Wiadomości wstępne. Matematyczne metody w fizyce 6h. Dział: 1. Kinematyka 14h

Transkrypt

1 Rozkład materiału i plan wynikowy fizyka kurs podstawowy na lata do programu DKOS /02 i podręcznika "Fizyka dla szkół ponadgimnazjalnych" autorstwa M. Fiałkowskiej, K. Fiałkowskiego, B. Sagnowskiej, Wydawnictwa ZamKor, nr dopuszczenia 46/02 Wiadomości wstępne. Matematyczne metody w fizyce 6h Temat Matematyczne metody w fizyce 1. Lekcja organizacyjna 2. Określenie funkcji trygonometrycznych w trójkącie prostokątnym. Wartości funkcji trygonometrycznych. 3. wiadomości o wektorach 4. Wektor w układzie współrzędnym. Wektory równe i przeciwne. Dodawanie i odejmowanie wektorów 5. Iloczyn skalarny i wektorowy 6. Działania na wektorach ćwiczenia Temat Wielkości opisujące ruch 7. wiadomości o ruchu 8. Prędkość i szybkość chwilowa i średnia 9. Przyspieszenie średnie i chwilowe 1 potrafi podać przykłady wielkości fizycznych skalarnych i wektorowych, potrafi wymienić cechy wektora, potrafi dodać wektory, potrafi odjąć wektor od wektora, potrafi pomnożyć i podzielić wektor przez liczbę, potrafi rozłożyć wektor na składowe w dowolnych kierunkach, potrafi obliczyć współrzędne wektora w dowolnym układzie współrzędnych, potrafi zapisać równanie wektorowe w postaci (jednego, dwóch lub trzech) równań skalarnych w obranym układzie współrzędnych (jedno-, dwu-, trzywymiarowym), Dział: 1. Kinematyka 14h wie, że ruchy dzielimy na postępowe i obrotowe i potrafi objaśnić różnice między nimi, wie, co nazywamy szybkością średnią i chwilową, potrafi obliczać szybkość średnią, potrafi zilustrować przykładem każdą z cech wektora, potrafi mnożyć wektory skalarnie i wektorowo, potrafi odczytać z wykresu cechy wielkości wektorowej. wie, że przyspieszenie dośrodkowe jest związane ze zmianą kierunku prędkości, rozróżnia jednostki podstawowe wielkości fizycznych i ich pochodne.

2 Ruchy prostoliniowe i jednostajnie zmienne 10. Droga w dowolnym ruchu prostoliniowym 11. Ruch jednostajny prostoliniowy 12. Ruch jednostajnie przyspieszony i opóźniony prostoliniowy analiza wykresów 13. Zadania 14. Sprawdzian Ruch po okręgu 15. parametry ruchu po okręgu 16. Zadania 17. Związek pomiędzy wielkościami liniowymi a kątowymi 2 wie, że do opisu ruchu potrzebna jest wielkość wektorowa prędkość, potrafi narysować wektor położenia ciała w układzie współrzędnych, potrafi narysować wektor przemieszczenia ciała w układzie współrzędnych, odróżnia zmianę położenia od przebytej drogi, wie, co nazywamy prędkością średnią, wie, że w ruchu po linii prostej stale w tę samą stronę wartość przemieszczenia jest równa przebytej drodze, wie, co nazywamy prędkością chwilową, wie, że prędkość chwilowa jest styczna do toru w każdym punkcie, potrafi zdefiniować przyspieszenie średnie i chwilowe, potrafi objaśnić, co to znaczy, że ciało porusza się po okręgu ze stałą szybkością, zna wyrażenia na wartość przyspieszenia dośrodkowego. wie, jaki ruch nazywamy prostoliniowym jednostajnym, potrafi obliczać szybkość, drogę i czas w ruchu prostoliniowym jednostajnym, potrafi sporządzać wykresy s(t) i v(t) oraz odczytywać z wykresu wielkości fizyczne, potrafi obliczyć drogę przebytą w czasie t ruchem jednostajnie przyspieszonym i opóźnionym, potrafi obliczać szybkość chwilową w ruchach jednostajnie przyspieszonych i opóźnionych, wie, że w ruchu po linii prostej w przypadku ruchu przyspieszonego wektory v i a mają zgodne zwroty, a w przypadku ruchu opóźnionego mają przeciwne zwroty. potrafi wyrazić szybkość liniową przez okres ruchu i częstotliwość, wie, co nazywamy szybkością kątową, potrafi wyrazić szybkość kątową przez okres ruchu i częstotliwość, potrafi objaśnić, co to znaczy, że ciało porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym i jednostajnie opóźnionym (po linii prostej), wie, że droga w dowolnym ruchu można obliczyć jako pole powierzchni odpowiedniej figury na wykresie. potrafi rozwiązywać proste zadania dotyczące ruchów jednostajnych i jednostajnie zmiennych. potrafi rozwiązywać proste zadania dotyczące ruchu po okręgu.

