WYKORZYSTANIE NIEKTÓRYCH HERBICYDÓW DO REGULACJI ZACHWASZCZENIA PLANTACJI SALIX VIMINALIS (L.)

Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (4) 2007 WYKORZYSTANIE NIEKTÓRYCH HERBICYDÓW DO REGULACJI ZACHWASZCZENIA PLANTACJI SALIX VIMINALIS (L.) TOMASZ SEKUTOWSKI, JÓZEF ROLA, HENRYKA ROLA, MAREK BADOWSKI Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli Orzechowa 6, 50-540 Wrocław t.sekutowski@iung.wroclaw.pl I. WSTĘP Bioenergia uzyskiwana z szybko rosnących gatunków wierzby staje się dochodowym kierunkiem produkcji rolniczej w wielu krajach Europy Zachodniej (np. w Szwecji, Danii, Niemczech). Natomiast w Polsce jeszcze do niedawna głównym kierunkiem wykorzystania wikliny była produkcja masy celulozowej, sklejki, płyt wiórowych czy wyrobów plecionkarskich (Eriksson 988; Szczukowski i wsp. 2004b; Dubas i Tomczyk 2005). Od kilku lat również w Polsce wskazuje się na możliwość wykorzystania biomasy wierzby jako paliwa stałego (zrębki, pelety czy brykiety) do wytwarzania energii cieplnej (Gradziuk i wsp. 2003; Szczukowski i wsp. 2004a). Produkcja prawidłowo założonej plantacji powinna trwać (co najmniej) 5 lat z możliwością pozyskiwania 0 5 ton suchej masy drewna w przeliczeniu na ha rocznie. Z plantacji założonych w korzystnych warunkach glebowo-klimatycznych, Szczukowski i wsp. (2004a) uzyskiwali średnio do 35 t/ha/rok, tj. około 7 t suchej masy. Oczywiście uzyskanie takiego plonu jest możliwe tylko przy prawidłowej agrotechnice. Niestety na nowo zakładanych plantacjach wierzby krzewiastej dużym problemem są pojawiające się chwasty. Ich skład gatunkowy zależy w głównej mierze od dotychczasowego użytkowania pola, warunków glebowych, zasobności glebowego banku w diaspory chwastów oraz sąsiedztwa nowo założonej plantacji. Szczególnym problemem dla plantatorów jest utrzymanie nasadzeń w stanie wolnym od chwastów w pierwszym roku uprawy wierzby. Krytyczny okres to około 4 0 tygodni od momentu posadzenia zrzezów wierzby. Moment ten bardzo dobrze wykorzystują chwasty, które są w stanie całkowicie zahamować wzrost i rozwój wierzby, dlatego zwalczanie ich w tym terminie jest jednym z najważniejszych zabiegów agrotechnicznych (Czerniakowski i Czerniakowski 997; Szczukowski i wsp. 2004b; Dubas i Tomczyk 2005; Rola i wsp. 2006). Ręczne usuwanie chwastów (szczególnie na plantacjach wielkotowarowych) jest bardzo pracochłonne i właściwie nieopłacalne, natomiast mechaniczne eliminowanie chwastów za pomocą różnych narzędzi pielących jest mało skuteczne. Zarejestrowane do tego celu herbicydy, np. Casoron 6,75 GR, Lontrel 300 SL czy Targa Super 05 EC nie są w stanie całkowicie

