AUTOREFERAT. Aktualnie: adiunkt w Katedrze i Zakładzie Stomatologii Zachowawczej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

AUTOREFERAT I. Dane osobowe Agata Żółtowska Aktualnie: adiunkt w Katedrze i Zakładzie Stomatologii Zachowawczej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego II. Wykształcenie Studia: 1985-1991 na Oddziale Stomatologicznym Wydziału Lekarskiego w Akademii Medycznej w Gdańsku 1991 - uzyskanie tytułu lekarza dentysty 1994 - uzyskanie specjalizacji I w zakresie Stomatologii Ogólnej 1999 - uzyskanie specjalizacji II w zakresie Stomatologii Zachowawczej 2004 uzyskanie stopnia doktora nauk medycznych w zakresie stomatologii na podstawie rozprawy doktorskiej pt.: Prądy galwaniczne ogniw utworzonych przez metale stosowane w stomatologii. Badania in vitro. Promotor pracy dr hab. n. med. Barbara Kochańska, publiczna obrona pracy doktorskiej: 08.06.2004 roku. Zatwierdzenie pracy doktorskiej przez Radę Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku: 24.06.2004r. III. Praca zawodowa 1992 1995 Asystent Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej AMG 1995 Asystent Przychodni Stomatologii Zachowawczej Szpitala Klinicznego AMG 1996 2008 Asystent Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej AMG od 2008 Adiunkt Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej GUMed IV. Udział w pracach badawczych: 1. Udział w badaniach prowadzonych przez Pracownię Chemii Makromolekuł Biologicznych Katedry Biotechnologii Molekularnej Instytutu Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego w ramach pracy własnej BMN 538-8454-1057-12 Badanie wpływu czynników występujących w środowisku jamy ustnej na właściwości chemiczne i fizyczne stałych aparatów ortodontycznych. Badania in vitro finansowane przez Uniwersytet Gdański (2011-2012) 2. Udział w badaniach prowadzonych przez Pracownię Chemii Makromolekuł Biologicznych Katedry Biotechnologii Molekularnej Instytutu Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego w ramach pracy statutowej DS 8452/4/0135/12 Oznaczanie zawartości kationów w ślinie. Badania wstępne finansowane przez Uniwersytet Gdański (2011-2012) 3. Udział w badaniach prowadzonych przez Katedrę i Zakład Stomatologii Zachowawczej GUMed w ramach pracy statutowej ST 31 (finansowanie ze środków MNiSW przyznanych na

2 utrzymanie potencjału badawczego ze środków na działalność statutową KiZSZ w latach 1998-2015). Ocena zjawisk elektrogalwanicznych występujących w ustroju w obecności różnych metali umieszczonych w jamie ustnej oraz w innych miejscach ustroju. (1998-2000) Stan jamy ustnej, przyzębia i uzębienia, a zjawiska elektrochemiczne występujące w obecności różnych metali znajdujących się w jamie ustnej. (2001-2003) Kompleksowa ocena stanu zdrowia zębów u osób w starszym i podeszłym wieku z uwzględnieniem występujących zmian w wydzielaniu i właściwościach śliny oraz zmian w składzie flory bakteryjnej jamy ustnej. (2004-2006) Analiza składu śliny w aspekcie jej przeciwustrojowych i remineralizacyjnych właściwości. Obrazowanie i ocena zmian występujących w tkankach zęba w przebiegu procesu próchnicowego. (2007-2009) Wieloaspektowe badania właściwości śliny z uwzględnieniem możliwości wykorzystania jej jako materiału diagnostycznego oraz jako środowiska na potrzeby stomatologicznych modeli doświadczalnych. (2010-2012) Badanie właściwości składu śliny w aspekcie fizjologii i patologii. (2013-2015) V. Współpraca z: 1. Jednostkami Uniwersytetu Gdańskiego: a) Pracownią Chemii Makromolekuł Biologicznych Katedry Biotechnologii Molekularnej Instytutu Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego 2. Jednostkami Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego: a) Katedrą i Zakładem Fizyki i Biofizyki b) Katedrą i Zakładem Hematologii c) Katedrą i Zakładem Genetyki d) Zakładem Mikrobiologii Jamy Ustnej e) Katedrą i Zakładem Periodontologii i Chorób Błony Śluzowej f) Zakładem Ortodoncji 3. Współpraca z przedszkolami i szkołami ponadpodstawowymi z terenu Gdańska w zakresie edukacji prozdrowotnej dzieci i młodzieży (2004-2010) VI. Udział w kursach i szkoleniach Szkolenie teoretyczno-praktyczne w Centrum Szkolenia w Schaan (Liechtenstein) lipiec 1993r. Nowoczesna Endodoncja, Warszawa 17.06-28.06. 1996r. Radiologia w stomatologii, Warszawa 26-28.02.1996r. Gdańskie Dni Implantologiczne, Gdańsk 5-7.06. 2003r. Ocena skuteczności terapii endodontycznej w aspekcie nowych możliwości powtórnego leczenia, Gdańsk 9.05. 2009 r.

3 Odbudowa zębów po leczeniu endodontycznym, Gdańsk 18.09. 2010r. Leczenie ortodontyczne sukces czy porażka, Gdańsk 16.10. 2010r. Pacjent diabetologiczny w gabinecie stomatologicznym, Gdańsk 19.05. 2012r. Szkolenie Ochrona radiologiczna pacjenta, Gdańsk 02.03.2013r. Kurs Inspektora Ochrony Radiologicznej Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii, Warszawa 25-27.04.2013r. XI Bałtycki Festiwal Nauki, Gdańsk 24.05.2013r. Bezpieczeństwo i nowe możliwości diagnostyczne obrazu 3D, Gdańsk 27.09.2014r. XIX Zjazd Zespołów Stomatologicznych, Poznań 12-14.09.2013r. XX Zjazd Zespołów Stomatologicznych, Poznań 11-13.09.2014r. VII. Udział w Konferencjach i Sympozjach Naukowych Gdańskie Sympozjum Naukowe Stomatologów, Gdańsk 18-20 czerwca 1998r. Konferencja Naukowo Szkoleniowa Saldent, 2004, Poznań 19-20 marca 2004r. Konferencja Naukowo Szkoleniowa Saldent 2005, Poznań 21-22 maja 2005r. Konferencja Naukowo Szkoleniowa Czynniki środowiska a stan zdrowia jamy ustnej. Osiągnięcia współczesnej stomatologii., Nałęczów 25-27 kwietnia 2007r. Pierwsze Międzynarodowe Sympozjum Fizykodiagnostyki i Fizykoterapii Stomatologicznej, Międzyzdroje 20-22 września 2007r. Międzynarodowe Sympozjum Naukowe Środowiskowe zagrożenia zdrowotne w stomatologii., Lublin 23-24 listopada 2007r. II Międzynarodowa Konferencja Naukowa Czynniki środowiska a stan zdrowia jamy ustnej. Osiągnięcia współczesnej stomatologii., Nałęczów 24-26 kwietnia 2008r. III Międzynarodowa Konferencja Naukowa Środowisko a stan zdrowia jamy ustnej., Nałęczów 23 kwietnia 2009r. XI Kongres Stomatologów Polskich, Wrocław 25-27 czerwca 2009r. IV Międzynarodowa Konferencja Naukowo Szkoleniowa "Środowisko i jego wpływ na stan zdrowia jamy ustnej. Problemy stomatologiczne w medycynie. Problemy medyczne w stomatologii.", Nałęczów 23 kwietnia 2010r. I Ogólnopolska Konferencja Studentów i Doktorantów Nauk Ścisłych, Gdańsk 21-22 lipca 2012r. International Conference on Molecular Biotechnology and Innovations for Healthy Life, Gdańsk 22-23 października 2012r. XII Kongres Stomatologów Polskich, Kraków 9-12 kwietnia 2014r. VIII. Wykazane osiągnięcia wynikające z art.16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki Prowadzone przeze mnie wcześniej badania, których wyniki były opublikowane w rozprawie doktorskiej, dotyczyły wpływu różnych warunków istniejących w jamie ustnej i zabiegów higienicznych na powstawanie zjawisk elektrochemicznych w obecności różnych metali i ich stopów w warunkach in vitro. Moje zainteresowania badawcze związane były także ze stanem jamy ustnej pacjentów w różnych jednostkach chorobowych. Połączenie tych doświadczeń badawczych