3 18. Zadania wie, jak stosować miarę łukową kąta, potrafi zapisać związek pomiędzy szybkością liniową i kątową. 19. Składanie ruchów 20. Praca klasowa wie, że jeśli ciało uczestniczy równocześnie w kilku ruchach, prędkości sumujemy. Temat 21. Oddziaływania występujące w przyrodzie 22. Pojęcie siły. Siła wypadkowa 23. Zasady dynamiki Newtona 24. Ruch po okręgu pod wpływem siły 25. Równia pochyła 26. Siły oporu tarcie 27. Rodzaje układów. Bezwładność 28. Zasada zachowania pędu. Pęd i II zasada dynamiki w postaci ogólnej 29. Zadania 30. Praca i moc 31. Zadania 32. Energia mechaniczna i jej rodzaje 33. Zadania 34. Praca klasowa Dział: 2. Dynamika 14h wie, że oddziaływania dzielimy na wymagające bezpośredniego kontaktu i oddziaływania na odległość, wie, że wszystkie oddziaływania są wzajemne, wie, że miarą oddziaływań są siły, wie, że o tym, co się dzieje z ciałem decyduje siła wypadkowa, wie, że warunkiem ruchu jednostajnego po okręgu jest działanie siły dośrodkowej stanowiącej wypadkową wszystkich sił działających na ciało, rozumie i rozróżnia pojęcia siły tarcia statycznego i kinetycznego. rozróżnia współczynniki tarcia statycznego i kinetycznego. potrafi obliczać pracę stałej siły, potrafi obliczać moc urządzeń, potrafi obliczyć energię potencjalną ciała w pobliżu Ziemi, korzystając z definicji pracy, potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię kinetyczną ciała, potrafi podać przykład zasady zachowania energii. potrafi stosować poprawnie zasady dynamiki, wie, że pierwsza zasada dynamiki jest spełniona w układach inercjalnych, rozumie pojęcie pędu i ogólną postać II zasady dynamiki, rozumie i potrafi wypowiedzieć zasadę zachowania pędu, rozróżnia układy inercjalne i nieinercjalne, potrafi rozwiązywać proste zadania, wykorzystując zasady dynamiki lub zasadę zachowania pędu, potrafi sformułować i objaśnić definicję energii mechanicznej potrafi rozwiązywać problemy związane ze zmianami energii mechanicznej i jej zachowaniem, potrafi zapisać i objaśnić zasadę zachowania energii Dział: 3. Grawitacja 10h 3

4 Temat 35. Pole grawitacyjne i prawo powszechnej grawitacji 36. Zadania 37. I i II prędkość kosmiczna 38. Zadania 39. Natężenie pola grawitacyjnego 40. Prawa Keplera 41. Praca w polu grawitacyjnym. Potencjał grawitacyjny 42. Ruchy w polu grawitacyjnym. Rzut pionowy w górę i w dół 43. Powtórzenie 44. Praca klasowa potrafi sformułować prawo powszechnej grawitacji, potrafi podać przykłady zjawisk, do opisu których stosuje się prawo grawitacji, wie, co nazywamy pierwszą prędkością kosmiczną i jaka jest jej wartość, wie, że dla wszystkich planet Układu Słonecznego siła grawitacji słonecznej jest siłą dośrodkową. wie, że każde ciało (posiadające masę) wytwarza w swoim otoczeniu pole grawitacyjne, poprawnie wypowiada definicję natężenia pola grawitacyjnego, wie, od czego zależy wartość natężenia centralnego pola grawitacyjnego w danym punkcie, wie, że w pobliżu Ziemi pole grawitacyjne uważamy za jednorodne. wie, od czego zależy energia potencjalna ciała w polu centralnym, wie, od czego i jak zależy potencjał centralnego pola grawitacyjnego, wie, co nazywamy drugą prędkością kosmiczną i zna jej wartość, wie, dlaczego przyspieszenie ziemskie w różnych szerokościach geograficznych jest różne., rozumie i poprawnie wypowiada definicję grawitacyjnej energii potencjalnej, wie, że zmiana energii potencjalnej grawitacyjnej jest równa pracy wykonanej przez siłę grawitacyjną wziętej ze znakiem minus, potrafi uzasadnić, że satelita może tylko wtedy krążyć wokół Ziemi po orbicie w kształcie okręgu, gdy siła grawitacji stanowi siłę dośrodkową. wie, że badania ruchu ciał niebieskich i odchyleń tego ruchu od wcześniej przewidywanego, mogą doprowadzić do odkrycia nieznanych ciał niebieskich. zna III prawo Keplera, poprawnie sporządza i interpretuje wykres zależności E p (r), poprawnie wypowiada definicję potencjału grawitacyjnego, potrafi obliczać pracę, znając różnicę potencjałów pomiędzy rozważanymi punktami, potrafi matematycznie opisać rzut pionowy w dół, potrafi matematycznie opisać rzut pionowy w górę Dział: 4. Elementy szczególnej teorii względności 4h 4

