Przedmiotowe zasady oceniania z historii i społeczeństwa dla klas IV VI

Zasady ogólne I. Uczniowie Przedmiotowe zasady oceniania z historii i społeczeństwa dla klas IV VI klas czwartych i piątych korzystają z darmowych podręczników wydanych przez WSiP / Klucz do historii /; natomiast szóstoklasiści muszą się zaopatrzyć w podręczniki / Wczoraj i dziś /wydanych przez Nową Erę. prowadzą zeszyty przedmiotowe i zeszyty ćwiczeń (IV i V). Szóstoklasiści mają zeszyty ucznia. mają obowiązek uzupełniania wiadomości za czas swojej nieobecności w szkole. raz w semestrze mogą zgłosić nieprzygotowanie do zajęć / nie dotyczy to zapowiedzianych sprawdzianów /. wywołani do ustnej wypowiedzi i nie udzielający odpowiedzi, mogą uczyć się na przerwach lekcyjnych lub po lekcjach i odpowiadać ponownie danego dnia / w tym przypadku - ocena o jeden stopień niżej /. w ciągu roku szkolnego czwartoklasiści i piątoklasiści mają napisać jedno wypracowanie domowe /dłuższa forma wypowiedzi/; szóstoklasiści - dwa. odrabiają zadane prace do domu w określonym terminie. czwartoklasiści i piątoklasiści zeszyty ćwiczeń mają sprawdzane rozdziałami. Szóstoklasiści mogą być oceniani po każdej lekcji. II. Nauczyciel sprawdza osiągnięcia szkolne ucznia po każdym bloku tematycznym. Podaje zakres materiału na tydzień przed planowanym sprawdzianem. Uzyskane przez ucznia punkty przelicza na oceny zgodnie z przedmiotowymi zasadami oceniania. Przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów: 100% - ocena celująca 99% - 90% - ocena bardzo dobra 89% - 75% - ocena dobra 74% - 50% - ocena dostateczna 1

49% - 30% - ocena dopuszczająca 29% - 0% - ocena niedostateczna. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie dwóch tygodni. może przeprowadzić kartkówkę z jednej lub dwóch ostatnich lekcji oraz sprawdzian podsumowujący wiadomości ucznia z większej partii materiału, np. całoroczny. uzgadnia z nieobecnym na sprawdzianie uczniem termin pisemnej wypowiedzi z zaległego działu. w ciągu dwóch tygodni od dnia podania informacji o ocenie zgadza się na poprawę sprawdzianu przez uczniów, którzy otrzymali ocenę niedostateczną. W przypadku uzyskania pozytywnego stopnia- poprawia tylko jeden sprawdzian w semestrze. Do dziennika obok oceny uzyskanej poprzednio wpisuje się ocenę poprawioną. Uczniowie poprawiają oceny na kole historycznym, nie podczas lekcji. aktywność na lekcji nagradza plusami, które na koniec semestru zamienia na ocenę. Na lekcjach powtórzeniowych za zdobycie więcej niż dziesięć kartoników uczeń zdobywa ocenę celującą. Minusy stawia za brak pracy domowej. Trzy minusy to jedynka. Wypracowanie i karty pracy uczeń oddaje w określonym terminie /ich brak - to ocena niedostateczna/. Plusy i minusy notuje w swoim notatniku. Przez aktywność na lekcji rozumiemy: - kilkuzdaniową wypowiedź - udział w dyskusji - prezentacja pracy własnej i grupy -zgłaszanie się i udzielanie poprawnych wypowiedzi. zleca prace dodatkowe dla chętnych. uwzględnia indywidualne wytyczne zapisane w poszczególnych opiniach wydanych przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną w stosunku do uczniów z dostosowaniem wymagań edukacyjnych. za czynny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem i utrwalaniem wiadomości z historii i społeczeństwa stawia dodatkowe oceny. Miesiąc przed końcem semestru / roku szkolnego/ informuje ucznia i rodziców o zagrożeniu oceną niedostateczną. 2

Omówione i poprawione sprawdziany pisane przez uczniów w klasie pozostają w pracowni historycznej w teczkach. Uczniowie i rodzice po wcześniejszym umówieniu się z nauczycielem mają prawo wglądu do teczek i dodatkowych uzasadnień do poszczególnych ocen. Nauczyciel informuje pisemnie rodziców/ prawnych opiekunów/ o zagrożeniu oceną niedostateczną w klasyfikacji śródrocznej i rocznej na miesiąc przed klasyfikacyjnym posiedzeniem rady pedagogicznej. Uczniowie, którzy zostaną finalistami lub laureatami Konkursu Humanistycznego, otrzymują na koniec roku ocenę celującą. III. Zasady wystawiania ocen śródrocznych i rocznych Ocena na pierwszy semestr i na koniec roku zależy od przewagi uzyskanych ocen cząstkowych, przy czym największą wagę mają oceny ze sprawdzianów. Pozostałe oceny są wspomagające. Każda ocena cząstkowa w dzienniku elektronicznym ma przypisaną wagę. Najważniejsze oceny ze sprawdzianów zaznaczone zostaną kolorem czerwonym i mają wagę 3. Aktywność, kartkówka, wypracowanie domowe, zeszyt ćwiczeń / kl. IV i V/, praca dodatkowa dla chętnych wymagająca większego nakładu sił opatrzone będą kolorem zielonym i wagą 2. Natomiast odpowiedź z ostatniej lekcji, praca domowa, zeszyt ucznia /szóstoklasiści/ i inne to kolor czarny i waga 1. Wymagania na poszczególne oceny. Klasa 4 Gwiazdką oznaczono tematy spoza. Wymagania dotyczące lekcji dodatkowych, czyli jako nadobowiązkowe oraz stuprocentowa wiedza z dotyczą oceny celującej. Nr lekcji Temat lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Podstawa programowa CZĘŚĆ I. ZAPOZNAJ SIĘ Z HISTORIĄ 3

1. Historia Co to takiego? historia jako dzieje, przeszłość, epoki historyczne. 2. Wśród starych ksiąg, obrazów i budowli źródła historyczne. 3. Historia zegara i nie tylko chronologia, tysiąclecie, era, przed naszą erą. 4. Kiedy to było? Obliczanie czasu określanie wieku, ery, obliczanie upływu czasu między wiekami. 5. Palcem po mapie mapa historyczna, rodzaje map historycznych. Uczeń wie, co to jest historia i czym zajmuje się historyk. Uczeń wie, co to jest źródło historyczne, legenda i zabytek. Uczeń wie, jakie są rodzaje zegarów. Umie wskazać podstawowe podziały czasu (m.in. wiek, era). Uczeń umie wskazać podstawowe podziały czasu (m.in. wiek, era). Uczeń wie, co to jest mapa. Wie, co to jest tytuł mapy i legenda. Uczeń umie krótko scharakteryzować epoki historyczne. Uczeń wie, jakie funkcje pełni muzeum. Umie podzielić źródła historyczne na pisane i niepisane. Uczeń umieszcza wydarzenia na linii chronologicznej. Wie, co to jest chronologia. Uczeń wie, co to jest chronologia. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek i jego połowę. Uczeń wie, jakie są rodzaje map. Umie wskazać na mapie konkretne miejsca i określić ich przynależność państwową. Uczeń wyjaśnia, po co uczy się historii. Uczeń umie wskazać inne formy poznawania historii (film, obraz). Rozumie znaczenie źródeł historycznych dla pracy historyka. Uczeń wie, w jakim celu i gdzie wynaleziono kalendarz. Rozumie, jakie ma znaczenie chronologia w nauce historii. Uczeń umie obliczyć upływ czasu między wydarzeniami p.n.e. i n.e. Uczeń umie odróżnić od siebie rodzaje map. Umie wskazać starą mapę i różnice między mapą dawną i współczesną. Uczeń rozumie wpływ wydarzeń historycznych na teraźniejszość oraz wpływ współczesnych zdarzeń, także z własnego życia, na kształtowanie się przyszłej historii. Uczeń umie odczytać informacje z ilustracji przedstawiającej źródło niepisane. Rozumie, dlaczego należy chronić źródła historyczne. Uczeń rozumie, dlaczego inaczej liczymy czas przed naszą erą. Uczeń rozumie, jakie ma znaczenie chronologia w nauce historii. Uczeń rozumie znaczenie czytania mapy dla poznania zjawisk i procesów historycznych. Historia jako dzieje Historia jako dzieje Chronologia historyczna Chronologia historyczna Analiza i interpretacja historyczna 6. Poznaj to, co nieznane... Uczeń wie, czym zajmuje się archeolog. Uczeń wie, jakimi narzędziami i technikami posługuje się Uczeń potrafi wymienić różne znaleziska Uczeń rozumie znaczenie pracy archeologa dla Temat spoza 4