4 zainspirowało mnie do podjęcia badań pacjentów leczonych stałymi aparatami ortodontycznymi. Wyniki badań stały się podstawą przygotowania monografii. Tytuł osiągnięcia naukowego: Monografia Agata Żółtowska Stan jamy ustnej oraz wybrane parametry śliny u pacjentów leczonych stałymi aparatami ortodontycznymi. Gdański Uniwersytet Medyczny 2015, ISBN 978-83-65098-17-7. WSTĘP Wady zgryzu są bardzo częstym zaburzeniem jamy ustnej. Mogą one powodować negatywne skutki zarówno dla zdrowia chorego, jak i warunków jego życia społecznego. Leczenie ortodontyczne, poprzez poprawę estetyki twarzy, zwiększa poczucie własnej wartości i zmniejsza lęk w sytuacjach społecznych. Leczenie to ma też korzyści dla zdrowia jamy ustnej. Zęby, które nie mają miejsca w łuku zębowym, jest trudniej oczyścić z zalegających resztek pokarmowych i tworzącej się płytki bakteryjnej, co może prowadzić do powstania próchnicy i chorób przyzębia. Siły wyzwalane pośrednio lub bezpośrednio to niezbędne siły, których działaniu poddane są poszczególne elementy stałych aparatów ortodontycznych. Przenoszone są one dalej na zęby i ich aparat zawieszeniowy oraz kostny, co w konsekwencji powoduje przemieszczanie się zębów. Leczenie stałymi aparatami ortodontycznymi nie jest obojętne dla organizmu człowieka. Sama istota leczenia ortodontycznego wpływa na struktury jamy ustnej, zaburzając ich dotychczasowe funkcjonowanie. Zjawiska występujące w jamie ustnej po założeniu SAO zmieniają jej środowisko. Dolegliwości bólowe czy uczucie dyskomfortu, jak również możliwość pojawienia się zmian na błonie śluzowej jamy ustnej w okresie leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi mogą wywoływać niechęć pacjentów do dbania o higienę jamy ustnej. Brak prawidłowej higieny i nawyków higienicznych może powodować próchnicę zębów, zapalenia dziąseł i w późniejszym etapie zapalenie tkanek przyzębia. Wszystkie te stany zapalne toczące się w jamie ustnej mogą wpływać na zmiany w składzie i jakości wydzielanej śliny, co w konsekwencji może mieć znaczenie dla zdrowia jamy ustnej, które z kolei może wpływać na ogólny stan zdrowia pacjenta. CEL PRACY Celem pracy była ocena zmian zachodzących u pacjentów w ciągu pierwszych 54 tygodni leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi ze szczególnym uwzględnieniem: 1. występowania dolegliwości ze strony jamy ustnej; 2. stanu uzębienia, przyzębia, błony śluzowej jamy ustnej oraz higieny jamy ustnej; 3. wybranych parametrów śliny mieszanej niestymulowanej (szybkości wydzielania, stężenia fosforanów nieorganicznych, wapnia, białka całkowitego, laktoferyny, lizozymu oraz IgA); 4. wpływu instruktażu higieny jamy ustnej, przeprowadzonego w czasie każdej wizyty kontrolnej, na zmianę nawyków higienicznych pacjentów MATERIAŁ I METODY Badaniem objęto 56 ogólnie zdrowych osób z zaburzeniami zębowo-zgryzowymi (28 kobiet i 28 mężczyzn) w wieku od 9 do 33 lat, znajdujących się pod opieką Zakładu Ortodoncji GUMed, u których zaplanowano leczenie z zastosowaniem stałych aparatów ortodontycznych. Pacjenci nie przyjmowali na stałe żadnych leków. Wszyscy pacjenci biorący udział w badaniach mieli wyleczone wszystkie ubytki próchnicowe. Badanych podzielono na 3 grupy w zależności od wieku. Grupa I obejmowała dzieci pomiędzy 9 a 13 rokiem życia. W skład II grupy wchodziły osoby pomiędzy 14 a 18 rokiem życia, natomiast III stanowiły osoby w wieku od 19 do 33 lat. W badaniu podmiotowym, przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego, przeprowadzonym z użyciem opracowanej specjalnie w tym celu karty pacjenta, zwracano szczególną uwagę na subiektywne dolegliwości ze strony jamy