5 Temat 46. Ruch w różnych układach odniesienia wie, że znając położenie i prędkość ciała w jednym układzie odniesienia, można obliczyć położenie i prędkość w innym układzie i że wielkości te mają różne wartości, wie, że związki między przemieszczeniami i prędkościami w różnych układach odniesienia to transformacje Galileusza, 47. Maksymalna szybkość przekazu informacji w przyrodzie. Założenia szczególnej teorii względności. Efekty relatywistyczne 48. Równoważność masy i energii. Układy złożone i energia wiązania 49. Pojęcie deficytu masy. Świetność i upadek prawa zachowania masy Temat 5 wie, że gdy zjawiska zachodzące równocześnie w jednym układzie odniesienia, są równoczesne także w innych układach odniesienia. wie, że dla szybkości bliskich szybkości światła w próżni, nie można korzystać z transformacji Galileusza, wie, że szybkość światła c jest jednakowa dla wszystkich obserwatorów niezależnie od ich ruchu oraz ruchu źródła światła, wie, że zgodnie ze szczególną teorią względności Einsteina w różnych układach odniesienia czas płynie inaczej wie, co nazywamy energią wiązania układu, potrafi podać przykłady układów związanych, potrafi uzasadnić, że nadanie ciału drugiej prędkości kosmicznej odpowiada dostarczeniu układowi Ziemia-ciało energii wiązania tego układu. wie, że masa układu związanego jest mniejsza od sumy mas jego składników, wie, co nazywamy deficytem masy, wie, że wszystkie źródła energii używane przez ludzkość pochodzą z energii spoczynkowej jakichś ciał. Dział: 5. Hydro- i aerostatyka 6h wie, że dla ruchu z szybkością bliską c nie obowiązuje zwykły wzór na energię kinetyczną. potrafi wyjaśnić, z czego wynika ujemna wartość energii potencjalnej układu ciał przyciągających się wzajemnie. potrafi rozwiązywać problemy dotyczące obliczania energii wiązania układów.

