WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S. Rok akademicki: 2013/2014

Transkrypt

1 WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW DZIEKANAT I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO S Y L A B U S Rok akademicki: 2013/2014 Kierunek: Specjalność: Rok studiów, semestr: Tryb studiów: Nazwa przedmiotu: Typ przedmiotu: Poziom przedmiotu Język wykładowy: Nazwa jednostki dydaktycznej prowadzącej zajęcia: Imię i nazwisko Kierownika Zakładu Imię i nazwisko Osoby odpowiedzialnej za dydaktykę: Rodzaj zajęć: Stomatologia II rok, semestr III i IV Stacjonarne / niestacjonarne Fizjologia z elementami patofizjologii obowiązkowy ogólny zaawansowany polski Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej ul. Pawińskiego 3C Warszawa dr hab. n. med. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska dr n. med. Maciej Śmietanowski wykłady, ćwiczenia, seminaria Łączna liczba godzin Liczba godzin: wykłady: ćwiczenia: seminaria:

2 Liczba punktów ECTS: 2 Przedmiot: Fizjologia i patofizjologia 1. Godziny kontaktowe: 130h (wykłady 30, ćwiczenia 55, seminaria 45) 2. Czas na zapoznanie się ze wskazaną lekturą (7 stron tekstu naukowego = 1h), (500 str. fizjologia str. patofizjologia) 100h 3. Rozwiązywanie zadań tematycznych w ramach przygotowania do ćwiczeń (samodzielna praca poza godzinami zajęć) 10h 4. Przygotowanie referatów tematycznych w oparciu o najnowsze dostępne dane z piśmiennictwa 10h 5. Przygotowanie do seminariów sprawdzających 30h (3 seminaria sprawdzające po 10h każde) 6. Przygotowanie do egzaminu 40h Razem 310h = 10p ECTS Metody dydaktyczne (organizacja zajęć) Wymagania wstępne Cele kształcenia Zajęcia prowadzone są w formie: (i) wykładów autorskich, które prowadzone są w blokach tematycznych oraz przekazują informacje dotyczące najnowszych osiągnięć medycyny z zakresu omawianych zagadnień, (ii) seminariów wprowadzających, stanowiących wstęp teoretyczny do ćwiczeń oraz seminariów sprawdzających podsumowujących zdobytą przez studentów wiedzę; podczas seminariów studenci przedstawiają przygotowane zespołowo referaty dotyczące omawianych zagadnień (iii) ćwiczeń, podczas których studenci w czasie samodzielnej pracy zespołowej i konsultacji z asystentem zdobywają wiedzę poprzez: badanie czynności narządów i układów organizmu zdrowego człowieka, korzystanie z programów multimedialnych, prezentujących fizjologiczne i patofizjologiczne procesy zachodzące w ludzkim organizmie, interpretację objawów chorobowych i wyników badań laboratoryjnych na podstawie praktycznych przykładów, tzw. case study. Znajomość anatomii człowieka, biofizyki, biologii komórki, mechanizmów transkrypcji i translacji, histologii, cytofizjologii, chemii, biochemii. Celem nauczania fizjologii jest poznanie mechanizmów umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka, wytworzenie umiejętności kojarzenia procesów i myślenia o poszczególnych narządach i układach, jako o elementach całego organizmu oraz poznanie mechanizmów umożliwiających integrację poszczególnych funkcji. Nauczanie fizjologii ma również na celu poznanie możliwości adaptacyjnych organizmu człowieka zdrowego i chorego do naturalnych obciążeń życia codziennego oraz do warunków ekstremalnych. Celem nauczania patofizjologii jest poznanie zmian zachodzących w organizmie pod wpływem czynników patogennych i zrozumienie wywołujących je przyczyn. Program nauczania fizjologii i patofizjologii jest dostosowany do programu medycyny translacyjnej i daje podstawy dla wszechstronnej krytycznej analizy i zrozumienia objawów i mechanizmów chorób oraz dla prawidłowego postępowania profilaktycznego, terapeutycznego i rehabilitacyjnego w klinice. Podczas nauki fizjologii i patofizjologii student powinien zdobyć umiejętność przeprowadzenia badania najważniejszych układów i narządów organizmu oraz interpretacji podstawowych objawów chorobowych i wyników badań laboratoryjnych.