Archeologia co to takiego?* archeolog. archeologiczne i ocenić ich wartość. poznawania przeszłości. 7. Lekcja powtórzeniowa epoki historyczne, źródła historyczne, chronologia. Sprawdzian 1. 8. Każdy człowiek jest inny odmienność i niepowtarzalność człowieka. 9. W domu, w szkole, w społeczeństwie rodzina, społeczność szkolna, społeczeństwo, prawa i obowiązki ucznia. 10. Ja i moja historia tradycja rodzinna, pokolenie. Uczeń rozumie pojęcia: wiek, era, epoka, historia, źródło historyczne. Oblicza czas, który upłynął między epokami i wydarzeniami. Przypisuje daty wydarzeń do odpowiednich wieków. Uczeń wie, czym ludzie różnią się między sobą. Uczeń wie, co to jest społeczeństwo i grupa społeczna oraz jakie są podstawowe rodzaje grup społecznych. Uczeń wie, co to jest pamiątka rodzinna, zwyczaj, drzewo genealogiczne i rodowód. Uczeń wymienia kolejne epoki historyczne. Wie, jakie wyróżniamy rodzaje źródeł historycznych. Wyjaśnia, dlaczego uczymy się historii. Uczeń przedstawia własne rozumienie konieczności nauki historii. CZĘŚĆ II. CZŁOWIEK I SPOŁECZEŃSTWO Uczeń wie, co to jest tolerancja. Uczeń umie wskazać różnice między ludźmi oraz zauważyć wynikające z nich korzyści i trudności. Rozumie, że należy szanować innych bez względu na wiek, wygląd czy przekonania. Uczeń umie wskazać przykłady Uczeń umie wskazać społeczeństw i grup przywódcę oraz określić społecznych. role członków grupy Umie określić, do jakich grup społecznej. sam należy i jaką pełni w nich Rozumie potrzebę życia funkcję. ludzi w grupach. Umie określić podstawowe Rozumie konieczność funkcje rodziny. udziału w wyborach (na razie do samorządu szkolnego). Uczeń umie odróżnić pamiątkę od zwyczaju oraz drzewo genealogiczne od rodowodu. Umie podać przykład pamiątki i zwyczaju w swojej rodzinie. Uczeń umie narysować rodowód i drzewo genealogiczne. Uczeń klasyfikuje źródła historyczne, posługując się przykładami. Uzasadnia przydatność źródeł w pracy historyka i archeologa. Uczeń umie odróżnić tolerancję od akceptacji. Uczeń rozumie znaczenie grupy społecznej w życiu codziennym (zwłaszcza znaczenie szkoły i rodziny). Uczeń rozumie korzyści wynikające z poznania swojej historii i historii swojej rodziny. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym 11. Poznaj to, co Uczeń rozumie, że dawniej Uczeń wie, kim była Maria Uczeń wie, czym się różni Uczeń potrafi opowiedzieć, Temat spoza 5

nieznane... Szkoła dawniej i dziś* 12. Lekcja powtórzeniowa społeczeństwo, grupa społeczna, rodzina, szkoła, tolerancja, konflikty, prawa i obowiązki ucznia. Sprawdzian 2. 13. Moja ojczyzna Poznaj to, co nieznane... Orzeł godło Polski* stolica Polski, godło, flaga, hymn państwowy, historia godła Polski, sąsiedzi Polski. 14. Polska niejedno ma imię regiony Polski. nauka nie wyglądała tak jak dzisiaj. Uczeń zna pojęcia: społeczeństwo, grupa społeczna. Wie, czym ludzie różnią się między sobą. Umie określić podstawowe funkcje rodziny. Uczeń wie, jakie miasto jest stolicą Polski i jakie są polskie symbole narodowe. Uczeń zna pojęcia: region, gwara, strój regionalny, mniejszość narodowa. Skłodowska-Curie. Uczeń wie, do jakich grup społecznych należy i jaką pełni w nich funkcję. Zna swoje prawa i obowiązki jako ucznia w społeczności szkolnej. szkoła dawna od dzisiejszej. CZĘŚĆ III. MAŁA I WIELKA OJCZYZNA Uczeń umie wymienić sąsiadów Polski. Uczeń umie wskazać na mapie i nazwać najważniejsze polskie regiony oraz region, w którym mieszka. Uczeń wie, co to jest tolerancja, i potrafi opowiedzieć, w jaki sposób się przejawia. Uczeń umie wskazać na mapie sąsiadów Polski. Uczeń umie wskazać na mapie i nazwać wszystkie polskie regiony. jak kiedyś wglądała nauka w szkole. Uczeń potrafi opowiedzieć o konfliktach między ludźmi i wie, w jaki sposób próbować radzić sobie z tymi konfliktami. Uczeń rozumie konieczność zdobywania wiedzy o ojczyźnie. Zna historię narodowego godła. Uczeń rozumie znaczenie lokalnych zwyczajów dla budowania kultury polskiej. Ojczyzna oraz temat dodatkowy spoza Ojczyzna 15. Moja wielka i mała ojczyzna Uczeń wie, co to jest ojczyzna i patriotyzm. Uczeń wie, co to jest mała ojczyzna. Uczeń rozumie znaczenie małej ojczyzny w swoim życiu i w historii. Uczeń umie znaleźć informacje na temat swojej małej ojczyzny. Ojczyzna, Mała Ojczyzna 6

mój region, mała ojczyzna. Interesuje się życiem lokalnym. 16. Lekcja powtórzeniowa patriotyzm, polskie symbole narodowe, regiony Polski, mniejszości etniczne i narodowe. Uczeń wie, co to jest patriotyzm i zna polskie symbole narodowe. Uczeń wymienia sąsiadów Polski, umie wskazać na mapie państwa graniczące z Polską. Uczeń wymienia regiony Polski, rozumie ich odrębności, wymienia cechy charakterystyczne własnego i innych regionów. Uczeń charakteryzuje swoją małą ojczyznę, potrafi wskazać, jakie znaczenie ma dla niego i jego najbliższych. Sprawdzian 3. 17. Bardzo dawna historia człowieka prehistoria. 18. Nad wielkimi rzekami pierwsze cywilizacje, rolnictwo, rola wielkich rzek. 19. Historia pisma alfabety: fenicki, grecki, łaciński, współczesny. Uczeń potrafi wymienić zajęcia człowieka pierwotnego. Wie, jakie były funkcje ognia w życiu człowieka pierwotnego. Uczeń omawia rolę rzeki w starożytności. Uczeń wie, kiedy wynaleziono pismo. CZĘŚĆ IV. DAWNO, DAWNO TEMU... Uczeń wymienia najpowszechniejsze narzędzia człowieka pierwotnego. Wie, co zmieniło życie człowieka pierwotnego. Uczeń potrafi wskazać na mapie Nil i Mezopotamię. Wie, kim byli Sumerowie. Uczeń rozumie, do czego służyło pismo. Uczeń wie, z czego człowiek dawniej wykonywał narzędzia. Uczeń wymienia osiągnięcia Sumerów. Uczeń wymienia rodzaje pisma w kolejności chronologicznej. Uczeń potrafi opowiedzieć o początkach rolnictwa i hodowli. Uczeń potrafi opowiedzieć o znaczeniu pierwszych cywilizacji nad wielkimi rzekami. Uczeń wie, w jaki sposób odczytano hieroglify. Temat spoza Temat spoza Fundamenty Europy 7

