PROBLEM ZACHWASZCZENIA PLANTACJI WIERZBY KRZEWIASTEJ SALIX VIMINALIS

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 () 006 PROBLEM ZACHASZCZENA PLANTACJ ERZBY KRZEASTEJ SALX VMNALS JÓZEF ROLA, TOMASZ SEKUTOSK, HENRYKA ROLA, MAREK BADOSK nstytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy nstytut Badawczy w Puławach Zakład Ekologii i Zwalczania Chwastów Orzechowa 6, rocław t.sekutowski@iungwr.neostrada.pl. STĘP Zainteresowanie uprawą wierzby krzewiastej (Salix viminalis) na terenach wiejskich dla celów energetycznych z każdym rokiem wzrasta. ielu rolników posiadających gospodarstwa położone na glebach o niskiej wydajności towarowej lub na obszarach okresowo podtapianych liczy na to, że założenie plantacji wierzby może być szansą na poprawienie ich sytuacji ekonomicznej (Stolarski i wsp. 00; Szczukowski i wsp. 00; Szczukowski i wsp. 00). Niestety w pierwszym roku na zakładanych plantacjach wierzby krzewiastej dużym problemem są występujące zbiorowiska chwastów. ch różnorodność gatunkowa uzależniona jest od regionu kraju i dotychczasowego użytkowania siedliska (użytki zielone, ugory, odłogi, pola uprawne). Krytycznym okresem są pierwsze (3 6) tygodnie po posadzeniu zrzezów wierzby, w których szybko rosnące chwasty mogą całkowicie zahamować wzrost i rozwój tej rośliny (Dubas i Tomczyk 005; Szczukowski i wsp. 00). tej sytuacji zachodzi konieczność udostępniania plantatorom szerokiego asortymentu herbicydów umożliwiających selektywne i skuteczne odchwaszczanie nasadzeń wierzby. Biorąc pod uwagę fakt, że na rynku krajowym dostępny jest duży asortyment herbicydów przydatnych do regulacji zachwaszczenia upraw rolniczych i warzyw, można przyjąć, że niektóre z nich będą selektywne i dla wierzby. Kierując się tą przesłanką w Zakładzie Ekologii i Zwalczania Chwastów nstytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego nstytutu Badawczego we rocławiu, rozpoczęto cykl doświadczeń polowych, których celem jest ustalenie wrażliwości wierzby krzewiastej i jej klonów na substancje aktywne herbicydów stosowanych w uprawach rzepaku, buraków czy strączkowych. stępne wyniki badań przedstawiono w niniejszym opracowaniu.. MATERAŁ METODY Doświadczenie zlokalizowano na polu uprawnym przyległym do brzegów rzeki Odry w gospodarstwie szkółkarskim inż. K. Kulasa w Pisarzowicach koło Brzegu Opol-

