WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S. Rok akademicki: 2014/2015

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S Rok akademicki: 2014/2015 Kierunek: I Wydział Lekarski Specjalność: Rok studiów, semestr: Tryb studiów: Nazwa przedmiotu: Typ przedmiotu: Poziom przedmiotu Język wykładowy: II rok, semestr III i IV Stacjonarne / niestacjonarne Fizjologia z elementami patofizjologii Nauki przedkliniczne zaawansowany polski Nazwa jednostki dydaktycznej prowadzącej zajęcia: Imię i nazwisko Kierownika Zakładu Imię i nazwisko Osoby odpowiedzialnej za dydaktykę: Rodzaj zajęć: Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej ul. Pawińskiego 3C; Warszawa dr hab. n. med. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska dr n. med. Liana Puchalska wykłady, ćwiczenia, seminaria Łączna liczba godzin 130 Liczba godzin: 130 wykłady: 40 ćwiczenia: 130 seminaria: 30

Liczba punktów ECTS: 2 Przedmiot: Fizjologia z elementami patofizjologii 1. Godziny kontaktowe: 200h (wykłady 40, ćwiczenia 130, seminaria 30) 2. Czas na zapoznanie się ze wskazaną lekturą (7 stron tekstu naukowego = 1h), (500 str. fizjologia + 300 str. patofizjologia) 200h 3. Rozwiązywanie zadań tematycznych w ramach przygotowania do ćwiczeń (samodzielna praca poza godzinami zajęć) 20h 4. Przygotowanie referatów tematycznych w oparciu o najnowsze dostępne dane z piśmiennictwa 20h 5. Przygotowanie do seminariów sprawdzających 60h (4 seminaria sprawdzające po 15h każde) 6. Przygotowanie do egzaminu 60h Razem 540h 19p ECTS Metody dydaktyczne (organizacja zajęć) Wymagania wstępne Cele kształcenia Zajęcia prowadzone są w formie: (i) obowiązkowych wykładów autorskich, które prowadzone są w blokach tematycznych oraz przekazują informacje dotyczące najnowszych osiągnięć medycyny z zakresu omawianych zagadnień, (ii) ćwiczeń, podczas których studenci w czasie samodzielnej pracy zespołowej i konsultacji z asystentem zdobywają wiedzę poprzez: badanie czynności narządów i układów organizmu zdrowego człowieka, korzystanie z programów multimedialnych, prezentujących fizjologiczne i patofizjologiczne procesy zachodzące w ludzkim organizmie, interpretację objawów chorobowych i wyników badań diagnostycznych na podstawie praktycznych przykładów, tzw. case study oraz (iii) seminariów sprawdzających. Znajomość anatomii człowieka, biofizyki, biologii komórki, histologii, cytofizjologii, chemii, biochemii. Celem nauczania fizjologii jest poznanie mechanizmów umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka, wytworzenie umiejętności kojarzenia procesów i myślenia o poszczególnych narządach i układach, jako o elementach całego organizmu oraz poznanie mechanizmów umożliwiających integrację czynności poszczególnych narządów. Nauczanie fizjologii ma również na celu poznanie możliwości adaptacyjnych organizmu człowieka zdrowego i chorego do naturalnych obciążeń życia codziennego oraz do warunków ekstremalnych. Celem nauczania patofizjologii jest poznanie zmian zachodzących w organizmie pod wpływem czynników patogennych i zrozumienie wywołujących je przyczyn. Program nauczania fizjologii i patofizjologii jest dostosowany do programu medycyny translacyjnej i daje podstawy dla wszechstronnej krytycznej analizy i zrozumienia objawów i mechanizmów chorób oraz dla prawidłowego postępowania profilaktycznego, terapeutycznego i rehabilitacyjnego w klinice. Podczas nauki fizjologii i patofizjologii student powinien zdobyć umiejętność przeprowadzenia badania najważniejszych układów i narządów organizmu oraz interpretacji podstawowych objawów chorobowych i wyników badań diagnostycznych. BLOKI TEMATYCZNE I ZAKRES PORUSZANYCH ZAGADNIEŃ. Program ćwiczeń i seminariów

1. Fizjologia i patofizjologii komórki. Komórka nerwowa Fizjologia i patofizjologia komórki 3 Skład płynu wewnątrz- i zewnątrzkomórkowego. Właściwości i funkcję błony komórkowej, rodzaje transportu przezbłonowego. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych. Równowaga Donnana. Geneza potencjału spoczynkowego. Potencjał równowagi dla jonów potasu. Charakterystyka kanałów potasowych odpowiedzialnych za potencjał spoczynkowy. Potencjał progowy. Geneza potencjału czynnościowego. Potencjał równowagi dla jonów sodu. Charakterystyka kanałów uczestniczących w różnych fazach potencjału czynnościowego. Różnice pomiędzy potencjałem spoczynkowym i czynnościowym w komórkach pobudliwych. Kanałopatie (zespół Barttera, choroba Brugadów, mukowiscydoza, zespół długiego i krótkiego QT, hipertermia złośliwa, migrena, miastenia). Komórka nerwowa Neuron i jego właściwości. Czynnościowa i strukturalna klasyfikacja neuronów. Definicje pojęć: bodziec, pobudliwość, pobudzenie, impuls nerwowy. Budowa nerwów obwodowych, rodzaje włókien nerwowych i ich charakterystyka. Klasyfikacja włókien nerwowych. Mechanizm przekazywania pobudzenia wzdłuż włókien nerwowych. Przewodnictwo ciągłe i skokowe. Czynniki wpływające na szybkość przewodzenia impulsu wzdłuż włókna nerwowego. Charakterystyka sieci dendrytycznych i ich funkcja. Klasyfikacja synaps. Budowa i charakterystyka synaps elektrycznych. Budowa i charakterystyka synaps chemicznych. Mechanizm uwalniania neurotransmitera - cykl pęcherzykowy. Plastyczność synaptyczna, obrót synaptyczny, czynniki regulujące proces synaptogenezy. Choroby demielinizacyjne (stwardnienie rozsiane, zespół Guillaina-Barrégo). Degeneracja i regeneracja nerwów. 2. Układy neurotransmisyjne mózgu. Autonomiczny układ nerwowy Układy neurotransmisyjne mózgu Acetylocholina, aminy katecholowe, serotonina, aminokwasy pobudzające i hamujące, (tlenek azotu (NO) - synteza i unieczynnianie. Lokalizacja neuronów wytwarzających dany typ neurotransmitera. Projekcje powyższych neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym. Kotransmitery. Receptory pre- i postsynaptyczne. Udział neurotransmiterów w regulacji procesów fizjologicznych i stanów emocjonalnych. Autonomiczny układ nerwowy Podział układu autonomicznego. Neuroprzekaźniki. Zwoje układu autonomicznego. Przekazywanie pobudzenia i hamowania w zwojach autonomicznych. Plastyczność zwojów autonomicznych. Część współczulna - ośrodki układu współczulnego, przedzwojowe neurony współczulne, zakończenia synaptyczne współczulne. Część przywspółczulna - ośrodki układu przywspółczulnego, ośrodki części krzyżowej rdzenia kręgowego, przedzwojowe neurony przywspółczulne, zakończenia synaptyczne przywspółczulne. Wpływ układu autonomicznego na poszczególne tkanki i narządy. Zatrucie atropiną, muskaryną oraz związkami fosforoorganicznymi. Zespół Hornera.