6 50. Ciśnienie hydrostatyczne. Prawo Pascala 51. Naczynia połączone 52. Prawo Archimedesa 53. Zastosowanie prawa Archimedesa do wyznaczania gęstoś ci ciał 54. Ciśnienie atmosferyczne. Prawo Archimedesa dla gazu. Balony 55. Praca klasowa potrafi zdefiniować ciśnienie, zna jednostkę ciśnienia, poda i objaśni pojęcie ciśnienia hydrostatycznego, potrafi objaśnić prawo Pascala, potrafi objaśnić prawo naczyń połączonych, poda i objaśni prawo Archimedesa. rozumie zjawisko paradoksu hydrostatycznego, potrafi objaśnić zasadę działania urządzeń, w których wykorzystano prawo Pascala, potrafi objaśnić sposób wykorzystania prawa naczyń połączonych do wyznaczania gęstości cieczy, potrafi objaśnić warunki pływania ciał, potrafi wykorzystać prawo Archimedesa do wyznaczania gęstości ciał stałych i cieczy. Temat 56. Mikroskopowe modele ciał makroskopowych. Gazy. Ciecze Dział: 6. Fizyka cząsteczkowa i termodynamika 11h potrafi wymienić właściwości gazów, potrafi objaśnić pojęcie gazu doskonałego, potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko dyfuzji, potrafi wymienić właściwości cieczy 57. Temperatura. Energia wewnętrzna. Ciepło zna związek temperatury ciała ze średnią energią kinetyczną jego cząsteczek potrafi zdefiniować energię wewnętrzną i ciepło, potrafi przeliczać temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie 58. Ciśnienie gazu w naczyniu zamknię tym. Równanie stanu gazu doskonałego. Równanie Clapeyrona 59. Pierwsza zasada termodynamiki i jej zastosowanie do przemian gazowych 60. Przemiana adiabatyczna 61. Ciepło właściwe i ciepło molowe 6 rozumie i potrafi opisać założenia teorii kinetyczno-molekularnej gazów, potrafi zapisać i objaśnić równanie stanu gazu doskonałego, potrafi wymienić i opisać przemiany gazowe. potrafi opisać skutki działania sił międzycząsteczkowych, potrafi wyjaśnić zjawiska menisku. potrafi wypowiedzieć i objaśnić zerową i pierwszą zasadę termodynamiki. rozumie co to znaczy, że energia wewnętrzna jest funkcją stanu, potrafi rozwiązywać proste problemy związane z wykorzystaniem pierwszej zasady termodynamiki, potrafi zapisać i objaśnić podstawowy wzór na ciśnienie gazu, potrafi zapisać i objaśnić równanie Clapeyrona, potrafi wykorzystać równanie Clapeyrona do opisu przemian gazowych (izotermicznej, izobarycznej, izochorycznej, adiabatycznej), potrafi sporządzać i interpretować wykresy, np. p(v), p(t), V(T), dla wszystkich przemian, potrafi się posługiwać pojęciami ciepła właściwego i

7 62. Silniki cieplne. Odwracalny cykl Carnota 63. Chłodziarki. Entropia. Poję cie entropii. Entropia a prawdopodobieństwo stanu układu 64. Przejś cia fazowe 65. Rozszerzalno ść temperaturowa ciał. Przewodnictwo cieplne. Konwekcja 66. Praca klasowa wie co to znaczy, że proces jest odwracalny lub nieodwracalny, rozumie kierunkowość procesów w przyrodzie. potrafi opisać zjawiska: topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji, resublimacji, wrzenia i skraplania w temperaturze wrzenia, potrafi zdefiniować wielkości fizyczne opisujące te procesy ciepła molowego, potrafi obliczać pracę objętościową i ciepło w różnych przemianach gazu doskonałego. potrafi zastosować pierwszą zasadę termodynamiki do opisu przemian gazowych potrafi objaśnić sens fizyczny pojęcia entropii, potrafi sporządzić wykres p(v) dla cyklu Carnota i opisać go, potrafi obliczać sprawności silników cieplnych i skuteczności chłodzenia potrafi sporządzać i interpretować odpowiednie wykresy, potrafi opisać przemiany energii w tych zjawiskach. Temat 68. Elektryczne właściwości ciał. Prawo Coulomba 69. Opis pola elektrostatycznego 70. Zadania 7 Dział: 7. Elektrostatyka 6h wie, że istnieją dwa rodzaje ładunków elektrycznych, wie, że ładunek elektronu jest ładunkiem elementarnym, wie, jak zbudowany jest atom, potrafi zapisać i objaśnić prawo Coulomba. wie, że każde ciało naelektryzowane wytwarza pole elektrostatyczne, poprawnie wypowiada definicję natężenia pola elektrostatycznego, wie, co to jest pole jednorodne i centralne, wie, od czego zależy wartość natężenia centralnego pola elektrostatycznego w danym punkcie, potrafi wypowiedzieć i objaśnić zasadę zachowania ładunku, potrafi opisać i wyjaśnić sposoby elektryzowania ciał posługując się zasadą zachowania ładunku, rozumie pojęcie przenikalności elektrycznej ośrodka i stałej dielektrycznej. potrafi sporządzić wykres E(r) wie, co nazywamy dipolem elektrycznym, zna definicję elektronowolta, potrafi sporządzić wykresy zależności V(r), potrafi zapisać i objaśnić wzór ogólny na pracę wykonaną przy przesuwaniu ładunku przez siłę dowolnego pola elektrostatycznego, zna i potrafi objaśnić wzór wiążący wartość

