość w innym układzie i że wielkości te mają różne wartości, - Wie, że związki między przemieszczeniami i prędkościami w różnych układach odniesienia to transformacje Galileusza - Wie, że zjawiska zachodzące równocześnie w jednym układzie odniesienia, są równoczesne także w innych układach odniesienia - Potrafi stosować transformacje Galileusza. - Potrafi obliczyć w dowolnej chwili położenie ciała w układzie związanym z Ziemią jeśli zna jego położenie w 5
B układzie poruszającym się względem Ziemi ruchem jednostajnym prostoliniowym (gdy v << c) - Potrafi obliczyć wartość przemieszczenia i szybkość ciała w w/w przypadku - Wskazuje ograniczenia maksymalnej szybkości przekazu informacji w przyrodzie - Wie, że szybkość światła c jest jednakowa dla wszystkich obserwatorów, - Podaje szczególną teorię względności Einsteina, - Wie co to jest rok świetlny - Wie, że dla ruchu z szybkością bliską c nie obowiązuje zwykły wzór na energię kinetyczną, - Wyjaśnia w jakich przypadkach można stosować transformacje Galileusza - Ocenia w jakich przypadkach stosuje się relatywistyczny opis zjawisk - Potrafi wyjaśnić, dlaczego skutek może wystąpić w określonym czasie po zaistnieniu przyczyny - Przedstawia przykład różnego upływu czasu w różnych układach odniesienia, - Potrafi uzasadnić fakt, że obserwacje astronomiczne dają nam informacje o stanie obiektów przed milionami lub miliardami lat - Zna związek między czasem trwania procesu w układzie własnym, a jego czasem w układzie odniesienia, który porusza się z względem poprzedniego z szybkością bliską światła - Wyjaśnia paradoks bliźniąt - Potrafi wykazać, że przy założeniu, niezależności prędkości światła od układu odniesienia, czas upływający między dwoma tymi samymi zdarzeniami jest inny, - Wykazuje, że transformacja Lorentza jest szczególnym przypadkiem transformacji Galileusza - Potrafi na przykładzie wyprowadzić związek między czasem upływającym w dwóch różnych układach odniesienia, z których jeden porusza się z prędkością bliską c, OZIŁYWNI W PRZYROZIE Klasyfikacja oddziaływań Oddziaływania grawitacyjne - Wymienia rodzaje oddziaływań - Wyjaśnia wzajemność oddziaływań - Podaje przykłady oddziaływań - Wie, że o oddziaływaniach świadczą ich skutki - Podaje treść trzech zasad dynamiki Newtona - Wymienia masę jako miarę bezwładności ciała - efiniuje pojęcie układu inercjalnego, 6
- Wskazuje siłę jako miarę wzajemnego oddziaływania i podać jej jednostkę, - Wyjaśnia pojęcia: siła tarcia, siła sprężystości, siła tarcia kinetycznego - Wie od czego zależy wartość siły tarcia kinetycznego - Podaje treść prawa powszechnego ciążenia, - efiniuje pojęcia praca, moc, zna ich jednostki - Zna różnice pomiędzy układem geocentrycznym a heliocentrycznym - okona podziału skutków na statyczne i dynamiczne oraz poda ich przykłady, - Podaje przykłady stosowania tych zasad w praktyce - Wyjaśnia pojęcie bezwładności ciała - Wyjaśnia, że stan ruchu ciał może zmieniać się jedynie pod wpływem działania siły niezrównoważonej, - Podaje przykłady układów inercjalnych - Podaje przykłady ilustrujące zasadę wzajemności oddziaływań, - Podaje przykłady zjawisk, do opisu których stosuje się prawo powszechnego ciążenia - Wie, że każde ciało (posiadające masę) wytwarza w swoim otoczeniu pole grawitacyjne - Wyjaśnia od czego zleży natężenie pola grawitacyjnego - Wyjaśnia pojęcie linii sił pola grawitacyjnego - Odróżnia jednorodne i centralne pole grawitacyjne - Rysuje rozkład linii sił w/w pól - Odróżnia natężenie pola grawitacyjnego od przyśpieszenia grawitacyjnego - Wie od czego zależy wartość natężenia centralnego pola grawitacyjnego w danym punkcie - Wie, że w pobliżu Ziemi pole grawitacyjne uważamy za jednorodne - Oblicza wartość I prędkości kosmicznej - Rozróżnia pojęcia: spadek swobodny, rzut - Zna rodzaje rzutów, potrafi je od siebie odróżnić - Wyjaśnia pojęcie natężenia pola grawitacyjnego - Rysuje wektor natężenia pola grawitacyjnego - Wskazuje przykłady ciał, na które działają siły równoważące się i opisuje ich ruch (spoczynek) - Oblicza wypadkową siłę działającą na ciało metodą graficzną - Potrafi narysować rozkład sił działających na ciało poruszające się po powierzchni płaskiej - Potrafi narysować rozkład sił działających na ciało zsuwające się po równi pochyłej - harakteryzuje oddziaływania: grawitacyjne - Wyjaśnia na czym polega zachowawczość pola 7
B grawitacyjnego - Wyjaśnia pojęcie I i II prędkości kosmicznej - Opisuje oddziaływania grawitacyjne w układzie słonecznym - Podaje i tłumaczy prawa Keplera - Przedstawia zależność wartości natężenia centralnego pola grawitacyjnego od odległości od źródła dla r R - rozwiązuje zadania związane z w/w zagadnieniami - Planuje i wykonuje doświadczenie wykazujące istnienie bezwładności ciał, - Potrafi matematycznie opisać rzut pionowy w górę i spadek swobodny ciała - Rozwiązuje zadania rachunkowe, wykorzystując zasady dynamiki - Przeprowadza doświadczenia ilustrujące zależność drogi i prędkości od czasu w ruchu jednostajnie zmiennym, - Opisuje rolę siły grawitacji jako siły dośrodkowej (w opisie ruchu satelitów oraz ciał niebieskich po orbitach kołowych) - Tłumaczy różnicę między ciężarem ciała a siłą grawitacji na różnych szerokościach geograficznych - Rozwiązuje problemy dynamiczne z uwzględnieniem tarcia dynamicznego - Rozwiązuje zadania o wyższym stopniu trudności, związane z w/w zagadnieniami. Oddziaływania elektromagnetyczne Oddziaływania elektrostatyczne, Oddziaływania magnetyczne - Przedstawia budowę atomu - Zna rodzaje ładunków elektrycznych - Wie, że ładunek elektronu jest ładunkiem elementarnym - Wyjaśnia pojęcie ładunku elementarnego - efiniuje pojęcie pola elektrostatycznego - Podaje i objaśnia zasadę zachowania ładunku - Podaje treść prawa oulomba - Wie co to jest kondensator - Wie co to jest przewodnik, wyjaśnia pojęcie przewodnictwa - Wymienia sposoby wytwarzania pola magnetycznego - Potrafi przedstawić graficznie pole magnetyczne magnesu trwałego - Opisuje pole magnetyczne Ziemi - Wie, że wielkością opisującą pole magnetyczne jest wektor indukcji pola magnetycznego B, (indukcja magnetyczna), zna jego jednostkę - efiniuje wektor indukcji magnetycznej i podaje jego jednostkę - Wie, że każdy elektronowi można przypisać moment 8