Zespół nadmiernej potliwości. 4 3. Fizjologia i patofizjologia układów sensorycznych Czucie Klasyfikacja bodźców czuciowych. Kodowanie sygnału czuciowego, transdukcja bodźca czuciowego do sygnału elektrycznego. Pole recepcyjne neuronu czuciowego. Klasyfikacja włókien czuciowych. Czucie somatyczne. Klasyfikacje receptorów, struktura i mechanizm działania receptorów czucia powierzchniowego, temperatury, czucia głębokiego. Drogi czucia ekstero- i proprioceptywnego Ośrodki sensoryczne kory mózgowej, kora somatosensorycza. Integracja sensoryczna. Ból Definicja bólu i klasyfikacja. Receptory bólowe (nocyceptory). Włókna czuciowe przewodzące bodźce bólowe (ból szybki i wolny). Drogi bólowe. Neurotransmitery i neuromodulatory biorące udział w przewodzeniu bólu na poziomie I, II i III neuronu. Zstępujący układ antynocyceptywny - ośrodki mózgowe oraz główne układy neurotransmisyjne, biorące udział w tłumieniu bólu. Zstępujące drogi modulujące czucie bólu. Receptory opioidowe. Hamowanie bólu na poziomie nocyceptorów. Hamowanie bólu na poziome rdzenia kręgowego (bramka rdzeniowa). Uszkodzenie obwodowych nerwów czuciowych oraz korzeni tylnych rdzenia kręgowego. Uszkodzenie dróg czuciowych na poziomie rdzenia kręgowego, pnia mózgu, wzgórza. Uszkodzenie kory somatosensorycznej. Zaburzenia integracji sensorycznej, autyzm, zespół Aspergera. Ból patologiczny, sensytyzacja ośrodkowa i obwodowa. Drabina analgetyczna. Morfina a leczenie przewlekłego bólu - zalety i wady. Mediatory odczynu zapalnego. Udział komórek w odczynie zapalnym. Miejscowe cechy odczynu zapalnego. 4. Narządy zmysłu Wzrok Budowa struktur warunkujących widzenie. Ciśnienie śródgałkowe. Właściwości optyczne oka. Pobudzenie fotoreceptorów (fotorecepcja i fototransdukcja). Pola recepcyjne komórek zwojowych siatkówki (zdolność rozdzielcza oka). Adaptacja oka do świata i ciemności. Widzenie barw. Pole widzenia (widzenie stereoskopowe). Organizacja dróg i ośrodków wzroku. Unerwienie wegetatywne oka (akomodacja oka, regulacja szerokości źrenicy). Wady refrakcji oka (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm). Zaburzenia ostrości wzroku oraz widzenia barw. Ubytki w polu widzenia. Zaburzenia widzenia stereoskopowego. Objawy uszkodzenia drogi wzrokowej w wybranych procesach patologicznych. Słuch Budowa ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Mechanizm przewodzenia dźwięków. Drogi słuchowe. Kora słuchowa. Metody badania słuchu (audiometria). Przyczyny ubytków słuchu.

5 Węch Budowa i czynności komórek węchowych. Białka receptorowe. Droga węchowa i ośrodki węchowe. Smak Budowa i czynność komórek smakowych. Drogi czucia smaku. 5-6. Fizjologia i patofizjologia układu ruchowego Fizjologia i patofizjologii mięśni (5) Klasyfikacja włókien mięśniowych. Struktura włókna mięśniowego. Strukturalne różnice mięśni szkieletowych, gładkich i komórek mięśnia sercowego. Rodzaje kanalików wapniowych. Rola wapnia w skurczu mięśni różnych typów. Mięśnie szkieletowe - jednostka motoryczna, budowa i funkcja synapsy nerwowo-mięśniowej, budowa sarkomeru, cykl mostka, sprężenie elektro-mechaniczne, skurcz pojedynczy i tężcowy, skurcz izotoniczny, izometryczny i auksotoniczny, siła skurczu mięśnia, prawo Hilla. Regulacja siły skurczu mięśnia szkieletowego. Metabolizm energetyczny mięśnia szkieletowego. Podział metaboliczny mięśni szkieletowych. Mięśnie gładkie - budowa mięśni gładkich, cykl mostka mięśnia gładkiego, mechanizm skurczu mięśni gładkich. Podział czynnościowy mięśni gładkich. Elektromiografia. Zaburzenia pre- i postsynaptyczne płytki nerwowo-mięśniowej (miasthenia gravis, zespół Lamberta-Eatona, zatrucia toksyną tężcowa i botulinową). Miopatie. Kanałopatie mięśni poprzecznie prążkowanych. Regulacja napięcia mięśniowego. Odruchy rdzeniowe. Ponadrdzeniowa kontrola czynności ruchowych. Zwoje podstawy. Układ przedsionkowy. Móżdżek (6) Rodzaje jednostek motorycznych. Receptory mięśni szkieletowych. Budowa i funkcje wrzecion mięśniowych. Czuciowe i ruchowe unerwienie włókien mięśni szkieletowych. Motoneurony rdzenia kręgowego. Komórki Renshawa - hamowanie zwrotne motoneuronu. Budowa i funkcje narządów ścięgnistych Golgiego. Odruchy rdzeniowe - odruch na rozciąganie, odruch z narządów ścięgnistych Golgiego (odwrócony odruch na rozciąganie), odruch obronny (cofania). Kontrola napięcia mięśniowego przez odruchy proprioceptywne. Znaczenie motoneuronów gamma w regulacji napięcia mięśni szkieletowych. Rola opuszki i mostu w regulacji czynności ruchowych. Kora ruchowo-czuciowa. Organizacja neuronów kory motorycznej i połączenia z innymi obszarami kory mózgowej. Etapy tworzenia ruchu. Zstępujące drogi ruchowe - drogi korowo-rdzeniowe, drogi ruchowe pochodzące z pnia mózgu. Regulacja czynności motorycznej przez jądra podstawy (pętla skorupy, pętla jądra ogoniastego). Mechanizm planowania i wykonywania ruchów dowolnych. Organizacja i czynność móżdżku - struktury kory móżdżku, podział czynnościowy móżdżku. Organizacja neuronalna kory móżdżku. Połączenia móżdżku. Rola móżdżku w utrzymaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego, koordynacji ruchów dowolnych. Budowa i funkcje aparatu przedsionkowego. Mechanizm przetwarzania sygnału w komórkach włosowych. Przekazywanie pobudzenia do nerwu przedsionkowego. Funkcja kanałów półkolistych. Funkcja woreczka i łagiewki. Połączenia nerwowe aparatu przedsionkowego. Jądra przedsionkowe. Układ przedsionkowo-rdzeniowy.