8 71. Pojemność elektryczna. 72. Kondensator 73. Praca klasowa potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię potencjalną elektrostatyczną ładunku, wie, co to jest potencjał pola elektrostatycznego i napięcie, zna jednostkę, wie, od czego i jak zależy potencjał centralnego pola elektrostatycznego. potrafi zdefiniować pojemność przewodnika, zna jednostkę, wie, od czego zależy pojemność przewodnika, wie, co to jest kondensator, wie, od czego i jak zależy pojemność kondensatora płaskiego. natężenia pola jednorodnego z napięciem między dwoma punktami tego pola. potrafi objaśnić związki pomiędzy ładunkami, napięciami i pojemnościami kondensatorów w łączeniu szeregowym i równoległym, potrafi rozwiązywać proste zadania dotyczące kondensatorów i ich łączenia. Temat Prąd stały 8 Dział: 8. Prąd elektryczny -10h potrafi zdefiniować pojęcie natężenia prądu i jego jednostkę, poda pierwsze prawo Kirchhoffa i potrafi się nim posługiwać, poda prawo Ohma i potrafi się nim posługiwać, wie od czego zależy opór elektryczny przewodnika, potrafi narysować schemat obwodu, w którym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle, potrafi obliczać opór zastępczy w łączeniu szeregowym i równoległym, potrafi się posługiwać pojęciami pracy, mocy prądu i napięcia elektrycznego. potrafi zdefiniować opór elektryczny odcinka obwodu, potrafi podać związki między napięciami, natężeniami i oporami w łączeniu szeregowym i równoległym odbiorników, wie, co nazywamy siłą elektromotoryczną źródła energii elektrycznej, potrafi zapisać i objaśnić prawo Ohma dla całego obwodu, wie, co wskazuje woltomierz dołączony do biegunów źródła siły elektromotorycznej, potrafi rozwiązywać proste problemy związane z przepływem prądu stałego w zamkniętych obwodach, potrafi opisać możliwości wykorzystania właściwości elektrycznych ciał.

9 Temat Magnetyzm potrafi przedstawić graficznie pole magnetyczne magnesu trwałego, Dział: 9. Magnetyzm 12h wie, że wielkością opisującą pole magnetyczne jest indukcja magnetyczna i zna jej jednostkę, potrafi opisać i wyjaśnić doświadczenie Oersteda, wie, że w polu magnetycznym na poruszającą się cząstkę naładowaną działa siła Lorentza, zna wzór na wartość siły Lorentza dla przypadku, wie, że na przewodnik, przez który płynie prąd w polu magnetycznym działa siła elektrodynamiczna. potrafi zapisać wyrażenie na siłę Lorentza i definicję wektora indukcji magnetycznej, potrafi zdefiniować jednostkę indukcji magnetycznej, potrafi opisać oddziaływania wzajemne przewodników z prądem i podać definicję ampera, potrafi rozwiązywać proste zadania związane z oddziaływaniem pola magnetycznego na poruszającą się cząstkę naładowaną i przewodnik z prądem. zna wzór na wartość siły elektrodynamicznej dla przypadku gdy, wie, co to jest strumień magnetyczny i zna jego jednostkę. Temat Zjawisko indukcji elektromagnetycznej. Prąd zmienny Dział: 10. Indukcja elektromagnetyczna 6h potrafi objaśnić, na czym polega zjawisko indukcji elektromagnetycznej i podać warunki jego występowania, wie, od czego zależy siła elektromotoryczna indukcji, poprawnie interpretuje prawo Faraday'a indukcji elektromagnetycznej, potrafi objaśnić, na czym polega zjawisko samoindukcji i podać warunki jego występowania, wie, od czego zależy i w jakich jednostkach się wyraża współczynnik samoindukcji zwojnicy. potrafi objaśnić zasadę działania prądnicy prądu przemiennego, potrafi się posługiwać wielkościami opisującymi prąd przemienny tj. natężeniem i napięciem skutecznym oraz pracą i mocą prądu przemiennego, potrafi objaśnić rolę zwojnicy i kondensatora w obwodzie prądu zmiennego, potrafi objaśnić zasadę działania transformatora i zna jego praktyczne zastosowania. 9

