Komunikacja z chorym Raport Październik 2012
Informacje o badaniu 2 Inicjator badania Partnerzy Metoda Próba Czas badania Cel badania Fundacja Hospicyjna (www.fundacjahospicyjna.pl) PBS sp. z o.o. (www.pbs.pl) przygotowanie kwestionariusza i raportu z badania Research Now (www.researchnow.com) realizacja badania CAWI CAWI (wywiady przeprowadzone on-line z uczestnikami panelu badawczego firmy Research Now) 1308 pełnoletnich internautów, którzy w ciągu ostatnich 3 lat przeprowadzili z lekarzem lub lekarką rozmowę na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia (np. ciąży, ciężkiej choroby, wypadku, śmierci) swojego lub swoich bliskich Wrzesień 2012 Uzyskanie wiedzy na temat postrzegania jakości komunikacji między lekarzem i pielęgniarką a pacjentem i jego bliskimi
Główne wnioski z badania 3 Uwaga metodologiczna: Jeśli nie zaznaczono inaczej, badani wypowiadali się na temat najważniejszej w ciągu ostatnich 3 lat rozmowy z lekarzem na temat ciąży, choroby, skutków wypadku lub śmierci. W przypadku pytań dotyczących satysfakcji z różnych aspektów komunikacji zastosowano skalę od 1 ( zdecydowanie niezadowolony ) do 10 ( zdecydowanie zadowolony ), która następnie została zredukowana do odpowiedzi: niezadowolony (1-4), ani zadowolony, ani niezadowolony (5-6) i zadowolony (7-10). W taki sam sposób uproszczono odpowiedzi na pytanie o stosunek do różnych twierdzeń dotyczących komunikacji lekarzy i pielęgniarek z chorymi i ich bliskimi. Rozmowa z lekarzem Ogólnie rzecz biorąc, ponad połowa internautów, którzy w ostatnich latach przeprowadzali z lekarzami trudne rozmowy na temat zdrowia swojego lub swoich bliskich jest zadowolona z tego, w jaki sposób lekarze i pielęgniarki komunikowali się z nimi podczas najważniejszej rozmowy tego rodzaju. Co piąty badany wyraził jednak niezadowolenie z tej rozmowy. Szczegółowa analiza statystyczna wykazała, że największy wpływ na zadowolenie z tej komunikacji ma udzielanie przez lekarza jednoznacznych wskazówek dotyczących pacjenta i ich bliskich. Drugim ważnym aspektem jest koncentracja uwagi na rozmówcy, a w dalszej kolejności: kultura osobista lekarza, życzliwość wobec pacjenta lub jego bliskich i używanie zrozumiałego słownictwa. Na zadowolenie z komunikacji z lekarzem nie ma wpływu płeć ani wiek lekarza. Nie mają też większego znaczenia cechy badanych (choć w nieco mniejszym stopniu zadowoleni z tej komunikacji są mieszkańcy największych miast). Nieduże różnice wystąpiły natomiast w porównaniu rozmów na różne tematy rozmowy na temat ciąży i porodu zostały ocenione lepiej niż rozmowy na temat ciężkiej choroby, skutków wypadku lub śmierci. Choć podczas omawianych rozmów z lekarzami częstsze były sytuacje pozytywne (np. wyjaśnianie wątpliwości, podmiotowe traktowanie pacjenta lub jego bliskiego, upewnianie się, czy rozumie on wypowiedzi lekarza), to zdarzały się też sytuacje niepożądane. Co piąty badany spotkał się z protekcjonalnym traktowaniem przez lekarzy, tyle samo osób prowadziło rozmowę w towarzystwie osób postronnych, a co siódma osoba odniosła wrażenie, że lekarz lub lekarka lekceważy jej obawy. Spośród osób, które po rozmowie z lekarzem czuły się w pełni poinformowane, tylko 1 na 50 (2%) nie zastosowała się do zaleceń lekarza. U osób, które odczuły pewien niedosyt informacji, niestosujących się do zaleceń lekarza było 6 razy więcej (12%).
Główne wnioski z badania 4 Rozmowa z pielęgniarką Co czwarty badany przy okazji omawianej rozmowy z lekarzem rozmawiał także z pielęgniarką lub położną. Zadowolenie z komunikacji z pielęgniarkami i położnymi było jeszcze większe niż w przypadku rozmów z lekarzami i wyraziło je 2/3 badanych. Pielęgniarki i położne wywarły na swoich rozmówcach lepsze wrażenie niż lekarze i zdecydowanie częściej były określane jako wyrażające się jasno, przyjazne, empatyczne, dające jednoznaczne rady i cierpliwe. Na zadowolenie z rozmowy z pielęgniarką największe znaczenie ma życzliwość wobec pacjentów i ich bliskich, a w dalszej kolejności szacunek dla rozmówcy oraz udzielanie jednoznacznych wskazówek dotyczących pacjenta lub jego bliskich. Oznacza to, że pozamedyczne aspekty komunikacji z chorym mają większe znaczenie w przypadku pielęgniarek i położnych niż lekarzy, od których oczekuje się przede wszystkim konkretnych rad i wskazówek. Co druga osoba, która przy okazji ważnej rozmowy z lekarzem rozmawiała też z pielęgniarką lub położną uznała, że dzięki pielęgniarce lub położnej zrozumiała więcej z tego, co powiedział jej lekarz. 4 na 10 rozmówców pielęgniarek lub położnych stwierdziło też, że od swoich rozmówczyń uzyskało ważne informacje, które nie pojawiły się podczas rozmowy z lekarzem. Opinie i deklaracje Choć zdecydowana większość badanych twierdzi, że w sytuacji niezrozumienia lekarza poprosiłaby go o dodatkowe wyjaśnienia, to co czwarty badany przyznał, że wyjaśnienia słów lekarza szukałby samodzielnie (np. w Internecie, prasie lub książkach). Około połowy badanych deklaruje, że w pełni ufa opiekującym się nimi lekarzom i pielęgniarkom. Tyle samo osób jest w bardzo zadowolona ze sposobu, w jaki lekarze i pielęgniarki rozmawiają z nimi na temat zdrowia ich samych i ich bliskich. Mimo to 7 z 10 respondentów uważa, że lekarze i pielęgniarki mogliby znacznie lepiej komunikować się ze swoimi pacjentami i ich rodzinami.