ustnej oraz częstość szczotkowania zębów, używaną pastę do zębów i inne środki do higienizacji jamy ustnej. Pytania na temat subiektywnych dolegliwości powtarzano podczas każdej wizyty kontrolnej, a o nawyki higieniczne spytano przed założeniem stałego aparatu ortodontycznego i w czasie ostatniej wizyty prowadzonego przez okres 54 tygodni leczenia ortodontycznego. W badaniu klinicznym przedmiotowym, które przeprowadzano podczas każdej wizyty kontrolnej, oceniano: stan uzębienia, stan błony śluzowej, stan higieny jamy ustnej za pomocą wskaźników OHI (Oral Higiene Index), PlI (Plaque Index) oraz API (Aproximal Plaque Index). Stan tkanek przyzębia oceniano przy użyciu wskaźników GI (Gingival Index) oraz msbi (modified Sulcus Bleeding Index). Określono też periodontologiczne potrzeby lecznicze wg wskaźnika CPITN (Community Periodontal Index of Treatment Needs). Podczas każdej wizyty, zarówno przed założeniem SAO, jak i w czasie terapii (co 6 tygodni) przeprowadzano instruktaż higieny jamy ustnej (werbalny i na fantomie) z użyciem dodatkowych przyborów do higienizacji jamy ustnej. W ślinie mieszanej niestymulowanej oznaczano następujące parametry: szybkość wydzielania, stężenie fosforanów nieorganicznych (PO 4) metodą Daly ego i Ertingshausen a, stężenie jonów wapnia (Ca) metodą ARSENAZO III, stężenie białka całkowitego (BC) metodą Lowry ego, stężenie laktoferyny (LF), lizozymu (LZ) oraz IgA metodą immunoenzymatyczną opartą na teście ELISA.. WYNIKI BADAŃ W czasie przeprowadzonych kompleksowych badań zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych u pacjentów w pierwszym roku leczenia ortodontycznego zaobserwowano wiele istotnych zmian mających wpływ na zdrowie jamy ustnej. W czasie leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi (SAO) 26,8% pacjentów z badanej populacji odczuwało ból od 1 do 3 dni po założeniu SAO. Największy (50% grupy) odsetek osób, które odczuwały dolegliwości bólowe należał do grupy III, natomiast najmniejszy (21,1%) do grupy II. U pacjentów występowały podczas 54 tygodni leczenia SAO zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej na skutek drażnienia przez wystające elementy aparatu stałego. Podczas badań w 6 i 12 tygodniu po założeniu SAO, zanotowano największy odsetek (28,6%) pacjentów, u których stwierdzono tego typu zmiany (16 osób:12k i 4M w T1 oraz 11K i 5 M w T2). Podczas kolejnych wizyt zauważono coraz mniejszą liczbę osób, u których występowały zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. W wywiadzie po 54 tygodniach leczenia stwierdzono, że nie zmieniły się nawyki dotyczące stosowania pasty do zębów oraz rodzaju szczoteczek do mycia zębów. Istotną różnicę wykazano w użytkowaniu szczoteczek do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych. Stosowało je 28 pacjentów (50%), natomiast przed leczeniem nie było pacjenta, który stosowałby szczoteczki do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych. Płukanki do jamy ustnej stosowało 76,8% pacjentów badanej populacji (przed leczeniem 23,2%). Z nici dentystycznych korzystało 62,5% i była to istotna różnica w stosunku do stosowania nici przed leczeniem (16,1%). W 54 tygodniu leczenia ortodontycznego 19,6% pacjentów twierdziło, że szczotkowało zęby po każdym posiłku (przed leczeniem 5,4%). Nie było żadnego pacjenta, który szczotkował zęby tylko 1 raz dziennie, natomiast przed założeniem SAO było ich 14,3%. 3 razy dziennie szczotkowało zęby 39,3% pacjentów (przed leczeniem 7,1%), a 41,1% pacjentów 2 razy dziennie (przed leczeniem 73,2%). W czasie leczenia SAO, w badanej populacji, zanotowano istotne różnice w średnich wartościach wskaźnika OHI przed założeniem SAO a 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48 i 54 tygodniem terapii SAO. Mimo wzrostu średnich wartości wskaźnika OHI wszyscy pacjenci w czasie 54 tygodni leczenia SAO mieli dobrą higienę jamy ustnej. W czasie 54 tygodni leczenia SAO zanotowano istotne różnice w średnich wartościach wskaźnika API w badanej populacji pomiędzy badaniem przeprowadzonym przed założeniem SAO, a badaniami przeprowadzonymi w 12 i kolejnych tygodniach leczenia SAO. Oceniając higienę jamy ustnej za pomocą wskaźnika API stwierdzono, że w czasie pierwszego badania, przed założeniem SAO, największy odsetek pacjentów (76,8%) miał optymalną higienę jamy ustnej, 19,7% pacjentów miało higienę dobrą, natomiast 3,5% pacjentów miało higienę dostateczną. W 54 tygodniu największy odsetek pacjentów (50%) miał higienę dostateczną. Higienę dobrą miało 37,5%, a najmniejszy odsetek (12,5%) pacjentów miał optymalną 5

higienę jamy ustnej. W czasie 54 tygodni leczenia SAO istotne różnice w średnich wartościach wskaźnika PlI zanotowano w badanej populacji już między badaniem przed rozpoczęciem leczenia, a wizytą w 6 tygodniu i w kolejnych tygodniach po założeniu SAO. W czasie 54 tygodni leczenia SAO istotne różnice w średnich wartościach wskaźnika GI w badanej populacji zanotowano między badaniem przed rozpoczęciem leczenia SAO, a 18, 24, 30, 36, 42, 48, 54 tygodniem po założeniu SAO.W czasie 54 tygodni leczenia SAO istotne różnice w średnich wartościach wskaźnika msbi w badanej populacji zanotowano między badaniem przed rozpoczęciem leczenia SAO, a 36, 42, 48, 54 tygodniem po założeniu SAO. Stan dziąsła u wszystkich pacjentów, w czasie 54 tygodni leczenia SAO, określony wskaźnikiem GI był prawidłowy. Największy odsetek pacjentów (94,6%), określony wskaźnikiem msbi, w badaniu przeprowadzonym przed założeniem stałego aparatu ortodontycznego, miał klinicznie zdrowe przyzębie, a 5,4% pacjentów miało łagodne zapalenie dziąseł. Nie zakwalifikowano żadnej osoby, w czasie tego badania, do grupy mającej umiarkowane zapalenie dziąseł. W 54 tygodniu leczenia największy odsetek pacjentów (57,1%) miał klinicznie zdrowe przyzębie, 28,6% pacjentów miało łagodne zapalenie dziąseł, a najmniejszy odsetek (14,3%) pacjentów miał umiarkowane zapalenie dziąseł. Zauważono istotne różnice w parametrach śliny mieszanej niestymulowanej pacjentów poddanych 54 tygodniami terapii ortodontycznej. Szybkość wydzielania śliny mieszanej niestymulowanej u badanej populacji, porównując do badania przeprowadzonego przed rozpoczęciem leczenia, wzrosła istotnie w 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48 i 54 tygodniu leczenia SAO. Średnie stężenie jonów PO 4 w 54 tygodniu leczenia SAO było nieistotnie wyższe w badanej populacji. Średnie stężenia jonów Ca w czasie 54 tygodni leczenia SAO wahały się i w 54 tygodniu po założeniu SAO były nieistotnie niższe, niezależnie od badanej grupy i płci. Średnie stężenie BC spadało w czasie 54 tygodni leczenia SAO i istotne różnice zauważono w badanej populacji między badaniem przed założeniem SAO, a 18, 24, 30, 36, 42, 48 i 54 tygodniem leczenia SAO. Stwierdzono, że średnie stężenie IgA w badanej populacji różniło się istotnie między badaniem przed rozpoczęciem leczenia, a 36 i 42 tygodniem terapii SAO. W badanej populacji zanotowano korelacje pomiędzy V śliny, a stężeniem: IgA w 18, 24, 30, 42 i 54 tygodniu leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi (ujemne); jonów Ca w 6 (dodatnia) oraz w 48 i 54 tygodniu leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi (ujemne). Na podstawie badań klinicznych podmiotowych i przedmiotowych przeprowadzonych w grupie pacjentów przed założeniem stałego aparatu ortodontycznego i co 6 tygodni w czasie 54 tygodni terapii za pomocą stałych aparatów ortodontycznych sformułowano następujące wnioski: 1. Najwcześniejszym skutkiem niepożądanym, który dotyczył jednak tylko części pacjentów poddanych terapii stałymi aparatami ortodontycznymi, były dolegliwości bólowe występujące w pierwszych dniach po rozpoczęciu leczenia. Dolegliwości trwały tylko do 3 dni po założeniu stałego aparatu ortodontycznego i zgłaszało je 26,8% pacjentów. 2. Przez cały okres leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi występowały zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej pacjentów o różnym nasileniu, będące wynikiem drażnienia przez elementy stałych aparatów ortodontycznych. W 12 pierwszych tygodniach leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi stwierdzono zmiany u największego odsetka osób (28,6%). W późniejszym okresie terapii liczba pacjentów, u której zaobserwowano zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, uległa zmniejszeniu. 3. Podczas 54 tygodni leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi nie stwierdzono nowych ognisk próchnicowych. 4. Stan przyzębia był istotnie gorszy w 54 tygodniu leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi. a) według wskaźnika GI stan przyzębia istotnie pogorszył się w 18 tygodniu leczenia i utrzymywał się do 54 tygodnia terapii; b) według wskaźnika msbi stan przyzębia istotnie pogorszył się w 36 tygodniu leczenia i utrzymywał się do 54 tygodnia terapii. 6