2 8 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 () 006 skiego. Założono je w roku 005, na madzie rzecznej brunatnej średniej, metodą losowanych bloków i wydzielono na nim poletka o powierzchni 30 m w 3 powtórzeniach. Na każdym poletku w dniu 3 maja 005 roku wysadzono zrzezy 9 odmian (klonów) Salix viminalis hodowli dr J.. Dubasa to jest: 047, 056, 05, 56, 054, 033, 03, 03 i Dora (która jest zarejestrowana jako odmiana). doświadczeniu sprawdzono fitotoksyczność dla S. viminalis 3 herbicydów (w tym 4 graminicydów). Są one w Polsce zarejestrowane (za wyjątkiem dwóch herbicydów: Katana 50 G fluzalfuron 50 g/l i Flexidor 500 SC izoksaben 500 g/l) do odchwaszczania upraw rolniczych i warzyw (Zalecenia ochrony roślin 003). Stosowano je w maksymalnych zalecanych dawkach i terminach: T-0 = przed posadzeniem zrzezów, T- = 3 dni po posadzeniu zrzezów, T- = po ukazaniu się pierwszych liści wierzby, T-3 = w fazie 3 pędów wierzby (6 8 par liści), T-4 = w fazie 3 pędów wierzby (8 0 par liści). badanych herbicydów dla S. viminalis oceniano metodą bonitacyjną po 7 i 8 dniach od ich za, określając w skali 9 zmiany morfologiczne oraz wzrost roślin poszczególnych klonów w porównaniu do nie traktowanych herbicydami, zgodnie z metodyką obowiązującą w doświadczeniach herbologicznych (Domaradzki i wsp. 00). Ponadto, ustalono stopień krzewienia się wierzby, a przed końcem wegetacji określono wysokość jej pędów. Chwasty występujące na kontroli oraz te, które nie zostały zniszczone przez herbicydy po 4 5 tygodniach od momentu ich za, usuwano ręcznie ( 3 razy w sezonie wegetacyjnym), a międzyrzędzia spulchniano dwukrotnie agregatem uprawowym. yniki badań (liczby pędów i wysokości) obliczono statystycznie stosując analizę wariancji na poziomie istotności NR = 0,05.. YNK CH OMÓENE ykonane analizy fitotoksyczności nie wykazały dużych różnic w działaniu zastosowanych herbicydów na poszczególne odmiany (klony) S. viminalis. Biorąc pod uwagę ten fakt w tabelach,, 3 i 4 podano uśrednione wyniki, dotyczące rozwoju i wzrostu wierzby dla wszystkich 9 odmian. Daje to ogólny pogląd na możliwość chemicznego odchwaszczania plantacji dostępnymi w handlu herbicydami w pierwszym roku jej założenia. Na uwagę zasługują herbicydy, które były stosowane przed wytworzeniem liści przez zrzezy (sadzonki) wierzby to jest w terminach: T-0 i T- (tab., ). tych terminach, z pośród 9 środków sprawdzanych, jedynie 3 herbicydy: Nimbus 83 SC, Command TOP 375 SC i Pronap 400 EC, spowodowały deformacje pierwszych liści pojawiających się na sadzonkach wierzby. kilku przypadkach wystąpiły tylko nieznaczne odbarwienia liści, a pozostałe herbicydy nie spowodowały objawów fitotoksycznego działania. Jednocześnie należy podkreślić, że po tygodniach od momentu opryskiwania w/w ślady uszkodzeń ustąpiły, a dalszy rozwój wierzby (liczba i wysokość pędów) był podobny na wszystkich obiektach herbicydowych. Ponadto stwierdzono, że pędy wierzby na obiektach traktowanych herbicydami były o 0 30 cm dłuższe niż na kontroli (tab., ), co świadczy o braku konkurencji chwastów, których liczba została znacznie ograniczona przez stosowane środki chemiczne. Znacznie więcej wyraźnych symptomów fitotoksycznego działania herbicydów stwierdzono po zastosowaniu ich w terminie T-, gdy sadzonki wierzby wytworzyły 4 liście. Już po 3 dniach od opryskania, na liściach wszystkich odmian wystąpiły

3 Problem zachwaszczenia plantacji wierzby krzewiastej przebarwienia i liczne deformacje. Najbardziej były widoczne po zastosowaniu herbicydów Betanal Elite 74 EC, Pronap 400 EC i Kontakttwin 9 EC. Środki te powodowały również zasychanie brzegów liści. Tabela. pływ herbicydów na Salix viminalis Table. nfluence of herbicides on Salix viminalis Dose per ha Kontrola Untreated 3, 46, Casoron 70 CS 6 l T-0 3,4 7,3 Casoron 70 CS 3 l T-0 3,4 8,4 Casoron 70 CS 6 l T- 3,3 6,6 Casoron 70 CS 3 l T- 3,4 73,9 Teridox 500 EC 3 l T- 3, 63,3 Afalon Dyspersyjny 450 SC l T- 3, 76,9 Katana 50 G 00 g T- 3,3 8,0 Katana 50 G 300 g T- 3, 75,7 (D) (D) (CH, T) 3 (CH, D, T) Grodyl 75 G 40 g T- 3,5 74,7 NR (0,05) LSD (0.05) r.n. 9,3 F fitotoksyczność wrażliwość na herbicyd w skali 9, gdzie: brak działania, 9 zniszczenie F phytotoxicity to herbicides in scale 9 where: no reaction, 9 damaged 7 dni po zastosowaniu herbicydów 7 days after herbicides 8 dni po zastosowaniu herbicydów 8 days after herbicides liczba pędów number of shoots wysokość pędów shoots height CH chlorozy liści leaf chlorosis Z zasychanie liści leaf dryling up D deformacje liści leaf deformation T zmiany turgoru turgor drop T-0 = przed posadzeniem before planting, T- = 3 dni po posadzeniu 3 days after planting, T- = po ukazaniu się pierwszych liści first leavs, T-3 = 3 pędy (6 8 par liści) 3 shoots (6 8 pairs of leaves), T-4 = 3 pędy (8 0 par liści) 3 shoots (8 0 pairs of leaves) r.n. różnica nieistotna not significant difference Po upływie tygodni od momentu oprysku, wszystkie wymienione objawy uszkodzeń liści ustąpiły, nie wpływając ujemnie na dalszy rozwój wierzby. Zarówno krzewienie jak i przyrost pędów był zbliżony do kontroli (tab. 3). yraźnie dłuższe (o około 30 cm) pędy wierzby niż na kontroli stwierdzono tylko na obiektach opryskanych herbicydami: Tornado 700 SC i Kontakttwin 9 EC, co wynikało ze skutecznego ograniczenia chwastów.