6 Regulacja napięcia mięśniowego i równowagi ciała przez układ przedsionkowy. Interakcja układu przedsionkowego z układem wzrokowym - odruch przedsionkowooczny, oczopląs porotacyjny i lokomocyjny Uszkodzenie dróg piramidowych. Patofizjologia wybranych chorób układu pozapiramidowego: choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, drżenie samoistne, ataksja móżdżkowa. Sztywność odmóżdżeniowa. Oczopląs patologiczny. Choroba lokomocyjna. 7. Rytmy biologiczne. Fizjologia i patofizjologia snu i czuwania. Czynność bioelektryczna mózgu (EEG) Definicja i rodzaje rytmów biologicznych, synchronizator biologiczny, zegar biologiczny. Neurofizjologiczny mechanizm sterowania rytmem okołodobowym czynności fizjologicznych i psychicznych.. Definicja snu. Dobowa rytmika snu i czuwania. Rola tworu siatkowanego w regulacji snu i czuwania. Badanie czynności bioelektrycznej mózgu metodą elektroencefalografii (EEG). Fazy i okresy snu u człowieka. Charakterystyka i znaczenie fizjologiczne snu REM i NREM. Znaczenie fizjologiczne snu. Patofizjologia zaburzeń rytmów biologicznych - choroba transatlantycka. Deprywacja snu, narkolepsja, somnambulizm. Padaczka i stan padaczkowy. 8. Organizacja układu limbicznego. Fizjologia zachowania. Uczenie się i pamięć Charakterystyka struktur układu limbicznego. Funkcja kory przedczołowej. Długotrwałe wzmocnienie i długotrwała depresja synaptyczna. Zachowanie wrodzone - odruch bezwarunkowy, instynkt, imprinting, popęd. Zachowanie nabyte w wyniku uczenia asocjacyjnego - klasyczny odruch warunkowy, instrumentalny odruch warunkowy, instrumentalne odruchy obronne. Układ nagrody i kary. Regulacja nastroju. Warunkowanie reakcji strachu i stany lękowe. Pojęcie uczenia się i pamięci. Podział pamięci. Poglądy na istotę śladu pamięciowego. Metody oceny koncentracji uwagi i zapamiętywania. Amnezja wsteczna i następcza. Patofizjologia zaburzeń nastroju oraz psychoz (zespoły depresyjne, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia). Zespoły otępienne (choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne). Umiejętności praktyczne nabyte po I bloku zajęć Student potrafi: wywołać podstawowe odruchy rdzeniowe wykonać próby oceniające sprawność układu równowagi (różnicowanie uszkodzenia móżdżku od uszkodzenia sznurów tylnych) zbadać czucie głębokie, dotyku, temperatury i wibracji zbadać odruch źrenic na światło, zbieżność i konwergencję zbadać ostrość wzroku, pole widzenia oraz ocenić zakres widzenia barw zbadać przewodzenie kostne i powietrzne wykonać proste testy, oceniające funkcje poznawcze ocenić topografię uszkodzeń układu nerwowego w oparciu o występujące objawy

7 neurologiczne, np. w udarze mózgu 9. Fizjologia i patofizjologia krwi Skład krwi. Białka krwi i ich funkcje. Rola erytropoetyny w regulacji erytropoezy. Budowa erytrocytów. Funkcje erytrocytów. Klasyfikacja leukocytów. Funkcje leukocytów. Funkcje płytek krwi. Obrót żelaza. Hemoglobina - rodzaje i właściwości, krzywa dysocjacji hemoglobiny. Zawartość gazów w powietrzu atmosferycznym, powietrzu pęcherzykowym oraz we krwi tętniczej i żylnej. Całkowita zawartość tlenu we krwi, różnica tętniczo-żylna. Transport tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Podstawowe grupy krwi. Hemostaza - rola śródbłonka, płytek i czynników krzepnięcia. Układy zapobiegające spontanicznemu krzepnięciu. Proces fibrynolizy. Kliniczne wskaźniki hemostazy - czas krwawienia, krzepnięcia, oraz protrombinowy. Zmiany w układzie czerwonokrwinkowym - niedokrwistości, policytemie. Hemoglobinotapie. Hemochromatoza. Zmiany w układzie białokrwinkowym leukocytoza, leukopenia. Zaburzenia hemostazy. Główne konflikty serologiczne. 10-15. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego Hemodynamika serca. Regulacja siły skurczu mięśnia sercowego. Zasady krążenia krwi (10) Rodzaje komórek mięśnia sercowego. Specyfika budowy komórek roboczych mięśnia sercowego. Czynnościowa charakterystyka komórek szybko i wolno depolaryzujących się. Geneza potencjału czynnościowego w komórkach szybko i wolno depolaryzujących się. Budowa i właściwości układu bodźco-przewodzącego serca. Rytm zatokowy. Fazy cyklu sercowego. Rozkład ciśnień w jamach serca w poszczególnych fazach cyklu. Tony i szmery serca. Podstawowe parametry hemodynamiczne serca - objętość późnorozkurczowa i późnoskurczowa, objętość wyrzutowa, pojemność minutowa, frakcja wyrzutowa, częstość skurczów. Pojęcie obciążenia wstępnego oraz następczego serca. Regulacja siły skurczu mięśnia sercowego - kurczliwość mięśnia sercowego (regulacja homeometryczna), prawo Franka-Starlinga (regulacja heterometryczna). Wpływ obciążenia następczego na szybkość skracania mięśnia sercowego (prawo Hilla). Czynnościowy podział układu krążenia. Budowa ściany naczyń tętniczych i żylnych. Czynniki warunkujące wielkość średnicy naczyń tętniczych i żylnych. Zasady przepływu krwi w naczyniach - zasada ciągłości przepływu, prawo Poiseuilla. Podstawowe pojęcia hemodynamiczne - pojemność minutowa serca, ciśnienie tętnicze - skurczowe, rozkurczowe, pulsacyjne, średnie, całkowity opór obwodowy. Tętno tętnicze i żylne. Powrót żylny. Zależność pomiędzy ciśnieniem w przedsionku, pojemnością minutową oraz powrotem żylnym. Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu sercowo- naczyniowego (11) Unerwienie współczulne i przywspółczulne serca. Unerwienie naczyń tętniczych i żylnych. Receptory pre- i postsynaptyczne, neurotransmitery. Wpływ układu autonomicznego na pracę serca (efekty: ino-, chrono-, i dromotropowy). Wpływ układu autonomicznego na wielkość średnicy naczyń tętniczych i żylnych. Pojęcie set-point ciśnienia tętniczego. Struktury ośrodkowego układu nerwowego warunkujące poziom set-point. Regulacja ciśnienia tętniczego krwi: regulacja krótkoterminowa - odruch z baroreceptorów, regulacja długoterminowa osoczowy układ renina-angiotensyna-aldosteron, układ wazopresynergiczny, układ peptydów natriuretycznych). Działanie ośrodkowe angiotensyn i wazopresyny. Reakcja ortostatyczna. Odruchy krążeniowe odruch z mechanoreceptorów obszaru sercowo- płucnego, odruch krążeniowy z chemoreceptorów tętniczych, odruch Bezolda-Jarischa, odruch Bainbridge'a, odruch na nurkowanie. Próba Valsalvy (etapy i znaczenie).