Charakter rozmowy z lekarzem 5 październik 2012 W ciągu wywiadu interesować nas będą Pana/-i doświadczenia podczas takiej rozmowy z lekarzem, która dotyczyła najpoważniejszych kwestii dotyczących Pana/-i lub Pana/-i bliskich (np. ciąży, porodu, poważnej choroby, wypadku, śmierci). Czy w ciągu ostatnich lat odbył(a) Pan(i) choć jedną taką rozmowę z lekarzem lub lekarką? Jakiej sytuacji dotyczyła ta rozmowa? Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
Zadowolenie z rozmowy z lekarzem 6 październik 2012 Na ile jest Pan(i) ogólnie zadowolony/-a z tego, w jaki sposób lekarz lub lekarka prowadził(a) z Panem/ią tę rozmowę? A na ile jest Pan(i) zadowolony/-a z poszczególnych aspektów tej rozmowy? Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
Zdarzenia podczas rozmowy z lekarzem 7 październik 2012 Czy podczas tej rozmowy wystąpiły którekolwiek z poniższych sytuacji? Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
Wrażenia z rozmowy z lekarzem 8 październik 2012 Proszę wskazać określenia, które najlepiej określają, jaki był lekarz/jaka była lekarka podczas rozmowy, której dotyczy ten wywiad Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
październik 2012 Zadowolenie z rozmowy z pielęgniarką lub położną 9 Na ile jest Pan(i) ogólnie zadowolony/-a z tego, w jaki sposób lekarz lub lekarka prowadził(a) z Panem/ią tę rozmowę? A na ile jest Pan(i) zadowolony/-a z poszczególnych aspektów tej rozmowy? Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
październik 2012 Zdarzenia podczas rozmowy z pielęgniarką lub położną 10 Czy podczas tej rozmowy wystąpiły którekolwiek z poniższych sytuacji? Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z pielęgniarką lub położną na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=337)
październik 2012 Wrażenia z rozmowy z pielęgniarką lub położną 11 Proszę wskazać określenia, które najlepiej określają, jaki był lekarz/jaka była lekarka podczas rozmowy, której dotyczy ten wywiad Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z pielęgniarką lub położną na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=337)
Rozmowa z pielęgniarką jako uzupełnienie rozmowy z lekarzem 12 październik 2012 Czy dzięki rozmowie z pielęgniarką lub położną zrozumiał(a) Pan(i) więcej z tego, co powiedział(a) Panu/-i lekarz/lekarka? 54% Czy pielęgniarka lub położna udzieliła Panu/-i istotnych informacji, których nie uzyskał(a) Pan(i) podczas rozmowy z lekarzem/lekarką? 44% Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z pielęgniarką lub położną na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=337)
październik 2012 Wrażenia z rozmowy z pielęgniarką/położną i lekarzem 13 Proszę wskazać określenia, które najlepiej określają, jaki był lekarz/jaka była pielęgniarka lub położna podczas rozmowy, której dotyczy ten wywiad. Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem (n=1308) i pielęgniarką lub położną (n=337) na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich
Poczucie bycia poinformowanym a stosowanie się do zaleceń lekarza 14 październik 2012 Czy po tej rozmowie czuł(a) się Pan(i) w pełni poinformowany/-a co do istotnych dla Pana/-i kwestii? n=903 n=405 Komunikacja z chorym i jego bliskimi badanie PBS i Research Now dla Fundacji Hospicyjnej Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
Zachowanie w przypadku problemów ze zrozumieniem lekarza 15 październik 2012 Załóżmy, że podczas rozmowy z lekarzem na temat bardzo ważny dla zdrowia Pana/-i lub bliskiej Panu/-i osoby, lekarz powiedziałby coś, czego w pełni by Pan(i) nie zrozumiał(a). Jak Pan(i) myśli, co najprawdopodobniej zrobił(a)by Pan(i) w takiej sytuacji? Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
październik 2012 Opinie na temat komunikacji z lekarzami, pielęgniarkami i położnymi 16 Wziąwszy pod uwagę ogół Pana/-i doświadczeń w komunikacji z lekarzami i pielęgniarkami proszę określić, czy zgadza się Pan(i) z poniższymi twierdzeniami: Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
Komunikacja z chorym i jego bliskimi badanie PBS i Research Now dla Fundacji Hospicyjnej Charakterystyka badanych 17 październik 2012 Płeć Wykształcenie Sytuacja zawodowa Wiek Miejsce zamieszkania Próba: internauci, którzy w ciągu ostatnich 3 lat rozmawiali z lekarzem na temat najpoważniejszych kwestii dotyczących zdrowia ich samych lub ich bliskich (n=1308)
Kontakt 18 październik 2012 Jolanta Leśniewska, Fundacja Hospicyjna tel. 668 450 739 e-mail: j.lesniewska@hospicja.pl Piotr Kławsiuć, PBS tel. 506 008 632 e-mail: piotr.klawsiuc@pbs.pl Patrycja Reinhart, Research Now tel. : +49 0811 998776 813 e-mail: preinhart@researchnow.com