7 5. Stan higieny jamy ustnej był istotnie gorszy w 54 tygodniu leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi. a) według wskaźnika PlI istotne pogorszenie stanu higieny jamy ustnej nastąpiło już od 6 tygodnia terapii i utrzymywało się do 54 tygodnia leczenia; b) według wskaźnika OHI pogorszenie stanu higieny jamy ustnej nastąpiło już od 12 tygodnia terapii, ale mimo to przez 54 tygodnie leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi pacjenci mieli dobrą higienę; c) według wskaźnika API stan higieny jamy ustnej istotnie pogorszył się od 12 tygodnia leczenia i utrzymywał się do 54 tygodnia terapii. W 54 tygodniu leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi połowa pacjentów wykazywała dostateczną higienę jamy ustnej. 6.Systematycznie prowadzony instruktaż higieny jamy ustnej wpływał na zmiany nawyków higienicznych oraz na stan uzębienia w trakcie leczenia ortodontycznego poprzez: a) wzrost motywacji pacjentów do zachowania prawidłowego poziomu higieny jamy ustnej podczas leczenia ortodontycznego w szczególności dotyczyło to osób dorosłych b) zwiększenie częstości wykonywanych zabiegów higienizacyjnych oraz stosowanie dodatkowych przyborów do higieny jamy ustnej Porównując wyniki badanych parametrów śliny pacjentów uzyskanych w trakcie 54 tygodni leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi do stanu sprzed założenia aparatu można stwierdzić, że: 1. Średnia szybkość wydzielania śliny niestymulowanej wzrosła istotnie już po upływie pierwszych 12 tygodni leczenia i ten istotny wzrost utrzymywał się aż do 54 tygodnia leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi. 2. Średnie stężenia jonów PO 4 i Ca nie zmieniły się istotnie w czasie 54 tygodni terapii stałymi aparatami ortodontycznymi. 3. Średnie stężenie białka całkowitego w badanej populacji istotnie spadło już po upływie 18 tygodni leczenia i spadek ten utrzymywał się aż do 54 tygodnia leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi. 4. Średnie stężenie IgA nie zmieniło się istotnie z wyjątkiem 36 i 42 tygodnia leczenia, gdzie występowało istotne obniżenie stężenia. 5. Średnie stężenia laktoferyny i lizozymu wykazywały nieistotne wahania w czasie 54 tygodni leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi. IX. Pozostałe osiągnięcia naukowo-badawcze Tematyka moich prac jest zróżnicowana i obejmuje problemy związane z: 1. Powstawaniem prądów elektrogalwanicznych w różnych środowiskach w warunkach in vitro: A1, A2, A6, A7, B5, B7, B9, B11 (Zał.4) 2. Stanem jamy ustnej w przebiegu chorób ogólnych (choroby hematologiczne, systemowe i uwarunkowane genetycznie): A3, B1, B2, B15, B16, B17, B18, B 20 (Zał.4) 3. Oceną cech użytkowych i właściwościami materiałów stomatologicznych: B3, B4, B6, B8, B10, B14 (Zał.3) 4. Innymi zagadnieniami: A4, A5, B12, B13, B19 (Zał.4) Ad 1. Powstawanie prądów elektrogalwanicznych w różnych środowiskach w warunkach in vitro.

8 Efektem kilkuletniej współpracy z Katedrą i Zakładem Fizyki i Biofizyki AMG (obecnie GUMed) oraz kontynuacją mojej pracy doktorskiej były artykuły, których tematyka dotyczyła prądów elektrogalwanicznych powstających w obecności, stosowanych w różnych dziedzinach stomatologii, stopów metali badanych w warunkach in vitro. Metale i ich stopy znajdują szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach stomatologii. W stomatologii zachowawczej, mimo postępu technologicznego i możliwości wyboru wypełnień z różnego typu materiałów, do wypełniania ubytków twardych tkanek zęba nadal stosuje się amalgamaty. Są to materiały trwałe, które różnią się składem i mogą przebywać w jamie ustnej nawet 20 lat. Dlatego istnieje możliwość, że u jednego pacjenta będą występować amalgamaty różnej generacji, różniące się składem i właściwościami. Metale i ich stopy są powszechnie używane w protetyce stomatologicznej. Stanowią one elementy tzw. protez stałych i ruchomych. Początkowo stosowano głównie stopy złota, obecnie coraz częściej zastosowanie znajdują stale i stopy innych metali, których koszt jest niższy, są lżejsze i ich wytrzymałość mechaniczna jest duża. Najczęściej używanymi przez protetyków są stopy chromoniklowe i chromo-kobaltowe. W ortodoncji do korekty wad zgryzu stosuje się aparaty tzw. ruchome i stałe. Zarówno elementy aparatów zdejmowanych (klamry, łuki, śruby), jak i elementy aparatów stałych: łuki, zamki ortodontyczne i pierścienie ortodontyczne wykonane są ze stopów metali. Stopami, które najczęściej wykorzystuje się w ortodoncji są chromo-niklowe, tytanowo molibdenowe, niklowo-tytanowe z domieszką miedzi oraz niklowo-tytanowe. Implantologia to dział stomatologii, który rozwija się bardzo intensywnie. Do kości wyrostków zębodołowych wprowadzane są na stałe implanty wykonane z tytanu, służące jako filar do umocowania na nich konstrukcji protetycznych. Często pacjenci mający jako wypełnienia amalgamaty i nie decydujący się na ich usunięcie, poddawani są wszczepianiu implantów w kości wyrostków zębodołowych, na których zakładane są korony lub inne uzupełnienia protetyczne. U niektórych osób leczonych ortodontycznie, szczególnie w starszym wieku, w jamie ustnej występują jednocześnie wypełnienia amalgamatowe i metalowe elementy aparatów stałych. Współistniejące w jamie ustnej, niekiedy przez kilka lat, różne stopy metali, mające różne potencjały elektrochemiczne narażone na kontakt z wieloma płynami i pokarmami, mogą tworzyć ogniwa galwaniczne. Dolegliwości powstające w wyniku płynących prądów galwanicznych, mogą powodować też objawy ze strony odległych układów. Zjawisko korozji i prądów elektrogalwanicznych w jamie ustnej i związane z tym objawy określa się jako Oral Galvanism. Uzupełnienia metalowe znajdujące się w jamie ustnej stanowią element retencyjny dla płytki nazębnej, różnego typu osadów, jak również resztek pokarmowych. Osoby dbające o higienę jamy ustnej, wykonujące kilka razy dziennie zabiegi higieniczne (np. szczotkowanie), a także używający płukanek, narażają stopy metali i metale na działanie tych czynników, które mogą mieć wpływ na strukturę powierzchni uzupełnień metalowych oraz wielkości powstających prądów galwanicznych. We współpracy z Katedrą i Zakładem Fizyki i Biofizyki AMG (obecnie GUMed) opracowaliśmy metodykę badawczą w warunkach in vitro i zestawiliśmy ogniwa (256), które mogą występować w warunkach in vivo. W eksperymencie zastosowaliśmy 4 rodzaje elektrolitów: sztuczną ślinę o ph 6,7 (imitującą naturalne warunki występujące w jamie ustnej), sok jabłkowy i pomarańczowy oraz Coca-Colę wyprodukowane przez firmę Coca-Cola Poland. Do pomiaru natężenia prądu galwanicznego zastosowano zestaw pomiarowy, w skład którego wchodziły: miliamperomierz prądu stałego, komora, termostat, ph-metr PW 9409. Oznaczenia wartości natężenia prądu wykonano w warunkach zwarcia. Każdy cykl pomiarowy trwał 10 minut. Wszystkie doświadczenia przeprowadzono dwukrotnie. Wyznaczoną gęstość prądu na powierzchniach elektrod wyrażano w µa/cm 2. Pole powierzchni elektrod wyznaczono na podstawie metody pomiarowej