8 Zmiany set-point ciśnienia tętniczego w przebiegu bólu trzewnego i skórnego, zespołu zatoki tętnicy szyjnej, niedotlenienia mózgu, wzrostu ciśnienia śródczaszkowego (objaw Cushinga), zmian zawartości tlenu i dwutlenku węgla we krwi tętniczej. Hipotonia ortostatyczna. Podstawy elektrokardiografii (12) Fizyczne i elektrofizjologiczne podstawy elektrokardiografii. Odprowadzenia elektrokardiograficzne. Mechanizm powstawania poszczególnych załamków, odcinków oraz odstępów w EKG. Cechy rytmu zatokowego w zapisie elektrokardiograficznym. Defibrylacja a kardiowersja elektryczna. Patologiczne zapisy EKG: - zaburzenia rytmu i przewodzenia: niemiarowość zatokowa, bradykardia zatokowa, tachykardia zatokowa, zaburzenia rytmu pochodzenia nadkomorowego (skurcze dodatkowe nadkomorowe, migotanie i trzepotanie przedsionków), zaburzenia rytmu pochodzenia komorowego (dodatkowe skurcze komorowe, częstoskurcz, trzepotanie i migotanie komór), asystolia bloki przedsionkowo-komorowe (I, II i III stopnia), zespoły preescytacji (Wolffa- Parkinsona-White a, Lowna-Ganonga-Levine'a); - choroba wieńcowa: niedokrwienie, zawał serca - zapis EKG po porażeniu prądem Rola śródbłonka w regulacji światła naczyń. Regulacja krążenia w poszczególnych narządach. Mikrokrążenie (13) Funkcja parakrynna śródbłonka, czynniki śródbłonkowe. Synteza, mechanizm i regulacja uwalniania oraz działanie tlenku azotu. Wpływ wybranych czynników śródbłonkowych (prostaglandyn, prostacykliny, tromboksanu, endoteliny, adenozyny). Dystrybucja krwi między poszczególnymi obszarami krążeniowymi. Autoregulacja przepływu krwi przez poszczególne narządy. Metabolizm mięśnia sercowego, substraty energetyczne mięśnia sercowego. Czynniki warunkujące wydatek energetyczny mięśnia sercowego. Przepływ wieńcowy. Anatomia krążenia wieńcowego. Czynniki warunkujące opór naczyń wieńcowych. Wpływ cyklu pracy serca na średnicę naczyń wieńcowych. Rezerwa wieńcowa. Regulacja światła naczyń wieńcowych przez lokalnie wydzielane metabolity oraz autonomiczny układ nerwowy. Przepływ mózgowy. Autoregulacja przepływu mózgowego. Wpływ grawitacji na krążenie mózgowe. Rola tlenu i dwutlenku węgla w regulacji światła naczyń mózgowych. Wpływ zmian ciśnienia śródczaszkowego na przepływ mózgowy. Charakterystyka naczyń mikrokrążenia. Właściwości przepływu przez naczynia włosowate. Procesy wymiany przez ścianę naczyń włosowatych: dyfuzja, filtracja, reabsorpcja. Mechanizmy regulacji mikrokrążenia - autoregulacja przepływu, przekrwienie czynnościowe i reaktywne. Rola komórek śródbłonka w regulacji mikrokrążenia Patomechanizm i przyczyny wstrząsu. Powikłania wstrząsu. Wstrząs oligowolemiczny, septyczny, anafilaktyczny i kardiogenny - główne różnice w patomechanizmie. Mechanizm powstawania obrzęków: hydrostatycznego, onkotycznego, limfatycznego i zapalnego. Patofizjologia układu krążenia (14) Najczęstsze nabyte wady zastawek serca (niedomykalność i stenoza aortalna oraz mitralna, niedomykalność trójdzielna): epidemiologia, hemodynamika, objawy. Miażdżyca: Metabolizm lipoprotein i ich biologiczna zmienność. Zmiany czynnościowe i morfologiczne tętnic. Przyczyny powstawania zmian miażdżycowych. Mechanizm powstawania pierwotnych zmian miażdżycowych, rozwój blaszki miażdżycowej, rola