3 3 BLOKI TEMATYCZNE I ZAKRES PORUSZANYCH ZAGADNIEŃ. Wprowadzenie do fizjologii. Podstawowe mechanizmy regulacyjne i procesy patologiczne w komórkach. Przekazywanie sygnałów między komórkami i narządami. Integrująca rola układu nerwowego i endokrynnego. Charakterystyka, mechanizm pobudzenia i rola receptorów błonowych oraz wewnątrzkomórkowych. Klasyfikacja, charakterystyka, funkcja i rola kanałów jonowych. Geneza potencjału spoczynkowego komórek pobudliwych. Geneza potencjału czynnościowego. FIZJOLOGIA UKŁADU NERWOWEGO: Neuron i jego właściwości Czynnościowa i strukturalna klasyfikacja neuronów. Klasyfikacja włókien nerwowych. Potencjał spoczynkowy i czynnościowy neuronów. Przewodnictwo ciągłe i skokowe. Charakterystyka sieci dendrytycznej. Klasyfikacja synaps. Budowa i charakterystyka synaps elektrycznych i chemicznych. Przewodzenie pobudzenia przez synapsy nerwowo-nerwowe i nerwowo-mięśniowe. Najważniejsze neurotransmitery i ich receptory, organizacja szlaków transmisyjnych. Patofizjologia komórek układu nerwowego. Degeneracja i regeneracja nerwów. Niedokrwienie i stres oksydacyjny w układzie nerwowym (choróby neurodegeneracyjne). Układy sensoryczne Rodzaje receptorów. Adaptacja, habituacja, hamowanie oboczne. Drogi czuciowe i podstawowe metody badania czucia głębokiego, czucia dotyku, temperatury i wibracji. Fizjologia i patofizjologia czucia bólu. Definicja bólu i klasyfikacja. Nocyceptory. Drogi czucia bólu. Hamowanie bólu na poziomie nocyceptorów i rdzenia kręgowego (bramka rdzeniowa). Zstępujące drogi modulujące czucie bólu. Układ antynocyceptywny. Główne układy neurotransmisyjne i neuroprzekaźniki w drogach bólowych i przeciwbólowych. Zaburzenia transmisji bodźców czuciowych przyczyny i objawy. Ból patologiczny. Morfina a leczenie przewlekłego bólu - zalety i wady. Drabina analgetyczna. Charakterystyka bólu w procesach zapalnych. Mediatory odczynu zapalnego. Udział komórek w odczynie zapalnym. Miejscowe i ogólnoustrojowe cechy odczynu zapalnego. Fizjologia układu wzrokowego. Właściwości optyczne oka. Ciśnienie śródgałkowe. Pobudzenie fotoreceptorów (fotorecepcja i fototransdukcja). Pola recepcyjne komórek siatkówki. Adaptacja oka do świata i ciemności. Widzenie barw. Pole widzenia (widzenie stereoskopowe). Organizacja dróg i ośrodków wzroku. Unerwienie wegetatywne oka (akomodacja oka, regulacja szerokości źrenicy). Unerwienie mięśni i ruchy gałek ocznych. Patofizjologia zaburzeń widzenia. Wady refrakcji oka (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm). Zaburzenia ostrości wzroku, widzenia barw. Ubytki w polu widzenia. Zaburzenia widzenia stereoskopowego. Objawy uszkodzenia drogi wzrokowej. Fizjologia układu słuchowego. Budowa ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Mechanizm recepcji fal dźwiękowych i przewodzenia pobudzenia na neurony. Drogi słuchowe. Kora słuchowa. Analiza dźwięku. Metody badania słuchu (audiometria). Patofizjologia zaburzeń słyszenia: głuchota przewodzeniowa i czuciowonerwowa (odbiorcza).