4 84 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 () 006 Tabela. pływ herbicydów na Salix viminalis Table. nfluence of herbicides on Salix viminalis Dose per ha Kontrola Untreated,9 37,3 Dual Gold 960 EC,3 l T- 3,4 58,4 Pyramin 65 P 5,0 kg T- 3,0 60,0 Tornado 700 SC 5,0 l T- 3,5 76,4 Venzar 80 P,0 kg T-,8 39, Nimbus 83 SE 3,0 l T- 3,3 80,4 Command Top 375 CS 3,0 l T- 3,0 7,0 4 5 Fuego 500 SC,5 l T- 3,0 57,0 Galera 334 SL 0,35 l T-,9 33,5 Butisan Star 46 SC 3,0 l T-,8 69,0 Alatrif 380 EC T- 3,0 44, Pronap 400 EC T- 3, 55,6 (D) Torero 500 SC 6,0 l T- 3,0 39,3 Kontakttwin 9 EC 6,0 l T- 3,0 6,0 3 Flexidor 500 SC,0 l T- 3,3 47,5 NR (0,05) LSD (0.05) r.n. 5,59 Objaśnienia patrz tabela. Explanation see Table Tabela 3. pływ herbicydów na Salix viminalis Table 3. nfluence of herbicides on Salix viminalis Dose per ha Kontrola Untreated,8 30, Betanal 60 EC 6,0 l T- 3, 36,3 Expander 400 SC 6,0 l T- 3, 9,7 Betanal AM 60 EC 6,0 l T- 3, 46,8 3

5 Problem zachwaszczenia plantacji wierzby krzewiastej Betanal Elite 74 EC 3,0 l T- 3, 4, Dual 960 EC + Tornado 700 SC,0 l T- 3,6 56,5 Flirt 460 SC 6,0 l T-,9 6,8 Tornado 700 SC 5,0 l T- 3, 63,0 Safari 50 G 0,03 kg T- 3,0 33,6 Galera 334 SL 0,35 l T-,9 4,5 Alatrif 380 EC T-,9 7,8 Pronap 400 EC T- 3,0 8,6 Fuego 500 SC,5 l T- 3, 46, Torero 500 SC 6,0 l T- 3, 30,6 Kontakttwin 9 EC 6,0 l T- 3,3 60, NR (0,05) LSD (0.05) r.n. 5,8 Objaśnienia patrz tabela. Explanation see Table (CH, Z, D) 3 (CH, D) 6 7 (CH, D) 3 Tabela 4. pływ herbicydów na Salix viminalis Table 4. nfluence of herbicides on Salix viminalis Dose per ha Kontrola Untreated,7 4,3 Targa Super 5 EC 3,0 l T-3 3, 44, Fusilade Forte 50 EC,5 l T-3,9 6,9 Perenal 04 EC,5 l T-3 3, 45,9 Pantera 040 EC,5 l T-3 3,0,9 Targa Super 5 EC + Lontrel 300 SL Fusilade Forte 50 EC + Safari 50 G,0 l 0,5 l,5 l 0,03 kg T-3 3,0 46,6 T-3 4,5 7,5