9 prostacykliny i tromboksanów w powstawaniu miażdżycy. Choroba wieńcowa. Definicja i przyczyny. Epidemiologia. Objawy choroby niedokrwiennej serca. Zawał serca. Hibernacja, ogłuszenie i remodeling mięśnia sercowego. Niewydolność serca ostra i przewlekła, skurczowa, rozkurczowa, lewo- i prawo komorowa. Kardiomiopatie. Nadciśnienie tętnicze. Definicja. Przyczyny (nadciśnienie pierwotne i wtórne). Udar niedokrwienny i krwotoczny mózgu (definicja i przyczyny). Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego (15) Czynniki decydujące o ilości tlenu dostarczanego do tkanek przez układ krążenia (reguła Ficka). Reakcja układu krążenia na wysiłki dynamiczne: zmiany objętości wyrzutowej, częstości skurczów serca, pojemności minutowej serca i ciśnienia tętniczego (skurczowego, rozkurczowego i średniego), powrotu żylnego podczas submaksymalnego wysiłku dynamicznego o stałej intensywności oraz o stopniowo narastającej intensywności. Stan równowagi czynnościowej. Wpływ pozycji ciała na objętość wyrzutową podczas dynamicznych wysiłków fizycznych. Regulacja przepływu krwi przez różne obszary naczyniowe podczas dynamicznych wysiłków fizycznych. Reakcja układu krążenia na wysiłki statyczne lokalne: zmiany częstości skurczów serca i ciśnienia tętniczego, warunki przepływu krwi przez pracujący mięsień. Przeciwwskazania do wykonywania wysiłków statycznych lokalnych i ogólnych. Wpływ wieku, płci i wydolności fizycznej na adaptację układu krążenia do wysiłku fizycznego. Elektrokardiografia wysiłkowa. Wartość diagnostyczna elektrokardiografii wysiłkowej w chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczym i zaburzeniach rytmu serca. Wskazania i przeciwwskazania do wykonania testu wysiłkowego. Tolerancja wysiłkowa osób po transplantacji serca. Umiejętności praktyczne nabyte po II bloku zajęć Student potrafi: ocenić wyniki morfologii oraz wyniki badań układu hemostazy wysłuchać tony serca zmierzyć ciśnienie tętnicze i częstość skurczów serca oraz zinterpretować otrzymany wynik wykonać badanie elektrokardiograficzne i zinterpretować prawidłowy zapis EKG wykonać próbę ortostatyczną oraz zinterpretować jej wynik zbadać odpowiedź układu krążenia na wysiłek dynamiczny i statyczny wykazać zależności przyczynowo-skutkowe regulacji czynności układu krążenia w normie i patologii 16-17. Fizjologia układu oddechowego Postawy anatomiczne i biofizyczne procesu oddychania (16) Anatomia układu oddechowego. Budowa i funkcja drzewa oskrzelowego. Unerwienie dróg oddechowych. Struktura i funkcja pęcherzyka płucnego. Jama opłucna, ciśnienie w jamie opłucnej, zależność od cyklu oddechowego. Mechanika cyklu oddechowego. Objętość i pojemność płuc. Przestrzeń martwa. Wentylacja minutowa płuc, wentylacja przestrzeni martwej, wentylacja pęcherzykowa. Opory układu oddechowego. Napięcie powierzchniowe. Funkcja surfaktantu. Praca mięśni oddechowych. Przeciek płucny. Krążenie płucne. Budowa ściany naczyń krążenia płucnego. Ciśnienie i opór przepływu w krążeniu płucnym. Regulacja światła naczyń płucnych, wpływ prężności tlenu na mięśnie gładkie naczyń płucnych.

10 Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu oddechowego. Regulacja oddychania, powstawanie wzorca oddechowego. Regulacja ośrodka oddechowego; receptory ośrodkowe i obwodowe. Receptory dróg oddechowych i płuc oraz związane z nimi odruchy (kaszel, ziewanie, reakcja na wdychanie substancji toksycznych). Fizjologia kliniczna układu oddechowego. Patofizjologia chorób układu oddechowego (17) Podstawowe testy diagnostyczne układu oddechowego (spirometria). Mechanizm sztucznej wentylacji płuc. Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa. Patofizjologia chorób zapalnych układu oddechowego (zapalenie krtani, oskrzeli i płuc). Patofizjologia chorób obturacyjnych i restrykcyjnych (astma oskrzelowa, POCHP, rozedma, pylice). Mukowiscydoza. Zatorowość płucna. Patologiczne typy oddychania. Zespół bezdechu śródsennego. Nikotynizm. Choroba wysokogórska. 18. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego Budowa i unaczynienie nerek. Nefron jako podstawowa jednostka czynnościowa. Mechanizm powstawania moczu pierwotnego (filtracja kłębuszkowa: błona filtracyjna, efektywne ciśnienie filtracyjne). Klirens kreatyniny metody wyliczania, wzór Cockrofta - Gaulta i reguła MDRD). Powstawanie moczu ostatecznego (transport kanalikowy). Równowaga kłębuszkowo- kanalikowa. Regulacja przepływu krwi w nerce oraz jego autoregulacja. Diureza presyjna. Inne przyczyny zmian diurezy. Neurogenna regulacja przepływu nerkowego i transportu kanalikowego (unerwienie nerek, odruchowa regulacja). Hormonalna i humoralna regulacja przepływu nerkowego i transportu kanalikowego (układ renina angiotensyna - aldosteron, wazopresyna, endoteliny, tlenek azotu, peptydy natriuretyczne, dopamina, adrenomodullina, cytokiny). Zagęszczanie i rozcieńczanie moczu (wzmacniacz i wymiennik przeciwprądowy, rola mocznika). Regulacja gospodarki wapniowo- fosforanowej przez nerki. Hormonalne funkcje nerek (erytropoetyna, witamina D). Rola nerek w regulacji ciśnienie tętniczego. Krążenie nerkowe - odrębności czynnościowe i anatomiczne, Poliuria, oliguria, anuria. Moczówka prosta (postać pochodzenia ośrodkowego i chyba odwodowa). Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Białkomocz. Zespół nefrytyczny i nerczycowy. Kamica nerkowa. Wpływ mocznicy na zmiany ogólnoustrojowe. Zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych. 19. Fizjologia i patofizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej Gospodarka wodno-elektrolitowa Objętość i skład przestrzeni wodnych. Skład jonowy oraz osmolarność płynów ustrojowych. Regulacja transportu substancji osmotycznie czynnych i wody przez błony biologiczne. Mechanizmy regulujące wewnątrzustrojowe przemieszczanie wody i elektrolitów. Mechanizmy regulujące objętość komórek. Bilans wodny, sodowy, potasowy, wapniowo-fosforanowy. Mechanizmy regulujące bilans wodny i elektrolitowy. Rodzaje odwodnienia i przewodnienia - mechanizmy oraz skutki. Zaburzenia gospodarki elektrolitowej (hiper- hiponatremia, hiper- hipokalemia, hiperhipokalcemia, hiper- hipormagnezemia). Równowaga kwasowo-zasadowa