9 opracowanej w Katedrze i Zakładzie Fizyki i Biofizyki AMG (obecnie GUMed). Gęstość prądu (GP) przy powierzchniach elektrod wyrażano w µa/cm 2. Badając różnej generacji amalgamaty największą wartość GP zanotowano w ogniwie zawierającym amalgamat II i III generacji, gdy elektrolitem był sok pomarańczowy. W ogniwach składających się z zamka ortodontycznego i amalgamatów I, II lub III generacji stwierdzono, że największe wartości GP występowały w soku pomarańczowym w ogniwie zamek-amalgamat I generacji. Również w ogniwie zestawionym z pierścienia ortodontycznego z amalgamatem III generacji z dużą zawartością miedzi największe wartości GP występowały w soku pomarańczowym. W celu stwierdzenia czy rutynowo wykonywane zabiegi higieniczne mogą mieć wpływ na zjawiska elektrochemiczne zachodzące przy powierzchni metali w warunkach in vitro przeprowadziliśmy 5 pomiarów: 1 - wstępny, wykonany bez specjalnego przygotowania próbek; 2 - wykonany po dwuminutowym szczotkowaniu próbek bez użycia pasty; 3 - wykonany po dwuminutowym szczotkowaniu próbek pastą Elmex; 4 - wykonany po dwuminutowym szczotkowaniu próbek pastą Clinomyn, charakteryzującą się znacznymi właściwościami ściernymi; 5 - wykonany po uprzednim zanurzeniu próbek w sztucznej ślinie przez 12 godzin, bez żadnych zabiegów higienicznych. W ocenie makroskopowej, niezależnie od zastosowanych półogniw, wykonanej każdorazowo po szczotkowaniu próbek zarówno bez użycia pasty, jak i po zastosowaniu past Elmex oraz Clinomyn, nie stwierdzono widocznych zmian na powierzchni elektrod. Wyniki badań wskazują, że każdorazowo po stosowaniu rutynowych zabiegów higienicznych z użyciem (pomiar 3 i 4) i bez użycia (pomiar 2) past występował wzrost wartości GP przy powierzchniach badanych elementów metalowych. Wartości gęstości prądu wyraźnie malały już w pierwszej minucie każdego pomiaru. Najniższe wartości początkowe GP, niezależnie od zastosowanych ogniw, zaobserwowano w pomiarach wykonywanych po zanurzeniu próbek na 12 godzin w sztucznej ślinie. Najwyższe początkowe wartości GP w ogniwie: korona złota Stabil B, zamek ortodontyczny-pierścień ortodontyczny oraz pierścień ortodontyczny-amalgamat III generacji zarejestrowano w pomiarze przeprowadzonym po dwuminutowym szczotkowaniu elektrod bez użycia past. Natomiast w ogniwie implant-amalgamat Permite C najwyższe początkowe wartości GP stwierdzono po szczotkowaniu metalowych elementów pastą Elmex. Początkowe wartości GP utrzymywały się najdłużej w przypadku, gdy do szczotkowania użyto pastę Elmex zawierającą związki organiczne fluoru. 1. Żółtowska A., Penkowski M., Lamentowicz A., Kochańska B.:Ocena wpływu niektórych zabiegów higienicznych na powstawanie prądów galwanicznych w wybranym układzie doświadczalnym złożonym z zamka ortodontycznego i pierścienia ortodontycznego z zamkiem. Ann. Acad. Med. Gedan. 2004, 34, 361-366. 2. Żółtowska A., Penkowski M., Kochańska B.: Wpływ niektórych zabiegów higienicznych na powstawanie prądów galwanicznych w ogniwie złożonym z amalgamatu konwencjonalnego i korony złotej. Badania in vitro. Ann. Acad. Med. Gedan., 2006, 36, 251-256. 3. Żółtowska A., Zając M.: Amalgamaty i powstawanie prądów elektrogalwanicznych w jamie ustnej. Twój przegląd stomatologiczny 2006, 5, 51-55 4. Żółtowska A., Kochańska B., Penkowski M.: Ocena wpływu niektórych zabiegów higienicznych na powstawanie prądów galwanicznych w wybranym układzie doświadczalnym złożonym z pierścienia ortodontycznego z zamkiem i amalgamtu GS80 niepolerowanego : badania in vitro. Ann. Acad. Med. Stetin. 2007, 53, suppl. 3, 172-177. 5. Żółtowska A., Kusiak A., Penkowski M., Kochańska B.: Influence of some hygienic procedures on dental galvanism appearance, tested in galvanic cell including high cooper amalgam Permite C and titanium implant. Study in vitro. Polish J. Environ. Stud., 2007,16, 2C, 384-387. 6. Żółtowska A., Kochańska B., Penkowski M., Zedler E., Kusiak A.: Appearance of galvanic currents in respect of environment and type of amalgam. In vitro study. Polish J. Environ. Stud., 2007,16, 6C, 341-347 7. Żółtowska A., Kochańska B., Penkowski M., Zedler E., Kusiak A., Racka-Pilszak B.: The electrogalvanic currents appearance in the cells consisted of orthodontic elements and IIIrd generation amalgam with regard to the enviroment. In vitro study. Polish J. Environ., Stud., 2009, 18, 1A, 412-418. 8. Żółtowska A., Kochańska B., Penkowski M., Racka-Pilszak B.: The analyze environmental factors having impact on the galvanic currents appearance within the oral cavity. In vitro study. Polish J. Environ. Stud., 2010, 19, 4, 833-839.