4 4 Węch i smak. Budowa i czynności komórek węchowych. Ośrodki węchu. Budowa i czynność komórek smakowych. Drogi czucia smaku. Przyczyny zaburzeń czucia węchu i smaku. Kontrola napięcia mięśniowego, ruchów i postawy ciała Klasyfikacja, struktura i funkcja włókien mięśniowych. Jednostka motoryczna, budowa i funkcja synapsy nerwowo-mięśniowej. Rodzaje jednostek motorycznych. Czuciowe i ruchowe unerwienie włókien mięśni szkieletowych. Motoneurony rdzenia kręgowego. Kontrola napięcia mięśniowego przez odruchy proprioceptywne. Znaczenie motoneuronów gamma w regulacji napięcia mięśni szkieletowych. Odruchy rdzeniowe. Rola opuszki i mostu w odruchowej regulacji napięcia mięśniowego. Badanie odruchów rdzeniowych Ponadrdzeniowa kontrola czynności ruchowych. Organizacja neuronów kory motorycznej i połączenia z innymi obszarami kory. Etapy tworzenia ruchu. Zstępujące drogi ruchowe. Rola kory motorycznej w planowaniu, integracji i wykonywaniu ruchów dowolnych. Regulacja czynności motorycznej przez jądra podstawy. Organizacja neuronalna i neurotransmitery jąder podstawy. Organizacja neuronalna, połączenia i podział czynnościowy móżdżku. Rola móżdżku w utrzymaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego, koordynacji ruchów dowolnych. Regulacja czucia równowagi i utrzymywania postawy ciała Budowa i funkcje aparatu przedsionkowego. Mechanizm przetwarzania sygnału w komórkach włosowych. Funkcja kanałów półkolistych, woreczka i łagiewki. Przekazywanie pobudzenia w układzie przedsionkowym. Układ przedsionkowordzeniowy. Regulacja napięcia mięśniowego i równowagi ciała przez układ przedsionkowy. Interakcja odruchowa układu przedsionkowego z układem wzrokowym. Patofizjologia układów regulujących czynności ruchowe i postawę ciała. Mono- i polineuropatie, uszkodzenia rdzenia kręgowego. Uszkodzenia dróg piramidowych. Patofizjologia wybranych chorób jąder podstawy: choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, hemibalizm. Ataksje móżdżkowe. Oczopląs patologiczny. Choroba lokomocyjna. Sztywność odmóżdżeniowa. Udar mózgu. - wykonanie prób oceniających napięcie mięśni, sprawność układu równowagi i prób różnicujących uszkodzenie móżdżku od uszkodzenia sznurów tylnych. Organizacja i funkcja układu siatkowatego mózgu. Rytmika czynności mózgu. Badanie czynności bioelektrycznej mózgu metodą elektroencefalografii (EEG). Rytmy biologiczne. Definicja i rodzaje rytmów biologicznych, synchronizator biologiczny, zegar biologiczny. Mechanizm sterowania rytmem okołodobowym czynności fizjologicznych i psychicznych Sen i czuwanie. Fazy i okresy snu u człowieka. Charakterystyka i znaczenie fizjologiczne snu REM i NREM. Znaczenie fizjologiczne snu. Zaburzenia czynności bioelektrycznej mózgu. Rodzaje i patogeneza padaczki. Patofizjologia zaburzeń rytmów biologicznych, choroba transatlantycka, deprywacja snu, narkolepsja, somnambulizm Funkcje regulacyjne układu limbicznego. Fizjologia popędów i emocji. Zachowanie wrodzone - odruch bezwarunkowy, instynkt, imprinting, popęd. Zachowanie nabyte w wyniku uczenia. Odruchy warunkowe i ich znaczenie. Znaczenie ciała migdałowatego w regulacji układu autonomicznego, zachowań w tym zachowań społecznych i pamięci w tym pamięci stanów emocjonalnych opartych o warunkowanie reakcji strachu. Regulacja nastroju. Układ nagrody i

5 5 kary. Znaczenie układu limbicznego i połączenia z układem autonomicznym. Funkcje poznawcze. Pamięć i uczenie. Rola kory przedczołowej, płata skroniowego i ciemieniowego w funkcjach kognitywnych. Ślad pamięciowy. Metody oceny koncentracji uwagi i zapamiętywania. Zaburzenia funkcji emocjonalnych, poznawczych oraz zdolności zapamiętywania. Koncepcja stresu. Reakcja organizmu na stres ostry i przewlekły. Amnezja wsteczna i następcza. Patofizjologia zaburzeń nastroju i psychoz (zespoły depresyjne, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia). Zespoły otępienne (choroba Alzheimera, otępienie naczyniowe). Autonomiczny układ nerwowy. Organizacja układu autonomicznego. Neuroprzekaźniki w układzie autonomicznym. Przekazywanie pobudzenia w zwojach autonomicznych. Cześć