B magnetyczny - Podaje przykłady zastosowania ferromagnetyków - Wie, że pole magnetyczne i elektryczne to szczególnej przypadki pola elektromagnetycznego - Podaje treść prawa indukcji elektromagnetycznej Faradaya - Odróżnia jednorodne i centralne pole elektrostatyczne - Zna sposoby elektryzowania ciał i potrafi je opisać - Wyjaśnia pojęcie natężenia elektrostatycznego - Wyjaśnia pojęcie dipolu elektrycznego - Wyjaśnia od czego zależy natężenie pola elektrostatycznego - wyjaśnia, od czego zależy pojemność kondensatora - odróżnia łączenie szeregowe i równoległe kondensatorów - Opisuje i wyjaśnia doświadczenie Oersteda - Opisuje od czego zależą wartości siły Lorentza i siły elektrodynamicznej - Opisuje kształt linii indukcji magnetycznej magnesu sztabkowego, przewodnika kołowego i solenoidu, - Opisuje podstawowe wielkości charakteryzujące pole magnetyczne Ziemi - Posługuje się kompasem - Wyjaśnia co to znaczy, że atom jest dia- lub paramagnetyczny - Zna konsekwencje oddziaływań elektromagnetycznych między cząsteczkami ciał - Oblicza siłę wzajemnego oddziaływania pomiędzy ładunkami punktowymi - Potrafi sporządzić wykres E(r) dla układu ładunków punktowych - podaje definicję elektronowolta - wie co to jest potencjał i napięcie pola elektrostatycznego, zna jednostki - potrafi objaśnić związki pomiędzy ładunkami, napięciami i pojemnościami kondensatorów w łączeniu szeregowym i równoległym - Wyjaśnia pojęcie siły Lorentza i siły elektrodynamicznej oraz podaje ich wzory - Określa kierunek i zwrot siły Lorentza i siły elektrodynamicznej - Opisuje wpływ pola magnetycznego na przewodniki z prądem - Opisuje na czym polega zjawisko indukcji elektromagnetycznej - Wyjaśnia zasadę działania silnika elektrycznego, prądnicy - Potrafi objaśnić zasadę działania transformatora i zna jego praktyczne zastosowanie - Wyjaśnia różnice w budowie substancji dia-, para- i ferromagnetycznych - Potrafi narysować i wytłumaczyć pętlę histerezy 9
- Oblicza natężenie pola elektrostatycznego dla ładunku punktowego - Potrafi rozwiązywać problemy dotyczące kondensatorów i ich łączenia - Oblicza wartość siły elektrodynamicznej i określa jej zwrot - Omawia wpływ pola magnetycznego Ziemi na zjawisko zorzy polarnej - Potrafi rozwiązywać problemy z użyciem ilościowego opisu pola elektrostatycznego Energia i jej przemiany - Wymienia znane mu rodzaje energii - Wyjaśnia co nazywamy układem ciał, siłami wewnętrznymi, siłami zewnętrznymi - Zapisuje wzór definicyjny na pracę stałej siły - Formułuje definicję energii mechanicznej i zasady zachowania energii - Wyjaśnia pojęcie deficytu masy - Wie, co nazywamy energią wiązania układu - Potrafi powiązać energię z II prędkością kosmiczną - Wie, że wszystkie źródła energii używane przez ludzkość pochodzą z energii spoczynkowej ciał - Zapisuje i objaśnia wzory na energię kinetyczną i potencjalną ciała znajdującego się w pobliżu Ziemi - Formułuje i wyjaśnia wzór na energię potencjalną w pobliżu Ziemi - Wyjaśnia, kiedy energia oddziaływań elektrostatycznych jest dodatnia a kiedy ujemna - Wyjaśnia, z czego wynika ujemna wartość energii potencjalnej układu ciał przyciągających się wzajemnie - Uzasadnia, że całkowita energia układu związanego jest mniejsza od sumy energii rozdzielonych składników układu - Wyjaśnia, fakt pochodzenia źródła energii z energii spoczynkowej ciał na odpowiednich przykładach - Zapisuje i objaśnia wzór na energię potencjalną w dowolnej, dużej odległości od Ziemi - Oblicza energię potencjalną ciała w pobliżu Ziemi, korzystając z definicji pracy - Wyprowadza wzór na energię kinetyczną ciała - Wyprowadza wzór na energię potencjalną ciała znajdującego się na wysokości h nad powierzchnią Ziemi, h>>r - Zapisuje i wyjaśnia wyrażenie na energię ładunku w polu wytworzonym przez inny ładunek - Rysuje i objaśnia wykres zależności energii potencjalnej od odległości dla ładunków jedno- i różnoimiennych 10