20. Gliniane tabliczki pismo klinowe, Babilon. 21. Na rydwanie faraona faraon, hieroglify, piramidy. 22. A tymczasem na ziemiach polskich osada w Biskupinie, zajęcia ludności Biskupina. 23. Poznaj to, co nieznane... Siedem cudów starożytnego świata* 24. Lekcja powtórzeniowa położenie geograficzne Mezopotamii, wynalazek pisma, Egipt faraonów, Biskupin. Sprawdzian 4. Uczeń wymienia grupy społeczne zamieszkujące starożytną Mezopotamię. Uczeń wie, kim był faraon i do czego służyły piramidy. Uczeń wymienia zajęcia mieszkańców Biskupina. Uczeń wie, że w starożytności wzniesiono wiele wspaniałych budowli, a siedem z nich nazwano cudami świata. Uczeń rozumie pojęcia: Mezopotamia, pismo klinowe, faraon, piramidy, hieroglify, papirus. Uczeń potrafi wskazać na mapie Mezopotamię. Potrafi określić role grup społecznych zamieszkujących Mezopotamię. Uczeń potrafi wskazać na mapie Nil i Egipt oraz wymienić grupy społeczne starożytnego Egiptu i krótko je scharakteryzować. Uczeń potrafi na podstawie rysunku opisać gród w Biskupinie. Uczeń potrafi na podstawie ilustracji opowiedzieć o siedmiu cudach świata. Uczeń omawia wpływ położenia geograficznego na życie w Mezopotamii i Egipcie. Uczeń potrafi określić hierarchię grup społecznych zamieszkujących Mezopotamię. Opisuje wygląd starożytnego Babilonu. Uczeń wie, z czego i jak Egipcjanie robili zwoje do pisania. Uczeń wskazuje przyczyny upadku Biskupina. Uczeń wskazuje siedem cudów świata na mapie świata starożytnego. Uczeń wie, które osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii i Egiptu odgrywają ważną role do dziś. Ocenia znaczenie wynalazku pisma dla rozwoju cywilizacji. Uczeń wie, co to jest podatek. Uczeń wie, kim był faraon Tutenchamon. Uczeń wie, kiedy powstała osada w Biskupinie i kto ją odkrył. Uczeń zna dalsze losy siedmiu cudów starożytnego świata. Uczeń wymienia egipskie grupy społeczne i określa ich funkcje. Zna różne koncepcje dotyczące budowy piramid. Temat spoza Temat spoza Temat spoza Temat spoza 8

25. Grecja i jej mieszkańcy Poznaj to, co nieznane... Wielka kolonizacja* Uczeń potrafi wskazać na mapie Grecję. CZĘŚĆ V. STAROŻYTNA GRECJA Uczeń wie, czym zajmowali się starożytni Grecy. Uczeń umie wskazać przyczyny Wielkiej Kolonizacji. Uczeń rozumie związek między położeniem geograficznym a rozwojem państwa i życiem mieszkańców. Temat spoza oraz temat dodatkowy położenie Grecji, ukształtowanie terenu, rola żeglowania. 26. Greckie wychowanie wychowanie spartańskie, hoplici, igrzyska olimpijskie. 27. W Atenach Peryklesa sztuka grecka, filozofia, demokracja. 28. W świecie greckich bogów bogowie olimpijscy, teatr grecki. 29. Lekcja powtórzeniowa Uczeń wie, co oznacza określenie spartańskie wychowanie. Uczeń wie, kim byli Sokrates i Atena. Uczeń wie, kim byli Herakles, Odyseusz, i Zeus. Wie, czym był teatr w starożytnej Grecji. Uczeń rozumie pojęcia: demokracja, igrzyska olimpijskie. Wymienia greckich bogów. Uczeń wie, co oznacza zwrot wróć z tarczą lub na tarczy, Wskazuje na mapie Spartę i Olimpię. Uczeń wie, kim byli Fidiasz i Perykles. Uczeń umie rozpoznać greckich bogów po ich atrybutach. Uczeń podaje genezę i znaczenie powiedzeń: z tarczą lub na tarczy, wychowanie spartańskie. Zna postacie: Uczeń umie opowiedzieć o spartańskim modelu wychowania i starożytnych igrzyskach sportowych. Uczeń umie objaśnić funkcje świątyni greckiej i agory. Uczeń umie opowiedzieć historie Heraklesa i Odyseusza. Uczeń wyjaśnia znaczenie demokracji ateńskiej. Uczeń rozumie znaczenie sportu w życiu starożytnych Greków i współczesnych ludzi. Uczeń rozumie znaczenie osiągnięć starożytnych Greków dla kolejnych epok, w tym dla współczesności. Uczeń rozumie znaczenie osiągnięć starożytnych Greków dla kolejnych epok, w tym współczesności. Uczeń porównuje warunki naturalne różnych krajów starożytnych: wskazuje podobieństwa i różnice Fundamenty Europy Fundamenty Europy Fundamenty Europy 9

położenie geograficzne Grecji, wierzenia Greków, filozofia i teatr grecki, rola sportu w życiu starożytnych Greków. Sprawdzian 5. 30. Rozwój państwa rzymskiego* początki Rzymu, Rzym królewski, republika, cesarstwo. 31. Miasto na siedmiu wzgórzach drogi rzymskie, handel, życie codzienne, Juliusz Cezar. 32. Rzymianina dzień powszedni prawo rzymskie, termy, igrzyska, niewolnictwo. 33. Rzymianin zostaje chrześcijaninem Uczeń wie, kim był Romulus. Uczeń wie, co to jest triumf i Forum Romanum. Uczeń wie, kim był niewolnik w starożytnym Rzymie. Uczeń wie, kim byli Jezus i święty Paweł. Sokratesa, Arystotelesa, Platona, Fidiasza, Peryklesa. CZĘŚĆ VI. STAROŻYTNY RZYM Uczeń potrafi wskazać na mapie Rzym. Uczeń potrafi opowiedzieć, jak budowano rzymskie drogi. Uczeń wie, czym były termy i akwedukty oraz kim był gladiator. Umie wymienić najważniejsze osiągnięcia kultury starożytnego Rzymu, ze szczególnym uwzględnieniem prawa rzymskiego. Uczeń umie wskazać najważniejsze zasady chrześcijaństwa. Uczeń wymienia chronologicznie ustroje Rzymu. Uczeń omawia codzienne zajęcia mieszkańców Rzymu. Uczeń rozumie znaczenie niewolnictwa w państwie rzymskim. Uczeń wymienia najważniejszych rzymskich bogów. między nimi oraz ich wpływ na funkcjonowanie państw. Uczeń krótko charakteryzuje ustroje Rzymu. Uczeń rozumie znaczenie dróg dla rozwoju imperium. Uczeń umie wymienić najważniejsze osiągnięcia kultury starożytnego Rzymu w odniesieniu do współczesności. Uczeń rozumie znaczenie chrześcijaństwa dla rozwoju Rzymu i dalszej historii ludzkości. Temat spoza Fundamenty Europy Fundamenty Europy Fundamenty Europy 10

narodziny chrześcijaństwa, apostołowie, ewangelia, prześladowania chrześcijan. 34. Upadek cesarstwa rzymskiego. Poznaj to, co nieznane... Jak walczono w starożytnym Rzymie* Uczeń wie, co to jest legion rzymski. Zna datę 476 r. Uczeń wie, czym są taran, katapulta. Uczeń zna datę upadku cesarstwa rzymskiego na Zachodzie. Rozumie znaczenie armii w historii Rzymu. Uczeń umie wymienić przyczyny podziału imperium i upadku cesarstwa zachodniego. Temat spoza oraz temat dodatkowy cesarstwo zachodnie i wschodnie, barbarzyńcy. 35. Lekcja powtórzeniowa przemiany ustrojowe w państwie rzymskim, Rzym podbija świat, osiągnięcia cywilizacji rzymskiej, chrześcijaństwo w świecie rzymskim. 36. Sprawdzian 6. Uczeń rozumie pojęcia: republika, legiony, akwedukt, termy, cesarstwo, prawo rzymskie, chrześcijaństwo, Koloseum, amfiteatr. Zna postacie: Jezusa Chrystusa, Juliusza Cezara. Wie, co wydarzyło się w 476 roku. Wskazuje na mapie miasto Rzym. Wymienia rzymskie osiągnięcia cywilizacyjne. Podaje przyczyny prześladowań chrześcijan. Uczeń opisuje republikę i cesarstwo, wskazuje na różnice między nimi. Uczeń wskazuje wpływ osiągnięć rzymskich na współczesne prawo i budownictwo. 11