10 Ad 2. Stan jamy ustnej w przebiegu chorób ogólnych (choroby hematologiczne, systemowe i uwarunkowane genetycznie) a) Choroby hematologiczne-przeszczep szpiku W czasie pracy w Katedrze i Zakładzie Stomatologii AMG (obecnie GUMed) wielokrotnie zetknęłam się z pacjentami będącymi przed lub po przeszczepie szpiku kostnego. Transplantologia to dziedzina medycyny, która uległa dynamicznemu rozwojowi w ostatnich latach. Leczenie za pomocą przeszczepiania narządów i tkanek jest coraz powszechniejsze. Do najczęściej przeprowadzanych zabiegów transplantacyjnych należy przeszczepianie komórek macierzystych hematopoezy (HSCT Hematopoietic Stem Cell Transplantation). Jedną z form tego rodzaju terapii jest przeszczepienie allogenicznych komórek krwiotwórczych (allohsct), polegające na zastąpieniu układu krwiotwórczego biorcy przez komórki pochodzące od dawcy. Ten rodzaj przeszczepienia wiąże się z wysokim ryzykiem występowania powikłań (w tym choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi - GvHD) oraz z wysoką śmiertelnością. Brałam udział w badaniu 46 pacjentów (17 kobiet i 29 mężczyzn) w wieku od 19 do 54 lat, będących w różnym okresie po allogenicznej transplantacji szpiku kostnego (od 3,5 miesiąca do 7 lat). Przyczynami transplantacji były: przewlekła białaczka szpikowa, ostra białaczka szpikowa, ostra białaczka limfoblastyczna, przewlekła białaczka limfocytowa, zespół mielodysplastyczny i szpiczak mnogi. Badania te pozwoliły na wyodrębnienie najważniejszych problemów zdrowotnych ze strony jamy ustnej, występujących u tych pacjentów, z uwzględnieniem czasu, jaki upłynął od momentu zabiegu, rozwoju przewlekłej postaci choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi (cgvhd) oraz rodzaju terapii zastosowanej w ramach kondycjonowania (chemioterapia lub chemioterapia połączona z naświetlaniem całego ciała TBI). Jednym z dominujących problemów u osób po allotransplantacji była suchość jamy ustnej, przejawiająca się w skargach większości pacjentów oraz różnego rodzaju dolegliwości sugerujące niedobór śliny (nasilone uczucie suchości jamy ustnej, suchość w trakcie mówienia, zaburzenia smaku, uczucie pieczenia błony śluzowej jamy ustnej, nawracające zapalenie kątowe warg, trudności w połykaniu). Większość pacjentów uskarżała się na występowanie jednocześnie od 2 do 6 różnych dolegliwości. W badaniu przedmiotowym stwierdzono również nieprawidłowe nawilżenie błony śluzowej jamy ustnej i suchość czerwieni wargowej. Niedostateczne nawilżenie błony śluzowej jamy ustnej występowało głównie pod postacią pozornego nawilżenia, natomiast rzadziej obserwowano pergaminową, zaczerwienioną i suchą błonę śluzową jamy ustnej. U pacjentów po allohsct zarówno wydzielanie śliny mieszanej niestymulowanej, jak i stymulowanej uległo obniżeniu. Subiektywne dolegliwości, mogące mieć związek ze spadkiem wydzielania śliny, podawały przede wszystkim osoby będące w okresie od 3,5 do 10 miesięcy po allohsct. Natomiast osoby będące w okresie powyżej 24 miesięcy od allohsct miały mniejsze dolegliwości związane ze spadkiem wydzielania śliny. Wieloobjawowa suchość jamy ustnej była bardziej nasilona u osób chorujących na cgvhd. U pacjentów, u których w ramach przygotowania do przeszczepienia zastosowano chemio radioterapię, stwierdzono mniej subiektywnych dolegliwości ze strony jamy ustnej. Efektem tych badań było opublikowanie 4 prac. 1. Bogusławska Kapała A., Kochańska B., Piekarska A., Cackowska Lass A., Barwińska-Płużyńska J., Żółtowska A.: Evaluation of salivary glands secretion of patients in the late period after allogeneic hematopoietic cell transplantation. J. Stoma, 2011, 64, 7, 443-456 2. Bogusławska Kapała A., Kochańska B., Piekarska A., Cackowska Lass A., Barwińska-Płużyńska J., Żółtowska A.: Subjective symptoms possibly associated with disorders of saliva secretion in patients in the late period after allogeneic hematopoietic cell transplantation. J. Stoma, 2011, 64, 8, 553-565.

11 3. Bogusławska Kapała A., Kochańska B., Piekarska A., Cackowska Lass A, Barwińska-Płużyńska J., Żółtowska A.: Symptoms of xerostemia on physical examination of patients in late period after allogeneic hematopoietic cell transplantation. J. Stoma, 2011, 64, 9,643-655. 4. Bogusławska Kapała A., Piekarska A., Żółtowska A., Cackowska Lass A., Kochańska B.: Evaluation of the occurence of selected symptoms of xerostomia in patients with chronić graft-versus-host-disease. J. Stomatol., 2014, 67, 1, 175-194. b) Choroby systemowe cukrzyca W cyklu prac przeglądowych opisaliśmy zmiany najczęściej występujące u pacjentów z cukrzycą oraz wpływ tej choroby na strukturę i czynność gruczołów ślinowych. Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, u podłoża której leży upośledzenie wydzielania insuliny lub zmniejszona wrażliwość na działanie tego hormonu. W Polsce na cukrzycę choruje ok. 4% społeczeństwa. Na skutek zachwiania równowagi w jamie ustnej pacjentów z cukrzycą następuje intensywny wzrost płytki bakteryjnej. Wzrost nasilenia próchnicy u osób z tą chorobą metaboliczną upatruje się też w zmniejszonej ilości wydzielania śliny oraz wzroście glukozy we krwi, w ślinie oraz w płynie szczeliny dziąsłowej. W ślinie osób z cukrzycą jest zmniejszone stężenie IgA, co w dużym stopniu obniża miejscową odporność prowadząc do częstszych infekcji. U pacjentów w zaawansowanym stadium cukrzycy występują częściej choroby przyzębia i większa skłonność do próchnicy. 1. Witek E., Bogusławska-Kapała A., Żółtowska A., Zedler E., Jaworowska G.: Niektóre zmiany patologiczne w jamie ustnej w przebiegu cukrzycy. Wpływ cukrzycy na strukturę i czynność gruczołów ślinowych oraz na ilość i jakość wydzielanej śliny. Czas. Stomat., 1999, LII, 8, 528-533. 2. Witek E., Bogusławska-Kapała A., Żółtowska A., Zedler E., Jaworowska G.: Niektóre zmiany patologiczne w jamie ustnej w przebiegu cukrzycy. Częstość próchnicy, zmiany w przyzębiu oraz składzie i aktywności płytki bakteryjnej. Czas. Stomat., 1999, LII, 7, 444-450. c) Choroby uwarunkowane genetycznie- zespół Turnera Wspólnie z Katedrą i Zakładem Periodontologii i Chorób Błony Śluzowej Jamy Ustnej oraz Katedrą i Zakładem Biologii i Genetyki AMG (obecnie GUMed) przeprowadziliśmy badania u 47 kobiet w wieku 20-40 lat zdiagnozowanych cytogenetycznie w kierunku zespołu Turnera. Pacjentki podzieliliśmy ze względu na kariotyp na trzy grupy: 45,X, strukturalne aberracje chromosomu oraz kariotyp mozaikowy. Grupę kontrolną stanowiło 47 ogólnie zdrowych kobiet. U pacjentek badano stan zębów oraz zdolności buforowe śliny. Obserwowane enamelopatie kategoryzowaliśmy według ogólnie przyjętych kryteriów DDE (index dotyczący typu i umiejscowienia zmian na powierzchni zęba). Rozwojowe wady szkliwa odnotowaliśmy istotnie częściej u kobiet z zespołem Turnera niż u kobiet bez tej wady. U osób z zespołem Turnera stwierdziliśmy wyższą buforowość śliny oraz mniejsze nasilenie próchnicy w stosunku do grupy kontrolnej. Najwyższą buforowość śliny oraz mniejsze nasilenie próchnicy zaobserwowaliśmy u kobiet z kariotypem 45,X. Wyniki badań zostały przedstawione w 2 artykułach. 1. Kusiak A., Kochańska B., Sadlak Nowicka J., Limon J., Żółtowska A., Łaska M., Ochocińska J.: Enamel defects of teeth in Turner syndrome. Polish J. Environ. Stud., 2008, 17, 6A, P I, 406-412. 2. Kusiak A., Kochańska B., Limon J., Żółtowska A., Zedler E., Świetlik D., Kowalska-Skabara J.: Buffering capacity and caries prevalence in Turner's syndrome. Dent. Forum 2010, 38, 2, 21-25. Ad 3. Ocena cech użytkowych i właściwości materiałów stomatologicznych