- Wyjaśnia dlaczego przy łączeniu składników w układ związany uwalnia się część energii spoczynkowej tych składników - 5 Rozwiązuje problemy (obliczeniowe i nieobliczeniowe) związane ze zmianami energii przy powierzchni Ziemi - Rozwiązuje problemy związane z ruchem obiektów odległych od Ziemi - ostrzega i opisuje analogie i różnice oddziaływań grawitacyjnych i elektrostatycznych - Rozwiązuje problemy (obliczeniowe i nieobliczeniowe) dotyczące obliczania energii wiązania układów - Wyprowadza wzór na energię wiązania układu - Stosuje zasadę zachowania energii w obliczaniu zadań - Rozwiązuje problemy (obliczeniowe i nieobliczeniowe) związane ze zmianami energii przy powierzchni Ziemi o wyższym stopniu trudności. B Prąd elektryczny - Wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego - Formułuje prawo Ohma i potrafi się nim posługiwać - Wymienia wielkości fizyczne, od których zależy ( w ujęciu makroskopowym) opór elektryczny przewodnika - Potrafi zdefiniować pojęcie natężenia prądu i jego jednostkę - efiniuje pojęcie pracy i mocy prądu elektrycznego - Potrafi narysować schemat obwodu, w którym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle - Potrafi obliczać opór zastępczy w łączeniu szeregowym i równoległym - Potrafi zdefiniować opór elektryczny odcinka obwodu - Wie, co nazywamy siłą elektromotoryczną źródła energii elektrycznej - Wymienia podstawowe cechy ciał o strukturze krystalicznej - Wyjaśnia mikroskopowy model przewodnictwa prądu w metalach - Wyjaśnia mikroskopowy model izolatora (dielektryka) - Wymienia główne własności nadprzewodników i półprzewodników - poda I prawo Kirchhoffa i potrafi się nim posługiwać - Potrafi zapisać i objaśnić prawo Ohma dla całego obwodu - Omawia zjawisko oporu elektrycznego, wykorzystując mikroskopowy model przewodnictwa - Potrafi opisać możliwości wykorzystania właściwości elektrycznych ciał Hydrostatyka 11
B B - Potrafi zdefiniować ciśnienie, zna jednostkę ciśnienia - Potrafi objaśnić prawo Pascala - Poda i objaśni prawo rchimedesa - Potrafi objaśnić pojęcie ciśnienia hydrostatycznego - Potrafi objaśnić prawo naczyń połączonych - Objaśnia zjawisko paradoksu hydrostatycznego - Potrafi objaśnić zasadę działania urządzeń, w których wykorzystano prawo Pascala - Zna sposób wykorzystania prawa naczyń połączonych do wyznaczania gęstości cieczy - Potrafi objaśnić warunki pływania ciał - Potrafi wykorzystać prawo rchimedesa do wyznaczania gęstości cieczy i ciał stałych - Rozwiązuje problemy z hydrostatyki Fizyka cząsteczkowa i termodynamika Uczeń - Wymienia założenia kinetyczno-molekularnej teorii budowy materii - efiniuje pojęcia: stan gazowy, ciekły i stały - Wymienia własności cieczy - Zna związek temperatury ciała ze średnią energią kinetyczną jego cząstek - Przelicza temperaturę w skali elcjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie - Wymienia założenia modelu gazu doskonałego - Podaje treść I zasady termodynamiki - Formułuje II zasadę termodynamiki - efiniuje pojęcie entropii - Wymienia sposoby wymiany ciepła z otoczeniem (przewodzenie, konwekcja, promieniowanie) - Wyjaśnia różnice w opisie gazu doskonałego i rzeczywistego - Tłumaczy zjawisko dyfuzji - efiniuje energię wewnętrzną i ciepło na podstawie kinetyczno-molekularnej teorii budowy materii - Podaje podstawowy wzór kinetycznej teorii gazów - Potrafi wymienić i opisać przemiany gazowe - Podaje przykłady zamiany ciepła na pracę i odwrotnie - Uzasadnia samorzutne zachodzenie procesów w przyrodzie - Objaśnia zasadę działania turbiny parowej - Rozróżnia procesy odwracalne od nieodwracalnych - Wyjaśnia sens fizyczny entropii - Wyjaśnia pojęcie gazu na gruncie kinetycznej teorii gazów - Stosuje I zasadę termodynamiki w konkretnych przykładach 12
B - Potrafi napisać i objaśnić wzór na ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym - Wykorzystuje równanie gazu doskonałego i równanie lapeyrona do opisu przemian gazowych - Potrafi sporządzić i interpretować wykresy dla poszczególnych przemian, np.: p(v), p(t), V(T) - Wyjaśnia zjawisko menisku - Objaśnia zasadę działania silnika spalinowego - Wyjaśnia pojęcie cyklu termodynamicznego i sprawności silników cieplnych - Klasyfikuje wybrane procesy ze względu na ich odwracalność i nieodwracalność - Potrafi obliczyć ciepło i pracę objętościową w różnych przemianach gazu doskonałego - rozwiązuje problemy (obliczeniowe i nieobliczeniowe) wykorzystujące ilościowy opis przemian gazu doskonałego. - Oblicza zadania dotyczące sprawności silnika Transport energii. Uczeń - Wymienia i definiuje rodzaje energii (mechaniczna, wewnętrzna, cieplna ) - Wymienia dobre i złe przewodniki ciepła - Wyjaśnia pojęcie fali elektromagnetycznej - Omawia przenoszenie ciepła przez konwekcję - Podaje praktyczne wykorzystanie zjawiska konwekcji - Zna podział fal ze względu na długość fali - Wyjaśnia różnice przewodnictwa cieplnego różnych substancji na podstawie teorii kinetyczno-molekularnej - Wyjaśnia analogie pomiędzy przewodzeniem ciepła i prądu elektrycznego - Omawia efekt cieplarniany - Omawia jakościowo promieniowanie cieplne - Stosuje poznane prawa do wyjaśnienia zjawisk występujących w przyrodzie i technice - Stosuje poznane prawa do rozwiązywania typowych zadań - Wymienia czynniki od których zależy ilość energii unoszonej przez falę - Wymienia praktyczne zastosowania fal o różnych zakresach długości związane z transportem energii przez te fale - Potrafi objaśnić transport energii elektrycznej Ruch drgający - efiniuje pojęcia: ruch drgający, drgania tłumione, drgania wymuszone, rezonans drgań, okres drgań własnych układu 13
B - efiniuje wielkości charakterystyczne dla ruchu drgającego - Wskazuje i omawia przykłady ruchu drgającego w przyrodzie - Wymienia rodzaje odkształceń - Zapisuje treść prawa Hooke a - efiniuje ruch harmoniczny i opisuje go za pomocą równania - Wyjaśnia przemiany energii w ruchu harmonicznym - Wyjaśnia zależność siły od wychylenia w ruchu harmonicznym - Wyjaśnia i wyprowadza prawo Hooke a - Ilustruje za pomocą wykresu ruch harmoniczny - Oblicza okres, częstotliwość i amplitudę drgań oraz wychylenie z położenia równowagi - Potrafi obliczać pracę i energię w ruchu harmonicznym - Potrafi wytłumaczyć na czym polega zjawisko rezonansu - Buduje model układu poruszającego się ruchem drgającym 5 - Wyprowadza wzór na okres drgań wahadła matematycznego Fale mechaniczne i elektromagnetyczne - Wyjaśnia pojęcie fali mechanicznej i elektromagnetycznej - Wyjaśnia na czym polega rozchodzenie się fali mechanicznej - Wymienia i objaśnia wielkości charakteryzujące falę - efiniuje poziom natężenia dźwięku - Podaję jednostkę natężenia dźwięku - Wyjaśnia pojęcie powierzchni falowej, fali poprzecznej i podłużnej - Wymienia rodzaje fal mechanicznych, podaje przykłady - Wymienia rodzaje fal elektromagnetycznych - Wymienia zjawiska charakterystyczne dla fal mechanicznych, opisuje je - Opisuje fale akustyczne - Omawia mechanizm odbioru dźwięku przez człowieka 3 - Podaje i tłumaczy warunki wystąpienia dyfrakcji i interferencji - Rozumie pojęcie spójności fal - Matematycznie opisuje interferencję dwóch fal o jednakowych amplitudach i częstotliwościach - Potrafi opisać fale stojącą - Potrafi objaśnić zasadę Hygensa - Wyjaśnia na czym polega efekt opplera - Wymienia praktyczne zastosowania fal o różnych zakresach długości 14
- 5 Potrafi wyprowadzić warunki wzmocnienia i wygaszenia w przypadku fal harmonicznych wysyłanych przez identyczne źródła - Wyprowadza wzór na częstotliwość odbieraną przez ruchome źródło dźwięku - Rozwiązuje problemy obliczeniowe i nieobliczeniowe dla ruchu falowego Światło i jego rola w przyrodzie. - Formułuje i zapisuje prawo odbicia światła - Formułuje i zapisuje prawo załamania światła - efiniuje bezwzględny współczynnik załamania światła - Wyjaśnia co nazywamy zwierciadłem płaskim - Podaje równanie zwierciadła sferycznego - Potrafi wyjaśnić, co nazywamy zwierciadłem kulistym; wklęsłym i wypukłym - Wyjaśnia pojęcia: ognisko, ogniskowa, promień krzywizny, oś optyczna - Wymienia i omawia praktyczne zastosowania zwierciadeł - Podaje przykłady zastosowania pryzmatu i płytki równoległościennej - Opisuje rodzaje soczewek - Omawia budowę i funkcje oka, jako przyrządu optycznego - Wyjaśnia co to jest siatka dyfrakcyjna - Wymienia sposoby polaryzowania światła - Podaje prawa zjawiska fotoelektrycznego - Wyjaśnia i popiera przykładami zjawisko rozpraszania światła - Podaje warunki przy których zachodzi całkowite wewnętrzne odbicie - Omawia zastosowanie zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia - Wymienia cechy obrazu otrzymanego w zwierciadle płaskim - Zapisuje i interpretuje równanie zwierciadła - Prawidłowo korzysta z równania zwierciadła - Rysuje wykres funkcji y (x) dla zwierciadła wklęsłego i podać jej interpretację - Zapisuje i objaśnia wzór na powiększenie i pomniejszenie obrazu - Podaje cechy obrazu w każdym przypadku - Przedstawia przejście światła przez płytkę równoległościenną i pryzmat, korzystając z prawa załamania - Wyjaśnia pojęcia: ognisko, ogniskowa, promień krzywizny, oś optyczna, zdolność skupiająca soczewki - Podaje i interpretuje wzór informujący od czego zależy ogniskowa soczewki 15
- Podaje cechy obrazu w każdym przypadku - Podaje cechy obrazu powstającego na siatkówce oka - Wyjaśnia na czym polega zjawisko dyfrakcji i interferencji światła - Wyjaśnia na czym polega zjawisko fotoelektryczne - efiniuje pracę wyjścia elektronu z metalu - Podaje przykłady praktycznego zastosowania zjawiska polaryzacji światła - Omawia budowę, działanie lupy i mikroskopu - Zapisuje i wyjaśnia związek względnego współczynnika załamania światła na granicy dwóch ośrodków z bezwzględnymi współczynnikami załamania tych ośrodków - Wyjaśnia na czym polega zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia - Wykreśla bieg promieni podczas odbicia