10 Temat 74. Opis ruchu drgającego 75. Energia w ruchu drgającym 76. Wahadło matematyczne. Rezonans 77. Zadania 78. Drgania wymuszone i rezonansowe 79. Właściwości spręż yste ciał stałych. Prawo Hooke, a Dział: 11. Ruch drgający 7h potrafi wymienić przykłady ruchu drgającego w przyrodzie, potrafi wymienić i zdefiniować pojęcia służące do opisu ruchu drgającego, wie, że ruch harmoniczny odbywa się pod wpływem siły proporcjonalnej do wychylenia i zwróconej w stronę położenia równowagi. potrafi obliczać pracę i energię w ruchu harmonicznym, potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko rezonansu, potrafi podać przykłady praktycznego wykorzystania właściwości sprężystych ciał. potrafi rozwiązywać proste problemy dotyczące ruchu harmonicznego. Temat Fale mechaniczne. Fale elektromagnetyczne Dział: 12. Fale 7h potrafi wyjaśnić, na czym polega rozchodzenie się fali mechanicznej, potrafi objaśnić wielkości charakteryzujące fale, potrafi podać przykład fali poprzecznej i podłużnej, potrafi opisać fale akustyczne, zna prawa Maxwella, potrafi objaśnić, co nazywamy falą elektromagnetyczną, wie, że obwód drgający jest źródłem fal elektromagnetycznych, potrafi opisać widmo fal elektromagnetycznych. potrafi opisać fale stojące, rozumie pojęcie spójności fal, potrafi objaśnić zasadę Huygensa, potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko Dopplera, potrafi wymienić własności i praktyczne zastosowania fal elektromagnetycznych o różnych zakresach długości, Temat Wiadomości wstępne. Zjawisko odbicia i załamania Dział: 13. Światło i jego rola w przyrodzie 16h potrafi objaśnić, na czym polega zjawisko odbicia światła, potrafi sformułować i objaśnić prawo odbicia, potrafi wyjaśnić i poprzeć przykładami zjawisko rozpraszania, potrafi zapisać i objaśnić związek względnego współczynnika załamania światła na granicy dwóch ośrodków z bezwzględnymi współczynnikami 10

11 światła Zwierciadła i soczewki 11 potrafi objaśnić na czym polega zjawisko załamania światła, potrafi zapisać i objaśnić prawo załamania światła i zdefiniować bezwzględny współczynnik załamania, potrafi objaśnić na czym polega zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia, potrafi wymienić warunki, w których zachodzi całkowite wewnętrzne odbicie. potrafi objaśnić, co nazywamy zwierciadłem płaskim, potrafi wymienić cechy obrazu otrzymanego w zwierciadle płaskim, potrafi objaśnić, co nazywamy zwierciadłem kulistym; wklęsłym i wypukłym, potrafi objaśnić pojęcia: ognisko, ogniskowa, promień krzywizny, oś optyczna, potrafi opisać rodzaje soczewek, potrafi objaśnić pojęcia: ognisko, ogniskowa, promień krzywizny, oś optyczna, wie, co nazywamy zdolnością skupiającą soczewki, potrafi obliczać zdolność skupiającą soczewki. załamania tych ośrodków, potrafi wymienić przykłady praktycznego wykorzystania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia, potrafi opisać przejście światła przez płytkę równoległościenną, korzystając z prawa załamania, potrafi opisać przejście światła przez pryzmat, korzystając z prawa załamania. potrafi przedstawić praktyczny przykład przechodzenia światła przez płytkę równoległościenną, potrafi podać możliwości praktycznego wykorzystania odchylenia światła przez pryzmat. potrafi wykonać konstrukcję obrazu w zwierciadle płaskim, potrafi zapisać równanie zwierciadła i prawidłowo z niego korzystać, potrafi zapisać i objaśnić wzór na powiększenie obrazu, potrafi wykonać konstrukcje obrazów w zwierciadłach kulistych i wymienić ich cechy. potrafi zapisać wzór informujący od czego zależy ogniskowa soczewki i poprawnie go zinterpretować, potrafi sporządzać konstrukcje obrazów w soczewkach i wymienić cechy obrazu w każdym przypadku, potrafi objaśnić działanie oka, jako przyrządu optycznego, potrafi objaśnić zasadę działania lupy, wie, że do uzyskiwania dużych powiększeń służy mikroskop. potrafi wymienić i omówić praktyczne zastosowania zwierciadeł, potrafi wyjaśnić, na czym polegają wady krótko- i dalekowzroczności oraz zna sposoby ich