Wymagania na poszczególne oceny. Klasa 5 Gwiazdką oznaczono tematy spoza. Wymagania dotyczące lekcji dodatkowych zależą od tego, czy nauczyciel wyznaczy dany temat ten jako obowiązkowy, czy jako nadobowiązkowy wówczas wymagania dotyczyć będą oceny celującej. Nr lekcji Temat lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Podstawa programowa CZĘŚĆ I. POLSKA ZA PIASTÓW 1. Legendarne początki legendy polskie. 2. W państwie Mieszka I Gniezno, państwo Mieszka. 3. Czasy Bolesława Chrobrego zjazd gnieźnieński. 4. Rozbicie dzielnicowe* Polska dzielnicowa, drogi ku zjednoczeniu, Władysław Łokietek. Uczeń wie, co to jest legenda. Uczeń wie, co to jest plemię. Uczeń wie, kim był św. Wojciech i kto to jest patron. Uczeń wie, kim byli Bolesław Krzywousty i Władysław Łokietek oraz czego dokonali. Uczeń zna i potrafi opowiedzieć legendy o Lechu, Czechu i Rusie oraz o Piaście Kołodzieju i Popielu. Uczeń zna datę przyjęcia chrztu przez Mieszka I. Opowiada, jak wyglądało życie codzienne ludzi w czasach Mieszka I. Uczeń zna datę zjazdu w Gnieźnie i koronacji Bolesława Chrobrego. Opowiada o męczeńskiej śmierci św. Wojciecha. Uczeń zna datę koronacji Władysława Łokietka. Wie, kim byli Tatarzy. Zna legendę o hejnale z wieży Mariackiej. Wie, kim byli Krzyżacy. Uczeń rozumie znaczenie legend w poznawaniu historii. Uczeń wymienia przyczyny i skutki przyjęcia chrztu przez Mieszka I. Wymienia najważniejsze plemiona żyjące na ziemiach polskich. Uczeń wskazuje na mapie ziemie przyłączone przez Bolesława Chrobrego do Polski. Wymienia postanowienia zjazdu w Gnieźnie. Uczeń zna daty: testamentu Bolesława Krzywoustego, sprowadzenia Krzyżaków do Polski, bitwy pod Legnicą. Uczeń zna legendy związane ze swoim miejscem zamieszkania. Uczeń odróżnia źródła historyczne od legendy. Uczeń rozumie znaczenie wykupienia ciała św. Wojciecha przez Bolesława Chrobrego. Podejmuje próbę oceny panowania Bolesława Chrobrego. Uczeń wie, komu przypadły poszczególne dzielnice. Państwo polskie za Piastów Państwo polskie za Piastów Państwo polskie za Piastów Temat spoza 12

5. Państwo Kazimierza Wielkiego Akademia Krakowska, uczta u Wierzynka. 6. Poznaj to, co nieznane... Koronacja w średniowieczu* 7. Lekcja powtórzeniowa Sprawdzian 1. Uczeń wie, kim był Kazimierz Wielki. Uczeń rozpoznaje podstawowe regalia. Wyjaśnia, skąd Krzyżacy wzięli się na ziemiach polskich. Uczeń wymienia osiągnięcia Kazimierza Wielkiego. Wie, kim był Wierzynek. Zna datę założenia Akademii Krakowskiej. Opowiada o życiu średniowiecznych żaków. Uczeń omawia funkcje regaliów. CZĘŚĆ II. ŻYCIE W ŚREDNIOWIECZU Wymienia przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego. Wskazuje dzielnice na mapie. Uczeń wskazuje na mapie ziemie wchodzące w skład państwa Kazimierza Wielkiego na początku jego panowania i przyłączone do Polski przez tego władcę. Omawia osiągnięcia gospodarcze, polityczne i kulturowe Kazimierza Wielkiego. Uczeń wie, jak wyglądała koronacja w średniowieczu. Uczeń rozumie znaczenie panowania Kazimierza Wielkiego dla historii Polski i potrafi je ocenić. Zna najsławniejszych absolwentów Akademii Krakowskiej. Uczeń objaśnia kolejne etapy koronacji w średniowieczu. Państwo polskie za Piastów Temat spoza 8. Życie codzienne w klasztorze zajęcia mnichów, zakon, reguła, ubóstwo. Uczeń wie, co to jest klasztor. Wymienia zajęcia zakonników. Uczeń zna pojęcia: opat, relikwie. Wymienia elementy średniowiecznego klasztoru. Omawia zajęcia zakonników. Wymienia średniowieczne zakony. Opowiada o Uczeń omawia funkcje poszczególnych elementów średniowiecznego klasztoru. Wie, kim był św. Benedykt. Uczeń rozpoznaje mnichów po stroju. Rozumie znaczenie klasztorów w średniowieczu. Mnisi 13

9. Rycerze i turnieje zamek średniowieczny i jego mieszkańcy. 10. Zakony rycerskie* krucjaty, Ziemia Święta, konsekwencje krucjat. 11. W cieniu średniowiecznej katedry miasto średniowieczne. 12. Style romański i gotycki* cechy stylów romańskiego i gotyckiego porównanie. Uczeń wie, kim byli paź i giermek. Wie, co to są: herb, turniej i pasowanie na rycerza. Wymienia elementy średniowiecznego zamku. Uczeń wie, kim są Arabowie. Wie, czym były krucjaty i kim byli krzyżowcy. Uczeń wie, jak wyglądało miasto w średniowieczu. Wie, co to jest ratusz i kim są mieszczanie. Wymienia podstawowe zajęcia mieszkańców średniowiecznych miast. Uczeń rozpoznaje budowle w stylach romańskim i gotyckim. Wie, kim są pątnicy i co to są relikwie. przepisywaniu ksiąg. Uczeń potrafi opisać herb, turniej i pasowanie na rycerza. Podaje przykładowe zasady kodeksu rycerskiego. Opisuje elementy średniowiecznego zamku. Uczeń wskazuje na mapie Ziemię Świętą i Jerozolimę. Wie, co to jest islam. Zna zakony rycerskie. Uczeń wskazuje na planie najważniejsze elementy średniowiecznego miasta: rynek, ulice, kościół, mury miejskie. Wie, co to są: jarmark, fosa, cech. Wie kim są rzemieślnicy. Uczeń wskazuje i nazywa główne cechy stylów romańskiego i gotyckiego. Uczeń opowiada o Zawiszy Czarnym. Rozumie znaczenie powiedzenia: polegać jak na Zawiszy. Uczeń krótko charakteryzuje religię islamską. Wymienia przyczyny i skutki wypraw krzyżowych. Krótko charakteryzuje zakony rycerskie. Uczeń rozróżnia grupy mieszczan i wymienia ich zajęcia. Przedstawia różnice między miastem średniowiecznym a współczesnym. Uczeń wymienia najważniejsze polskie zabytki sztuki średniowiecznej. Opowiada o kulturze średniowiecznej. Uczeń rozumie znaczenie kodeksu rycerskiego. Uczeń dokonuje samodzielnej oceny wypraw krzyżowych. Uczeń porównuje życie średniowiecznych mnichów, rycerzy i mieszczan. Uczeń wymienia zabytki sztuki średniowiecznej, które znajdują się w jego najbliższej okolicy. 13. Życie codzienne Uczeń wymienia Uczeń wie, jaki był Uczeń wie, jakie miał Uczeń porównuje życie Chłopi Rycerze Temat spoza Mieszczanie Temat spoza 14