380 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (4) 2007 zabezpieczyć plantacji, gdyż mają bardzo ograniczone spektrum działania (Czerniakowski 2003; Zalecenia 2004/2005). W tej sytuacji zachodzi konieczność wykonania badań mających na celu rozszerzenie możliwości wykorzystania już zarejestrowanych herbicydów. Podobnie postępują plantatorzy ze Skandynawii (Eriksson 988). Celem badań była ocena wybranych herbicydów pod kątem selektywności i skuteczności działania w odniesieniu do istniejącego stanu i stopnia zachwaszczenia plantacji wierzby krzewiastej. II. MATERIAŁ I METODY Badania polowe obejmują okres dwóch lat (2005 i 2006) prowadzonych na glebie klasy II, 2 kompleksu przydatności rolniczej w miejscowości Pisarzowice, metodą losowanych bloków w 3 powtórzeniach, na poletkach o powierzchni 30 m 2 w jednorocznych nasadzeniach wierzby energetycznej. Każde z doświadczeń było zlokalizowane na 4 oddzielnych pasach. W doświadczeniu badano 22 herbicydy, aplikowane w 4 fazach rozwojowych wierzby krzewiastej: T- do 7 dni po posadzeniu zrzezów wierzby, T-2 w fazie ukazywania się pierwszych liści wierzby, w fazie 2 3 pędów wierzby (6 8 par liści) oraz T-4 w fazie 2 3 pędów wierzby (8 2 par liści). Uwzględnione w badaniach herbicydy są zarejestrowane do regulacji zachwaszczenia różnych upraw rolniczych (Zalecenia 2004/2005). Fitotoksyczność badanych herbicydów oceniano metodą bonitacyjną, 7 oraz 28 dni po każdym zabiegu, określając w skali 9-stopniowej uszkodzenia wierzby w porównaniu do obiektu kontrolnego, gdzie: działania na Salix viminalis; 9 zniszczenie S. viminalis. Stan i stopień zachwaszczenia plantacji oceniano na początku wegetacji metodą ilościową podając gatunek i liczbę chwastów w szt./m 2. Zniszczenie chwastów w procentach ustalono na podstawie analizy szacunkowej zachwaszczenia, wykonanej 3 4 tygodnie po każdym oprysku. Oceny zachwaszczenia wtórnego wykonano metodą analizy agrofitosocjologicznej. W omawianym artykule zastosowano skróty nazw roślin i chwastów: SALVI Salix viminalis, ECHCG Echinochloa crus-galli, ELYRE Elymus repens, ANTAR Anthemis arvensis, AMARE Amaranthus retroflexus, CHEAL Chenopodium album, CAPBP Capsella bursa-pastoris, CIRAR Cirsium arvense, THLAR Thlaspi arvense, STEME Stellaria media, LAMPU Lamium purpureum, POLSS Polygonum ssp., RANRE Ranunculus repens, PLASS Plantago ssp., RORSS Roripa ssp.. Wszystkie obserwacje wykonywano zgodnie z metodyką obowiązującą w doświadczeniach herbologicznych (Domaradzki i wsp. 200). III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Większość badanych herbicydów powodowała uszkodzenia wierzby, które po upływie około 3 4 tygodni ustępowały nie wpływając ujemnie na dalszy jej rozwój (tab., 2, 3). Wyjątek stanowił herbicyd zarejestrowany do odchwaszczania kukurydzy Maister 30 WG, który stosowany w fazie 2 4 pędów wierzby (6 8 par liści) powodował uszkodzenia w postaci chlorozy liści oraz zahamowania wzrostu wierzby przez okres około 2 tygodni od momentu aplikacji (tab. 3).

Wykorzystanie niektórych herbicydów do regulacji... 38 Tabela. Wpływ terminu (T-) stosowania herbicydów na S. viminalis Table. Influence of application date (T-) of herbicides on S. viminalis Obiekt Treatment Dawka na ha Dose per ha Termin stosowania Date of application A 7 uszkodzenia type of injury Fitotoksyczność w skali 9º Phytotoxicity in scale 9º B 28 uszkodzenia type of injury Kontrola Untreated Casoron 70 CS 32,0 l T- 2 Teridox 500 EC 3,0 l T- Grodyl 75 WG 40 g T- Dual Gold 960 EC,3 l T- Tornado 700 SC 5,0 l T- Nimbus 283 SE 3,0 l T- 6 Fuego 500 SC 2,5 l T- Butisan Star 46 SC 3,0 l T- Pronap 400 EC 4,0 l T- 6 Kontakttwin 9 EC 6,0 l T- 3 Fitotoksyczność wrażliwość na herbicyd w skali 9º, gdzie: działania, 9 zniszczenie Phytotoxicity of herbicides in scale 9 where:, 9 heavy damage A 7 7 dni po zastosowaniu herbicydów 7 days after herbicide application B 28 28 dni po zastosowaniu herbicydów 28 days after herbicide application T- 7 dni po posadzeniu 7 days after planting Najlepsze efekty w regulacji zachwaszczenia osiągnięto stosując herbicydy: Casoron 70 CS, Grodyl 75 WG, Dual Gold 960 EC, Nimbus 283 SE oraz Pronap 400 EC w terminie do 7 dni po posadzeniu zrzezów wierzby. Środki te skutecznie eliminowały zarówno gatunki jednoliścienne: E. crus-galli, jak i dwuliścienne: A. arvensis, A. retroflexus, Polygonum sp., Ch. album, T. arvense, S. media i L. purpureum (tab. 4). Zwrócono szczególną uwagę na dwa herbicydy: Nimbus 283 SE i Pronap 400 EC, które stosowane w omawianym terminie powodowały silną chlorozę liści, ustępującą po upływie około 4 tygodni od momentu aplikacji. Bardziej wyraźne symptomy fitotoksycznego działania badanych herbicydów, stwierdzono po zastosowaniu ich w fazie ukazywania się pierwszych liści wierzby. Najbardziej były widoczne po zastosowaniu środków: Betanal Elite 274 EC, Pronap 400 EC i Kontakttwin 9 EC. Spowodowały one również zasychanie i deformacje brzegów blaszki liściowej. Do najskuteczniej