12 Rozszczepienie światła białego w pryzmacie Dyfrakcja i interferencja światła wie, że w ośrodku materialnym (czyli poza próżnią) światło o różnych barwach (częstotliwościach) rozchodzi się z różnymi szybkościami, wie, że przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego częstotliwość i okres fali świetlnej nie ulega zmianie. potrafi wyjaśnić, na czym polegają zjawiska dyfrakcji i interferencji światła, wie, co to jest siatka dyfrakcyjna. korygowania, potrafi uzasadnić, że światło o różnych barwach ma w danym ośrodku inny współczynnik załamania, potrafi objaśnić zjawisko rozszczepienia światła białego jako skutek zależności współczynnika załamania od barwy światła, potrafi rozwiązywać problemy dotyczące rozszczepienia światła białego. potrafi zapisać wzór wyrażający zależność położenia prążka n-tego rzędu od długości fali i odległości między szczelinami i poprawnie go zinterpretować. Zjawisko polaryzacji światła Zjawisko fotoelektryczne. Kwantowy model światła 12 potrafi podać przykłady praktycznego wykorzystywania zjawiska polaryzacji. potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko fotoelektryczne, wie, co to jest praca wyjścia elektronu z metalu, potrafi sformułować warunek zajścia efektu fotoelektrycznego dla metalu o pracy wyjścia W, wie, jakie ciała wysyłają promieniowanie o widmie ciągłym, wie, co to znaczy, że atom jest w stanie podstawowym lub wzbudzonym, wie, że model Bohra został zastąpiony przez nową teorię mechanikę kwantową, wie, że każdy pierwiastek w stanie gazowym pobudzony do świecenia wysyła charakterystyczne dla siebie widmo liniowe. wie, na czym polega analiza spektralna, wie, że spektroskop służy do badania widm, wie, co to są widma absorpcyjne i emisyjne, wie, jak powstają linie Fraunhofera w widmie słonecznym, potrafi rozwiązywać problemy z zastosowaniem zależności potrafi objaśnić zjawisko polaryzacji światła (jakościowo), potrafi wymienić sposoby polaryzowania światła. potrafi korzystać z definicji kąta Brewstera. wie, od czego zależy energia kinetyczna fotoelektronów i liczba fotoelektronów wybitych w jednostce czasu, wie, że wymienionych faktów doświadczalnych nie można wytłumaczyć, posługując się falową teorią światła, potrafi wyjaśnić zjawisko fotoelektryczne na podstawie kwantowego modelu światła, potrafi zapisać i zinterpretować wzór na energię kwantu, potrafi napisać i objaśnić wzór na energię kinetyczną fotoelektronów, potrafi zamienić energię wyrażoną w dżulach na energię wyrażoną w elektronowoltach, wie, czym różni się światło laserowe od światła wysyłanego przez inne źródła,

13 potrafi wymienić zastosowania lasera. wie, że pojęcie kwantu energii wprowadził do fizyki Planck, wie, że wyjaśnienie efektu fotoelektrycznego podał Einstein, potrafi wyjaśnić, dlaczego model Bohra atomu wodoru był modelem rewolucyjnym Temat Promieniotwórczość naturalna. Jądro atomu i jego budowa Izotopy i prawo rozpadu Dział: 15. Fizyka jądrowa i jej zastosowania 8h wie, że niektóre pierwiastki samorzutnie emitują promieniowanie zwane promieniowaniem jądrowym, potrafi wymienić rodzaje tego promieniowania i podać ich główne właściwości, wie, z jakich składników zbudowane jest jądro atomowe, potrafi opisać jądro pierwiastka za pomocą liczby porządkowej (atomowej) i masowej, potrafi opisać cząstki elementarne, uwzględniając ich masę i ładunek, wie, że między składnikami jądra działają krótko zasięgowe siły jądrowe, potrafi objaśnić przyczynę. potrafi wyjaśnić, czym różnią się między sobą izotopy danego pierwiastka, potrafi wyjaśnić, na czym polega rozpad, potrafi opisać historyczne doświadczenie Rutherforda i płynące z niego wnioski, rozpadania się ciężkich jąder, wie, że jądro, podobnie jak atom, może się znajdować w różnych stanach energetycznych a przechodzenie ze stanu wzbudzonego do podstawowego wiąże się z emisją promieniowania. potrafi objaśnić pojęcia: stała rozpadu i czas połowicznego rozpadu, potrafi zapisać ogólne schematy rozpadów i potrafi zinterpretować wykres zależności, liczby jąder danego izotopu w próbce, od czasu, Reakcje jądrowe 13 wie, że przemiany jąder, następujące w wyniku zderzeń nazywamy reakcjami jądrowymi. potrafi objaśnić metodę datowania za pomocą izotopu. potrafi zapisać reakcję jądrową, uwzględniając zasadę zachowania ładunku i liczby nukleonów.