średniowiecznej wsi warunki życia na średniowiecznej wsi. podstawowe zajęcia chłopów w średniowieczu. Wie, kto to był sołtys. podział pracy między mężczyzn, kobiety i dzieci na średniowiecznej wsi. Opisuje chłopskie domostwa. Wymienia podstawowe potrawy średniowiecznych chłopów. obowiązki i przywileje sołtys. Porównuje wieś średniowieczną ze współczesną. Wymienia chłopskie powinności wobec właściciela wsi. średniowiecznych mnichów, rycerzy, chłopów i mieszczan. 14. Poznaj to, co nieznane Wikingowie żeglarze i odkrywcy* Uczeń wie, kim byli wikingowie. Uczeń wie, co to są: amulet, drakkary, runy. Uczeń wskazuje na mapie miejsca zamieszkania wikingów oraz najważniejsze szlaki ich wypraw. Wymienia elementy stroju wikinga. Dostrzega związek między miejscem zamieszkania a sposobem życia. Uczeń rozumie znaczenie kultury wikingów w rozwoju Europy. Temat spoza 15. Lekcja powtórzeniowa Sprawdzian 2. CZĘŚĆ III. EUROPA I POLSKA W CZASACH JAGIELLONÓW 16. Unia dwóch państw Jadwiga i Jagiełło, przyczyny unii Polski z Litwą. Uczeń wie, kim byli królowa Jadwiga i Władysław Jagiełło. Uczeń zna legendę o klamerce królowej Jadwigi. Wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie. Zna datę zawarcia unii Uczeń wie, dlaczego królowa Jadwiga zasiadła na polskim tronie. Zna herby Litwy i Królestwa Polskiego. Wymienia przyczyny i skutki unii polsko- Uczeń dokonuje samodzielnej oceny unii w Krewie. Jadwiga i Jagiełło 15

17. Wielka wojna z Krzyżakami przyczyny i skutki bitwy pod Grunwaldem. 18. Renesans w Europie* narodziny renesansu, Leonardo da Vinci. 19. Odkrywanie Nowego Świata Krzysztof Kolumb, Nowy Świat, Indianie. 20. Reformacja* Uczeń wie, kim byli Krzyżacy. Zna datę bitwy pod Grunwaldem. Potrafi odczytać plan bitwy pod Grunwaldem. Wie, co to była wojna trzynastoletnia, i zna daty jej rozpoczęcia i zakończenia oraz główny skutek. Uczeń wskazuje na osi czasu okres trwania renesansu w Europie. Wie, kim byli Leonardo da Vinci i Michał Anioł. Uczeń wie, kim był Krzysztof Kolumb. Zna datę odkrycia Ameryki przez Kolumba. Uczeń wie, kim był Marcin Luter. Zna datę wystąpienia w Krewie. Uczeń zna przebieg bitwy pod Grunwaldem. Opowiada o bitwie pod Grunwaldem. Uczeń zna i wyjaśnia pojęcia: humanista, renesans, człowiek renesansu. Wie, dlaczego renesans narodził się we Włoszech. Uczeń wie, kim był Ferdynand Magellan. Zna datę pierwszej podróży dookoła świata. Wymienia przyczyny i skutki odkryć geograficznych. Wskazuje na mapie trasy wypraw Kolumba i Magellana. Uczeń wie, co to są reformacja, protestanci, seminarium. litewskiej. Uczeń wie, kim byli Kawalerowie Mieczowi. Opowiada, jak Krzyżacy założyli swoje państwo. Wskazuje na mapie: Malbork, Gdańsk, Pomorze Gdańskie, Grunwald. Wymienia przyczyny i skutki wielkiej wojny. Zna obraz Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem. Wie, że Henryk Sienkiewicz napisał powieści Krzyżacy. Uczeń rozpoznaje najważniejsze dzieła renesansu: kopułę katedry we Florencji, watykańską Pietę, Monę Lizę, Damę z łasiczką. Uczeń zna i opisuje kulturę Ameryki prekolumbijskiej. Wie, kim był Vasco da Gama. Wskazuje na mapie trasę wyprawy da Gamy. Uczeń wymienia przyczyny reformacji. Wskazuje na mapie Uczeń zna znaczenie bitwy pod Grunwaldem. Uczeń rozpoznaje najważniejsze dzieła renesansu (także te, które nie zostały wspomniane w podręczniku). Uczeń samodzielnie dokonuje oceny odkryć geograficznych. Uczeń wie, kim byli jezuici. Jadwiga i Jagiełło Temat spoza Odkrycie Nowego Świata Temat spoza 16

przyczyny reformacji, podział wyznaniowy Europy Zachodniej, wojny religijne. 21. Wawel królewski złotego wieku dwór Jagiellonów. 22. Astronom, który poruszył Ziemię Mikołaj Kopernik. 23. Poznaj to, co nieznane Największe wynalazki epoki* 24. Lekcja Marcina Lutra. Uczeń wie, kim byli Zygmunt Stary i Zygmunt August. Opowiada o życiu codziennym na wawelskim dworze. Uczeń wie, gdzie urodził się Mikołaj Kopernik. Uczeń wie, co to jest druk. Odróżnia cechy charakterystyczne wyznań protestanckich i katolickiego. Wymienia podstawowe różnice między wyznaniami. Uczeń wie, kim byli Bona Sforza, Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. Zna i wyjaśnia pojęcie złotego wieku. Wie, skąd się wzięła nazwa włoszczyzna. Uczeń potrafi opowiedzieć o życiu Mikołaja Kopernika. Uczeń wie, że na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych wynaleziono broń palną, okulary i nowy typ umocnień. największe skupiska katolików i protestantów w XVI-wiecznej Europie. Uczeń rozpoznaje zabytki architektury renesansowej krużganki wawelskie i ratusz w Poznaniu. Opowiada o życiu codziennym na wawelskim dworze. Uczeń opowiada o studiach Mikołaja Kopernika. Wskazuje na mapie miejsca związane z Mikołajem Kopernikiem. Objaśnia teorię heliocentryczną. Na przykładzie Kopernika wyjaśnia, co oznacza określenie człowiek renesansu. Uczeń wymienia skutki wynalazków z początków czasów nowożytnych. Uczeń wie, kim był Stańczyk i rozpoznaje jego wizerunek na obrazie Jana Matejki. Uczeń potrafi wyjaśnić, czy Mikołaj Kopernik był Polakiem, i uzasadnić swoje wyjaśnienie. Uczeń dokonuje samodzielnej oceny skutków wynalezienia druku i broni palnej. Dwór Jagiellonów Mikołaj Kopernik Temat spoza 17