382 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (4) 2007 szych herbicydów w tej fazie rozwojowej wierzby, należy zaliczyć Betanal AM 60 EC, Betanal Elite 274 EC, Torero 500 SC oraz Kontakttwin 9 EC (tab. 5). Tabela 2. Wpływ terminu (T-2) stosowania herbicydów na S. viminalis Table 2. Influence of application date (T-2) of herbicides on S. viminalis Obiekt Treatment Dawka na ha Dose per ha Termin stosowania Date of application A 7 uszkodzenia type of injury Fitotoksyczność w skali 9 o Phytotoxicity in scale 9 o B 28 uszkodzenia type of injury Kontrola Untreated Betanal 60 EC 6,0 l T-2 4 Betanal AM 60 EC 6,0 l T-2 4 Betanal Elite 274 EC 3,0 l T-2 5 Dual 960 EC + Tornado 700 SC,0 l 4,0 l T-2 T-2 Tornado 700 SC 5,0 l T-2 2 Pronap 400 EC 4,0 l T-2 7 Torero 500 SC 6,0 l T-2 3 Kontakttwin 9 EC 6,0 l T-2 5 3,,, A 7 7 dni po zastosowaniu herbicydów 7 days after herbicide application B 28 28 dni po zastosowaniu herbicydów 28 days after herbicide application T-2 po ukazaniu się pierwszych liści first leaves present

Wykorzystanie niektórych herbicydów do regulacji... 383 Tabela 3. Wpływ terminu ( i T-4) stosowania herbicydów na S. viminalis Table 3. Influence of application date ( and T-4) of herbicides on S. viminalis Obiekt Treatment Dawka na ha Dose per ha Termin stosowania Date of application A 7 Fitotoksyczność w skali 9º Phytotoxicity in scale 9 uszkodzenia type of injury B 28 uszkodzenia type of injury Kontrola Untreated Targa Super 5 EC + Lontrel 300 SL Fusilade Forte 50 EC + Safari 50 WG Perenal 04 EC + Betanal 60 EC Pantera 040 EC + Galera 334 SL Maister 30 WG + Actirob 842 EC Pantera 040 EC + Lontrel 300 SL Perenal 04 EC + Torrero 500 SC Pantera 040 EC + Kontakttwin 9 EC,0 l 0,5 l 2,5 l 0,03 kg,25 l 4,0 l,5 l 0,35 l 50 g 2,0 l,5 l 0,5 l,25 l 4,0 l,5 l 4,0 l T-4 T-4 T-4 T-4 T-4 T-4 4 4 2 6 4 6 zahamowanie wzrostu retardation of growth 3, zahamowanie wzrostu retardation of growth A 7 7 dni po zastosowaniu herbicydów 7 days after herbicide application B 28 28 dni po zastosowaniu herbicydów 28 days after herbicide application 2 3 pędy (6 8 par liści) 2 3 shoots (6 8 pairs of leaves), T-4 2 3 pędy (8 0 par liści) 2 3 shoots (8 0 pairs of leaves)