współczulna - ośrodki układu współczulnego, przedzwojowe i pozazwojowe neurony współczulne, zakończenia synaptyczne współczulne. Cześć przywspółczulna - ośrodki układu przywspółczulnego, przedzwojowe i pozazwojowe neurony przywspółczulne. Wpływ układu autonomicznego na układ sercowo-naczyniowy, nerki, gospodarkę wodno-elektrolitową, trawienie i metabolizm Zatrucie atropiną, muskaryną, związkami fosfoorganicznymi. Umiejętności praktyczne nabyte po I bloku zajęć Student potrafi: Wywołać podstawowe odruchy rdzeniowe, Wykonać próby oceniające sprawność układu równowagi (różnicujące uszkodzenie móżdżku od uszkodzenia sznurów tylnych), Zbadać czucie głębokie, czucie dotyku, temperatury i wibracji, Zbadać odruch źrenic na światło, zbieżność i akomodację Zbadać ostrość wzroku, pole widzenia oraz ocenić zakres widzenia barw, Zbadać przewodzenie kostne i powietrzne, Wykonać proste testy oceniające funkcje poznawcze i zdolność zapamiętywania, Ocenić topografię uszkodzeń układu nerwowego w oparciu o występujące objawy neurologiczne, np. w udarze mózgu. Fizjologia i patofizjologia mięśni. Klasyfikacja włókien mięśniowych. Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych, gładkich i mięśnia sercowego. Rola jonów wapnia w skurczu mięśni różnych typów, sprzężenie elektro-mechaniczne. Czynniki decydujące o sile skurczu mięśni. Charakterystyka skurczu izotonicznego, izometrycznego i auksotonicznego. Skurcz pojedynczy, tężcowy niezupełny i tężcowy zupełny. Elektromiografia. Źródła energii do pracy mięśniowej. Równowaga czynnościowa podczas pracy fizycznej. Deficyt i dług tlenowy. Miopatie Fizjologia i patofizjologia krwi Funkcje krwi. Skład krwi. Hemopoeza. Rola erytropoetyny w regulacji erytropoezy. Funkcje erytrocytów. Klasyfikacja leukocytów. Funkcje leukocytów. Trombopoeza. Funkcja płytek. Podstawowe grupy krwi. Hemostaza - rola śródbłonka, płytek i czynników krzepnięcia. Fibrynoliza. Kliniczne wskaźniki hemostazy: czas krwawienia, krzepnięcia, protrombinowy. Transportowe funkcje krwi. Transport gazów oddechowych. Prężność gazów w powietrzu atmosferycznym, pęcherzykowym, krwi tętniczej i żylnej. Całkowita

6 6 zawartość tlenu we krwi, różnica tętniczo-żylna. Transport tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Rola hemoglobiny - rodzaje i właściwości, saturacja hemoglobiny, krzywa dysocjacji hemoglobiny. Obrót żelaza. Zaburzenia funkcji krwi. Patofizjologia układu czerwonokrwinkowego - niedokrwistości, policytemie. Hemoglobinopatie. Zmiany w układzie białokrwinkowym białaczki, chłoniaki. Trombocytopatie. Zaburzenia hemostazy. Główne konflikty serologiczne. Fizjologia i patofizjologia serca i naczyń Mechanizm pobudzenia komórek serca. Właściwości komórek układu bodźco-przewodzącego serca. Mechanizm samopobudzania i przewodzenie pobudzenia w komórkach układu bodźco-przewodzącego serca. Refrakcja w układzie bodźco-przewodzącym. Czynniki regulujące częstość rytmu i szybkość przewodzenia w układzie bodźco-przewodzacym. Specyfika funkcjonalna komórek roboczych mięśnia sercowego. Przewodzenie pobudzenia między komórkami roboczymi serca. Sprzężenie elektromechaniczne w komórkach mięśnia sercowego. Elektrofizjologia serca. Elektrokardiografia. Odprowadzenia elektrokardiograficzne. Mechanizm powstawania załamków EKG. Interpretacja prawidłowych zapisów EKG. (cechy rytmu zatokowego w zapisie elektrokardiograficznym). Patologia czynności elektrycznej serca. Podstawowe zaburzenia czynności elektrycznej serca w zapisie EKG (arytmie, bloki, zawał). Hemodynamika serca. Fazy cyklu sercowego. Rozkład ciśnień w jamach serca w poszczególnych fazach cyklu sercowego. Podstawowe parametry hemodynamiczne serca. Regulacja objętości późnorozkurczowej i późnoskurczowej serca, objętość wyrzutowa, frakcja wyrzutowa. Obciążenie wstępne i następcze serca. Regulacja siły skurczu. Metabolizm i energetyka mięśnia sercowego, substraty energetyczne. Czynniki warunkujące wydatek energetyczny mięśnia sercowego. Wpływ układu autonomicznego na siłę skurczu mięśnia serca. Tony serca. Patofizjologia hemodynamiki serca Przyczyny