powtórzeniowa Sprawdzian 3. CZĘŚĆ IV. RZECZPOSPOLITA SZLACHECKA 25. Szlachcic rycerz i obywatel obowiązki szlachcica wobec państwa. 26. Rzeczpospolita wielu narodów unia lubelska. 27. Szlachta wybiera królów elekcja, pole elekcyjne, koronacja, sejm, rząd, prezydent. Uczeń wie, co to są husaria, pospolite ruszenie i sejmik. Uczeń wie, kim był Zygmunt August. Uczeń zna pierwszych królów elekcyjnych. Uczeń wie, jak ukształtował się stan szlachecki i jakie miał obowiązki. Zna podział stanu szlacheckiego ze względu na majątek. Wie, co to jest trybunał. Uczeń zna datę zawarcia i postanowienia unii lubelskiej. Wymienia narodowości zamieszkujące Rzeczpospolitą. Uczeń wie, dlaczego w Rzeczpospolitej wprowadzono wolną elekcję. Zna dokonania pierwszych królów wybranych w drodze wolnych elekcji. Zna datę pierwszej wolnej elekcji. Wie, czym były artykuły henrykowskie. Uczeń wie, czym były przywilej szlacheckie. Odróżnia znaczenie terminów: senat, izba poselska, sejm. Porównuje sejm dawny ze współczesnym. Uczeń wie, kim była Barbara Radziwiłłówna. Wskazuje na mapie Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie. Rozpoznaje świątynie różnych wyznań. Opowiada o polskiej tolerancji. Uczeń wie, czego dotyczyły artykuły henrykowskie. Wie, co to jest trójpodział władz, i rozumie jego znaczenie. Uczeń rozumie znaczenie przywilejów w rozwoju stanu szlacheckiego. Dostrzega związek między polityką dawną a współczesną. Uczeń wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Korony w 1569 r. Rozumie nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów i wyjaśnia jej znaczenie. Wie, czym była konfederacja warszawska. Uczeń porównuje władzę współczesną z dawną. Porównuje wybory współczesne z wolną elekcją. Polski szlachcic Rzeczpospolita Obojga Narodów Rzeczpospolita Obojga Narodów 18

28. Życie codzienne w szlacheckim dworze Poznaj to, co nieznane Jak żyli magnaci?* folwark, pańszczyzna, spichlerz, spław towarów Wisłą do Gdańska. 29. Lekcja powtórzeniowa Sprawdzian 4. Uczeń wie, jak wyglądał dwór szlachecki. Opowiada, jak przebiegała elekcja. Wie, kto mógł wybierać króla podczas wolnej elekcji. Uczeń opowiada, jak wyglądał dwór szlachecki. Wie, co to są pańszczyzna i folwark. Omawia wygląd i zasady funkcjonowania folwarku. Wie, kim byli flisacy. CZĘŚĆ V. RZECZPOSPOLITA XVII I XVIII WIEKU Uczeń potrafi wyjaśnić termin spichlerz Europy. Rozumie znaczenie handlu zbożem dla gospodarki Rzeczpospolitej. Uczeń opisuje wygląd magnackiej rezydencji*. Wie, kim był Jan Zamoyski*. Wymienia podstawowe zajęcia magnatów*. Polski szlachcic Temat spoza 30. W kraju skrzydlatych jeźdźców potop szwedzki. 31. Zwycięstwo pod Wiedniem Uczeń wie, co to jest husaria i jak wyglądał husarz. Wie, kim był Jan Kazimierz. Uczeń zna datę bitwy pod Wiedniem. Uczeń wie, kim był Stefan Czarniecki. Podaje przyczyny i skutki wojen polskoszwedzkich. Zna datę rozpoczęcia i zakończenia potopu szwedzkiego. Zna słowa drugiej zwrotki Mazurka Dąbrowskiego. Uczeń wie, kim byli janczarzy i Tatarzy. Uczeń potrafi wyjaśnić termin potop szwedzki. Wie, co to jest unia personalna. Uczeń zna datę bitew pod Cecorą i Chocimiem. Uczeń zna rodowód Zygmunta III Wazy. Rozumie znaczenie obrony Jasnej Góry w czasach potopu szwedzkiego. Rozumie treść drugiej zwrotki Mazurka Dąbrowskiego. Uczeń samodzielnie dokonuje oceny udziału Rzeczpospolita w XVII w. Rzeczpospolita w XVII w. 19

Jan III Sobieski. 32. Czasy stanisławowskie* obiady czwartkowe, Komisja Edukacji Narodowej, Bernardo Belotto zwany Canaletto. 33. Witaj majowa jutrzenko Konstytucja 3 maja. 34. Insurekcja kościuszkowska Poznaj to, co nieznane Uczeń wie, kiedy powołano Komisję Edukacji Narodowej. Uczeń zna datę dzienną uchwalenia pierwszej polskiej konstytucji. Potrafi wymienić trzy państwa uczestniczące w rozbiorach Polski. Uczeń wie, kim był Tadeusz Kościuszko. Zna datę insurekcji kościuszkowskiej. Wymienia przyczyny i skutki wojen polskotureckich. Rozpoznaje na ilustracji pałac w Wilanowie wskazuje bryłę pałacu i ogród. Uczeń wymienia osiągnięcia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w dziedzinie kultury. Wie, kim był Marcello Bacciarelli i Canaletto. Rozpoznaje na ilustracji pałac Na Wodzie w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Wie, co to są oświecenie i klasycyzm. Uczeń zna datę I rozbioru. Wymienia przyczyny I rozbioru i zwołania Sejmu Czteroletniego. Wymienia najważniejsze reformy wprowadzone na mocy Konstytucji 3 maja. Uczeń zna datę i przyczynę II rozbioru Rzeczpospolitej. Wie, co to są insurekcja i kosynierzy. Potrafi objaśnić określenie Lew Lechistanu. Na podstawie planu opowiada o przebiegu bitwy pod Wiedniem. Wie, co to jest Wersal. Uczeń wie, kim byli Ignacy Krasicki i Grzegorz Piramowicz. Wie, w jakim celu powołano Komisję Edukacji Narodowej. Wie, co to są Szkoła Rycerska i Collegium Nobilium. Uczeń potrafi wskazać na mapie ziemie zabrane Rzeczpospolitej w I rozbiorze. Wie, co Sejm Czteroletni uchwalił z sprawie mieszczan i dlaczego. Wie, dlaczego 3 maja obchodzone jest w Polsce święto narodowe. Uczeń potrafi wyjaśnić, dlaczego Kościuszkę nazywamy bohaterem dwóch narodów. Opowiada o bitwie pod wojsk polskich w bitwie pod Wiedniem. Uczeń znajduje analogie między kulturą polską i europejską. Uczeń samodzielnie dokonuje oceny postanowień Konstytucji 3 maja. Uczeń potrafi dokonać oceny insurekcji kościuszkowskiej wskazać jej mocne i słabe strony. Temat spoza Upadek I Rzeczpospolitej Upadek I Rzeczpospolitej Temat spoza 20

Udekorować zasłużonych* naczelnik powstania, kosynierzy, III rozbiór. 35. Upadek Rzeczpospolitej Zagadnienia upadek państwa, rozbiory, granice rozbiorowe. 36. Sprawdzian 5. Lekcja powtórzeniowa Uczeń zna datę III rozbioru Polski. Uczeń wymienia przyczyny upadku Rzeczpospolitej. Wie, co to są abdykacja i anarchia. Racławicami. Uczeń wskazuje na mapie ziemie zagarnięte w kolejnych rozbiorach przez poszczególne państwa. Wie, czym był i jest Order Virtuti Militari*. Wie, jakie znaczenie miało i ma przyznawanie orderów (podaje przykłady różnych polskich odznaczeń)*. Uczeń zastanawia się, czy i w jaki sposób można było uniknąć rozbiorów. Upadek I Rzeczpospolitej Wymagania na poszczególne oceny. Klasa 6 21

WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA KLASY VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ według programu Wczoraj i dziś autorstwa dra Tomasza Maćkowskiego (dostosowane do podręcznika o tym samym tytule, którego autorem jest dr Grzegorz Wojciechowski) Badana czynność uczniów I. Walka o odzyskanie niepodległości Poziomy wymagań 2 3 4 5 6 - wie, że Mazurek Dąbrowskiego jest jednym z polskich symboli narodowych - wymienia wydarzenia z historii Polski, do których nawiązuje tekst Mazurka Dąbrowskiego - wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja, emigracja - rozumie, w jakim celu powstały Legiony Polskie - tłumaczy, kim był Józef Wybicki - wie, czym była rewolucja francuska - prezentuje postać Napoleona Bonapartego - podaje datę powstania Księstwa Warszawskiego - wie, jak zmieniały się granice Księstwa Warszawskiego - wyjaśnia, dlaczego Księstwo Warszawskie przestało istnieć Wiadomości - opowiada o zasługach księcia Józefa Poniatowskiego - omawia teorie na temat przyczyny śmierci Napoleona Bonapartego - podaje datę wybuchu powstania listopadowego - wyjaśnia znaczenie terminów: represje, konfiskata - zna najważniejsze wydarzenia z okresu wojny polsko-rosyjskiej w 1831 roku - wie, że podczas powstania listopadowego sejm podjął uchwałę o barwach narodowych - tłumaczy, jakie decyzje dotyczące ziem polskich podjęto na kongresie wiedeńskim - wymienia miejsca najważniejszych bitew stoczonych podczas powstania 22

listopadowego - tłumaczy, dlaczego Dzień Podchorążego przypada 29 listopada - podaje imiona i nazwiska wybitnych Polaków, którzy wyemigrowali po klęsce powstania listopadowego oraz w czasach późniejszych - wie, czym była Wielka Emigracja - wymienia wybitnych Polaków żyjących współcześnie na emigracji - wyjaśnia znaczenie terminów: romantyzm, emisariusz - wie, co wydarzyło się w Europie w 1848 roku - podaje datę wybuchu powstania styczniowego i określa czas trwania tego zrywu - przedstawia cele, jakie przyświecały powstańcom listopadowym i styczniowym - tłumaczy, na czym polegała walka partyzancka - podaje przykłady represji zastosowanych wobec Polaków po klęsce powstań narodowych - wyjaśnia znaczenie terminów: manifestacja, branka, katorga - wymienia przyczyny manifestacji patriotycznych Polaków w 1861 roku - wie, kim był Romuald Traugutt - zaznacza na osi czasu daty: 1795, 1797, 1807 - tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, na czym polegała rola gen. Jana Henryka Dąbrowskiego w tworzeniu Legionów Polskich - interpretuje tekst Mazurka Dąbrowskiego - ocenia, jakie znaczenie dla dążeń niepodległościowych Polaków miała klęska Napoleona w wojnie z państwami zaborczymi Umiejętności - wymienia elementy narodowe w umundurowaniu polskich legionistów - zaznacza na osi czasu okresy trwania powstań: listopadowego i styczniowego - wskazuje na mapie miejsca ważniejszych bitew stoczonych w trakcie powstania listopadowego i styczniowego - wymienia przyczyny i skutki powstania listopadowego - określa, dlaczego powstanie listopadowe zakończyło się klęską - opowiada o represjach stosowanych wobec Polaków przez władze carskie po 23

upadku powstań narodowych - ocenia, czy decyzja o zorganizowaniu powstania listopadowego była słuszna - omawia na podstawie zebranych informacji zasługi Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza i Heleny Modrzejewskiej dla kultury polskiej - rozpoznaje najważniejsze cechy utworów romantycznych - charakteryzuje sposób walki w czasie powstania styczniowego - wyjaśnia sens tekstu pieśni Boże, coś Polskę - opowiada o funkcjonowaniu państwa podziemnego w okresie powstania styczniowego - wskazuje na mapie obszary, na których podczas powstania styczniowego toczyły się walki partyzanckie - porównuje powstanie listopadowe ze styczniowym II. Pod zaborami 2 3 4 5 6 - wyjaśnia znaczenie terminów: rusyfikacja, germanizacja - omawia zasługi Bolesława Prusa, Henryka Sienkiewicza, Stanisława Wyspiańskiego, Jana Matejki, Stanisława Moniuszki oraz Heleny Modrzejewskiej dla rozwoju polskiej kultury - zna przyczyny wybuchu strajku polskich dzieci we Wrześni - tłumaczy, czym były rugi pruskie - wie, jaką rolę odegrał Michał Drzymała w walce z germanizacją Wiadomości - wymienia sposoby walki Polaków z germanizacją i rusyfikacją - wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja przemysłowa, fabryka, manufaktura, maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf - opisuje warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce - podaje przyczyny emigracji zarobkowej Polaków w XIX wieku - wie, w jaki sposób XIX-wieczni robotnicy walczyli o swoje prawa - zna zasługi Hipolita Cegielskiego dla rozwoju gospodarczego ziem polskich w XIX wieku - wymienia dokonania Marii Skłodowskiej-Curie 24

- omawia zasługi Ignacego Łukasiewicza dla rozwoju polskiego przemysłu naftowego - podaje daty: otwarcia pierwszej linii kolejowej, skonstruowania telefonu przez Aleksandra Grahama Bella, wynalezienia żarówki przez Tomasza Edisona - wymienia odkrycia dokonane przez Ludwika Pasteura i Wilhelma Roentgena - zaznacza na osi czasu datę strajku polskich dzieci we Wrześni - opowiada na podstawie tekstu źródłowego o prześladowaniach polskich uczniów w zaborze rosyjskim - omawia na podstawie zebranych informacji rozwój polskiej kultury pod zaborami - wyjaśnia, na czym polega symboliczne znaczenie postawy Michała Drzymały oraz strajku dzieci we Wrześni - porównuje współczesne szkoły z tymi działającymi pod zaborami - charakteryzuje sytuację Polaków w poszczególnych zaborach - rozróżnia rzemieślnicze i fabryczne formy produkcji przemysłowej - pokazuje na mapie najbardziej uprzemysłowione miasta na ziemiach polskich Umiejętności - wskazuje na mapie świata państwa, do których Polacy najczęściej emigrowali z przyczyn ekonomicznych - wymienia przyczyny i skutki zastosowania maszyny parowej w przemyśle i transporcie - omawia proces uprzemysłowienia w XIX wieku - rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową - przedstawia znaczenie Łodzi we współczesnej Polsce - porównuje sposoby podróżowania w XIX i XXI wieku - charakteryzuje życie w mieście pod koniec XIX stulecia - ocenia, które spośród XIX-wiecznych wynalazków wywarły największy wpływ na życie mieszkańców miast - opowiada o życiu i osiągnięciach Marii Skłodowskiej-Curie III. Odrodzenie państwa polskiego 2 3 4 5 6 Wiadomości - podaje daty wybuchu I wojny światowej i jej zakończenia 25

- wyjaśnia znaczenie terminów: państwa centralne, ententa, traktat wersalski, front - wie, kim byli bolszewicy - wymienia społeczne i gospodarcze skutki I wojny światowej - omawia zasługi postaci, które przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego - wskazuje, które wydarzenie z historii Polski upamiętnia się podczas Narodowego Święta Niepodległości - podaje datę Bitwy Warszawskiej - wie, kogo nazywa się Orlętami Lwowskimi - wymienia czynniki, które zadecydowały o odzyskaniu niepodległości przez Polskę - wyjaśnia, w jakich okolicznościach Polacy odbudowywali swoje państwo po zakończeniu I wojny światowej - wymienia postanowienia traktatu wersalskiego dotyczące sprawy polskiej - omawia proces kształtowania się granic II Rzeczypospolitej oraz wymienia wydarzenia, które zadecydowały o zasięgu terytorialnym Polski - wyjaśnia znaczenie terminów: plebiscyt, Wolne Miasto Gdańsk - tłumaczy, w jakim celu powołano Ligę Narodów - opowiada o działalności szpiegów na terytorium Wolnego Miasta Gdańska - zna oficjalną nazwę państwa polskiego w latach 1918 1939 - wyjaśnia znaczenie terminów: parlament, partia, opozycja - tłumaczy, na czym polegał ustrój utrwalony w Polsce przez konstytucję z 1921 roku - wskazuje na wielonarodowy charakter społeczeństwa II Rzeczypospolitej - wymienia mniejszości narodowe i religijne, które zamieszkiwały II Rzeczpospolitą - omawia trudności, z którymi zmagała się odrodzona Rzeczpospolita - wyjaśnia, jakie były zasługi Eugeniusza Kwiatkowskiego dla rozwoju polskiej gospodarki 26