11 Kwasy lotne i nielotne. Układy buforowe zewnątrz-wewnątrzkomórkowe. Rola nerek i układu oddechowego w utrzymaniu stałego ph. Metody oceny równowagi kwasowozasadowej. Regulacja ph płynu mózgowo-rdzeniowego. Pierwotne i wtórne zaburzenia równowagi kwasowo zasadowej: kwasica (oddechowa, metaboliczna przyczyny), zasadowica (oddechowa, metaboliczna przyczyny). Mechanizmy kompensacyjne w pierwotnych zaburzeniach równowagi kwasowo zasadowej (zasady kompensacji oddechowej i nerkowej). Wpływ zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej na gospodarkę elektrolitową. 20. Energetyka spoczynkowa i wysiłkowa. Termoregulacja Ośrodkowa regulacja głodu i sytości. Tkanka tłuszczowa jako źródło i miejsce docelowe działania hormonów. Rzeczywista i należna masa ciała. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii. Bilans energetyczny organizmu. Zasady prawidłowego żywienia. Metody pomiaru wydatku energetycznego u człowieka (kalorymetria bezpośrednia i pośrednia). Źródła energii do pracy mięśni szkieletowych. Wykorzystanie źródeł energii w zależności od rodzaju, czasu trwania i intensywności wysiłku. Spoczynkowe i wysiłkowe pochłanianie tlenu. Deficyt i dług tlenowy. Równowaga czynnościowa podczas pracy fizycznej. Współczynnik oddechowy. Współczynnik pracy użytecznej. Metody pomiaru wydolności i ich uzasadnienie fizjologiczne. Drogi produkcji i wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. Bilans cieplny Temperatura wewnętrzna ciała i temperatura skóry. Granice tolerancji zmian temperatury wewnętrznej. Mechanizm działania układu termoregulacji - termoreceptory ośrodkowe i obwodowe, mózgowy ośrodek termoregulacji. Rola krążenia skórnego w termoregulacji. Regulacja wydzielania potu. Reakcja organizmu człowieka na gorąco i zimno. Aklimatyzacja do wysokich i niskich temperatur otoczenia. Krążenie skórne i mięśni szkieletowych - odrębności anatomiczne i czynnościowe. Otyłość i niedożywienie. Hipotermia. Hipertermia (udar cieplny mechanizm, rozpoznanie). Hipertermia złośliwa. Gorączka. Umiejętności nabyte po III bloku zajęć Student potrafi: zinterpretować podstawowe badanie spirometryczne zinterpretować wyniki gazometrii zinterpretować wyniki badania ogólnego moczu obliczyć klirens kreatyniny zinterpretować podstawowe testy biochemiczne dla wybranych płynów fizjologicznych 21. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu. Autonomiczny układ jelitowy. Motoryka przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Czynności wydzielnicze gruczołów trawiennych (wydzielanie śliny, żołądkowe, trzustkowe, jelitowe). Interakcja wewnątrz- i zewnątrzwydzielnicza trzustki. Budowa i funkcje wątroby. Trawienie i wchłanianie (wody, elektrolitów, witamin, minerałów, węglowodanów, białek, tłuszczów). Krążenie wątrobowe - odrębności anatomiczne i czynnościowe. Zaburzenia funkcji motorycznej przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka, zaparcia, achalazja, choroba refluksowa przełyku). Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Patofizjologia wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych (żółtaczki, wirusowe

12 zapalenia wątroby, marskości wątroby, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa). Patofizjologia trzustki (ostre i przewlekłe zapalenie trzustki). Autoimmunologiczne choroby jelit - zaburzenia trawienia i wchłaniania (nieswoiste zapalenia jelit, niedokrwistość Addisona-Biermera, choroba glutenowa). Nowotwory układu pokarmowego. 22-23 Układ dokrewny. Zjawisko stresu Hormony podwzgórza i przysadki. Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu. Regulacja i mechanizm działania hormonu wzrostu. Specyfika i selektywność działania poszczególnych czynników wzrostu w narządach i tkankach. Trzustka jako narząd endokrynny (glukagon i insulina). Oś podwzgórze-przysadka-tarczyca. Regulacja wydzielania i mechanizm działania TRH i TSH. Regulacyjne funkcje hormonów tarczycy. Interakcja z innymi hormonami. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Regulacja wydzielania CRH i ACTH, regulacyjne funkcje glikokrtykoidów i mineralokortykoidów. Interakcja z innymi hormonami. Hormonalna regulacja gospodarki wapniowej. Parahormon, kalcytonina, witamina D3. Cukrzyca. Gigantyzm, akromegalia, hiperprolaktynemia, choroba i zespół Cushinga. Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Zaburzenia funkcji kory i rdzenia nadnerczy. Zaburzenia gospodarki wapniowej (tężyczka, krzywica, osteoporoza). Koncepcje stresu. Adaptacyjne znaczenie stresu. Hormony stresowe (oś przysadkowo-podwzgórzowo-nadnerczowa, wazopresyna). Zmiany aktywności układów neurotransmisyjnych mózgu. Pobudzenie układu współczulnego. Reakcja organizmu na stres ostry i przewlekły. Wpływ stresu na rozwój chorób psychicznych oraz układu sercowo-naczyniowego. Pourazowe zaburzenia stresowe. 24. Fizjologia i patofizjologia układu rozrodczego, ciąży, porodu. Laktacja Hormonalna regulacja funkcji rozrodczych. Regulacja wydzielania i mechanizm działania hormonów płciowych u kobiet i mężczyzn. Cykl miesiączkowy (zmiany poziomu hormonów, zmiany błony śluzowej macicy i narządów płciowych). Okres dojrzewania i pokwitania. Menopauza. Andropauza. Zapłodnienie i zagnieżdżenie komórki jajowej. Jednostka matczyno-płodowołożyskowa (wymiana matka-płód, hormony jednostki matczyno-płodowej). Rozwój płodu (krążenie płodowe, układ oddechowy, układ pokarmowy). Zmiany w organizmie kobiety ciężarnej (hormonalne, metaboliczne, dotyczące następujących układów: krążenia, oddechowego, moczowo-płciowego, pokarmowego i nerwowego). Poród. Laktacja. Bezpłodność męska i żeńska. Czynniki ryzyka poronienia. Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze u kobiet ciężarnych. Gestoza. Zespół HELLP. Ciąża przenoszona oraz pozamaciczna. Procesy rozrostowe i nowotworowe trofoblastu (zaśniad groniasty). Wybrane wady rozwojowe płodu: wrodzone wady serca (przetrwały przewód tętniczy Botalla, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej; ASD, ubytek przegrody międzykomorowej; VSD, koarktacja aorty, zwężenie tętnicy płucnej, tetralogia Fallota), zespół Downa, zespół Turnera, alkoholowy zespół płodowy FAS, hipotrofizm. Wcześniactwo-przyczyny i skutki odległe. 25. Fizjologia wysiłku fizycznego Klasyfikacja wysiłków fizycznych. Zasady prowadzenia treningu fizycznego. Przegląd zmian adaptacyjnych organizmu w wyniku treningu fizycznego (układ