od zwierciadła płaskiego - Konstruuje obrazy w zwierciadłach kulistych - Zapisuje i interpretuje wzór na odchylenie promienia świetlnego przy przejściu przez pryzmat - Konstruuje obrazy w soczewkach - Zapisuje i interpretuje równanie soczewki - Wyjaśnia na czym polegają wady krótko-i dalekowzroczności oraz zna sposoby ich korygowania - Wyjaśnia na czym polega zjawisko polaryzacji - Wyjaśnia zjawisko fotoelektryczne na gruncie teorii kwantowej światła - Formułuje warunek zajścia efektu fotoelektrycznego dla metalu o pracy wyjścia (W) - Pisze i objaśnia wzór na energię kinetyczną fotoelelektronów - Omawia zastosowanie zjawiska fotoelektrycznego - oświadczalnie sprawdza prawo dobicia i załamania światła - Oblicza zdolność skupiającą soczewki i układu soczewek - Wykorzystuje równanie soczewki do rozwiązywania problemów - Graficznie przedstawia bieg promieni świetlnych w przyrządach optycznych - Rozwiązuje problemy jakościowe i ilościowe związane z praktycznym wykorzystaniem soczewek - Zapisuje i interpretuje wzór wyrażający zależność położenia prążka n- tego rzędu od długości fali i odległości między szczelinami i poprawnie i poprawnie go interpretuje dla światła monochromatycznego i białego. - Na podstawie zjawiska dyfrakcji wyjaśnia ograniczenia w obserwacji bardzo małych obiektów - Opisuje jedną z metod polaryzacji - Rysuje i objaśnia wykres zależności energii kinetycznej fotoelektronów od częstotliwości dla kilku metali 16
- Porównuje falowe i korpuskularne własności światła cząstek mających niezerową masę spoczynkową - Stosuje poznane prawa do rozwiązywania zadań i problemów - Omawia rozwój poglądów na budowę atomu - Wyjaśnia pojęcia widmo ciągłe, widmo dyskretne - Formułuje zakaz Pauliego - Zapisuje wzory na długość fal serii widmowych atomu wodoru - Omawia podstawowe własności promieniowania laserowego - Opisuje sposób otrzymywania widm atomowych - Przedstawia podstawowe założenia modeli Bohra atomu wodoru - Przelicza energię wyrażoną w dżulach na energię wyrażoną w elektronowoltach - Wyjaśnia co oznaczają stwierdzenia: atom w stanie podstawowym atom w stanie wzbudzonym - Wyjaśnia pojęcia: analiza spektralna, widma absorpcyjne i emisyjne, spektroskop - Wyjaśnia pojęcie ciekłych kryształów i wymienia niektóre i zastosowania - Omawia znaczenie lasera w ratowaniu zdrowia człowieka i technice - Wyjaśnia dlaczego niektóre tylko ciała są przeźroczyste, dlaczego fala elektromagnetyczna nie rozchodzi się w przewodnikach, dlaczego szkło jest najlepszym materiałem optycznym - Oblicza całkowitą energię elektronu w atomie wodoru - Wyjaśnia jak powstają serie widmowe - Wykazuje zgodność wzoru Balmera z modelem Bohra budowy atomu wodoru - Wie, jak powstają linie Fraunhfera w widmie słonecznym Fizyka jądrowa jej zastosowania - Omawia budowę jądra atomowego - efiniuje pojęcie izotopu - Określa zjawisko promieniotwórczości naturalnej - Podaje prawo rozpadu promieniotwórczego - Wyjaśnia pojęcia: stała rozpadu czas połowicznego rozpadu - Wskazuje naturalne źródła promieniowania jonizującego - Wymienia skutki nieodpowiedzialnego użycia promieniotwórczości - efiniuje pojęcia: energia wiązania, deficyt masy, reakcja jądrowa - Nazywa typy reakcji jądrowych (syntezy i rozszczepienia) będących potencjalnym źródłem energii - Omawia doświadczenie Rutherforda 17