- tłumaczy, jakie znaczenie dla II Rzeczypospolitej miała budowa portu w Gdyni oraz utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego - wymienia najważniejsze kulturalne i sportowe osiągnięcia II Rzeczypospolitej - określa, jaką rolę we współczesnej Polsce odgrywa Gdynia - zaznacza na osi czasu daty: 1914, 1918 - odnajduje na mapie państwa centralne oraz kraje należące do ententy - wskazuje na mapie Europy obszary, na których toczyły działania wojenne podczas I wojny światowej Umiejętności - rozpoznaje nowe rodzaje broni, które zastosowano w trakcie wojny 1914 1918 - określa przyczyny i skutki wydarzeń w Rosji w 1917 roku - porównuje sytuację we współczesnej Europie z sytuacją, która panowała na kontynencie europejskim na początku XX wieku - zaznacza na osi czasu datę 11 listopada 1918 roku - odszukuje informacje o zasługach Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego dla państwa polskiego - porównuje koncepcje Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego dotyczące odzyskania niepodległości przez Polskę - opisuje na podstawie tekstu źródłowego nastroje Polaków w pierwszych dniach wolności - ocenia, jaki wpływ na odzyskanie niepodległości przez Polskę miał wybuch konfliktu między państwami zaborczymi - zaznacza na osi czasu okresy trwania powstania wielkopolskiego i III powstania śląskiego oraz datę Bitwy Warszawskiej - omawia, jak kształtowały się granice Polski w latach 1918 1922, oraz wskazuje na mapie najważniejsze zmiany terytorialne - ocenia znaczenie zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej dla odrodzonej Rzeczypospolitej - wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów - zaznacza na osi czasu daty: uchwalenia konstytucji marcowej, wyboru Gabriela Narutowicza na prezydenta oraz zamachu majowego - określa na podstawie mapy, jakie obszary II Rzeczypospolitej zamieszkiwali 27

przedstawiciele poszczególnych mniejszości narodowych i religijnych - wymienia przyczyny i skutki zamachu majowego - charakteryzuje warstwy społeczne II Rzeczypospolitej - opowiada o problemach i sukcesach gospodarczych II Rzeczypospolitej - wskazuje na mapie najważniejsze ośrodki przemysłowe w międzywojennej Polsce - omawia na podstawie zebranych informacji sytuację gospodarczą swojego regionu w okresie międzywojennym - prezentuje postać Józefa Piłsudskiego IV. Świat między wojnami 2 3 4 5 6 - wymienia najważniejsze zmiany terytorialne, jakie dokonały się w Europie po I wojnie światowej - prezentuje dokonania Charlesa Lindbergha, Aleksandra Fleminga oraz Alberta Einsteina - wyjaśnia znaczenie terminów: penicylina, jazz, film animowany - tłumaczy, jak rozwój nauki i techniki wpłynął na codzienne życie ludzi w okresie międzywojennym - rozwija skrót ZSRR - omawia metody sprawowania władzy, które stosował Józef Stalin Wiadomości - wyjaśnia znaczenie terminów: totalitaryzm, propaganda, łagier - wie, kim był Adolf Hitler i jakie były jego poglądy - tłumaczy znaczenie terminów: nazizm, rasizm, obóz koncentracyjny, Hitlerjugend, ograniczenie praw obywatelskich, III Rzesza - rozumie, dlaczego nazistom udało się zdobyć władzę w Niemczech - wyjaśnia, w jaki sposób Adolf Hitler umacniał swoją władzę - wie, dlaczego we współczesnym świecie walczy się z rasizmem - omawia metody kształtowania nowego człowieka, które wykorzystywano w Związku Radzieckim i w nazistowskich Niemczech - wymienia żądania wysuwane przez Hitlera wobec Polski pod koniec 1938 roku 28

- podaje datę zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow i tłumaczy, czego dotyczył ten dokument - wyjaśnia, w jaki sposób Hitler łamał postanowienia traktatu wersalskiego - rozumie, jakie zagrożenie dla Rzeczypospolitej wynikało z zawarcia przez Niemcy i ZSRR paktu Ribbentrop-Mołotow - tłumaczy, kim był Józef Beck - wyjaśnia, dlaczego współcześnie funkcjonują organizacje międzynarodowe strzegące pokoju - zaznacza na osi czasu datę podpisania traktatu wersalskiego - wskazuje na mapie miejsce podpisania traktatu wersalskiego oraz państwa, które powstały w Europie po I wojnie światowej - ocenia znaczenie odkrycia dokonanego przez Aleksandra Fleminga dla rozwoju medycyny - tworzy historyjkę obrazkową przedstawiającą jeden dzień z życia człowieka w epoce międzywojennej Umiejętności - zaznacza na osi czasu daty: 1922, 1932 - ocenia sposób sprawowania władzy przez Józefa Stalina - opisuje na podstawie tekstu źródłowego warunki panujące w łagrach - przedstawia Koreę Północną jako przykład współczesnego państwa totalitarnego - porównuje sposób sprawowania władzy w państwie totalitarnym z rządami w kraju demokratycznym - omawia na podstawie tekstu źródłowego, w jaki sposób prześladowano Żydów w nazistowskich Niemczech - uzasadnia konieczność walki z rasizmem we współczesnym świecie - zaznacza na osi czasu datę 23 sierpnia 1939 roku - wskazuje na mapie państwa, które w okresie międzywojennym padły ofiarą zaborczej polityki nazistowskich Niemiec - tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, jakie było stanowisko Polski wobec żądań, które wysunął Hitler w 1939 roku - umieszcza na osi czasu daty przyłączenia Austrii do III Rzeszy oraz rozbioru Czechosłowacji 29

- ocenia stanowisko polskich władz wobec żądań hitlerowskich Niemiec - wyjaśnia, dlaczego pakt Ribbentrop-Mołotow jest nazywany IV rozbiorem Polski - opowiada o życiu i dokonaniach Aleksandra Fleminga V. II wojna światowa 2 3 4 5 6 - podaje daty wybuchu II wojny światowej oraz ataku ZSRR na Polskę - wymienia ważne wydarzenia, które rozegrały się podczas kampanii wrześniowej: obronę półwyspu Westerplatte, obronę Poczty Polskiej w Gdańsku, bitwę nad Bzurą - wyjaśnia znaczenie terminów: kampania wrześniowa, wojna totalna, internowanie, Korpus Ochrony Pogranicza - wie, kim byli: Władysław Raczkiewicz, gen. Władysław Sikorski, gen. Franciszek Kleeberg, mjr Henryk Dobrzański Hubal, Stefan Starzyński - tłumaczy, w jaki sposób współcześnie upamiętnia się bohaterstwo polskich żołnierzy walczących w kampanii wrześniowej - podaje daty ataku III Rzeszy na ZSRR oraz agresji Japonii na Stany Zjednoczone - wyjaśnia znaczenie terminów: inwazja, państwa osi, alianci, koalicja antyhitlerowska, Pearl Harbor Wiadomości - wymienia najważniejsze działania wojenne prowadzone w Europie w latach 1940 1942 - opowiada o działaniach wojennych prowadzonych na Dalekim Wschodzie - tłumaczy, jakie znaczenie dla współczesnych Amerykanów ma Pearl Harbor - podaje miejsca i daty najważniejszych bitew II wojny światowej, w których brały udział polskie formacje wojskowe - wyjaśnia, kim byli: gen. Stanisław Sosabowski, gen. Władysław Anders, gen. Stanisław Maczek, gen. Zygmunt Berling - podaje dokładną datę zakończenia II wojny światowej w Europie - wie, co wydarzyło się w 1945 roku w Hiroszimie i Nagasaki - określa, kiedy zakończyła się II wojna światowa na Dalekim Wschodzie - wyjaśnia znaczenie terminów: Polskie Państwo Podziemne, Armia Krajowa, powstanie warszawskie, sabotaż, mały sabotaż 30