13 krążenia, układ oddechowy, układ kostno-szkieletowy, zmiany hormonalne w trakcie wysiłku, krew, termoregulacja). Korzystne efekty treningu fizycznego w wybranych schorzeniach (choroby układu krążenia, cukrzyca, POCHP, astma oskrzelowa). Ujemne skutki przetrenowania (zespół przetrenowania). 26. Interpretacja najczęściej używanych w klinice testów diagnostycznych zaliczenie umiejętności praktycznych dopuszczające do egzaminu Umiejętności nabyte po IV bloku zajęć Student potrafi: zróżnicować żółtaczki (hemolityczna, miąższowa, mechaniczna) zinterpretować wyniki podstawowych prób wątrobowych rozpoznawać cukrzycę w oparciu o badania biochemiczne dokonać analizy zaburzeń hormonalnych Tematy wykładów 1. Wykład inauguracyjny 2. Podstawy neurofizjologii 3. Choroby neurodegeneracyjne. Zjawisko stresu 4. Zaburzenia pamięci i stanów świadomości 5. Objawy kliniczne uszkodzenia mózgu w wybranych jednostkach chorobowych 6. Zaburzenia hemostazy - punkt widzenia lekarza praktyka 7. Patofizjologia niewydolności serca 8. Patofizjologia najczęstszych wad serca 9. Krótko i długoterminowa regulacja ciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze 10. Mechanizm powstawania arytmii. Podstawowe zaburzenia rytmu i przewodzenia 11. Zaburzenia krążenia mózgowego. Udar krwotoczny i niedokrwienny mózgu 12. Patofizjologia choroby wieńcowej. Zawał serca 13. Patofizjologia najczęstszych chorób układu oddechowego. Podstawowe testy diagnostyczne układu oddechowego - granica między fizjologią i patofizjologią 14. Patofizjologia układu moczowego. Najczęstsze jednostki chorobowe. Podstawowe testy diagnostyczne 15. Patofizjologiczne podstawy objawów klinicznych, najczęściej występujących u chorych z patologią układu pokarmowego 16. Patofizjologia najczęstszych zaburzeń metabolicznych 17. Ogólna charakterystyka hormonów. Podstawowe mechanizmy regulacji wydzielania hormonów 18. Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej i zaburzenia bilansu wapniowego 19. Hormonalna regulacji czynności rozrodczych. Zaburzenia rozwojowe 20. Starzenie się i choroby cywilizacyjne Tematy ćwiczeń BLOK I 1. Fizjologia i patofizjologii komórki. Komórka nerwowa. 2. Układy neurotransmisyjne mózgu. Autonomiczny układ nerwowy. 3. Fizjologia układów sensorycznych. Czucie. Ból fizjologiczny i patologiczny 4. Narządy zmysłu. Wzrok. Słuch. Węch. Smak. 5. Fizjologia i patofizjologia układu ruchowego I. Fizjologia i patofizjologii mięśni 6. Fizjologia i patofizjologia układu ruchowego II. Regulacja napięcia mięśniowego. Odruchy rdzeniowe. Ponadrdzeniowa kontrola czynności ruchowych. Zwoje podstawy. Układ przedsionkowy. Móżdżek 7. Rytmy biologiczne. Fizjologia i patofizjologia snu i czuwania. Czynność bioelektryczna mózgu (EEG). Fizjologia zachowania.

- w zakresie wiedzy student zna: 14 8. Organizacja układu limbicznego. Uczenie się i pamięć. 9. Seminarium sprawdzające I (forma testowa) BLOK II 10. Fizjologia i patofizjologia krwi 11. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego I. Hemodynamika serca. Regulacja siły skurczu mięśnia sercowego. Zasady krążenia krwi 12. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego II. Podstawy elektrokardiografii 13. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego III. Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu sercowo- naczyniowego 14. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego IV. Rola śródbłonka w regulacji światła naczyń. Regulacja krążenia w poszczególnych narządach. Mikrokrążenie 15. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego V. Patofizjologia układu krążenia 16. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego VI. Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego 17. Seminarium sprawdzające II (forma ustna) BLOK III 18. Fizjologia układu oddechowego I. Postawy anatomiczne i biofizyczne procesu oddychania. Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu oddechowego 19. Fizjologia układu oddechowego II. Fizjologia kliniczna układu oddechowego. Patofizjologia chorób układu oddechowego 20. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego 21. Fizjologia i patofizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowozasadowej 22. Energetyka spoczynkowa i wysiłkowa. Termoregulacja 23. Seminarium sprawdzające III (forma ustna) BLOK IV 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego 25. Układ dokrewny II. Oś podwzgórze przysadka - tarczyca. Oś podwzgórze przysadka - nadnerczy - fizjologia i patofizjologia 26. Układ dokrewny I. Czynność endokrynna trzustki. Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu - podstawy fizjologiczne i patofizjologiczne. Zjawisko stresu 27. Fizjologia i patofizjologia układu rozrodczego, ciąży, porodu. Laktacja 28. Fizjologia wysiłku fizycznego 29. Interpretacja najczęściej używanych w klinice testów diagnostycznych zaliczenie umiejętności praktycznych, dopuszczające do egzaminu 30. Seminarium sprawdzające (forma testowa) 31. Zaliczenie końcowe. Konsultacje - podstawy pobudzenia i przewodzenia w układzie nerwowym oraz wyższe czynności nerwowe a także fizjologię mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich oraz funkcje krwi - prawa fizyczne opisujące przepływ cieczy i gazów oraz czynniki wpływające na opór naczyniowy przepływu krwi oraz opory układu oddechowego - mechanizm działania hormonów oraz konsekwencje zaburzeń regulacji hormonalnej - czynności i mechanizmy regulacji wszystkich narządów i układów organizmu człowieka (nerwowego, krążenia, oddechowego, pokarmowego, moczowopłciowego) oraz powłok skórnych a także rozumie istniejące między nimi zależności - mechanizmy starzenia się organizmu - podstawowe ilościowe parametry, opisujące wydolność poszczególnych układów i narządów - główne objawy kliniczne najczęstszych chorób poszczególnych układów i