zaburzeń sprawności mechanicznej serca. Wady serca. Podstawowe pojęcia i zasady hemodynamiki. Regulacja przepływu krwi w układzie sercowo-naczyniowym Czynnościowy podział układu krążenia. Budowa ściany naczyń tętniczych i żylnych. Zasady przepływu krwi w naczyniach - zasada ciągłości przepływu, prawo Poiseuilla. Pojemność minutowa serca, ciśnienie tętnicze - skurczowe, rozkurczowe, pulsacyjne, średnie, trasmuralne.. Opór dla przepływu krwi. Czynniki warunkujące wielkość średnicy naczyń tętniczych i żylnych. Powrót żylny. Zależności między ciśnieniem w przedsionku, pojemnością minutową serca i powrotem żylnym. Dystrybucja przepływu krwi w układzie krążenia. Autoregulacja przepływu krwi.. Możliwości nieinwazyjnej oceny stanu naczyń. Regulacja ciśnienia tętniczego Nerwowa regulacja ciśnienia tętniczego. Unerwienie współczulne i przywspółczulne serca. Unerwienie naczyń tętniczych i żylnych. Neurotransmitery w układzie krążenia. Wpływ układu autonomicznego na pracę serca i opór naczyniowy. Odruchowa regulacja ciśnienia tętniczego odruch z baroreceptorów regulacja krótkoterminowa. Odruchy z receptorów obszaru sercowo- płucnego i naczyń. Odruchy z chemoreceptorów tętniczych. Próba Valsalvy. Adaptacja układu krążenia do zmian postawy ciała. Reakcja ortostatyczna. Wpływ ośrodkowego układu nerwowego na regulację ciśnienia

7 7 tętniczego przez układ autonomiczny. Parakrynne, autokrynne i endokrynne czynniki w obwodowej regulacji oporu naczyniowego. Receptory ściany naczyń dla czynników regulujących napięcie mięśniówki gładkiej. Rola śródbłonka w regulacji średnicy naczyń. Synteza, regulacja uwalniania, mechanizm działania tlenku azotu. Rola eikozanoidów, (prostacyklina), endotelin. Układ renina-angiotensyna-aldosteron, wazopresyna, peptydy natriuretyczne. Patofizjologia neurogennej regulacji ciśnienia tętniczego. Zaburzenia neurogennej regulacji ciśnienia (zespół zatoki tętnicy szyjnej, wzroście ciśnienia śródczaszkowego oraz w przebiegu bólu trzewnego i skórnego, hipotonia ortostatyczna). Patofizjologia nadciśnienia tętniczego. Regulacja przepływu krwi w mikrokrążeniu Charakterystyka naczyń mikrokrążenia. Znaczenie zmian oporu przedwłośniczkowego i pozawłośniczkowego w dystrybucji przepływu przez naczynia mikrokrążenia oraz w regulacji ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach włosowatych. Procesy wymiany przez ścianę naczyń włosowatych: dyfuzja, filtracja, reabsorpcja. Mechanizmy regulacji mikrokrążenia - autoregulacja przepływu, przekrwienie czynnościowe i reaktywne. Znaczenie krążenia limfatycznego. Ciśnienie śródmiąższowe i przepływ limfy. Patofizjologia mikrokrążenia. Mechanizm powstawania obrzęków: hydrostatycznego, onkotycznego, limfatycznego i zapalnego. Reakcja anafilaktyczna. Wstrząs. Podział przyczyn wstrząsu. Patomechanizm rozwoju objawów wstrząsu. Wstrząs oligowolemiczny, septyczny i anafilaktyczny, główne różnice w patomechanizmie, w zasadach postępowania i leczenia. Regulacja przepływu krwi w wybranych obszarach naczyniowych Regulacja przepływu krwi w sercu. Czynniki warunkujące opór naczyń wieńcowych, wpływ cyklu pracy serca na średnicę naczyń wieńcowych. Rezerwa wieńcowa. Regulacja światła naczyń wieńcowych. Patofizjologia krążenia wieńcowego. Przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, chorobie niedokrwiennej, zawale serca. Regulacja przepływu krwi w mózgu. Autoregulacja przepływu mózgowego. Rola prężności dwutlenku węgla i tlenu w regulacji przepływu mózgowego. Patofizjologia. Regulacja przepływu krwi w krążeniu mózgowym w warunkach hiper-, i hipokapnii oraz hiper-, hipoksji. Krwotoczny i niedokrwienny udar mózgu. Regulacja przepływu krwi w krążeniu płucnym. Budowa ściany naczyń krążenia płucnego. Ciśnienie i opór przepływu w naczyniach krążenia płucnego. Dystrybucja przepływu krwi w płucach; zależność od wentylacji, cyklu hemodynamicznego serca, czynnika ortostatycznego. Regulacja przepływu krwi w płucach przez zmiany prężności tlenu. Patofizjologia krążenia płucnego. Zmiany przepływu krwi w płucach w hipoksemii. Obrzęk płuc - przyczyny. Odrębności w regulacji przepływu krwi w innych obszarach naczyniowych. Mięśnie szkieletowe, skóra. Zmiany zachodzące w układzie krążenia wraz z wiekiem. Umiejętności praktyczne nabyte po II bloku zajęć