384 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (4) 2007

Wykorzystanie niektórych herbicydów do regulacji... 385

390 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (4) 2007 Natomiast herbicydy stosowane w fazie 2 3 pędów wierzby, a 6 8 par liści czy 8 2 par liści, odznaczały się słabszą skutecznością działania ze względu na zaawansowane fazy rozwojowe chwastów, jak również na ograniczone spektrum niszczenia poszczególnych gatunków (tab. 6). Wyjątek stanowił herbicyd Maister 30 WG, który bardzo dobrze ograniczał wszystkie gatunki chwastów występujące w doświadczeniu. Stwierdzono również obniżoną skuteczność działania niektórych graminicydów takich, jak: Fusilade Forte 50 EC (w momencie łącznego stosowania z Safari 50 WG) oraz Pantera 040 EC w mieszaninie z herbicydem Kontakttwin 9 EC (tab. 6). Wyniki uzyskane podczas prowadzenia doświadczenia potwierdziły dużą przydatność praktycznie wszystkich przebadanych herbicydów w chemicznej regulacji zachwaszczenia plantacji S. viminalis. Ponadto stwierdzono, że jednorazowa aplikacja nie zapewnia utrzymania uprawy S. viminalis w stanie wolnym od chwastów, gdyż po upływie około 8 0 tygodni obserwuje się wtórne zachwaszczenie plantacji oraz następuje kompensacja niektórych gatunków chwastów (tab. 7 9). W dalszej perspektywie rozpoczętych doświadczeń wydaje się rzeczą naturalną przebadanie i wdrożenie odpowiednich systemów chemicznej regulacji zachwaszczenia (zwiększających skuteczność ochrony herbicydowej), podobnych do tych, jakie stosuje się już od wielu lat z dużym powodzeniem w innych uprawach rolniczych (np. w burakach czy warzywach). Wykorzystanie herbicydów w takich systemach może być brane pod uwagę w momencie tworzenia strategii ochrony herbicydowej, zwłaszcza wielkotowarowych plantacji wierzb energetycznych. IV. WNIOSKI. Selektywność dla wierzby oraz skuteczność działania uzależniona jest od terminu aplikacji badanych herbicydów oraz fazy rozwojowej wierzby. 2. Uszkodzenia S. viminalis spowodowane przez niektóre substancje aktywne badanych herbicydów utrzymywały się przez okres około 3 4 tygodni od momentu aplikacji (nie wpływając znacząco na dalszy rozwój wierzby). 3. Zahamowanie wzrostu S. viminalis, utrzymujące się przez okres około 3 miesięcy od daty oprysku, stwierdzono tylko w przypadku stosowania herbicydu Maister 30 WG. 4. Najlepsze efekty w regulacji zachwaszczenia osiągnięto stosując badane herbicydy w terminie do 7 dni po posadzeniu zrzezów wierzby. 5. Jeden zabieg herbicydowy nie zabezpiecza w pełni plantacji S. viminalis przed konkurencją ze strony chwastów. Spowodowane jest to ograniczonym spektrum działania badanych herbicydów, jak również pojawianiem się w przeciągu 8 0 tygodni od momentu aplikacji zachwaszczenia wtórnego. V. LITERATURA Czerniakowski Z.W., Czerniakowski Z. 997. Zastosowanie herbicydów w uprawach wikliny. Wyd. ODR, Kopytniki, 36 ss. Czerniakowski Z.W. 2003. Uwagi i propozycje do zaleceń ochrony wikliny. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 43: 78 8.

Wykorzystanie niektórych herbicydów do regulacji... 39 Dubas J.W., Tomczyk A. 2005. Zakładanie, Pielęgnacja i Ochrona Plantacji Wierzb Energetycznych. Wyd. SGGW, Warszawa, 3 ss. Domaradzki K., Badowski M., Filipiak K., Franek M., Gołębiowska H., Kieloch R., Kucharski M., Rola H., Rola J., Sadowski J., Sekutowski T., Zawerbny T. 200. Metodyka Doświadczeń Biologicznej Oceny Herbicydów, Bioregulatorów i Adiuwantów. Cz.. Doświadczenia Polowe. Wyd. IUNG Puławy, 67 ss. Eriksson S. 988. Postemergence herbicides in Swedish willow stands. Biomass 5 (): 55 66. Gradziuk P., Grzybek A., Kowalczyk K., Kościk B. 2003. Biopaliwa. Wyd. Wieś Jutra Warszawa, 60 ss. Rola J., Sekutowski T., Rola H., Badowski M. 2006. Problem zachwaszczenia plantacji wierzby krzewiastej Salix viminalis. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 46 (): 8 87. Szczukowski S., Tworkowski J., Stolarski M., Przyborowski J. 2004a. Plon biomasy wierzb krzewiastych pozyskiwany z gruntów rolniczych w cyklach jednorocznych. Fragm. Agron. 2 (82): 5 8. Szczukowski S., Tworkowski J., Stolarski M.J. 2004b. Wierzba Energetyczna. Wyd. Plantpress, Kraków, 46 ss. Zalecenia Ochrony Roślin na lata 2004/2005. Cz. II, Rośliny Rolnicze. 2004. Inst. Ochr. Roślin Poznań, 348 ss. TOMASZ SEKUTOWSKI, JÓZEF ROLA, HENRYKA ROLA, MAREK BADOWSKI USING OF SOME HERBICIDES FOR WEED CONTROL IN SALIX VIMINALIS (L.) SUMMARY In the experiment conducted since 2005, 22 herbicides were examined to find out the possibilities of their use in Salix viminalis plantations. Observations showed that selectivity and effectiveness of particular herbicides depended on the aplication date and plant development stages of S. viminalis. The best effects on weed control was achieved using herbicides 7 days after planting of S. viminalis. Key words: Salix viminalis, weed control, phytotoxicity, herbicides