- harakteryzuje promieniowanie α,β,γ - Wymienia prawa zachowania spełnione w reakcjach jądrowych - Interpretuje wykres zależności N(t), liczby jąder danego izotopu w próbce, od czasu - harakteryzuje jakościowo promieniotwórcze metody wyznaczania wieku w geologii i archeologii - Wyjaśnia na czym polega reakcja syntezy i rozszczepienia - Wyjaśnia pojęcia reakcji egzo- i endoenergetycznej - Interpretuje wykres zależności energii wiązania przypadającej na jeden nukleon w jądrze, od liczby nukleonów w nim zawartych - Stosuje regułę przesunięć dla przemian naturalnych - Wyjaśnia przebieg reakcji łańcuchowej - Omawia sposoby wykorzystania energii w celach pokojowych i militarnych - Wyjaśnia co znaczy, że materia słoneczna jest w stanie plazmy - Wyjaśnia na czym polega reakcja termojądrowa, zjawisko anihilacji. - Zapisuje reakcję jądrową uwzględniając zasadę zachowania ładunku i liczby nukleonów - Sporządza bilans energetyczny reakcji jądrowej - Opisuje budowę i zasadę działania reaktora jądrowego Budowa i ewolucja Wszechświata - Wyjaśnia pojęcia: cząstki elementarne, stabilność cząstki, wielki wybuch, gwiazdy, galaktyki, układ planetarny, ciemna materia - Podaje definicję perseka - Podaje treść prawa Hubble a - Omawia fakty świadczące o rozszerzaniu się wszechświata - Opisuje cechy charakterystyczne promieniowania reliktowego - Wymienia etapy ewolucji wszechświata opisywane przez teorię wielkiego wybuchu - Klasyfikuje cząstki elementarne - Wyjaśnia budowę plazmy oraz wie jak ją można otrzymać - Interpretuje znaczenie teorii wielkiego wybuchu dla określenia odległości galaktyk i wieku wszechświata - Wymienia czynniki decydujące o szybkości rozszerzania się wszechświata. 18
- Opisuje rozmieszczenie materii we wszechświecie - Wyjaśnia pojęcia związane z rozmieszczeniem materii we wszechświecie: galaktyka, materia międzygwiazdowa, materia międzygalaktyczna - Opisuje metodę Bohdana Paczyńskiego - Wyjaśnia zmiany stanu materii przy zmianie temperatury - Wie, co to jest plazma kwarkowo-gluonowa i w jakich warunkach występuje - Opisuje główne metody wyznaczania odległości od gwiazd - Podaje hipotezy dotyczące przyszłości wszechświata - Przedstawia procesy fizyczne, które doprowadziły do powstania galaktyk i ich gromad. Jedność mikro- i makroświata - Zna rolę fizyki kwantowej i klasycznej w opisie wszechświata - Formułuje zasadę nieoznaczoności Heinsenberga - Omawia hipotezę de Broigle a - Omawia dyfrakcję elektronów - Omawia dualizm korpuskularno falowy - Omawia praktyczne zastosowanie zjawisk charakterystycznych dla fal i cząstek - Określa wpływ pomiarów mikro- i makroskopowych na stan fizyczny układu - Opisuje konsekwencje zasady nieoznaczoności do opisu cząstek w mikroświecie Fizyka a filozofia - Wyjaśnia pojęcie rozumowania indukcyjnego, determinizm, indeterminizm, metodologia nauk - Podaje przykłady determinizmu w klasycznym opisie przebiegu zjawisk - Wyjaśnia podstawy poglądu deterministycznego - Uzasadnia indeterminizm fizyki kwantowej - Wyjaśnia na czym polega metoda hipotetyczno-dedukcyjna - Podaje przykłady stosowania metody hipotetycznodedukcyjnej w tworzeniu teorii filozoficznych - Podaje przykłady rozumowania indukcyjnego w mechanice Newtona - Zna zakres stosowalności praw mechaniki Newtona - Wyjaśnia różnicę między metodami: indukcyjną i hipotetyczno-dedukcyjną 19
20