6 86 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 () 006 Perenal 04 EC + Betanal 60 EC Pantera 040 EC + Galera 334 SL Targa Super 5 EC Fusilade Forte 50 EC ,5 l,5 l 0,35 l T-3 3,0 3,8 T-3 3, 45,4 4 (CH, D) 3,0 l T-4 3,0 43,,5 l T-4,9 47,3 Perenal 04 EC,5 l T-4,8 8,6 Pantera 040 EC + Lontrel 300 SL Perenal 04 EC + Torrero 500 SC Pantera 040 EC + Kontakttwin 9 EC,5 l 0,5 l,5 l,5 l T-4,7 56,3 T-4 3,0 40, T-4,9 43,6 NR (0,05) LSD (0.05) r.n. 6,58 Objaśnienia patrz tabela. Explanation see Table Na uwagę także zasługuje duża selektywność dla Salix viminalis graminicydów, przeznaczonych do zwalczania chwastów jednoliściennych. Stosowane pojedynczo na ulistnione pędy wierzby nie powodowały widocznych zmian morfologicznych. Natomiast w przypadku łącznego ich z herbicydami przeciwko chwastom -liściennym, stwierdzono działanie fitotoksyczne w postaci odbarwienia i zwijania się liści. Uszkodzenia te po tygodniach ustąpiły i dalszy rozwój wierzby nie różnił się od obiektu kontrolnego (tab. 4). V. PODSUMOANE Przedstawione w pracy wyniki wskazują, że wiele preparatów zalecanych do odchwaszczania np. buraka cukrowego, rzepaku i strączkowych, wykazuje dużą selektywność dla Salix viminalis. Do szczególnie przydatnych herbicydów należy zaliczyć te, które można stosować przed sadzeniem, lub po kilku dniach od momentu wysadzenia zrzezów wierzby. Herbicydy, które stosowano w terminach późniejszych to jest po ukazaniu się na sadzonkach wierzby 6 liści (tab. 3), wprawdzie powodowały one wyraźne uszkodzenia tych liści (chlorozy, zasychanie i zwijanie się wzdłuż środkowego nerwu, deformacje), lecz po tygodniach zmiany te zanikały u wszystkich odmian (klonów), bez ujemnego wpływu na rozwój i wzrost. Do przydatnych także można zaliczyć graminicydy, które stosowane w fazie ulistnionych pędów wierzby (0 40 cm wysokości) nie powodowały zahamowania jej dalszego wzrostu. Podsumowując można stwierdzić, że wszystkie badane w doświadczeniach odmiany (klony) Salix viminalis w podobnym stopniu reagowały na stosowane herbicydy i gra-

7 Problem zachwaszczenia plantacji wierzby krzewiastej minicydy, a początkowe ujemne zmiany morfologiczne zanikały po tygodniach (od momentu aplikacji) bez wpływu na dalszy rozwój wierzby. Autorzy serdecznie dziękują dr J.. Dubasowi za bezpłatne przekazanie sadzonek Salix viminalis oraz inż. K. Kulasowi za udostępnienie pola pod wykonane doświadczenia. V. LTERATURA Dubas J.., Tomczyk A Zakładanie, Pielęgnacja i Ochrona Plantacji ierzb Energetycznych. yd. SGG, arszawa, 05 ss. Domaradzki K., Badowski M., Filipiak K., Franek M., Gołębiowska H., Kieloch R., Kucharski M., Rola H., Rola J., Sadowski J., Sekutowski T., Zawerbny T. 00. Metodyka Doświadczeń Biologicznej Oceny Herbicydów, Bioregulatorów i Adiuwantów. Cz.. Doświadczenia Polowe. yd. UNG, Puławy, 67 ss. Stolarski M., Kisiel R., Szczukowski S., Tworkowski J. 00. Opłacalność produkcji wierzb krzewiastych na gruntach rolniczych w krótkich rotacjach i przy różnym zagęszczeniu roślin. Rocz. Nauk Roln., Seria G 89 (): Szczukowski S., Tworkowski J., iwart M., Przyborowski J. 00. iklina (Salix sp.). Uprawa i Możliwości ykorzystania. yd. UM, Olsztyn, 57 ss. Szczukowski S., Tworkowski J., Piechocki J. 00. Nowe trendy wykorzystania biomasy pozyskiwanej na gruntach rolniczych do wytwarzania energii. Post. Nauk Rol. 6: Szczukowski S., Tworkowski J., Stolarski M., Sobotka. 00. Biomasa wierzb krzewiastych z plantacji polowych źródłem ekologicznego paliwa i surowców. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 478: Zalecenia Ochrony Roślin na lata 004/005, cz. Rośliny Rolnicze. nst. Ochr. Roślin, 348 ss. JÓZEF ROLA, TOMASZ SEKUTOSK, HENRYKA ROLA, MAREK BADOSK EED NFESTATON PROBLEM OF SALX VMNALS PLANTATONS SUMMARY The experiment was established on brown medium-heavy alluvial soil. Theirty one herbicydes were used in five terms: T-0 = before planting Salix viminalis, T- = 3 days after planting Salix viminalis, T- = first leavs S. viminalis, T-3 = 3 ratoons S. viminalis (6 8 pairs of leaves), T-4 = 3 ratoons S. viminalis (8 0 pairs of leaves). of herbicydes was tested for nine varieties of S. viminalis (047, 056, 05, 56, 054, 033, 03, 03 and Dora). t was not any essential differences in herbicydes phytotoxic effect on particular varieties S. viminalis. After using herbicydes in T- term, evident phytotoxic effect thered on S. viminalis was observed. After four weeks symptoms of leaves damage retreated. There was not negative effects on S. viminalis development. The results of experiment show that many herbicydes used for weeds control in sugar beat, rape or leguminous crops are also selective for S. viminalis. Key words: Salix viminalis, herbicides, phytotoxicity