- w zakresie umiejętności student potrafi: - w zakresie kompetencji personalnospołecznych Metody oceny pracy studenta (forma i warunki zaliczenia przedmiotu) Literatura obowiązkowa: 15 narządów oraz dotyczące zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej - ocenić czucie temperatury, wibracji, dyskryminacji bodźców, wywołać reakcję źrenicy na światło, zbieżność i akomodację, zbadać ostrość widzenia i ruchu gałek ocznych - zbadać przewodzenie kostne i powietrzne - zbadać odruchy rdzeniowe, odruch rotacyjny, wykonać testy na uszkodzenie móżdżku - zanalizować prawidłowy zapis EEG - przeprowadzić test oceny funkcji poznawczych oraz test zegara - wysłuchać tony serca, zmierzyć podstawowe parametry kliniczne, m. in. częstość rytmu serca, skurczowe i rozkurczowe ciśnienie tętnicze, wykonać i zinterpretować próbę ortostatyczną, próbę Valsalvy, przeprowadzić rejestrację EKG - zinterpretować wyniki podstawowych testów diagnostycznych, m. in. morfologii, badań układu hemostazy, badania ogólnego moczu, gazometrii, wybranych badań biochemicznych, prawidłowego zapisu EKG, spirometrii - ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe - powiązać podstawowe objawy kliniczne z poszczególnymi jednostkami chorobowymi student uczy się współpracy w zespole w zakresie rozwiązywania problemów klinicznych, wykonywania wybranych badań dodatkowych oraz analizowania wyników badań dodatkowych, a także przygotowywania referatów i ich dyskusji Egzamin po IV semestrze Literatura i materiały obowiązkowe: Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej. PZWL 2001 Konturek S J.: Podstawy fizjologii. Elsevier, Urban i Partner 2007 Maśliński S., Ryżewski J.:, Patofizjologia. Tom 1 i 2, PZWL 2012 Literatura uzupełniająca: Koło naukowe Regulamin: Ganong W.F.: Fizjologia. Warszawa 2007, PZWL Damjanow I.: Patofizjologia. Urban i Partner 2010 Koło Naukowe przy Zakładzie Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej. Opiekun: dr hab. n. med. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska. Studenci biorą aktywny udział w badaniach naukowych oraz przygotowują wystąpienia i prace naukowe. Zajęcia odbywają się zgodnie z regulaminem obowiązującym studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ze statutem WUM oraz z wewnętrznym regulaminem dostępnym na stronie internetowej Zakładu, w

16 przewodniku dydaktycznym oraz na tablicy ogłoszeń Zakładu. Regulamin Wewnętrzny Zakładu 1. Za całokształt procesu dydaktycznego odpowiada Kierownik Zakładu oraz powołany w tym celu Opiekun Dydaktyczny. 2. Na początku roku akademickiego student ma obowiązek zapoznać się z Regulaminem Dydaktycznym oraz planem zajęć, umieszczonych na stronie internetowej Zakładu oraz tablicy ogłoszeń, w Zakładzie. 3. Zajęcia z fizjologii z elementami patofizjologii obejmują: wykłady, ćwiczenia i seminaria sprawdzające. 4. Obecność studenta na wykładach, ćwiczeniach i seminariach jest obowiązkowa. w roku akademickim dopuszcza się 2 nieobecności na ćwiczeniach, które należy usprawiedliwić w sposób zgodny z regulaminem studiów na pierwszych zajęciach po nieobecności oraz 1 nieobecność nieusprawiedliwioną; w roku akademickim dopuszcza się 3 nieobecności na wykładach. 5. Student przychodzi na zajęcia tylko ze swoją grupą dziekańską. Nie ma możliwości przenoszenia się do innych dziekańskich na poszczególne zajęcia. W przypadku, gdy student uczy się jednocześnie na dwóch kierunkach, może zostać przeniesiony na cały semestr do innej grupy dziekańskiej. W takiej sytuacji należy przedstawić stosowne zaświadczenie. 6. Każda grupa dziekańska powinna posiadać grupowy e-mail w celu utrzymania bieżącego kontaktu z Opiekunem Dydaktycznym. 7. Warunkami przystąpienia do ćwiczeń i ich zaliczenia są: punktualne stawienie się na zajęciach oraz udział w wejściówce (forma testowa); posiadanie odpowiedniego stroju zgodnego z wymogami BHP. 8. Student nie zalicza ćwiczenia, jeżeli w trakcie zajęć: nie jest przygotowany do zajęć, co uniemożliwia mu czynny udział w tych zajęciach; utrudnia lub uniemożliwia pracę innym; nie przestrzega zasad BHP; samowolnie opuszcza zajęcia. 9. O ocenach z poszczególnych wejściówek studenci będą informowani na kolejnych zajęciach. Informacje na temat ocen nie będą udzielane telefoniczne. 10. Warunkiem dopuszczenia do seminarium sprawdzającego jest zaliczenie ćwiczeń z danego bloku tematycznego ze średnią oceną co najmniej 3.0. Każda wejściówka oceniana jest w skali od 2 do 5. Nieobecności usprawiedliwione (maksymalnie 2 po 5 godzin lub 4 po 2,5 godziny, ale tylko z dwóch tematów) oraz nieusprawiedliwiona (maksymalnie jedna - 5 godzin lub 2 po 2,5 godziny z jednego tematu) nie są brane pod uwagę przy liczeniu średniej oceny. 11. Seminaria sprawdzające odbywają się na koniec każdego bloku tematycznego (IV bloki), a ich termin ustalony zostanie na początku roku akademickiego. 12. Obowiązujący do seminarium sprawdzającego zakres materiału obejmuje: wiadomości przekazane na ćwiczeniach; wiadomości z wykładów, tematycznie związanych z danym blokiem ćwiczeń;

17 wiadomości zawarte we wskazanym piśmiennictwie. 13. W ostatnim tygodniu ćwiczeń odbywa się zaliczenie umiejętności praktycznych. Obecność na zaliczeniu jest obowiązkowa. 14. Student ma prawo do maksymalnie dwóch terminów poprawkowych niezaliczonego seminarium sprawdzającego, ustalonych przez Opiekuna Dydaktycznego (II termin nie może jednak odbyć się później niż w ciągu miesiąca od poprzedniego terminu). 15. Niedopuszczenie do seminarium sprawdzającego w pierwszym terminie z powodu nieosiągnięcia średniej 3.0 jest równoznaczne z utratą pierwszego terminu. 16. Termin zaliczenia komisyjnego (III termin) zostanie ustalony przez Opiekuna Dydaktycznego dopiero po zakończeniu całego kursu zajęć z fizjologii. 17. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie wszystkich seminariów sprawdzających z oceną minimum 3.0, zaliczenie części praktycznej przedmiotu oraz obecność na co najmniej 17-tu wykładach. 18. W przypadku nieobecności na więcej niż 3 wykładach student musi przystąpić do dodatkowego kolokwium, obejmującego tematykę wykładów. 19. Egzamin końcowy jest w formie testowej w terminie ustalonym przez Radę Pedagogiczną. 20. Do punktów uzyskanych na egzaminie końcowym doliczane będą punkty dodatkowe z poszczególnych kolokwiów (I-IV), zaliczonych jednak tylko w I terminie (2-4 punkty począwszy od oceny dobrej). 21. Próg zaliczenia egzaminu końcowego zostanie ustalony komisyjnie przez Kierownika Zakładu i Opiekuna Dydaktycznego po uzyskaniu wyników egzaminu. 22. Wyniki egzaminu końcowego zostaną podane do wiadomości w dniu następnym.... podpis prowadzącego zajęcia