12 Badania nad różnymi materiałami stosowanymi w stomatologii były stałym elementem pracy zespołu Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej AMG (obecnie GUMed). Zajmowaliśmy się ocenianiem nowych materiałów stosowanych w stomatologii zachowawczej z endodoncją, które zostały niedawno wprowadzone na rynek. W pracy przedstawiliśmy ocenę cech użytkowych materiału Dyract AP oraz wyniki klinicznej obserwacji wypełnień przyszyjkowych ubytków niepróchnicowego pochodzenia. W ocenie wypełnień po 10, 20 i 30 miesiącach zastosowano skalę Ryg'a. Zarówno cechy użytkowe materiału Dyract AP, jak i stan wypełnień w kontrolnych badaniach klinicznych uzyskały wysoką ocenę. Stwierdziliśmy bardzo dobre: trwałość i stabilność kształtu wypełnienia, efekt estetyczny oraz przyleganie brzeżne. Przeprowadziliśmy ocenę mikrohybrydowych, światłoutwardzalnych materiałów kompozycyjnych, Fulfil extra firmy DeTrey oraz Glacier firmy SDI. Materiałem Fulfil extra wypełniliśmy 207 ubytków twardych tkanek zęba, natomiast Glacierem 251 ubytków. Ocena materiałów obejmowała łatwość ich zakładania, możliwość dokładnego opracowania materiału oraz łatwość dobrania odpowiedniego koloru wypełnienia. Biorąc pod uwagę wszystkie oceniane parametry stwierdziliśmy, że materiał Fulfil extra spełnia oczekiwania praktykujących lekarzy odnośnie stosowania go w stomatologii zachowawczej do rekonstrukcji twardych tkanek zębów, natomiast materiał Glacier firmy SDI może być wykorzystywany zarówno w stomatologii odtwórczej, jak i estetycznej. Dyract extra- III generacji materiał kompomerowy ocenialiśmy jako wypełnienie zarówno w 48 ubytkach niepróchnicowego pochodzenia, jak i w 100 ubytkach próchnicowych. Łatwość zakładania, możliwość dokładnego opracowania i doboru koloru oceniliśmy w większości przypadków jako bardzo dobre i dobre. Poddaliśmy wczesnej ocenie pastę do wypełnień kanałów korzeniowych Endomethasone N. Leczenie kanałowe przeprowadziliśmy w 143 kanałach 91 zębów. Wczesna ocena kliniczna, której dokonaliśmy po 2 do 5 dni od zakończenia leczenia, wypadła pozytywnie. W żadnym przypadku nie stwierdzono dolegliwości bólowych po wypełnieniu kanałów. Przeprowadziliśmy badania pasty Duraphat 5000 w aspekcie jej działania przeciwpróchnicowego. Ocenialiśmy testem CRT efektywność szczotkowania szkliwa zębów pastą zawierająca 5000ppm NaF w warunkach in vitro. Materiał badawczy obejmował 18 zębów z zachowaną koroną i nieuszkodzonym szkliwem. Zęby zostały usunięte ze wskazań ortodontycznych oraz z powodu chorób przyzębia u pacjentów w wieku 16-45 lat. Eksperyment prowadzony był przez 23 dni. W okresie 21 dni szczotkowaliśmy zęby pastą z podwyższoną zawartością fluoru. Testy CRT przeprowadziliśmy w dziewiątym, szesnastym oraz dwudziestym trzecim dniu eksperymentu. Po zakończeniu badań stwierdziliśmy największą efektywność szczotkowania pastą o zawartości 5000 ppm NaF w przypadku, gdy przed rozpoczęciem szczotkowania podatność badanego szkliwa na działanie kwasu była największa. 1. Góra B., Witek E., Zedler E., Romankiewicz-Woźniczko G., Nowalska-Kwapisz H., Kusiak A., Żółtowska A., Jaworowska G., Gogolewska R., Kowalska M..: Wczesna ocena kliniczna pasty Endomethason N stosowanej w endodontycznym leczeniu zębów. Czas. Stomatol. 1999, 52, 10, 639-644. 2. Góra B., Kusiak A., Żółtowska A., Jaworowska G., Romankiewicz Woźniczko G., Borowska Afeltowicz E., Bogusławska Kapała A.: Leczenie przyszyjkowych ubytków niepróchnicowego pochodzenia materiałem Dyract AP. Czas. Stomat., 2002, LV, 1, 30 35. 3. Rutkowska A., Zedler E., Kusiak A., Borowska-Afeltowicz E., Żółtowska A., Kochańska B.: Ocena cech użytkowych materiału mikrohybrydowego do wypełnień Glacier firmy SDI. Czas. Stomat., 2004, LVII, 8, 495 500. 4. Kusiak A., Żółtowska A., Zedler E., Borowska-Afeltowicz E., B. Kochańska.: Ocena cech użytkowych materiału kompomerowego do wypełnień Dyract extra firmy DeTrey. Czas. Stomatol., 2006, LIX, 3, 159-165. 5. Zedler E., Żółtowska A., Kusiak A., Borowska-Afeltowicz E., Kochańska B.: Ocena cech użytkowych mikrohybrydowego materiału złożonego do wypełnień Fulfil extra De Trey. Czas. Stomatol., 2007, 60, 7, 431-438. 6. Zedler E., Żółtowska A., Kopycińska J., Kusiak A., Ochocińska J., Kochańska B.: Efektywność szczotkowania szkliwa zębów pastą zawierającą 5000 ppm NaF oceniana testem CRT - badania in vitro. Dent. Med. Probl., 2010, 47, 2, 144-152.

13 Ad 4. Inne a) Przewlekłe zapalenia tkanek okołowierzchołkowych stanowią problem zarówno diagnostyczny, jak i terapeutyczny. Podstawową rolę w etiologii tych zmian odgrywają drobnoustroje. Współcześnie uważa się, że mechanizm powstawania zapaleń tkanek okołowierzchołkowych wiąże się z odpowiedzią immunologiczną typu zarówno humoralnego, jak i komórkowego przy czym bakterie i ich produkty rozpadu są uznawane za antygeny. Badania prowadziliśmy na 70 zębach z przewlekłym ziarninowym zapaleniem tkanek okołowierzchołkowych (bez zmian endo-periodontalnych), które zostały usunięte razem z ziarniniakiem okołowierzchołkowym. Zęby te nie były leczone endodontycznie. Materiał do badań stanowiła zawartość przywierzchołkowego odcinka kanałów korzeniowych, którą pobierano bezpośrednio po ekstrakcji przez otwór wierzchołkowy. Badania mikrobiologiczne przeprowadzono w laboratorium Mikrobiologii Jamy Ustnej AMG (obecnie GUMed). W zakażonych kanałach korzeniowych zębów stwierdzono przeważnie mieszaną florę bakteryjną, zarówno tlenową oraz beztlenową, jak i mikroaerofilną. Drobnoustroje beztlenowe stanowiły od około 66 do 90 % całkowitej liczby izolowanych szczepów bakteryjnych. Bezwzględnie beztlenowe pałeczki Gram ujemne, wykazały 100 % wrażliwość na amoksycylinę z kwasem klawulanowym i ampicylinę z sulbaktamem oraz wysoką wrażliwość na metronidazol, tynidazol i klindamycynę. Bakterie mikroaerofilne występowały w 47 % pobranych materiałów. Wyniki badań opublikowano w 3 artykułach. 1. Zedler E., Kędzia A., Zedler A., Żółtowska A., Kochańska B.: The frequency of the isolation of anaerobic bacteria from the apical segments of root canals in teeth with periapical granuloma. Polish J. Environ. Stud., 2009, 18, 1A, 353-358. 2. Zedler E., Kędzia A., Zedler A., Bogusławska-Kapała A., Żółtowska A., Półjanowska M., Kochańska B.: The frequency of the isolatio of microaerophilic bacteria from the apical segments of root casals In teeth with periapical granuloma. Implantoprotetyka, 2008, IX, 2, 31, 57-61. 3. Zedler E., Kędzia A., Zedler A., Żółtowska A., Kochańska B.: Częstość izolacji Gram-ujemnych pałeczek bezwzględnie beztlenowych z ziarniniaków okołowierzchołkowych zębów wraz z oceną ich wrażliwości na antybiotyki i pochodne 5 nitroimidazoli. Dent. Med. Prob., 2012, 49, 3, 363-369. b) Pomiary wielkości zębów mlecznych i ich stałych następców są istotne dla poznania procesu wymiany uzębienia. W odcinkach bocznych uzębienia mieszanego istnieje fizjologiczna przestrzeń zapasowa wynikająca z różnicy sumy szerokości mlecznych i stałych zębów w strefach podparcia. Istnienie rezerwy bocznej umożliwia w wielu przypadkach osiągnięcie prawidłowej okluzji w uzębieniu stałym. Wspólnie z lekarzami z Zakładu Ortodoncji podjęliśmy badania polegające na obliczeniu średniego wymiaru sumy szerokości mezjodystalnej koron zębów mlecznych i stałych w strefach podparcia oraz różnicy tych wymiarów. Materiał badań stanowiły modele diagnostyczne pacjentów z uzębieniem mieszanym i stałym bez ubytków i wypełnień. Zmierzono 38 kwadrantów uzębienia szczęki u chłopców i 20 u dziewcząt, 40 kwadrantów uzębienia żuchwy u chłopców i 20 u dziewcząt. Stwierdzono, że największa różnica wymiarów zębów występuje między V a 5 w żuchwie. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w pomiarach między grupą dziewcząt i chłopców. Efekty tego badania zostały opisane w artykule. 1. Racka-Pilszak B., Rozenka-Bachar M., Wojtaszek-Słomińska A., Żółtowska A.: Assessment of leeway space based on size measurement of primary and permanent teeth in support zones. Pol. J. Environ. Stud., 2008, 17, 6A, P II, 443-447. c) W pracy przygotowanej wspólnie z Katedrą i Zakładem Periodontologii i Chorób Błony Śluzowej Jamy Ustnej AMG (obecnie GUMed) zaprezentowaliśmy nieleczony ortodontycznie przypadek dwunastoletniej dziewczynki z hipodoncją zębów stałych. Hipodoncja zębów stałych jest