14 Energetyka jądrowa. Reaktory a broń jądrowa. Kontrolowana reakcja rozszczepienia. Reaktory. Reakcja niekontrolowana. Bomba atomowa. Bomba wodorowa. Perspektywy fuzji kontrolowanej Promieniotwórczość, jej zastosowania i zagrożenia. Wpływ promieniowania na tkankę biologiczną. Zastosowania medyczne potrafi objaśnić, na czym polega reakcja rozszczepienia jądra, potrafi objaśnić co to znaczy, że reakcja jest łańcuchowa, wie, że z badań widma słonecznego wynika, iż wodór jest głównym składnikiem materii słonecznej, potrafi wyjaśnić co to znaczy, że materia słoneczna jest w stanie plazmy, potrafi objaśnić, skąd pochodzi energia wyzwalana w reakcjach termojądrowych. potrafi wymienić główne zalety i zagrożenia związane z wykorzystaniem energii jądrowej do celów pokojowych, wie, że bomba atomowa to urządzenie, w którym zachodzi niekontrolowana reakcja łańcuchowa, wie, że bomba wodorowa to urządzenie, w którym zachodzi gwałtowna fuzja jądrowa. wie, że promieniowanie jądrowe niszczy komórki żywe i powoduje zmiany genetyczne. potrafi objaśnić, jaką reakcję nazywamy egzoenergetyczną a jaką endoenergetyczną, potrafi objaśnić, na czym polega zjawisko anihilacji. potrafi objaśnić, dlaczego może nie dojść do zderzenia cząstki naładowanej (lub jądra) z innym jądrem, wie, że dotąd nie udało się zbudować urządzenia do pokojowego wykorzystania fuzji jądrowej. potrafi podać przykłady wykorzystania promieniowania jądrowego w diagnostyce i terapii medycznej. Temat Podsumowanie wiadomości o oddziaływaniach występujących w przyrodzie 14 Dział: 16. Podsumowanie wiadomości o oddziaływaniach występujących w przyrodzie 2h potrafi wymienić i opisać wszystkie rodzaje poznanych oddziaływań, wie, że o oddziaływaniach świadczą ich skutki, potrafi podać przykłady skutków statycznych i dynamicznych różnych oddziaływań, wie, że oddziaływania grawitacyjne między naładowanymi cząstkami mikroświata, np. elektronami, są pomijalnie małe w porównaniu z oddziaływaniami elektrostatycznymi, wie, że oddziaływania elektromagnetyczne to oddziaływania między poruszającymi się cząstkami naładowanymi (m.in. wiązania chemiczne), wie, że siły sprężystości, siły tarcia oraz siły hamujące ruch ciał stałych w cieczach wynikają z potrafi zilustrować każdy rodzaj oddziaływań przykładem zjawiska, w którym to oddziaływanie odgrywa istotną rolę, dostrzega analogie i różnice oddziaływań grawitacyjnych i elektrostatycznych.

15 oddziaływań elektromagnetycznych między cząsteczkami ciał. Temat Cząstki elementarne a historia Wszechświata. Skład materii stabilnej i cząstki nietrwałe. Skład materii w wysokich temperaturach, przemiany i równowaga Dział: 17. Budowa i ewolucja Wszechświata 7h zna podstawowy podział cząstek elementarnych, wie, jak zbudowana jest plazma i w jakich warunkach można ją uzyskać., wie, że hadrony składają się z kwarków potrafi objaśnić zmiany stanu materii przy wzroście temperatury. potrafi objaśnić pojęcie elementarności cząstki, Obserwacyjne podstawy kosmologii. Rozszerzający się Wszechświat potrafi podać kilka kolejnych obiektów w hierarchii Wszechświata, potrafi zapisać i zinterpretować prawo Hubble'a, wie, że odkryto promieniowanie elektromagnetyczne, zwane promieniowaniem reliktowym, które potwierdza teorię rozszerzającego się Wszechświata, wie o istnieniu ciemnej materii, wie, że rozszerzający się Wszechświat jest efektem Wielkiego Wybuchu. potrafi podać definicję parseka, potrafi wymienić obserwacje, jakie doprowadziły do odkrycia prawa Hubble'a, potrafi wymienić argumenty na rzecz idei rozszerzającego się i stygnącego Wszechświata, potrafi objaśnić, dlaczego odkrycie promieniowania reliktowego potwierdza teorię rozszerzającego się Wszechświata. Zgorzelec Dorota Chitruń Beata Winkler-Krupińska 15