8 Student potrafi: 8 Ocenić wyniki morfologii oraz wyniki badań układu hemostazy, Wysłuchać tony serca, Zmierzyć ciśnienie tętnicze i częstość skurczów serca oraz zinterpretować otrzymany wynik, Wykazać zależności przyczynowo-skutkowe regulacji układu krążenia w normie. Fizjologia układu oddechowego Biomechanika oddychania Czynność górnych dróg oddechowych. Funkcja mięśni oddechowych. Struktura i funkcja pęcherzyka płucnego. Jama opłucna, zmiany ciśnienia wewnątrzopłucnowego i wewnątrzpęcherzykowego w zależności od cyklu oddechowego. Podatność klatki piersiowej. Napięcie powierzchniowe pęcherzyków płucnych. Funkcja surfaktantu. Siły retrakcji płuc. Mechanika cyklu oddechowego. Objętości i pojemności płuc. Przestrzeń martwa anatomiczna i czynnościowa i jej znaczenie funkcjonalne. Ocena sprawności wentylacyjnej płuc. Spirometria. Opory sprężyste i niespreżyste dróg oddechowych. Anatomia czynnościowa oskrzeli. Regulacja nerwowa, hormonalna i humoralna napięcia ściany oskrzeli. Praca mięśni oddechowych. Przeciek płucny. Dyfuzja gazów w płucach. Regulacja przepływu krwi w krążeniu płucnym. Budowa ściany naczyń krążenia płucnego. Ciśnienie i opór przepływu w naczyniach krążenia płucnego. Dystrybucja przepływu krwi w płucach; zależność od wentylacji, cyklu hemodynamicznego serca, czynnika ortostatycznego. Regulacja przepływu krwi w płucach przez zmiany prężności tlenu. Regulacja oddychania Nerwowa regulacja oddychania. Ośrodek oddechowy w pniu mózgu. Automatyczna i dowolna regulacja oddychania. Zmiany wzorca oddychania podczas snu i wraz z wiekiem. Chemiczna regulacja oddychania. Chemoreceptory ośrodkowe i obwodowe. Regulacja ośrodkowych i obwodowych neuronów oddechowych przez jony H+ i CO2. Wpływ hipoksemii na chemoreceptory obwodowe. Inne czynniki. Adaptacja do warunków wysokogórskich. Patofizjologia oddychania Patofizjologia chorób obturacyjnych i restrykcyjnych układu oddechowego (astma oskrzelowa, POCHP, rozedma, pylice). Choroba wysokogórska. Fizjologia nerek Anatomia czynnościowa nerek. Unaczynienie nerek. Regulacja przepływu krwi przez korę i rdzeń nerki. Nefron jako podstawowa jednostka funkcjonalna. Unerwienie naczyń i kanalików nerkowych. Mechanizm powstawania moczu. Powstawanie moczu pierwotnego (filtracja kłębuszkowa). Znaczenie diagnostyczne badań klirensowych. Powstawanie moczu ostatecznego (transport kanalikowy). Równowaga kłębuszkowokanalikowa.. Zagęszczanie i rozcieńczanie moczu. Rola mocznika. Regulacja zagęszczania moczu przez wazopresynę. Inne funkcje nerek Rola nerek w regulacji ciśnienia tętniczego. Funkcja hormonalna (nerkowy układ renina-angiotensyna. erytropoetyna, nerkowe peptydy natriuretyczne, inne) Regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej przez nerki.

9 9 Regulacja gospodarki kwasowo-zasadowej Patofizjologia nerek Patomechanizm poliurii, oligurii, anurii. Moczówka prosta (ośrodkowa, nerkowa). Gospodarka wodno-elektrolitowa Objętość i skład przestrzeni wodnych. Skład jonowy i osmolarność płynów ustrojowych. Regulacja transportu jonów oraz wody i innych związków przez błony biologiczne. Mechanizmy regulujące wewnątrzustrojowe przemieszczanie wody i elektrolitów. Mechanizmy regulujące objętość komórek. Bilans wodny, sodowy, potasowy, wapniowofosforanowy. Neurogenna i hormonalna regulacja pragnienia i apetytu sodowego Rola aldosteronu, wazopresyny, peptydów natriuretycznych. Patofizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej Zaburzenia gospodarki wodnej i elektrolitowej, ich objawy i skutki (hiperhiponatremia, hiper- hipokalemia, hiper- hipokalcemia, hiper- hipomagnezemia). Gospodarka kwasowo-zasadowa Układy buforowe krwi. Rola nerek i układu oddechowego w utrzymaniu stałego ph. Metody oceny równowagi kwasowo-zasadowej. Patofizjologia gospodarki kwasowo-zasadowej Pierwotne i wtórne zaburzenia równowagi kwasowo zasadowej, kwasica (oddechowa, metaboliczna przyczyny), zasadowica (oddechowa, metaboliczna przyczyny). Układ pokarmowy Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu.motoryka przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Właściwości mięśni gładkich żołądka i jelit; skurcze toniczne i rytmiczne. Żucie i połykanie. Regulacja perystaltyki przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego. Czynności wydzielnicze gruczołów trawiennych. Mechanizm wydzielania i regulacja wydzielania śliny, soku żołądkowego, soku trzustkowego i jelitowego. Interakcja wewnątrz- i zewnątrzwydzielnicza trzustki. Bariera żołądkowa. Skład soków trawiennych. Wchłanianie wody, elektrolitów, wapnia, żelaza, witamin, cholesterolu. Trawienie i wchłanianie produktów trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów. Budowa i funkcje wątroby. Mechanizm i regulacja wydzielania żółci. regulacja procesów metabolicznych w wątrobie. Spichrzające i detoksykacyjne funkcje wątroby. Wytwarzanie czynników krzepnięcia. Regulacja przepływu krwi w krążeniu wątrobowym i innych obszarach jamy brzusznej. Patofizjologia przewodu pokarmowego. Zaburzenia funkcji motorycznej przewodu pokarmowego (choroba refluksowa przełyku, biegunka, zaparcia). Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Autoimmunologiczne choroby jelit (nieswoiste zapalenie jelit, niedokrwistość Addisona-Biermera). Zaburzenia trawienia i wchłaniania (choroba glutenowa, niedokrwistość Addisona-Biermera). Patofizjologia wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych (patofizjologia i podział żółtaczek, wirusowe zapalenia wątroby, marskości wątroby, kamica żółciowa) Umiejętności nabyte po III bloku Student potrafi: Zinterpretować wyniki badania ogólnego moczu, Zinterpretować wyniki poziomu wybranych elektrolitów w krwi,

10 10 Gospodarka wapniowo-fosforanowa. Współdziałanie parathormonu, witaminy D3, i kalcytoniny w regulacji gospodarki fosforanowo-wapniowej Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu. Regulacja i mechanizm działania hormonu wzrostu. Regulacja wydzielania i mechanizm działania kortykoliberyny, ACTH i glikokortykosteridów. Oś hormonalna TRH-TSH-hormony tarczycy. Regulacja wydzielania i mechanizm działania. Hormony trzustki. Insulina. Neurogenna i hormonalna regulacja wydzielania insuliny. Mechanizm działania insuliny. Regulacja gospodarki węglowodanowej, lipidowej i białkowej przez insulinę. Glukagon. Neurogenna i hormonalna regulacja glukagonu. Mechanizm działania glukagonu. Regulacja gospodarki węglowodanowej i lipidowej przez glukagon. Patofizjologia hormonalnej regulacji wzrostu i metabolizmu. Hormonalne przyczyny zaburzeń wzrostu - gigantyzm, akromegalia, karłowatość. Skutki nadmiaru glikokortykosteroidów dla gospodarki lipidowej, węglowodanowej, białkowej, kostnienia, układu immunologicznego. Choroba i zespół Cushinga. Patomechanizm cukrzycy. Typy cukrzycy. Zaburzenia metabolizmu w cukrzycy. Skutki hiperglikemii i hiperlipidemii. Oporność na insulinę. Cukrzyca a otyłość. Fizjologia układu rozrodczego, ciąży, porodu. Laktacja Hormonalna regulacja funkcji rozrodczych Regulacja wydzielania i mechanizm działania hormonów płciowych u kobiet i mężczyzn. Cykl miesiączkowy i owulacja (zmiany poziomu hormonów w cyklu miesiączkowym, zmiany błony śluzowej macicy i narządów płciowych). Okres dojrzewania i pokwitania.. Menopauza i andropauza. Zapłodnienie i zagnieżdżenie komórki jajowej Jednostka matczyno-płodowa łożyskowa (funkcje transportowe między krwią matki i płodu, rola hormonalna). - Rozwój płodu (krążenie płodowe, transport gazów oddechowych, wydzielanie hormonów) Zmiany adaptacyjne w organizmie kobiety ciężarnej (wydzielanie hormonów, metabolizm, układ krążenia, oddechowy, pokarmowy, układ moczowy Poród. Laktacja. Zmiany w organizmie matki po porodzie. Regulacja wydzielania i wytrysku mleka. Patofizjologia funkcji rozrodczych Bezpłodność męska i żeńska. Cukrzyca i nadciśnienie u kobiet ciężarnych. Gestoza, niepowściągliwe wymioty ciężarnych. Ciąża przenoszona, wcześniactwo. Ciąża pozamaciczna. Najczęstsze anomalia genetyczne płodu (zespół Downa, zespół Turnera). Energetyka