14 rzadko spotykana w zdrowej populacji. Wczesne jej rozpoznanie przez stomatologa jest trudniejsze w przypadku braku zaburzeń w uzębieniu mlecznym. Stwierdzona nieprawidłowa liczba zębów stałych po okresie fizjologicznego wyrzynania powinna być diagnozowana w kierunku hipodoncji. Wczesne zdiagnozowanie hipodoncji umożliwia właściwą rehabilitację układu stomatognatycznego. 1. Kusiak A., Kochańska B., Bukowska M., Żółtowska A.: Hypodontia in maxillary permanent dentition case report. Czas. Stomatol., 2008, 61, 5, 348-352. Całkowity dorobek: IF= 5,617 pkt., punkty KBN/MNiSzW= 151, punkty IC= 266,51. Liczba cytowań: 4 (Scopus), Indeks-h: 1 (Scopus) X. Przygotowanie grantów Złożenie wniosku do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 39 konkursie projektów własnych G nr rejestracyjny N N403 281539 : Analiza zmian zachodzących we właściwościach chemicznych i fizycznych poszczególnych elementów aparatów ortodontycznych z uwzględnieniem wpływu środowiska. Badania in vitro. Złożenie wniosku do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 40 konkursie projektów własnych G nr rejestracyjny N N403 203940: Badanie wpływu czynników występujących w środowisku jamy ustnej na właściwości chemiczne i fizyczne stałych aparatów ortodontycznych. Badania in vitro. Mimo dobrych ocen wydano decyzję o niefinansowaniu projektów. W ramach współpracy pomiędzy Katedrą i Zakładem Stomatologii Zachowawczej GUMed i Instytutem Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku brałam udział w przygotowaniu wniosku do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w II konkursie Programu Badań Stosowanych Źródło plazmy niskotemperaturowej do zastosowań w stomatologii. Projekt był bardzo wysoko oceniony (15 miejsce na 148 złożonych) (Ścieżka A, obszar interdyscyplinarny). XI. Członkostwo w Towarzystwach Naukowych Polskie Towarzystwo Stomatologiczne XII. Opieka naukowa nad studentami i lekarzami w toku specjalizacji 1. Promotor prac licencjackich, magisterskich oraz recenzent prac licencjackich Promotor 2 prac licencjackich - Wydział Lekarski Oddział Stomatologiczny Kierunek Zdrowie Publiczne Specjalność Higiena Stomatologiczna Akademia Medyczna w Gdańsku 2006-2007r. (obecnie GUMed) Recenzent 3 prac licencjackich - Wydział Lekarski Oddział Stomatologiczny Kierunek Zdrowie Publiczne Specjalność Higiena Stomatologiczna Akademia Medyczna w Gdańsku 2006-2007r. (obecnie GUMed) Promotor 1 pracy magisterskiej - Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Zdrowie Publiczne Gdański Uniwersytet Medyczny 2010 r.

15 2. Kierownik specjalizacji w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją egzamin zdany w 2013 r. 3. Udział w szkoleniu specjalizacyjnym lekarzy Nadzór merytoryczny nad stażami specjalizacyjnymi odbywającymi się w Poradni Stomatologii Zachowawczej AMG (obecnie GUMed)2004-2014. (10 osób) Prowadzenie wykładów na 2 kursach specjalizacyjnych dla lekarzy specjalizujących się w zakresie Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją 2006-2007 (48 osób) organizowanych przez Katedrę i Zakład Stomatologii Zachowawczej AMG (obecnie GUMed) 4. Nadzór merytoryczny nad stażami podyplomowymi odbywającymi się w Poradni Stomatologii Zachowawczej AMG (obecnie GUMed) 2004-2015 (50 osób) XIII. Działalność dydaktyczna Prowadzenie ćwiczeń przedklinicznych na I i II roku kierunku Lekarsko-Dentystycznego z przedmiotu Ergonomia w stomatologii (1992-2014) Prowadzenie ćwiczeń klinicznych na kierunku Lekarsko-Dentystycznym ze stomatologii zachowawczej z endodoncją na roku III, IV i V (1992-2015) Prowadzenie wykładów na roku V kierunku Lekarsko-Dentystycznego ze stomatologii zachowawczej z endodoncją (2010-2013) Prowadzenie ćwiczeń klinicznych w zakresie stomatologii zachowawczej z endodoncją ze studentami IV i V roku z Turcji uczestniczącymi w programie wymiany studentów Erasmus (2010) Opieka merytoryczna nad studentami III i IV roku - kierunku Lekarsko-Dentystycznego AMG (obecnie GUMed) odbywającymi studenckie praktyki wakacyjne (2004-2014) Przeprowadzenie praktycznych egzaminów dyplomowych na kierunku Lekarsko-Dentystycznym AMG (obecnie GUMed) 2004-2015 (50 osób) XIV. Wygłoszenie wykładów na posiedzeniach szkoleniowo-naukowych Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego oddział w Gdańsku Przygotowanie stomatologiczne pacjenta do zabiegu przeszczepu szpiku kostnego lub nerek. Opieka stomatologiczna w trakcie i po zabiegu. Gdańsk 07.05.2000r. Niektóre zmiany patologiczne występujące w jamie ustnej w przebiegu cukrzycy. Zebranie szkoleniowo-naukowe. Gdańsk 09.12.2000r.