spoczynkowa i wysiłkowa. Termoregulacja. Termoregulacja. Drogi produkcji i wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. Bilans cieplny Temperatura wewnętrzna ciała i temperatura skóry. Granice tolerancji zmian temperatury wewnętrznej. Mechanizm działania układu termoregulacji - termoreceptory ośrodkowe i obwodowe, mózgowy ośrodek termoregulacji. Rola zmian czynności układu krążenia w termoregulacji. Regulacja wydzielania potu. Reakcja organizmu człowieka na niską i wysoką temperaturę otoczenia. Hipertermia wysiłkowa. Aklimatyzacja do wysokich i niskich temperatur otoczenia. Patofizjologia. Hipotermia. Hipertermia (udar cieplny mechanizm rozpoznanie). Hipertermia złośliwa. Gorączka. Odmrożenia. Efekty kształcenia

11 - w zakresie wiedzy student: - w zakresie umiejętności student: - w zakresie kompetencji personalnospołecznych Metody oceny pracy studenta (forma i warunki zaliczenia przedmiotu) Literatura obowiązkowa: 11 - opisuje gospodarkę wodno-elektrolitową w układach biologicznych; - zna prawa fizyczne opisujące przepływ cieczy oraz czynniki wpływające na opór naczyniowy przepływu krwi; - zna podstawy pobudzenia i przewodzenia w układzie nerwowym oraz wyższe czynności nerwowe a także fizjologię mięśni prążkowanych i gładkich oraz funkcje krwi; - zna czynności i mechanizmy regulacji wszystkich narządów i układów organizmu człowieka, w tym układu: krążenia, oddechowego, pokarmowego, moczowego, i powłok skórnych oraz rozumie zależności istniejące między nimi; - zna mechanizm działania hormonów, oraz konsekwencje zaburzeń regulacji hormonalnej; - zna przebieg i regulację funkcji rozrodczych u kobiet i mężczyzn; - zna mechanizmy starzenia się organizmu - zna podstawowe ilościowe parametry opisujące wydolność poszczególnych układów i narządów, w tym: zakres normy i czynniki demograficzne wpływające na wartość tych parametrów; - wymienia postacie kliniczne najczęstszych chorób poszczególnych układów i narządów, chorób metabolicznych oraz zaburzeń gospodarki wodnoelektrolitowej i kwasowo-zasadowej - potrafi wskazać związek między czynnikami zaburzającymi stan równowagi procesów biologicznych a zmianami fizjologicznymi i patofizjologicznymi - opisuje zmiany w funkcjonowaniu organizmu w sytuacji zaburzenia homeostazy, w szczególności określa jego zintegrowaną odpowiedź na wysiłek fizyczny, ekspozycję na wysoką i niską temperaturę, utratę krwi lub wody, nagłą pionizację, przejście od snu do stanu czuwania; - wykonuje proste testy czynnościowe oceniające organizm człowieka jako układ regulacji stabilnej (testy obciążeniowe, wysiłkowe); interpretuje dane liczbowe dotyczące podstawowych zmiennych fizjologicznych; - umie zaplanować proste badania naukowe z dziedziny fizjologii student uczy się współpracy w zespole w zakresie wykonywania badań i opracowywania wyników, rozwiązywania problemów klinicznych podczas wspólnego analizowania wyników badań, przygotowywania referatów i ich krytycznej dyskusji Egzamin po IV semestrze Literatura i materiały obowiązkowe: Ganong W.F. Fizjologia, Warszawa 2007, PZWL Andrzej Marek Opuchlik A.M, Lubiński W. Patofizjologia, tom 1 i 2, Warszawa 2012, PZWL Literatura uzupełniająca: Konturek S J. Podstawy Fizjologii. Elsevier, Urban i Partner Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia Człowieka z Elementami Fizjologii Klinicznej, PZWL 2001 Szczepańska-Sadowska E. - Skrypt do wykładów: Fizjologiczne podstawy

12 12 Endokrynologii Wyd. AM, 1999 Koło naukowe Regulamin: Szczepańska-Sadowska E., Koźniewska E.: Seminaria z Fizjologii., Wyd. AM, cz. I 2000, cz. II, 2001 Koło Naukowe Fizjologii Klinicznej. Opiekun: dr hab. Agnieszka Cudnoch- Jędrzejewska. Studenci biorą aktywny udział w badaniach naukowych Katedry, przygotowują referaty. Są współautorami prac naukowych. Zajęcia odbywają się zgodnie z regulaminem obowiązującym studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i ze statutem WUM oraz z wewnętrznym regulaminem dostępnym na stronie internetowej Katedry, w przewodniku dydaktycznym oraz na tablicy ogłoszeń Katedry.... podpis prowadzącego zajęcia